Computer-prognose
was betrouwbaar
Bij hard werken straks
nog meer setels
beschermt tegen tandbederf
Mr. Van Thiel uit
voorzittersstoel?
)rees jr. eist „duidelijke inbreng'
CPN in Groningen
moest veer laten
van kiezers
Kantenklare 1
kunsthars vulpasta
Drees sr.: moeilijke
kabinetsformatie
Afkappen vernieuwing
oorzaak verlies CHU
Verlies CHU (plan-Kikkert?)
T CHU
Machines telden
stemmen foutloos
Hoe de „nieuwe1'
kiezers stemden
SGP viel iets
ter li o op Tholen
Onderzoek Marcel van Dam
Uitslag Utrecht
laat door incidenten
29 A*=
DON.DERiD.AG 29 APRIL 1971
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG/AMSTERDAM
„Een glorieus resultaat" zei
W. Drees jr. gisteravond
}n vaststond dat zijn party de
|>te winnaar was. „Het is onge-
pr wat we verwacht hebben,
s we in de Kamer serieus wer-
o komen we over vier jaar nog
stuk sterker uit de bus", al-
6 dr. Drees.
De lijsttrekker van DS'70 was blij
dat de meerderheid voor het kabinet-
De Jong verloren is gegaan. Hij heeft
geen bezwaren tegen samenwerking
met de partijen die het kabinet-De
Jong vormden. Het tot dusver ge
voerde beleid mag echter niet worden
voortgezet.
Voorwaarde voor iedere samenwer
king van DS'70 is dat deze partij een
'duidelijke inbreng krijgt iri mensen
en in het program'. Dr. Drees liet
merken dat er meer moet gebeuren
aan woningbouw en dat er ook iets
Joi
[an een onzer verslaggevers
RONINGEN De sinds
t ge jaren roerige politieke
JÊ\ ia van Groningen heeft en-
nieuwe ontwikkelingen te
i gegeven. De CPN (met in
\dX noor^en Fré Meis als lyst-
'C/fcker) heeft een deel van de
st die men by de staten- en
ïeenteraadsverkiezingen wist
ehalen weer af moeten staan,
itiétjzoverre is er een teruggang
'tim het Meis-effect te bespeuren,
vot ir daartegenover staat dat de
zate^ toch nog een groot deel van
OOT winst heeft weten te be-
r vi den.
in de andere kant is er niet
dfc aanvankelijk wel was gedacht
i irake geweest van een Berger-ef-
de DS'70 wist in de provincie Gro-
en alleen in de stad een vrij hoog
entage te behalen (6.1), maar dit
r c t nauwelijks af van het lande-
oni gemiddelde.
ew rder is er een duidelijk herstel
k cle PvdA te constateren. Een deel
di de stemmen die de PvdA bij de
de nverkiëzingen aan de CPN ver-
met name in Oost-Groningen
da :eft ze weer teruggekregen.
jjnslotte heeft de CHU een zeer
elijk verlies geleden. Gevraagd of
/ellicht mee te wijten is aan de
die het CHU-Kamerlid H. Kik-
heeft ontketend voor een militair
e ahterrein, zei de heer Kikkert ons
te dit volgens hem niet het geval is.
jteruggang in Oost-Groningen is
m jcns hem gelijk aan de landelijke
fentrie.
üdanks het verlies voor de CHU
procent) in de gemeente Vlagt-
li
wedde zag de heer Kikkert toch nog
aanleiding voor de veronderstelling
dat er meer stemmers voor dan tegen
het oefenterrein-plan waren.
Hij concludeerde dit uit het feit dat
het GPV, dat zich er duidelijk voor
had uitgesproken, toch nog een stem
menwinst wist te behalen, terwijl ook
de VVD (voor de plannen) en de ARP
(in meerderheid in de raad voor) res
pectievelijk de landelijke tendentie
volgde dan wel winst, maakte.
