caoenda en Vorster
Bonkend over Het Kanaal
N HUN KOUDE OORLOG
't Lijkt wel kermis-
HALFUURSRITJE
IN HOVERCRAFT
ZATERDAG 15 MEI 1971
IJLAGE VAN
ET KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Een Zambiaanse douaneambtenaar wandelt met me naar de oever van de Zambezi en slaat
daar op een grote gong. Aan de overkant maakt zich een kleine pont los van de oever. Een
ranke vissersboot glijdt geluidloos voorbij. Spierwitte vogels zitten roerloos in de bomen. De zon
schijnt uitbundig. Alles zo vredig dat ik moeite heb me te realiseren dat dit een van de brand
punten is in zuidelijk Afrika. Toch loopt hier de frontlijn tussen zwart Afrika en het door
blanke minderheden beheerste andere Afrika. Hier, midd enop de Zambezi komen de grenzen
van vier landen bij elkaar: die van Zambia, Botswana, Rhodesië en Zuidwest-Afrika.
grensverkeer tussen Zambia
otswana is zeer beperkt. Op de
ben ik de enige passagier. Als
an Zuid-Afrika ligt blijft het
verkeer tussen die twee landen
naai. De regering van premier
er heeft Botswana laten weien
het geen gemeenschappelijke
heeft met,Zambia cn dat het
niet zomaar een brug kan bou-
jver de Zambezi,
swana en Zambia houden vol
un grenzen elkaar wel degelijk
Het eerste land wil zich een
loswringen uit de omstrenge-
van Zuid-Afrika en weet zich
door Amerika dat de weg
de brug financiert. Toen ik van
gstone naar de Zambezi reed,
k dat er aan de Zambiaanse
al hard gewerkt wordt aan de
ve weg.
vijf minuten varen zijn we in
/ana. Een uithoek van de we
lk wandel een honderd meter
laag struikgewas en ontwaar
een stenen gebouwtje. Daar
lt een ambtenaar mijn naam en
gegevens in een boek en
vervolgens per radio een hotel
an de Choberivier, zo'n twintig
leter verderop.
half uurtje later verschijnt
overjarige Landrover die me
het hotel brengt. En dan ben ik
ïling in een andere wereld. De
ir is nog Afrika, onvergelijk-
mooi, maar de mensen zijn an-
lan in Zambia. Chobe River
door
Harm Lamberts
0 s'
een geliefd vakantieoord
inke Rhodesiërs en Zuid-
Ze kunnen cr met hun
geld betalen. Botswana heeft
eigen munteenheid cn de Zui-
:aanse rand en Rhodesische
worden er door elkaar ge-
zonsondergang verzamelen
;ten zich op het terras. We kij-
ver de rivier heen naar Zuid-
Afrika en praten over Zambia,
es wat ze zeggen is een onder
ren angst. Nog altijd worden de
relige gebeurtenissen in Congo
haald als bewijs, dat de Afri-
e landen veel te vroeg onaf-
lijk zijn geworden. Al gauw
et woord communisme,
jonge Zuidafrikaan, ongeveer
jaar, is er vast van overtuigd
sident Kaoenda bezig is van
ia een communistisch bolwerk
i. „En Zuid-Afrika kan zich
veroorloven een communistisch
id te hebben. Wat kunnen we
doen dat dit land binnenval-
het communistisch dreigt te
n?" vraagt hij. Ze hebben alle-
ren voorstelling van Zambia als
r, nd waar het toch eigenlijk on-
ijk is als blanke te leven.
