de Kruyfs operadebuut
J. Verbaan strijdt
behoud
piraten
orzang in
Idijk werd
chlige
„SPINOZA" OPENT
HOLLAND FESTIVAL
3
Kamers van Koophandel
ongerust over
zwevende wisselkoersen
Houten
hekken voor
V redespaleis
99
99
Verlenging van
Dutch Sailor
JUK
ZATERDAG 12 JUNI 1971
dezelfde maand (juli 1656) dat Rembrandt failliet werd verklaard, werd Spinoza
irgoS joodse gemeente te Amsterdam gestoten. Aan dit historische feit heef Dimitri
^ei8el Frank in zijn toneelstuk „Spinoza" de gevolgtrekking ontleend dat beide mannen
datlr gekend en ontmoet hebben; wat niet uitgesloten is, aangezien ze in Amsterdam
ooll
der van elkaar woonden, maar waarvoor geen bewijzen bestaan. Op dit toneelstuk van
1 CizZ/1 :ij. _j_C_:T__
zwijri Frenkel Frank, dat in 1964 zijn première beleefde, is de opera „Spinoza" van Ton
het Holland Festival 1971 in de
3 ter
wil
uyf gebaseerd, waarmee volgende week dinsdag
'anljerdamse Stadsschouwburg wordt geopend.
tie
Ey
nwotLDIJK De voorberei-
'as
zeer uitgebreid en de-
9eweest waar het resul-
r nil^a-s dan ook uitstekend:
stilsl i zangkoren, veertien num-
oor9een concertduur van b\na
en en behalve de ongeveer
d uitvoerenden op het
Versierde podium van vei-
oord in Poeldijk waren er
wee en een half duizend
aars. Bijna te veel van het
al Dirigent J os Vranken jr.,
Niejte stimulator van deze in
ona^e culturele manifesta
stland, heeft eer van zijn
:yn i
nho\
ien agen hem lang voordat het
rijw begon al met zijn mobilofoon
aer als een legeroverste voor
echt. Daarna dirigeerde hij
eaa maal een van zijn emsembles,
30 ke de zangkoren Deo Sacrum
spits afbeten met oude poly-
wel een zeer goede beurt
Bij het noemen van Deo
aaKt]mag ook de naam van de
naark Ine Vranken-Grootscholten,
,jeej van ^eze z0 g0ed ge-
c -jeugd voor haar rékening
naar el onverme1d blijven. Van
overige koren gaven we aan
h+ n<3e mannen uit Almelo de
u boven die van Zwolle, dié
ue Urloos bleven. Beide koren
ge'zerk van Henk Badings, die
«benbrock bij Soli Dei Gloria
pen a_ Lek tot de Neder-
mponisten behoorde,
leeft!
van 't meest spectaculaire was
lis a gemengde koor uit Kuusan-
lingei welke groep overigens zeer
juni imbreerde tenoren zongen,
de 1 r dan de stalen klemmen
de üfiannenkoor Gousla uit Sofia.
Vassil Stefanov had een
gerfssolist meegebracht, wiens
w j er aan herinnerde, dat ook
ienon dberoemde Boris Christof
lit koor was begonnen. Het
nmel mble uit Budapest, de Zuid
ten 11 Ajdovscina en het koor
iddorfzentrum uit Stuttgart
teleur,
raai
d«t laatste ensemble beluister-
n opederen van Brahms en dus
neme »ende ensemble was het
g a v e koor uit Liberec, een ge-
vaarl -oep, van welke twee dozijn
gel' en horen dat ze ook afzon-
tn uitstekend klankgemid-
luceren. Van overzee kwa-
T' Vancouver Bach Choir o.a.
J_ J pittige Bartok alsook het
"^hoir van de universiteit van
Deze groep muntte uit in
iristiek Hallelujah.
De Kruyf was al direct na het zien
van dit toneelstuk getroffen door de
mogelijkheden die het gegeven voor
een opera bood. Uitgaande van de
V-versie die de auteur kort na de
première van het stuk maakte, had
Ton de Kruyf al enkele scènes min of
meer volledig muzikaal geschetst.
Maar het zou nog enkele jaren duren
voordat, na losweking van een rege
ringsopdracht en een stipendium, de
componist zijn werk kon voltooien in
het laatste stadium onder pressie,
vanwege de steeds nader komende
premièredatum en de toch altijd aan
zienlijke repetitietijd die de Neder
landse Operastichting voor het stuk
moest uittrekken.