Het viel de heer Kikkert allemaal
heel erg mee, vooral ook gezien de
oproep van de tegenstanders van het
plan om in het geheel niet te stem
men.
Voorzitter H. Hensums van het
anti-Kikkert-comité vond dat wel be
wezen was dat wat Kikkert zei toch
niet serieus te nemen was. De CHU-
voorzitter had volgens hem kort voor
de verkiezingen de CHU-ers gerust
gesteld op een bijeenkomst, waarin
hij zou hebben te verstaan gegeten
dat de CHU ook niet zo heel erg meer
voor het oefenterrein in deze vorm
was.
BERGEN (L) De zeventigjarige
Th. Giessen, een gewezen smid, is
gistermiddag met zijn hand bekneld
geraakt in de stembus, toen hij zijn
stembiljet wat verder wilde door du
wen, omdat het niet vlot genoeg om
laag wilde. De heer Giessen bleef met
zijn wijsvinger klem zitten en kon
niet meer los komen. Toen iemand
van het stembureau met een schroe
vendraaier aankwam om de gleuf wat
te verwijden, weigerde hij dit la
chend, omdat hij zichzelf wel zou
kunnen redden. Met een ferme ruk
trok hij zijn beknelde vinger omhoog,
wat hem een stukje van de vinger
koste. Het stembureau heeft hem
daarna eerste hulp verleend. „Ik kom
nooit meer stemmen", was de reactie
van heer Giessen...
c-) lijsttrekkers van de vier
ngspartijen volgen met
de binnenkomende ver-
gsuitslagen op de televisie,
cl van links naar rechts:
eringa (KVP), staatssecre-
Van Veen (CHU), drs.
(CHU), mr. Biesheuvel
en mr. Geertsema (VVD).
1 chter uiterst rechts mr. B.
xn
G aay Fortman, een van de
)ui ekkers van de PPR en
mi; ast hem DS'70-voorman
dr. W. Drees jr.
eert
DEN HAAG Klaaswaal
heeft woensdagavond opnieuw
de race tussen cle 871 gemeen
ten om het eerst de verkiezings
uitslag compleet en gecontro
leerd door te geven gewonnen.
Om 19.07 uur kreeg een der
30 PTT-telefonistes van de in de
Haagse ridderzaal geïnstalleerde
ANP verkiezingsdienst het eer
ste telefoontje binnen. Er wer
den in deze gemeente 1389 geldi
ge stemmen uitgebracht.
Asperen was goede tweede.
Van een onzer verslaggevers
T 5wijk De confessionele partüen (de ARP uitgezonderd), maar ook de
1. zyn sterk vergrijsde partyen gemeten naar de leeftyd van hun kiezers,
nieuwe en kleinere partyen als D'66. PSP. PPR. maar ook de Boeren-
en DS'70 blijken heel goed te vallen bij de jongere kiezers, dat wil
*j n de beneden-de-dertig-jarigen.
21-30
31-40
41-50
51-65
66 e.o.
totaal
18,5
18,5
23,1
23,0
16,9
100
20,1
15,6
18,8
25,9
19,5
100
22,5
20,8
22,5
21,1
13,2
100
21,2
20,4
20,3
22,1
15,9
100
19,3
18,9
18.8
24.1
18.9
100
50,1
20,4
14.8
11,8
3,0
100
24,0
20,1
23,1
20,5
12,2
100
53,0
13,5
13,9
13.5
6,1
100
46,5
14,5
21,6
11,9
5,6
100
31,8
18,2
22,7
9,1
18,2
100
•33.1
19,7
16.4
19.7
11.1
100
24,4
21,0
13,4
21,8
19,3
100
30,6
30,6
20,0
9,4
9.4
100
23,2
19,6
16,7
21,0
19,6
100
24,0
18,3
20,1
22,0
15,6
100
aan het onderwijs moet worden ge
daan. Het mag echter niet leiden tot
een verhoging van belastingen.
