AUTO RIJDT OP AARDGAS
AlllOOlOgrajie doorsicco de jong cils schone verbranding
Driekwart
de eerste
eeuw geleden kwam
auto in Nederland
Carl Benz begon
serieproduktie
Acties tegen malafide
autohandel gaan door
Gronings experiment met „zo goed
j 1 ironings experiment mei „zo
Veel A
goedkoper
dan
benzine
Naast voordelen ook
wel moeilijkheden
DONDERDAG 13 MEI 1971
Jarenlang heeft men geloofd,
jat de eerste voorzitter van de
later Koninklijke Neder-
andsche Automobiel Club, de
ïeer J. P. Backx, notaris te Wie-
ingerwaard, in september 1896
le eerste auto binnen onze gren
en haalde. Maar geschiedvor-
;ers hebben aangetoond, dat de
ïeer Backx ten onrechte deze
irimeur claimde. In werkelijk-
ïeid was het de Haagse hoffoto-
jraaf Adolphe Zimmermans, die
|p 18 mei 1896 auto nummer één
jereed. Zodat het Nederlandse
lutomobilisme volgende week
ian zijn 75-jarig jubileum toe is.
Ook de Nijmegenaar M. W. Aert-
Jjs, die in 1897 importeur van het
luitse merk Benz werd en die een
lalve eeuw later een boekje schreef
(Hoe de eerste auto in ons land
wam", heeft niet aeweten van de
[aagse fotograaf. Toch wijzen juist
e controleboeken van Benz Cie. te
[annheim uit. dat van hier op 16 mei
896 twee auto's naar Nederland ver-
oerd werden. De waeens waren ge-
lummerd 319 en 320, beide van het
nodel Viktoria en beide bestemd voor
Haag".
Voor welke personen deze wa°ens
estemd waren, staat er niet bij,
naar in 1918 ontdekte de redacteur
■an het blad REMO Rijwiel En
lotor Or?aan de heer Zimmer-
nans en interviewde hem.
De heer Zimmermans. die de eerste
oto's van koningin Wilhelmina heeft
emaakt voor de weergave van haar
leeltenis op postzegels, bleek de eige-
laar van de Benz nummer 319 ge
veest te zijn. Hij had de auto na een
jaar of zes verkocht en was toen een
"eugeot 'gaan rijden. Verder heeft
niemand meer van de heer Zimmer
mans, die in werkelijkheid B. E. A.
van Varsseveld heette, vernomen. Hij
is in 1922 overleden.
De Benz Viktoria van het type, dat hoffotograaf A. Zimmermans op 18 mei 1896 in ons land als eerste
auto introduceerde.
Intocht
de tweede Benz gebleven is,
wdtok nooit bekend, zodat notaris
hetzij de tweede, hetzij de
irde automobilist van Nederland ge-
eest is. in het zilveren gedenkboek
an de KNAC, dat in 1923 verscheen,
«ft zijn zoon het verhaal over de
tocht van deze auto in Amsterdam
daan. Het rijtuig zonder paarden
als de mensen het noemden
<am hier eind september per trein
i, vergezeld van een Duitse mon-
ir, die echter de Daimler Viktoria
ft durfde te rijden.
Notaris Backx heeft ons de vol-
nde bijzonderheden nagelaten: „Het
is hem de monteur te gevaar
lijk, die smalle straten met de grach
ten er zoo vlak naast. Maar de koet
sier des heeren Backx toonde, dat de
oude heldenmoed der Trompen en De
Ruyters nog niet geheel en al ver
dwenen was en klom manmoedig op
den bok. En waarlijk, het lukte hem
wonderwel de auto te beheerschen."