Onder dergelijke omstandigheden
zijn in het verleden de beste opera's
geschreven en men mag slechts hopen
dat De Kruyfs „Spinoza" kwalitatief
ook in gunstige zin is beïnvloed door
de spanning waarmee haar geboorte
begeleid werd. Dat verhoogt ook de
spanning van de verwachting waar
mee muzikaal Nederland deze eerste
ling op muziekdramatisch gebied van
de thans 34-jarige Ton de Kruyf te-
gemoetziet.
Tot nu toe werden door diverse Ne
derlandse componisten, al dan niet in
opdracht, opera's gecomponeerd die
na de première voorgoed en terecht
de kast in zijn gegaan. Voorzover het
een enkele maal tot heropvoering
kwam, bleek de levensvatbaarheid
nog geringer dan men aanvankelijk
vermoed had. Men herinnerde zich in
dit verband opera's als. „Philomela"
van Hendrik Andriessen, „Frangois
Villon" van Sem Dresden, „Martin
Korda" van Henk Badings en „Jean
Lévecq" van Guillaume Landré.
Ook de met veel gedoe en grote
belangstelling begeleide opvoeringen
van „Reconstructie" en „Labyrint"
van de Schat-combinatie, hebben niet
tot herhalingen geleid, al moet hierbij
gezegd worden dat deze proeven van
„totaal theater" als experiment aan
zienlijk belangrijker waren dan de
hierboven genoemde „pogingen tot
opera".
Ook daarom is er alle reden om
met een zekere spanning de première
van Spinoza tegemoet te zien. De
Tijdens de voorbereiding van de wereldpremière van Ton de Kruyfs opera
„Spinoza". In het midden regisseur Bodo Igesz en om hem heen, v.l.n.r. Willy yer-
kuyl regie-assistente, Sophia van Santé, vertolkster van de Italiaanse gravin, en
Meinerd Kraak, die Spinoza gestalte zal geven.
Kruyf heeft zich als componist aan
vankelijk autodidactisch ontwikkeld
en trad in hoofdzaak in de openbaar
heid tijdens de muziekweken van
Gaudeamus. In Darmstadt volgde hij
compositiecursussen van Bruno Ma-
derna en Pierre Boulez. Hij stak wat
op van de analysecursussen die Ma-
tyas Seiber en György Ligeti bij
Gaudeamus gaven, en enkele jaren
geleden stelde hij zich onder leiding
van de Duitse componist Wolfgang
Fortner.
Deze eminente vakman heeft de
onzekerheden die door De Kruyfs al
te zelfstandige ontwikkeling door
hemzelf steeds sterker werden ge
voeld, kunnen wegnemen. Mede
daardoor heeft De Kruyf, die zich tot
voor kort vrijwel uitsluitend met het
componeren van kamermuziek bezig
hield, zich aan de voltooiing van zijn
oude plan, het schrijven van een ope
ra, kunnen zetten.
De vele karaktertegenstellingen bij
de figuren die in Frenkel Franks li
bretto voorkomen, hebben De Kruyf
gelegenheid geboden deze figuren met
thematisch en coloristisch sterk uit
eenlopende muzikale complexen te
typeren.
Dat bijvoorbeeld de Rembrandtfi-
guur steeds begeleid wordt door strij
kers, koper en slagwerk, dat de goed-
door R. N. DEGENS
hartige Rabbijn Morteira in hoofd
zaak met harpen en violen wordt ge
typeerd en dat voor de scherpe den
ker Spinoza een muzikale thematiek
gekozen werd die op een onverander
lijke „reeks" is gebaseerd, is op .zich
zelf weinig opzienbarend, aangezien
een dergelijke klank-typering terug
gaat tot Bach, die in de Matthaeus
Passion de Christusfiguur steeds met
een „stralenkrans" van strijkers om
geeft
Maar het zou bij een componist als
De Kruyf, die toch tot de hedendaag
se avant-garde gerekend mag wor
den, wellicht kunnen leiden tot een
functioneel gebruik van de vele mo
gelijkheden die het experimenteren
met de klank in het hedendaagse
componeren aan het licht heeft ge
bracht.
Boeiend is maar dat komt dan in
hoofdzaak voor rekening van Frenkel
Frank hoe de figuren Spinoza en
Rembrandt zich in dit stuk elk in
hun eigen sociale milieu te weer stel
len tegen de onderdrukking van de
vrijheid van denken en handelen. Op
handige wijze heeft de auteur de ont
moeting tussen Rembrandt en Spino
za met de daaruit voortvloeiende
discussies - gearrangeerd door het in
schakelen van een Italiaanse gravin
die bij Rembrandt een schilderij
komt bestellen dat de „Tocht door de
Rode Zee" moet voorstellen. De lief
desverhouding van Spinoza met deze
gravin brengt hem in contact met
Rembrandt, met wie hij over het on
derwerp van het schilderij, en over
het geloof in het „wonder", in diep
gaande discussie raakt.