Dr. Drees voelt niets voor nieuwe
verkiezingen binnen zes maanden,
zoals door de heer Van Mierlo van
D'66 werd verlangd. „Nieuwe verkie
zingen zouden het aanzien van de
parlementaire democratie ernstig
kunnen schaden", zei dr. Drees.
Hij zei nog dat de PvdA de deur
voor overleg met DS'70 heeft dichtge
gooid. „Van onze kant zijn er geen
bezwaren om te praten. Ik heb voor
de heer Den Uyl altijd veel respect
gehad".
Op een vraag zei de DS'70-lijst-
trekker dat hij geen ambitie heeft om
minister van financiën te worden. Hij
meende dat dit ministerie uiteindelijk
toch niet voldoende greep heeft op de
uitgaven. Bezuinigingen moeten er
komen aan de basis bij de ministe
ries die de uitgaven moeten doen
aldus dr. Drees jr.
DEN HAAG Op 30 april komen
45 nabestaanden van gesneuvelde
Poolse militairen, die eind 1944 deel
namen aan de bevrijding van Zuid-
Nederland, naar ons land. Zij zullen
een bezoek brengen aan de graven
van hun familieleden, die zich bevin
den in Breda, Bergen op Zoom, Arn
hem, Oosterbeek, Mook, Bergen (NH);
Numansdorp, Eindhoven-Woensel en
Goirle. Zondag 2 mei is er een her
denkingsplechtigheid op het Poolse
militaire ereveld aan de Ettertsebaan
in Breda. De Polen zijn de gasten van
het Nederlands oorlogsgravencomite.
Wat slecht te repareren lijkt
lukt met PORION, de in Zwitserland
ontwikkelde universele kunsthars
VUL/STOP/PLAMUUR-MASSA.
Gebruiksgereed, geen verlies van
resten, onbeperkt houdbaar. On
misbaar bij elk klusje. Hecht op al
les; op hout, steen, beton, metaal,
tegels, glas, noem maar op, en zowel
op droge als vochtige ondergrond.
Onschadelijk voor de handen. Krimpt
niet, zet niet uit, scheurt niet.
In emmertjes van 1 kg f 8.55,2 kg
f 15.30, 5 kg f29.95, bij dhz-, verf-,
Ijzerwinkels.
GOES De automatische telling in
Goes, die door twaalf automatische
stemmachines werd verricht, is ge
heel foutloos verlopen. De kiezer had
gemiddeld twaalf seconden nodig om
zijn biljet in te vullen (normaal duurt
dit 45 seconden) Technici van de fir
ma Koopman uit Amsterdam, die de
Amerikaanse stemmachines impor
teert, controleerden deze tijden met
stopwatches in de hand.
De kiezers konden op een proefma-
chine oefenen. Sommige kiezers mis
ten het rode potlood, want bij het
automatisch stemmen komt geen pen
of formulier meer te pas. Vele kiezers
vonden dat de gezelligheid bij deze
nieuwe manier van stemmen er niet
op*vooruit ging. Om negen minuten
over zeven, dus negen minuten na
sluiting van de bureaus, waren de
eerste uitslagen al bekend.
Van een onzer verslaggevers
RIJSWIJK Door de peilingen in
25 stembureau's in het land is het
ook mogelUk vrij nauwkeurig vast
te stellen hoe de nieuwe kiezers
(dat wil dus zeggen; de 21-jarigen die
voor het eerst een oproep hadden
gekregen) hadden gestemd.
In procenten gezien:
KVP
17
PSP
8
PvdA
20
DS'70
8
WD
8
PPR
4
AR
7
B. Rechts
0.2
CHU
3
SGP
0.6
D'66
15
Boeren
0.8
CPN
4
GPV
0.8
Ook uit deze cijfers blijkt dat
vooral de PvdA van de jonge kie
zers heeft geprofiteerd en dat de
VVD en D'66 bij deze verkiezingen
minder goed zijn aangeslagen bij de
jongeren dan vorig jaar. In zekere
zin weerlegt het percentage van acht
voor DS'70 ook de hier en daar ge
dane suggestie als zou DS'70 voor
namelijk een „bejaardenpartij" zijn.