'ertel met hoeveel plezier ik de
si Pen dagen dwars door Zambia
vliegen, geen varen. Wat
i'wèl is, valt moeilijk te be-
als je bonkend over an
te meter hoge golven, waar
it water fijn verstuift tegen
len, met een snelheid van
meter per uur voortraast
Het Kanaal tussen Calais en
late, krüisende vrachtvaar-
snel achter je latend. Zelfs
itten, die het monster op
lussens uitvonden, hebben er
naam voor kunnen bedenken
uden het bij wijze van com-
maar op „hovering": vlie-
varen met de hovercraft.
ben gereisd. Ik geef hun graag toe
dat Zambia met enorme problemen
worstelt, dat er fouten worden ge
maakt. Maar ik vertel ook dat ik
onder de indruk ben gekomen van
het humanisme dat president Kaoen
da preditk en dat ik midden in de
bush in het noorden van Zambia nog
de zegenrijke invloed daarvan ont
dekte. De meeste Zambianen zijn
vriendelijke en welwillende mensen,
die rassendiscriminatie echt verfoei-
ren, die hunkeren naar onderwijs en
niets liever willen dan in vrede le
ven. Noch in de leer, noch in het
dagelijkse leven van Zambia is iets
te bespeuren dat op communisme
wijst.
Ik kan de Rhodesische en Zuid-
afrikaanse vakantiegangers niet
overtuigen in deze kleine dialoog. Er
gaapt een kloof van onbegrip. Zullen
dr. Hastings Banda, president van
Malawi en president Félix Houp-
houet-Boigny van Ivoorkuo". die de
meest uitgesproken pleitbezorgers
zijn van een dialoog op hoog niveau
met Zuid-Afrika, een bres kunnen
slaan in het apartheidsbastion? Of
hebben president Julius Nyerere van
Tanzania en zijn collega van Zambia,
Kenneth Kaoenda, gelijkd oor princi
pieel een officieel gesprek met Zuic,-
Afrika af te wijzen, zolang de blanke
regering in dat land de meerderheid
van de bevolking de meest funda
mentele rechten onthoudt?
In september 1968 hield oresident
Nyerere een rede in Zambia. Kaoen
da was onder zijn gehoor. De Tanza-
niaanse leider merkte toen onder
meer op: „Uit onze eigen geschiede
nis weten we dat een arme ipan
soms een goede maaltijd, kleren en
onderdak kan krijgen dor zich als
slaaf te verkopen. Maar als hij een
maal in de macht van zijn baas is.
moet hij maar afwachten of dit zo
blijft. Met landeni s het precies zo.
Als een land eenmaal .zijn vrijheid
heeft verkocht voor economische
hulp, is het verloren".
In een paar zinnen formuleerde
Nyerere het dilemma van Zambia.
Het is voor de Frans sprekende Afri
kaanse landen, die honderden kilo
meters ten noorden van Zuid-Afrika
liggen, veel gemakkelijker te pleiten
voor een dialoog met de regering-
Vorster. Zij liggen op veilige afstand
en hebben min of meer zelf in han
den hoever ze willen gaan. Maar
Zambia ligt in de frontlijn. En het
heeft >in Malawi een schitterend
voorbeeld van het inruilen van vrij
heid voor economisch gewin. Presi
dent Banda heeft ondermeer een le
ning gekregen van Zuid-Afrika van
4.700.000 voor het bouwen van een
nieuwe hoofdstad. Maar in februari
1969 werd David van der Spuy, een
Zuidafrikaan, hoofd van de voorlich
tingsdienst van Malawi. En 'hij is
niet de enige Zuidafrikaan die nu
een sleutelpositie inneemt in Malawi.
President Kaoenda is niet alleen
bang dat hij een deel van zijn vrij
heid zal moeten inruilen als hij in
zou gaan op de voorstellen van pre
mier Vorster, hij kan het ook niet
rijmen met zijn diepste overtuigin
gen. De politiek van de Zuidafri-
kaanse regering is volledig tegenge
steld apn alles waarin Kaoenda met
heel zijn wezen gelooft.
Nu zijn president Félix Houph-
ouet-Boigny van Ivoorkust en zijn
medestanders ook geen apartheids-
aanhangers. Zij menen echter dat zij
meer voor de Afrikaanse meerder
heid in Zuid-Afrika kunnen beteke
nen als ze een gesprek beginnen met
de regering-Vorster dan wanneer ze
zich star en onverzoenlijk tegen dit
regime opstellen.