Het moet uiteraard worden afge
wacht of dat allemaal in de opera
even boeiend en spits gerealiseerd
kan worden, als in het oorspronkelij
ke toneelstuk. Dat hangt ook voor een
groot deel af van de vertolking, die
bij deze Holland Festival première
wat betreft de vocale bezetting hele
maal in Nederlandse handen is.
De Spinozarol is toebedacht aan
Meinard Kraak. Rembrandt wordt
vertolkt door Bert Bijnen, Rabbi
Morteira door Pieter van den Berg,
Zacuto door René Claassen, de Magi
straat door Jan Blinkhof, Hendrickje
ïo PURei
1° Tl
ste groep vormde de Chor-
g Josef Scheu uit Wenen,
iirigent prof. Michael Res
aag ll wereldPremière lanceerde
ar Sonntag van de 24-jarige
io te I en popzanger Gerald Flo-
it 15 pntrasterende timbres in dit
10 R^n het wel.
DEN HAAG De entree van het
Vredespaleis, een van de grote toe
ristische trekpleisters van Den
Haag, biedt op dit moment een
wat troosteloze aanblik. De toe
rist, die net een vergelijking
maakt met de werkelijkheid en
de folder waarop alles zo kleur
rijk staat afgebeeld mist iets.
Op het eerste gezicht aardig geca
moufleerd maar achter de auto's
die ervoor geparkeerd staan, ziet
hij in plaats van sierlijke ijzeren
hekken een houten afrastering.
Bij navraag krijgt hij te horen,
dat de 50 jaar oude, ijzeren hek
ken voor reparatie bij een smid
in Gelderland zijn. Ze waren mede
door de bijtende, zilte zeelucht zo
verweerd, dat een schoonmaak- en
reparatiebeurt echt wel nodig was.
Daarom werden ze in februari uit
hun voegen getild en kwamen er
zolang donkere houten hekken
voor in de plaats. Maar over het
begrip „zolang" is men bij het
Vredespaleis ook niet zo te spre
ken.
De hekken hadden allang terug
moeten zijn. Inmiddels zijn de
toeristen gekomen en staan hier
nog steeds die houten hekken.
Daarnaast verbaast men zich erover
dat er nu in tegenstelling tot vroe
ger wel auto's voor de hekken
ingang geparkeerd mogen worden.
Ook dit komt de aanblik van het
Vredespaleis stellig niet ten goede.
Kortom „het hek is van de dam".
DEN HAAG De radio-piraten mogen zich
nu in de boot genomen voelen en door het parle
ment in het nauw gedreven zjjn, het zal een hele
klus worden om de ether-infiltrantjes zonder
slag of stoot van de Noordzee weg te vagen.
Een onbekend aantal fans en liefhebbers van de
vrije radio zal zich als de nood werkelijk aan
de man komt gaan manifesteren als pro
piraten mensen op de wal. Men zal op de bres
staan om het „eeuwig" voorbestaan van de
illegale zenders te bewerkstelligen. Nu reeds
worden naar sleutels en formules gezocht om de
piraten onbedreigd hun geluid tot ver op het
vasteland blijvend te kunnen laten doorgalmen.
Een van de mensen, die zich hiervoor met hart en
ziel inspannen en elke vrije minuut voor deze zaak
vechten, is de 27-jarige Hagenaar J. Verbaan. Zijn huis
aan de Van Swietenstraat 123 is een waar bolwerk te
noemen, van waaruit de propaganda
voor de radio-piraten naar binnen-
en buitenland vloeit. Verbaan be
heert een centrale post, die zich maar
één opdracht aangemeten heeft; zorg
dat de vrije radio in de lucht blijft
Dagelijks komen er tientallen brieven
binnen aan de Van Swietenstraat 123.
Dagelijks worden er tientallen vanuit
dat adres de wereld in gestuurd.
H. J. Verbaan speelt al een kleine
twaalf jaar samen met de vrije radio.
Toen Veronicamuziek „in het begin"
dè huiskamers binnensijpelde kwam
de teenager Verbaan ook in actie.
Vanaf die tijd heeft ook hij zich met
de piraten beziggehoden. Hij legde
vriendschappelijke contacten met de
in Hilversum zo gevreesde en ver
guisde zenders. Met succes.