Van een onzer verslaggeefsters
DEN HAAG „Ik kan niet
zeggen, dat ik de uitslag, zoals
die tot nu toe gemeld is, een
verheugende vind. Een kabinets
formatie zal in deze omstandig-
I heden bijzonder moeilijk wor-
den".
i Aldus het commentaar dat dr. W.
Drees sr. gisteravond gaf, toen be
kend was geworden dat de drie grote
confessionele partijen verloren had
den en DS'70 zeven of acht zetels zou
krijgen in de nieuwe Tweede Kamer.
Op zichzelf achtte dr. Drees het
principieel een goede zaak, dat de
confessionele partijen achteruit wa
ren gegaan.
„Van tevoren stond vast dat er bij
deze verkiezingen twee combinaties
van drie partijen waren, die beide
geen meerderheid zouden krijgen.
Overigens ligt de uitslag wel onge
veer in de lijn van hetgeen ik ver
wacht heb", aldus dr. Drees.
Dr. W. Drees jr. lijsttrekker van DS'70, bracht gisteren, samen met
zijn vrouw, zijn stem uit in het stemlokaal aan de Laan van Poot in
Den Haag. Weinige uren later zou hij als overwinnaar uit diezelfde
stembus komen
Twijfelachtig
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De heer Jac.
Huijgen, oud-voorzitter van de
CH-jongeren en thans kandidaat
voor deze partij wijt het verlies
van zijn partij voornamelijk aan
het plotseling afkappen van de
vernieuwing. Drie jaar lang heb
ben wij als jongeren daaraan een
bijdrage kunnen leveren, plotse
ling krijgen wij nul op het re
quest, aldus de heer Huijgen.
De heer Huijsen zei het verlies van
zijn partij enkele dagen voor de ver
kiezingen reeds te hebben aange
voeld. Op de laatste regionale verkie
zingsbijeenkomst, die ik bijwoonde
heerste een lauwe sfeer. Ik voelde dat
het gewoon niet meer ging. De jonge
ren keerden de CHU de rug toe, de
hetze van de partijleiding tegen hun
inbreng heeft de genadeslag toege
bracht.* Maar ook de ouderen be
speurden iets onlogisch in de koers,
aldus de heer Huijsen.
De mogelijkheid om tot een regeer-
bare meerderheid te komen, acht cle
jongeren-kandidaat bijzonder gering
De beste resultaten verwachtte hij
van her-verkiezingen die dan moeten
worden voorbereid door een zaken
kabinet. Deze zouden een beperkt
districten-stelsel moeten invoeren
waarvoor in principe ook de confes
sionele partijen voelen. Met lijstver-
bindingen en dergelijke zijn dan nog
goede resultaten te verwachten. De
heer Huijsen weigerde commentaar te
leveren op het optreden van lijsttrek
ker Udink. Ik geloof dat mijn mening
over hem uit het voorgaande wel dui
delijk blijkt, zo zei hij.
Minister Schut meent, dat de
krachtverhoudingen meer gespreid
zijn doordat er meer middelgrote
partijen zijn ontstaan en de KVP aan
betekenis heeft ingeboet. Als er een
krappe meerderheid komt, dan zal
het volgens minister Schut de vraag
worden, of er daarmee geregeerd kan
worden. „Misschien moet er iets ge
vonden worden als een soort over
gangsmaatregel". aldus minister
Schut.
Over de mogelijkheid, dat DS'70 nu
regeringspartner zou worden, zei dr.
Drees: „Het blijft een twijfelachtige
zaak of DS'70 het zakelijk eens kan
worden met partners als de AR, CH
en de VVD. Met name de belasting
voorstellen van de VVD wijken wel
erg ver af van hetgeen DS'70 zich op
dit punt voorstelt te doen. Maar een
combinatie van DS'70 met de pro
gressieve concentratie is onmogelijk,
omdat deze combinatie geen meerder
heid krijgt."