Een lector van de universiteit
van Potchefstroom in Zuid-AIrika
verzekerde me, dat deni euwe poli
tiek van uitwaartse beweging, die
Vorster vier jaar geleden begon, een
enorme invloed heeft in Zuid-Afrika.
Volgens hem is er een boeiende ont
wikkeling aan de gang waarvan de
uitkomst mede bepaal wordt door
het succes van Vorsters buitenlandse
politiek.
Binnen de regerende Nationale
Partij wordt achter de schermen een
felle strijd om de macht gevoerd.
Een zeer sterke en invloedrijke
groep, aangevoerd door premier Vor
sters broer, J. D. Vorster, moderator'
van de Nederduits-gereformeerde
kerk, dr. Piet Meier, voorzitter van
de aartsconservatieve Broederbond
en leider van de staatsradio cn dr. A.
P. Treurnicht, oud-moderator van de
N.G.-kerk, meent dat premier Vor
ster" de beginselen van Verwoerd
verloochent. Zij voelen er niets voor
de bantoestans volledige onafhanke
lijkheid te geven. Zij menen dat di
plomatieke betrekkingen met zwarte
Afrikaanse landen de apartheid zul
len o ndermijnen en hebben vorige
maand met afgrijzen gehoord dat de
regering-Vorster de apartheid in de
sport gedeeltelijk wil opnef'en.
Volgens onze zegsman, die het
raadzaam achtte dat zijn naam uit
de krant bleef, is vooral dr Treur
nicht gevaarlijk voor de „verligte"
politiek van Vorster. En deze dr.
Treurnicht heeft de aanval ingezet.
Over enkele weken zal hij candidaat
voor de Nationale partij zijn bij tus
sentijdse verkiezingen in Waterberg.
Zijn verkiezing tot VHllèmentsl'd
staat wel vast en de verkrampte
vleugel van de Natipnaie partij .zal
isiiiiililiï
dan een -leider van formaat hebben.
De strijd zal gaan over de apart
heid. „Het is onmogelijk", aldus onze
Zuidafrikaanse zegsman, zelf lid van
de Nationale Partij, „de kleine apart
heid te handhaven als we betrekkin
gen gaan aanknopen met Afrikaanse
landen. We zullen de negatieve
apartheidsfase, waaraan mensen als
Treurnicht vasthouden, moeten losla
ten. Apartheid is een evolutie naar
een vorm van integratie. De Afri
kaanse landen die een dialoog met
ons aangaan, kunnen dat proces ver
snellen", meent hij.
„Als de Afrikaanse landen ons
welwillend gaan bejegenen, zullen ze
ons in grote verlegenheid brengen.
Zuidafrikaanse blanke toeristen die
Malawi, Lesotho en andere landen
bezoeken, zullen ontdekken dat inte
gratie wel degelijk mogelijk is. Zeer
veel blanken in ons land hebben nog
altijd het idee dat de Afrikanen al
leen maar knecht kunnen en behoren
te zijn en de blanken baas. Die baas
schapsgedachte moet plaats maken
voor een streven naar „nevenschik
king". Hoe meer Afrikaanse staats
hoofden Zuid-Afrika bezoeken, hoe
sneller dat zal gebeuren", aldus onze
informant.
President Kaoenda beseft echter
dat het Vorster en de zijnen in de
eerste plaats gaat om uitbreiding van
de Zuidafrikaanse invloedssfeer.
Voor de Frans sprekende Afrikaanse
landen, die op veilige afstand liggen,
kan het een geldig argument zijn,
dat de dialoog mogelijk de apart
heidspolitiek zal verzachten, voor
Kaoenda vormt Zuid-Afrika echter
een reële bedreiging zolang het vast
houdt aan zijn politieke beginselen.
Door Zambia's economische afhanke
lijkheid van de blanke minderheids
regimes is de speelruimte van
Kaoenda uitermate klein.