Door de Kalverstraat werd gereden
met een politieman, die voor de wa
gen uitliep, en één er achter, terwijl
de „hoofdinspecteur van het vervoer,
de bekende, robuste heer Van Oos
ten" naast de nieuwbakken chauffeur
op de bok plaatsnam. De tocht van
Amsterdam door Noordholland naar
Wieringerwaard was ronduit choque
rend. Backx jr.: „Vreeselijke scènes
met paarden bleven natuurlijk niet
uit, zelfs menschen sloegen verschrikt
op de vlucht en dikwerf liet een boer
paard en wagen in den steek, onder
den uitroep van „Daar hei je den
duuvel".
Handel
Hadden Backx en Zimmermans de
auto alleen voor eigen plezier ge
bruikt, Aertnijs was de man, die er
„handel" in zag. Hij heeft in augustus
1897 te Parijs de Franse licentiehou
der van Benz ontmoet, die hem met
de fabrikant zelf in kontakt bracht.
In 1897 is Aertnijs dan ook met de
imoort van Benz-auto's begonnen.
Het volgende jaar nam Aertnijs het
init'atief tot de oprichting van de
(K)NAC. In zijn in 1948 verschenen
boekje schrijft hij over de voorzit
tersverkiezing: op 3 juli 1898 „Onder
de aanwezigen bevond zich notaris
Backx uit Wieringerwaard. Hij was
een man met zilverwitte haren, een
geposeerd voorkomen, een joviaal ka
rakter en daarbij de oudste automo
bilist van ons land. Wij vonden allen,
dat hij de aangewezen voorzitter was,
doch de heer Backx had allerlei be
zwaren. Hij wees op andere landen in
Europa, waar een Graaf de Dion in
Frankrijk, een Hertog van Ratibor in
Duitsland, deze post bekleedden, en
dat dus de president van onze club
geen „Backx" kon heten. Nadat wij
hem hadden gewezen op het luxueuze
in zijn naam, die hij toch veel een
voudiger had kunnen spellen, en op
het sterke aandringen van alle aan
wezigen, werd de knoop doorgehakt
en was ook de voorzitter gekozen."
Enkele dagen later werd Nederland
overstroomd met automobielen. Op
aandrang van Aertnijs had de Auto
mobile Club de France, waarvan ove
rigens de uit Nederland afkomstige
baron Van Zuylen van Nyevelt ere
voorzitter was, de jaarlijkse ..mon
sterrit" via Nijmegen en Amsterdam
gepland. Op 8 juli kwamen de auto's
in Nijmegen aan het waren 37
automobielen en 14 motorrijwielen
vanwaar ze op 9 juli naar Amsterdam
vertrokken. Er werd op deze afstand
met een snelheid van 44 km per uur
gereden.
Maximaal 20 km
Minister Lely van Waterstaat, die
de rit geautoriseerd had, kreeg over
de,ze snelheidsmonsters vragen in de
Tweede Kamer Kort nadien werd
een maximumsnelheid afgekondigd
van 20 km per uur en 8 km per
uur bij mist of afdalen van hellingen
die geldig bleef tot in 1903, toen de
auto's van de KNAC-leden het post
vervoer van de trein moesten overne
men. vanwege de spoorwegstaking.
Sinds het voorjaar van 1899 expo
seerde de RAI bijna jaarlijks auto's
in het Amsterdamse Paleis voor
Volksvlijt. De verkoop kwam op gang
en steeg van 2 of 3 in 1896 tot de
goede 400.000, die men bij de RAI
voor dit jaar verwacht.
De eerste auto of de eerste twee
ilo's die in Nederland op de weg
'amen, waren produkten van de
'itser dr. Carl Benz. Hij heeft onge-
er tegelijk met zijn collega Gottlieb
iimler de auto met verbrandings-
öior uitgevonden. Dat was in 1886.
«wel 40 jaar later hun autofabrie-
met elkaar zouden fuseren en al-
n Mercedes-Benz-automobielen
den bouwen, deden de twee Duit-
s hun uitvinding vorige eeuw on-
lankelijk van elkaar. Bovendien
«t Benz nog een belangrijk stuk
imerswerk op zijn naai> gebracht,
ardat hij als eerste ter wereld een
voor serieproduktie ontwierp en
seriebouw startte.