Zijn hobby groeide uit tot een ido
late bezigheid. Verbaan werkte zelfs
mee aan programma's van vrije zen
ders, was een van de samenstellers
van een fotoboekwerk over Radio
Nordsee International, hielp mee als
er iets tussen de piraten en andere
partijen dreigde te ontstaan. Verbaan
was zo actief dat directeuren en disc-
jockeys van zendschepen regelmatig
bij hem over de vloer kwamen.
Die belangstelling is verklaarbaar.
Men weet immers bijzonder goed
welke rol Verbaan op de wal vervult
en in de nabije toekomst nog kan
vervullen „als het zover as". De en
thousiaste Verbaan riep zich inmid
dels uit tot hoofd,van de mede door
hem opgerichte Free Radio Organisa
tion Holland (FRO-). In zeven of
acht andere landen bestaan soortge
lijke organisaties ook, met in totaal
ongeveer 10.000' contribuerende leden.
Dc plannen voor de nabije toe
komst zijn duidelijk: dat aantal moet
omhoog, zegt Verbaan. Met het daar
uit loskomende geld zou bijvoorbeeld
de radiopiraat die door de Neder
landse ondertekening van het verdrag
van Straatsburg geboycot wordt
toch kunnen blijven bestaan. De in
komsten uit de reclame mogen dan
rustig vervallen.
Het is maar een van de plannen,
die zeker op 24 juli ter sprake zullen
komen. Verbaan organiseert die za
terdag een boottocht naar Veronica,
radio Nordsee, het REM-eïland en de
plaats waar Capitol Radio heeft gele
gen.
Bloemen in zee
„Alle Free Radio Organisations
doen daar aan mee", zegt Verbaan.
„Bij Veronica en Radio Nordsee gaan
we bloemen afgeven. En niet te ver
geten de verzoekjes. Op de voormali
ge plaats van Capital Radio gooien
wij bij wijze van herinnering bloe
men in zee. Dat gebeurt ook bij het
REM-eiland. We hebben voor die dag
eveneens een wedstrijd uitgeschre
ven. De deelnemers gooien een fles
overboord met hun naam en adres
erin. De fles, die de grootste afstand
aflegt heeft het boek „When Pirates
ruled the Waves" gewonnen.
Dc hele trip is nu eens een mooie
gelegenheid om onze sympathie te to
nen voor de piraten. Overigens, deze
dag was al gepland voor de aanslag
op de zender Nordsee. Maar het ver
andert niets aan ons dagprogramma".
„We hebben al reacties en brieven
uit Canada, Engeland, België, Zweden
en Duitsland binnen van mensen die
zeggen mee te willen. Als je voor die
vier uur durende trip helemaal uit
Canada komt, moet de vrije radio je
toch wel iets zeggen, dacht ik zo. We
willen er in de eerste plaats een ge
zellig tochtje van maken. Foto's en
films maken. Daarnaast zullen we
echt wel wat babbelen over eventuele
acties die we kunnen voeren als de
piraten inderdaad geboycot worden
door Straatsburg. Reken erop dat we
de straat opgaan. Alle sympatisanten
Ton de Kruyf
Stoffels door Emmy Greger, de Ita
liaanse Gravin door Sophia van Santé
en een Pools meisje door Maria
Franssen.
De regie wordt gevoerd door Bodo
Igesz, een Nederlander die aan de
Metropolitain Opera in New York
verbonden is, en de dirigent is de
Amerikaan Francis Travis.
Na de Amsterdamse première in de
Stadsschouwburg, gaat „Spinoza" op
17 juni in de Rotterdamse Schouw
burg, dan op 20 juni weer in Amster
dam en op 24 juni in het Circusthea
ter in Scheveningen.
Het is voor alles en iedereen te ho
pen dat deze vier voorstellingen zo
veel succes hebben dat drin aanlei
ding gevonden kan worden deze
nieuwe opera, zodra dat mogelijk is,
op het repertoire te plaatsen. Dat zou
iets volkomen nieuws zijn in het
Nederlandse operaleven.
ROTTERDAM (ANP) De
permanente conferentie van de
kamers van koophandel en in
dustrie van de Europese Ge
meenschap heeft in een verkla
ring teleurstelling en ongerust
heid uitgesproken over „de
huidige crisis in de Europese Ge
meenschap, veroorzaakt door het
besluit van de Nederlandse en
Duitse regering de wisselkoers
van htm valuta te laten zweven".
De verklaring werd op een vrijdag
in Rotterdam gehouden vergadering
vastgesteld door afgevaardigden van
kamers van koophandel van Ehge-
van de vrije radiostations kunnen
dan waarmaken hoeveel ze voor goe
de programma's over hebben.
„Mij heeft het altijd aangesproken.