Toen premier John Vorster en ziin
minister van buitenlandse zaken Hil-
gard Muller, er in slaagden diplo
matieke betrekkingen aan te knopen
met Malawi en een aantal andere
Afrikaanse landen konden bewegen
tot een gesorek. boekten zii belang
rijke overwinningen. Vorster was
nog maar nauwelijks een half jaar
aan de macht toen hij het startsein
gaf voor de zogenaamde uitwaartse
beweging, het doorbreken van het
isolement, waarin Verwoerd zijn
kracht had gezocht. Op 17 februari
1967 zei Vorster: „Ons sal en kan in
die wereld ingaan ondanks al die
orob'eme wat ons teeemoeteaan". De
premier zei het als ziin belangriikste
laak te zien Zuid-Afrika dee'eenoot
te maken van de internationale we
reld.
AanvankeMik was het succes van
deze politiek beperkt. Behalve Leso
tho. Botswana en Swaziland, die ge
heel of gedeeltelijk ingesloten zijn
door Zu'iafriVaans grondgebied en
dir econorv'srh geheel van Zuid-Af
rika afhan^e'vik zijn. was alleen Ma
lawi bereid in te gaan op de voor
stellen van de regering-Vorster: De
grote doorbraak kwam echter vorig
jaar.
Madagaskar sloot, belangrijke ver
dragen met Zuid-Afrika; Ivoorkust,
Dahomey, Gabon, Togo, de Centraal
Afrikaanse Republiek en Ghana
spraken zich uit voor een dialoog
Transportmiddel
met perspectief
door
Dick Ringlever
en de kleine miljoen pas-
s, die vorig jaar zhet Kanaal
'ken, zullen het beamen
en" is noch vliegen, noch va-
laar iets daartusstnin. Je zit als
vliegtuigstoel, je wordt be
door vriendelijke stewardes-
e je met veel charme een Brit-
isky of Franse cognac voorzet-
reist snel, maar de passagier,
»r het aanhoudend stoten op
tergordijnen verstuivende gol-
aar de papieren zak grijpt,
"hij lucht- dan wel zee-
fet of 1
rdt.
Cogens komt dat laatste minder
'n het ,.bumpy"-gedrag van de
ns SR-N4. 's wereld grootste
ussenvoertuig, zou doen ver-
n' Waarschijnlijk omdat men
nauwelijks de tijd heeft zich daaraan
over te geven. Want dat is wel een
belangrijk pré van het vliegende
vaartuig: de snelheid. In een dik half
uur heeft men samen met 250 andere
passagiers en 32 in de buik van het
monster meedansende auto's de over
steek gemaakt Welk ander massa
vervoermiddel doet dat zo vlug?
Sinds enkele jaren varen er vier
van zulke giganten dagelijks heen en
weer tussen Brits en Frans strand.
Hovercrafts, die worden geëx
ploiteerd door twee concurre
rende maatschappijen: de Brits-
Zweedse Hoverlloyd, die de dienst
tussen Calais en het Britse Ramsgate
onderhoudt, en Seaspeed, een dochter
van de Britse spoorwegtn, die tussen
Boulogne en Dover het water laat
opstuiven.
Hoewel de economische resultaten
tot nu toe vrij mager zijn geweest,
verwachten beide ondernemingen er
in de toekomst meer van. Zo optimis
tisch zijn zij, dat zij voor 1980 al
prognoses hebben gelanceerd van een
totaalvervoer van zeventien miljoen
passagiers en twee miljoen auto:s.
Een verwachting, waarvoor men nu
al de nodige investeringen heeft ge
daan: behalve in de aanschaf van de
hovercrafts (achttien miljoen gulden
per stuk) ook in de bouw van spe
ciale ..hoverports"', stationsgebouwen
met alle diensten, die men ook op de
luchthavens vindt (douane, agent
schappen. restaurants en taxfree
shops) en tot aan de vloedlijn lopen
de landingsbanen.
Dit jaar al lijkt dat optimisme
enigszins bewaarheid te worden.