Driewieler
Benz richtte in 1883 „Benz Co.
'einische 'Gasmotoren-Fabrik" te
jnnheim op, patenteerde in januari
16 rijn eerste automobiel een
ewieler en ontwierp eerst in
1 de Viktoria en in 1894 de Vélo.
*e Vélo was de eerste wagen voor
serieproduktie en dit werd dan ook
het bestverkochte automodel in het
Nederland van de vorige eeuw. Met
de produktie van deze wagen mikte
Benz al op een scherpe prijs, impor
teur M. W. Aertnijs tp Nijmegen ver
kocht de Benz Vélo voor 120Ó.
Het gewicht van de wagen was
zeer laag gehouden 360 kg door
de toepassing van fietswielen, waar
aan de auto ook zijn naam te danken
had. De motor was een ééncilinder
1050 cc met oorspronkelijk 1,5 pk
vermogen, maar later met 2,75 pk. De
topsnelheid werd door deze vermo-
gensverbetering bereikt door een
betere cilinderkop opgevoerd van
20 tot 25 km. per uur.
Luchtbanden
De Vélo is tot 1898 in produktie
geweest en werd toen vervangen door
een iets meer robuuste wagen, die
Dr. Carl Benz, uitvinder van de auto en de serieproduktie.
n eCste model uit de seriematige autojabricage van Benzde Véélo,
motor achterin. Het model had twee versnellingen vooruit, maar geen
dMt. Men moest daarvoor de wagen bij de vooras beetnemen, optillen
en draaien.
luchtbanden om de fietswielen kreeg
en de naam „Oomfortable" droeg. De
Eenz-fabriek te Mannheim maakte
intussen ook nog andere modellen,
zoals de Phaëton, Vis-a-Vis en
Dos-a-Dos. in welke beide laatste
men van aangezicht tot aangezicht of
wel ruggelings moest plaatsnemen. In
1897 ging Benz over op de tweecilin-
dermotor, die eerst 5 pk vermogen
had, hetgeen later tot 16 pk is opge
voerd.
Grootste
De produktie van de Benz-fabriek
te Mannheim steeg van 134 auto's in
1895 tot 572 in 1899. waarmee Benz
het grootste automerk ter wereld
was. In 1900 maakte de fabriek 603
auto's, waarvan er 341 werden
geëxporteerd. Bij een telling van het
aantal auto's in Nederland in oktober
190C bleek het Duitse merk veruit bo
venaan de ranglijst te prijken. Ons
land telde toen 257 auto's, waarvan 58
van Benz, 16 van Peugeot, 10 van het
Franse merk Mors. 9 van het Bel
gische merk Vivinus en 8 van zowel
Decauville als de Dion-Bouton, beide
Franse merken.
Sindsdien is het aantal auto's in
Nederland met 10.000 vermenigvul
digd, maar zijn nog altijd twee Duitse
merken elk met zo'n 15 procent
van de 2Vs miljoen auto's in de
meerderheid Opel en Volkswagen.
Van een onzer verslaggever»
GRONINGEN Sinds kort rijdt er in Groningen een auto op aardgas. Dat is het resul
taat van experimenten die het gemeentelijk gasbedrijf van deze stad al geruime tijd uitvoert
met aardgas als brandstof voor motorrijtuigen.
Het belangrijkste voordeel is wel dat het gebruik van aardgas de milieu-verontreiniging
enorm zou inperken: de verbranding is zo goed als ..schoon". Wethouder drs. F. H. von Meijen-
feldt zei gisteren dat de uitlaatgassen vrij zijn van schadelijke bestanddelen.