Misschien wel mede door de romanti
sche sluier rond het Illegale. Dat
heeft me gewoon te pakken. F.n de
gevestigde ingeslapen zuilen brachtai
rotprogramma's. Als die officiële
zenders goede programma's hadden
gebracht, waren de piraten nergens
geweest.
Dan hadden ze nooit zoveel respons
gehad. Niet eens de kans om naar het
succes van nu te lonken. Het kan me
ook niet schelen wat voor een piraat
er voor de kust ligt. Elke piraat is
welkom. Als ze maar goed met de
popmuziek weten om te springenDe
behoefte daarnaar is groter dan me
nigeen denkt.
Eigen zender?
„En als het uitzenden van die pro
gramma's door de ratificatie van het
verdrag van Straatburg onmogelijk
wordt gemaakt, beginnen we mis
schien wel een erkende zender. Dan
vragen we een zendvergunning aan,
of ebeginnen een eigen omroep. Als
alle luisteraars van de piratenmuziek
daaraan meedoen, kunnen we er
morgen al mee beginnen, bij wijze
van spreken. Maar als je het mij
vraagt, gaat Radio Nordsee bijvoor
beeld nooit weg voor de kust van Ne
derland. We zijn al heel wat planne
tjes aan het maken om dat rond te
krijgen, maar daar kan ik nog niet te
gek veel over loslaten", aldus H. J.
Verbaan.
In zijn woning klinkt niets anders
dan vrije radiomuziek. Verbaan heeft
zichzelf een verbod opgelegd om geen
„verraad" te plegen. Op bandrecor
ders legt hij zoveel mogelijk geluiden
vast.
Hij heeft honderden krante
knipsels over piratenzenders ge
spaard in de afgelopen jaren. En
de correspondentie die hij over
zijn tweede job voert is niet van
de lucht, heeft de nodige ordners
al loeivol gemaakt. Hij heeft een
assistent aangetrokken, die hem
meehelpt zijn bolwerk staande te
houden. Verbaan zelf werkt vol
overgave aan „zijn zaak". Dit
alles staat los van zijn overheids
functie
lantl, Ierland. Zweden, Noorwegen,
Spanje, Turkije, Griekenland, Oos
tenrijk. Joegoslavië en Israël.
In de verklaring wordt de nadruk
gelegd op de noodzaak doelmatige in
strumenten te creëren, die het moge
lijk maken de speculatieve kapitaal
bewegingen tegen te gaan en tegelij
kertijd te garanderen, dat dergelijke
vraagstukken uitsluitend door com
munautaire methoden en acties wor
den opgelost.
De permanente conferentie zegt in
haar verklaring verder o.a. het ten
zeerste te betreuren, dat de regerin
gen van de zes EEG-landen er niet in
geslaagd zijn te komen tot een ge
meenschappelijke actie „om de hevige
crisis, welke zich op monetair gebied
voordoet, te overwinnen." Het be
drijfsleven worstelt als gevolg van de
zwevende wisselkoersen met grote
problemen o.a. wat de berekening
van de prijzen betreft in het intra en
extra communautair handelsverkeer.
De zwevende wisselkoersen kunnen
om die reden ook ernstige gevaren
inhouden voor de investeringsactivi
teit, wat weer ernstige gevolgen voor
de werkgelegenheid kan hebben.
De permanente conferentie heeft
voorts in een memorandum over de
handelspolitiek een beroep gedaan op
de Europese Gemeenschap om zowel
ten aanzien van de industrielanden
als ten aanzien van de ontwikkelings
landen de beginselen van de GATT te
respecteren, in het bijzonder het be
ginsel van non-discriminatie. Er moet
zo spoedig mogelijk een algemene
conceptie van de handelspolitiek van
de Europese gemeenschap komen,
meent de conferentie, die verder o.a.
aandringt op een versnelde harmoni
satie van de douanebepalingen en
-praktijken in de zes landen van de
EEG.
ROTTERDAM De n.v. Tank
vaart Rotterdam (een joint venture
van Pakhoed n.v. en Maatschappij
Vrachtvaart in Rotterdam), reders
van een aantal chemicaliën tankers
met roestvrijstalen tanks, heeft on
langs besloten twee schepen van deze
rederij te laten verlengen, te weten
de Dutch Sailor en de Dutch Mate.
De verlenging geschiedt zodanig,
dat de in te bouwen sectie voor aan
komst van het schip op de werf ge
reed ligt, zodat na het doorsnijden
van hel schip de betreffende sectie
kan worden geplaatst. Het eerste
schip, dat deze ingrijpende operatie
ondergaat is de Dutch Sailor, die zich
momenteel op de werf van De Groot
en Van Vliet te Slikkerveer bevindt.