Vervoerden Hoverlloyd en Seaspeed
vorig jaar nog maar 490.000 resp.
380.000 passagiers, in de eerste drie
maanden van dit jaar is een nieuwe
aanzienlijke stijging genoteerd. In
maart werden zelfs 25 maal zoveel
passagiers geboekt als in dezelfde
maand vorig jaar.
Deze stijging is vooral te danken
aan het toenemend aantal contracten
met Franse en Britse scholen, die
dank zij de snelle en vrij voordelige
hovercrafts hun jaarlijk uitstapje nu
kunnen uitstrekken tot over Het Ka
naal.
De wervingspolitiek is ook hele
maal gericht op massavervoer, van
daar onder meer. dat men per auto
betaalt en niet per inzittende (een
enkele reis kost voor een midden
klas-auto op de drukke dagen 153
met Zuid-Afrika. Ook Kenia staat er
niet meer zo afwijzend tegenover.
De val van president Obote van
Oeganda schiep nieuwe mogelijkhe
den voor Zuid-Afrika. Generaal
Amin, de nieuwe leider van dit Oost-
afrikaanse land, bleek ook bereid
vriendschappelijke contacten met
Pretoria te onderhouden. De
staatsgreep in Oeganda heeft grote
invloed gehad in Afrika. Het is on
mogelijk op dit moment de volledige
betekenis ervan te overzien, maar in
ieder geval is de positie van presi
dent Kaoenda ernstig verzwakt.
Vorster verdubbelde daarop zijn
pogingen Kaoenda over te halen het
spel mee te spelen. In februari werd
in de Rhodesische hoofdstad Salisbu
ry een geheime vergadering gehou
den van de hoofden van de Rhode
sische, Portugese en' Zuidafrikaanse
veiligheidsdiensten. Men besloot
Kaoenda op de knieën te dwingen
door de voor Zambia bestemde maïs-
voorraden niet meer te lossen in de
havens van Mozambique. Het Neder
landse vrachtschip Woensdrecht
moest daardoor onder meer uitwij
ken
naar Dar-Es-Salaam. Daarvandaan
moest de mis toen met vrachtwa-
Zambia.
Na zorgvuldige overwegingen
speelde premier Vorster eind vorige
maand misschien wel zijn sterkste
troef uit. In het Zuidafrikaanse par
lement beschuldigde hij Kaoenda
van het praten rfiet twee tongen.
Terwijl Kaoenda al drie jaar lang
geheime contacten onderhield met
Zuid-Afrika, zou hij in het openbaar
door A. J. KLEI
Irt het dorp waar ik ben opgegroeid, waren de gereformeerde kindertjes maar
wat blij dat ze niet hervormd waren, want dan zat je zo lang in de kerk. Ga
maar na: om half tien begon de hervormde kerk, om tien uur ging de gerefor
meerde kerk aan, en als omstreeks kwart over elf de gereformeerden weer
naar buiten kwamen, was de hervormde kerk nóg niet uit.
Ik dacht niet dat de hervormden en gereformeerden over en weer veel respect
voor eikaars kerk-zijn hadden. De hervormden vonden de gereformeerden men
sen, die 't op een akelige manier allemaal zo goed wisten, maar ondertussen
kon er geestelijk gezien heel wat bij hen door! De gereformeerden schudden
hun hoofd over de, wat ze noemden, valse lijdelijkheid in de hervormde ge
meente en als de hervormden praatjes hadden over „lichte" gereformeerden
moesten ze eerst maar eens in hun eigen kerk rondkijken, waar de vrijzinnig
heid nog hoogtij vierde (dit heb ik altijd een pracht-uitdrukking gevonden, ik
stelde me vrijzinnigen voor in een toestand van constante opwinding).