Ook in andere opzichten wordt
aardgas aantrekkelijker geacht dan
de traditionele brandstoffen: aardgas
is niet alleen schoner dan benzine en
dieselolie, maar ook dan LPG, het
vloeibare autogas. LPG (een bijpro-
dukt van benzine) heeft als nadelen
dat het minder klopvast is dan aard
gas, dat het zwavel bevat en dat het
niet in onbeperkte hoeveelheden le
verbaar is.
OVERHEID
Gezien met name de grote
milieu-hygiënische voordelen acht
men het in Groningen niet uitgeslo
ten dat de overheid het rijden op
aardgas zal bevorderen door bijvoor
beeld belastingfaciliteiten. De kool
monoxide bleek in de uitlaatgassen
van aardgas minder te bedragen dan
in de rook van een sigaret: ongeacht
het toerental van de motor werd
minder dan 0,1 procent gemeten.
Bij benzine bedraagt het percenta
ge tussen de drie en zeven. De econo
mische commissie voor Europa han
teert als norm in het stadsverkeer
maximaal drie procent, waar het
aardgas dus verder onder blijft.
Bovendien bevat met name het
Groningse aardgas zo goed als geen
zwavel, zodat het uitlaatgas ook vrij
is van zwaveldioxide (So2). Zeer be
langrijk is ook dat in aardgas vol
strekt geen lood voorkomt. Het kwa
lijke lood wordt aan benzine toege
voegd om de klopvastheid te verho
gen. Bij super benzine is dit een oc-
taangetal van 110. Aardgas heeft uit
zich zelf al een hoog octaangetal van
130.
Andere schadelijke bestanddelen,
aldehyden of onvolledig verbrande
produkten, konden niet worden aan
getoond. De uitlaatgassen bestaan dus
uitsluitend uit stikstof, waterdamp en
koolzuur. De proeven met de benzine
motoren worden in Groningen als
volledig geslaagd beschouwd, maar
met dieselmotoren is men minder ver.
Het ministerie van economische za
ken heeft inmiddels al belangstelling
getoond. Intussen eaat men door met
experimenteren. Op het ogenblik
houdt men zich vooral bezig met de
vraag hoe aardgas het best in de auto
kan worden opgeslagen. De bestelwa
gen, die nu omgebouwd is, heeft op
het dak een gasfles met gecompri
meerd aardgas, goed voor een afstand
van honderd kilometer. Een benzine-
De Groningse bestelwagen, die op aardgas rijdt.
tank van 40 liter komt overeen met
30 kubieke meter gas, waarvoor een
drukvat van 150 liter nodig is om het
te kunnen bergen. Nagegaan wordt
nu de mogelijkheid om gebruik te
maken van vloeibaar aardgas, waar
voor een tank van 50 liter voldoende
zou zijn om 40 liter benzine te evena
ren.
SPECIALE TANKS
Aardgas wordt vloeibaar bij een
temperatuur lager dan 165 graden on
der nul. Hiervoor zijn speciale tanks
nodig, die echter voor andere doelein
den al worden gebruikt. De proeven
die men hiermee in Groningen neemt
zijn mogelijk door een machine (cryo-
geen-generator van Philips), die is
geleend van de N.V. Nederlandse Gas
unie, in overleg met het ministerie
van economische zaken. De veilig
heidsgraad met betrekking tot ont
ploffingsgevaar ligt voor aardgas ook
aanzienlijk gunstiger dan benzine.
Het brandgevaar bij botsingen wordt
daardoor verminderd.
In Amerika is aardgas als
brandstof ook al beproefd. Men is er
daar een tweetal jaren mee bezig en
er is zelfs al een snelheidsrecord ge
broken door een op aardgas rijdende
auto. De man die dit experiment naar
Europa exporteerde is dr. ir. H. W. J.
Kempen, directeur van het gasbedrijf
in Groningen. Hij ontdekte de proef
nemingen bij een bezoek aan Ameri
ka. De stad San Diego heeft reeds
besloten alle stadsbussen op aardgas
om te schakelen.