Op een heel organische manier was er enig grensverkeer tussen de hervorm
de gemeente en de gereformeerde kerk. ie had enkele hervormden, nieuw
komers meestal, die toch maar liever naar de gereformeerde kerk gingen, en
dan namen ze wat gereformeerde specialiteiten wel op de koop toe. Omge
keerd waren er gereformeerden die bij zichzelf dachten: als 't bij ons te gek
wordt, kunnen we altijd nog hervormd worden. Bekend was het verhaal van
een gereformeerde groenteboer die, toen hij op eerste kerstdag zijn kerk
binnenstapte en zag dat de koster her en der takjes hulst had neergelegd,
onder de krachtige uitroep: ,,'t Lijkt hier wel kermisI", het gebouw ver
liet om er nimmer meer in terug te keren. Hij werd hervormd.
Dit soort zaken speelde in een tijd dat we het woord oecumene niet kenden.
Er was wel een soort oecumene: op de ouderavonden van de christelijke
school, of in het lokaal achter de hervormde kerk, als daar een NCRV-film
draaide. En dan werd ook wel eens tevreden vastgesteld dat samenwerking
móói was, en voor het overige had ieder wel vrede met de bestaande toe
stand.
Tegenwoordig is dat niet meer zo, dat wil zeggen er wordt op z'n minst
van je verwacht dat je ónvrede hebt met de bestaande kerkelijke verdeeldheid.
En dan zetten we wat op touw, en dan bereiken we wat, en dan Ja, wat
dan? Een poosje geleden schreaf mr. dr. J. A. Vaandrager in Kerkvenster
(veertiendaags kerkblad van de hervormde gemeenten Scharnegoutum c.a.,
Sneek en IJsbrechtum c.a.) dat de mensen tegenwoordig oecumene-moe zijn.
Ds. Vaandrager: „Het is de vermoeidheid na een bepaald resultaat van be
perkte omvang. Het bezit van de zaak is het eind van het vermaak. Met ge
weldig oecumenisch elan wordt iets opgezet en doorgedrukt. Maar als het
doel bereikt is, is de energie op Een oecumenische jongerengroep,
waarvan de meesten geen lidmaat zijn, vecht voor intercommunie. De kerke-
raad heeft het er moeilijk mee, maar stemt tenslotte toe. Het wordt een enorm
feest, het einde. Maar bij een derde viering zijn veel minder mensen be
trokken
Ds. Vaandrager eindigt zijn verhaal met een opwekking, dat we het avontuur
van de jongeren moeten wagen, dat we de bijbel altijd open moeten hebben
en dat de kerkorde wel es dicht mag. Best, maar ik begrijp heel goed dat
van affaires als door ds. Vaandrager bedoeld, de fleur gauw af is. Zo'n inter
communie, of wat dan ook, komt dan na de nodige vijven en zessen tot stand
en eerlijk gezegd, hébben de jongeren er al een beetje tabak van gekregen
vanwege de irriterend-vaderlijke schouderklopjes van oudere toeschouwers, in
de trant van: tóch leuk dat die jongelui nog wat in de kerk zien en zich er
voor willen uitsloven. Nietwaar?, je hoort zulke malle dingen tegenwoordig en
dan ben je blij dat ze tenminsteenz., enz.
Eindelijk is het zoverentja, ik aarzel, maar ik zeg het toch maar
hardop: wat is er dan eigenlijk aan? Wat voel je nu, wat beleef je nu? De
gemeenschap der heiligen, zou je kunnen antwoorden, maar deze forse woor
den kunnen de schamelheid van je gevoelens niet bedekken. En geen wonder,
want wat heeft het met gemeenschap der heiligen te maken als
na veel gedub een aantal mensen es voor een keertje aan één avondmaals
tafel zit? Ik voor mij ben nimmer onder de indruk gekomen van welke met
tamtam opgezette en aangekondigde oecumenische happening ook, maar wél
van die ziekenhuisdienst (ik verving de organist), waarin de pater en de
dominee samen avondmaal of eucharistie vierden. Niet zomaar eens, nee, elke
week. Heel gewoon, zonder ophef, met een vanzelfsprekende ernst en met een
onopgeschroefde vreugde. En de patiënten krijgen een piepklein uitlegje: 't gaat
vanmorgen misschien iets anders dan u thuis gewend bent, maar hier in het
ziekenhuis hebben we besloten samen te gedenken en te vieren wat Jezus
voor ons deed (zoiets was het). En de betrokken priester en dominee(s) zijn
werkelijk geen oecumenische wildebrassen!
Bovendien, gemeenschap der heiligen hoeft toch niet persé te bestaan uit samen
in één kerk zitten en samen avondmaal vieren? Ik dacht dat de oecumene er
bijvoorbeeld méér mee gediend is als we ons mét de doopsgezinden verdiepen
in hun probleem: gaan of niet-gaan naar het doopsgezinde wereldcongres in
Brazilië?, dan dat we tobberige besprekingen over intercommunie met hen
voeren. En, een ander voorbeeld, is het eigenlijk niet vanzelfsprekend dat je
jonge mensen van het Angola-comité, die je tegen kunt komen in synodale
wandelgangen, nooit elkaar hoorde beklagen dat ze in verschillende kerken
thuishoorden? Ze hadden elkaar allang herkend, en zo kunnen we elke
dag elkaar herkennen, als we er maar op gespitst zijn.
Heet dit nu vluchten in de onzichtbare kerk? Het zij zo.
gulden, een bedrag, waarvoor maxi
maal zeven inzittenden gratis mee-
mogen de voetgangers betalen 24
gulden).
Met die populaire tarieven mikt
men duidelijk ook op de toeristen-
stroom, vooral op die van Frankrijk
naar Engeland en omgekeerd. Het
Nederlands aandeel in die stroom,
heeft tot nu toe weinig gewicht in de
schaal gelegd: het vormde vorig jaar
nog geen twee procent van het totaal
aantal passagiers. Maar beide onder
nemingen zijn door middel van grote
advertentiecampagnes al hard bezig
daarin dit jaar verandering te bren
gen.
Overigens in het besef, dat deze
manier van oversteken voor Neder
landse toeristen minder aantrekke
lijk is dan voor de Brit of Fransman.
Hij zal altijd eerst nog naar Calais of
Boulogne moeten rijden. Maar is hij
daar eenmaal, dan zit hij ook binnen
3.5 uur in het hart van Londen, per
eigen auto, bus of trein (drie per
uur). En dat betekent altijd nog een
paar uur tijdwinst, want de snelst
varende passagiersboot doet over de
oversteek tenminste nog anderhalf
uur.
Voor die snelheid moet hij het
mindere comfort op de koop toe ne
men. De reuzen-hovercrafts zijn met
hun vier 34.000 pk turbomotoren (die
vier propellors op het dak aandrij
ven) nogal lawaaierig. En gladjes
verloopt zo'n zeereisjé ook niet altijd,
zeker niet bij wat woelig weer. De
machines mogen dan zelfs 3.70 meter
hoge golven kunnen nemen, ze doen
dat niet zonder dat het effect daar-
De Zambezi vormt de grens tus
sen twee Afrika's. Een kleine pont vormt
de enige verbinding tussen Zambia en
Botswana. Links boven Kenneth Kaoenda,
daaronder John Vorster.
pleiten voor een boycot van dat land.
De Zambiaanse president zou zich in
principe zelfs bereid hebben ver
klaard premier Vorster te ontmoeten.
Het Zambiaanse ministerie van
buitenlandse zaken gaf de volgende
dag een verklaring uit, waarin de
bewering van Vorster, dat Kaoenda
had ingestemd met een topconfe
rentie. een puur verzinsel werd ge
noemd. Sinds 1968 had Zuid-Afrika
ongevraagd steeds weer geheime
boodschappers naar Zambia ge
stuurd, die probeerden Kaoenda over
te halen tot een gesprek met premier
Vorster. „Deze pogingen, en we be
schikken over correspondentie om
dat te bewijzen, faalden vanwege de
onverenigbare politieke filosofieën
van president Kaoenda en de heer
Vorster met betrekking tot de cen
trale kwestie van de waardigheid en
gelijkheid van de mensen", aldus
Zamgia.