De economische kant van de zaak
is op dit moment nog niet uitgewerkt.
Zeker is in ieder geval dat aardgas
goedkoper is dan benzine. Bovendien
„Wilde" verkoop auto's zakt in elkaar
(Van een onzer verslaggevers)
AMSTERDAM Terwijl in
Noord-Brabant en ook elders in
het land de „wilde" verkoop van
auto's, als gevolg van de actie
van ANWB en Consumenten
bond, flink in elkaar is gezakt is
aangekondigd dat onverminderd
zal worden doorgegaan met het
aan de kaak stellen van de ma
lafide autohandel.
De ANWB zei gisteren: „Wij gaan
door met de actie, anders zou het on
billijk zijn tegenover de slachtoffers
van nu". Zoals bekend hebben de
Consumentenbond en ANWB hun bit
tere ervaringen bij vier autohandela
ren in Noord-Brabant te boek gesteld.
De kranten hebben daarover uitvoe
rig bericht, evenals Koning Klant,
terwijl deze week het verhaal ook
verschenen is in de ANWB-Kampioen
die bij meer dan een miljoen mensen
thuis komt.
Het blijkt dat na al deze publiciteit
de vier bedrijven die op de voorgrond
werden gehaald, geen auto meer heb
ben verkocht. Bij tenminste één gara
ge zijn zelfs ontslagen aangezegd.
Maar niet alleen bij de vier met na
me genoemde garages (de Eindhoven-
se autohandel „Succes", het Tilburgse
autobedrijf Doris van Gils en de
Eindhovense garagebedrijven Van der
Steen/Jansen en „Brabant") is de
verkoop als een pudding in elkaar
gezakt, het publiek blijkt plotseling
in het algemeen veel kritischer te
zijn geworden bij de aankoop van
auto's.
De BOVAG heeft nu al gemerkt
dat er een grotere vraag is naar
auto's met een BOVAG-garantie of
met een ANWB-keuring. De ANWB
krijgt gemiddeld 25 telefoontjes per
week van aspirant-kopers die eerst
inlichtingen inwinnen voor zij een
auto gaan aanschaffen. De ANWB
geeft dan adressen door van de er
kende verkopers.
Inmiddels is er in Rotterdam een
bedrijf dat adverteert met de slogan:
„Heeft u Koning Klant gezien. Dan
weet u waar u niet kopen moet. Bij
ons kunt u het wel doen". Volgens de
ANWB gaat deze firma waarschijn
lijk eveneens voor de bijl. Overigens
blijken door de actie van ANWB en
Consumentenbond ook „erkende"
handelaars in het zuiden te zijn ge
troffen.
Volgens hen is door de publicaties
de indruk gewekt dat de hele „losse
handel" in het zuiden een wilde ben
de is. ANWB zegt dat de vier bedrij
ven in Brabant welbewust gekozen
zijn, na de tientallen verongelijkte
reacties die over deze garages bin
nenkwamen. Maar ook de andere ga
rages die bij de ANWB op de zwarte
lijst staan komen aan de beurt, zo
wordt nadrukkelijk gezegd
wordt het rendement van de motor
verhoogd doordat aardgas „schoner"
verbrandt, terwijl de olie minder
vaak hoeft te worden ververst en
bougies ook langer meegaan.
Aardgas levert ook meer rende
ment; één kubieke meter gas bleek
goed voor 11,1 km rijden, terwijl met
een overeenkomstige hoeveelheid ben
zine maar 8,7 km wordt afgelegd.
Een aanwijzing voor de lage brand
stofprijs geeft het feit dat uit Libië
aangevoerd vloeibaar aardgas zeven
cent per liter kost. Ook als men er
rekening mee houdt dat in de liter-
prijs van 65 cent voor benzine veel
belasting begrepen is, is dit nog aan
zienlijk voordeliger.
Kostenverhogend zal daarentegen
het gebruik van een vloeistof-tank
werken. In Amerika betaalt men daar
op het ogenblik 450 dollar voor. Mas-
sa-produktie zou deze prijs aanzien
lijk drukken en bovendien heeft
aardgas naast milieu-hygiënische ook
al genoemde financiële voordelen.
Het ombouwen is een eenvoudige
ingreep. De automotor blijkt voorts
bijzonder soepel op het gas te lopen,
het starten gaat voortreffelijk en de
acceleratie (snelheid van optrekken)
is gelijk of zelfs nog iets gunstiger
dan bij de benzinemotor.
Hoe het verder zal gaan met de
aardgas-auto is nog niet zeker. De
gemeente Groningen stelt de resu'ta-
ten van het onderzoek graag ter be
schikking van iedereen die er iets
mee wil doen. Op dit moment heeft
men nog geen contact met oliemaat
schappijen of autoproducenten.
OMWENTELING
Als het aardgas erin komt als
brandstof voor auto's zal dat een gro
te omwenteling teweeg brengen. De
benzine zal dan op zijn retour gaan,
de benzinestations zullen moeten om
schakelen op aardgas, met alle spe
ciale voorzieningen vandien. er zullen
transport-moeeliikheden moeten ko
men enz. Verder is het de vraag hoe
de olie-maatschappijen zullen reage
ren.
Belangrijk is ook de vraag in hoe
verre het zal gelukken de dieselmotor
geschikt te maken voor aardeas.
Vooral het vrachtvervoer maakt veel
gebruik van de diesel, die ook vaak
in stadsbussen zit. Men is wat dit
betreft zo ver dat de diese'motor re
delijk draait op ?en menesel van olie
en aardgas, wai al aanzienlijk scho
ner is.
Het is overigens de vraag of
de dieselmotor nog aantreVkpHifc
b'ïift aic het aard «as doorzet. Het
voordeel van de dieselmotor,
goedkooere brandstof en beter
rendement, wordt dan nameliik
ook van toepassing op de voor
aardgas omgebouwde benzine
motor. Ook zou de hele brand
stofpol itiek een grote verande
ring ondergaan.
Van onze redacteur wetenséhappen
AMSTERDAM Bij het enthou
siaste verhaal van het Groningse
gasbedrijf over aardgas-auto's ko
men de moeilijkheden minder naar
voren clan de voordelen. Behalve
het probleem hoe een auto zijn gas
meeneemt is er nok nog de vraag
hoe het gas in de auto komt. Dat
betekent een volledige ombouw van
alle benzinestations, of in ieder ge
val een groot deel ervan. Een on
derneming die forse kapitalen zal
opslokken, en daardoor de prijs van
auto-aardgas zal verhogen.
Nog een stapje verder terug, zal
er een systeem moeten komen om
het aardgas in .die benzinestations
te krijgen. Dat zou gewoon kunnen
door aansluiting op het openbare
gasnet, wat betekent dat dat uit
gebreid moet worden, dat een vloot
van benzine-tankwagens en bin-
ncnvaarttankcrs werkloos wordt:
kapitaalverlies en dus prijsverho
ging.
De manier waarop de individuele
automobilist zijn gas meeneemt Is
overigens ook nog een probleem.
Een drukvat van 150 liter (met een
werkdruk van 200 atmosfeer!) is
een zwaar en log ding dat extreem
zou moeten worden beveiligd, wil
elke frontale botsing niet op een
daverende explosie uitdraaien.
Koeling tot 165 graden onder nul
levert bij atmosferische druk vloei
baar aardgas op, maar de machine
die het koud moet houden kost wel
extra energie, wat ook weer het
prijsvoordeel aantast. Het is best
mogelijk dat het allemaal toch eco
nomisch wel kan. maar dat moet
dan wel duidelijk worden aange
toond voordat we al te enthousiast
worden.