In ieder geval is de kans op een
ontmoeting tussen Vorster en Kaoen
da nu wel voor goed verkeken. Met
zijn onthullingen kan Vorster dan
ook niet bedoeld hebben de Zam
biaanse president alsnog te bewegen
tot een gesprek. Het was een welo
verwogen poging de positie van
Kaoenda onmogelijk te maken. Het
tijdstip was goed gekozen. In juni
moet er een topconferentie gehouden
worden van de Organisatie van Afri
kaanse Eenheid. Kaoenda moet als
voorzitter van de OAE de staatshoof
den uitnodigen. Vergaderplaats zou
Kampala zijn. de hoofdstad vah
Oeganda. Zambia en Tanzania er
kennen het bewind van Amin echter
niet. Op het presidentiële paleis in
Dar-Es-Salaam wappert naast de
standaard van Nyerere die van Obo
te. Het was zo al moeilijk genoeg
voor Kaoenda de OAE te behoeden
voor uiteenvallen. De onthullingen
van Vorster hebben zijn positie nog
verder verzwakt.
De Zuidafrikaanse premier wist
ook. dat er deze maand een belang
rijke conferentie zou worden gehou
den van de Zambiaanse regerings
partij Op die vergadering moet
Kaoenda een meerderheid zien te
krijgen voor een nieuwe grondwet
die een eind moet maken aan de
stammenstrijd die het openbaar be
stuur in Zambia vergiftigt. Vorsters
beschuldigingen waren kennelijk be
doeld om Kaoenda's prestige in bin
nen- en buitenland een filnke deuk
te bezorgen. Kaoenda zelf was er
maar al te zeer van overtuigd dat als
Vorster gelijk had. dit zijn einde zou
betekenen, maar dan ook het einde
van Zambia. „Als ik me schuldig had
gemaakt aan het spreken met twee
tongen zou Zambia nu ophouden te
bestaan", zei hij. Vorster weet dat de
toekomst van Zambia nog steeds
staat en valt met zijn president.
van voor de passagiers duidelijk
merkbaar is. Op zulke winderige da
gen gaat men bonkend en hotsend
naar de overkant, zonder ook maar
iets van zeevergezichten te bespeu
ren, want het opstuivende water doet
de ramen veranderen in matglas.
Maar snel gaat het wél. De kapi
tein, de mecanicien en de navigator
boven in de vliegtuig-cockpit hoeven
maar enkele gashandels voluit te
trekken om de snelheidsmeter op 130
km te brengen. Overspringen naar de
krijtrotsen van Ramsgate is dan
maar een wip van een dik half uur.
Een tijdsbesparing, die hèt grote
argument vormt in de verkoopcam
pagnes van de ondernemingen. Of dit
aanslaat en of de ondernemingen
zich de rode cijfers van de laatste
jaren zullen kunnen blijven permit
teren is nog een vraag. Het is een
experiment.
Een proef overigens, die in diverse
landen met belangstelling wordt ge
volgd. Ook in waterrijk Nederland,
waar de hovercraft theoretisch vele
perspectieven zou kunnen bieden, al
was het alleen maar ter vervanging
van de vaak traag vervoerende veer
ponten. Voordat men hier overgaat
op de praktijk, wacht men echter
vooralsnog liever af. Eerst wil men
zien of de snelle maar dure kolossen
economisch te exploiteren zijn. En
waar dit op het ogenblik nog duide
lijk niet het geval is, zal het zeker
nog geruime tijd duren, voordat ook
op Nederlandse wateren de hover
craft zijn entree zal maken. Want
ondanks alle voordelen blijft de in-
dienststelling van zo'n ingenieuze
luchtkussen-gigant een kostbare
grap, die in de huidige ontwikke
lingsfase nauwelijks te betalen lijkt.
'juistetexóMt