Tot tweemaal toe sprak de heer
Drees er zijn spijt over uit, dat de
PvdA voor de verkiezingen al gezegd
heeft niet met de KVP te willen on
derhandelen.
Dr. Drees sr. is zelf niet naar de
stembus gegaan. Hij heeft om
privé-redenen zijn vrouw volmacht
gegeven voor hem te stemmen. Hij
wilde niet onthullen op welke partij
zijn stem is uitgebracht. „Ik wil in
deze delicate positie niet van voor
keur laten blijken tussen de PvdA, de
partij waarmee ik zo lang verbonden
ben geweest en DS'70", aldus dr.
Drees sr.
THOLEN Op Tholen hebben zich
in precies drie weken flinke ver
schuivingen voorgedaan. Op 7 april
gingen de bewoners van het eiland
naar de stembus om een nieuwe ge
meenteraad te kiezen aangezien alle
gemeenten op Tholen tot één waren
samengevoegd.
De PvdA behaalde toen 27 procent
van de stemmen; gisteren kwam deze
partij niet verder dan 22,6 procent.
Ook de SGP viel iets terug: van 31
naar 27,3 procent. De VVD zakte van
19 naar 11,3 procent. Zowel de AR als
de CHU wonnen iets: de AR ging van
zes naar tien procent, de CHU van 12
naar 14.9. De KVP bleef nagenoeg ge
lijk, ze behaalde 5.3 tegen 5 drie we
ken seleden
DS'70 kreeg gisteren 1.1 procent,
D'66 1.4, het GPV 1.7 en de Midden
standspartij 1 4 procent.
Beernink
Minister Beernink (binnelandsc
zaken) zei het verlies verwacht te
hebben, gezien het deconfessionalise-
ringsproces dat thans gaande is.
Een tweede oorzaak van de terug
gang van de christelijke partijen is
z.i. de samenstelling van de CH-kan-
didatenlijst. Naar het oordeel van mi
nister Beernink hebben tal van oude
getrouwen niet op de CHU gestemd,
juist gezien de plaatsing van een om
streden kandidaat op de CH-lijst.
„Er breekt een periode van moei
zaam zoeken naar een Kamermeer
derheid aan. Die meerderheid moet
niet te klein zijn en zal voldoende
samenhang moeten hebben om een
deugdelijk beleid te voeren. Dat be
leid is dringend nodig met het oog op
de economische situatie van het
land", aldus minister Schut van
volkshuisvesting in zijn commentaar.
UTRECHT De uitslag van de stad
Utrecht is verlaat door moeilijkheden
bij twee stembureaus. Een koerier
een uitslag naar het stadhuis in plaats
van naar het computercentrum. Bij
het andere bureau weigerde een voor
zitter de uitslag af te geven, omdat er
een stem verschil was bij de controle
telling. Een medewerker van het com
putercentrum wist hem tegen tien
uur de uitslag te ontfuselen.
Van een onzer verslaggevers
RIJSWIJK Om ongeveer
half negen gisteravond zorgden
de computers in het IBM-cen
trum in Ryswyk ervoor dat de
spanning er al een beetje uit
was. Met behulp van het mate
riaal dat Marcel van Dam en
zijn medewerkers ten behoeve
van de N.O.S. hadden verza
meld in 25 stembureaus, ver
spreid over het land, kon de
computer een prognose leveren
die de hele avond een betrouw
baar richtsnoer is gebleven.
Al eerder op de avond, om even
zeven uur toen de stembureaus nog
maar nauwelijks dicht waren, kwam
Van Dam al voor de televisiecamera's
met de aankondiging dat de rege
ringspartijen hun meerderheid kwijt
waren, dat vooral de KVP zware
klappen zou krijgen, dat DS'70 om
streeks vijf procent zou winnen en
D'66 wel zou vooruitgaan in vergelij
king met de Kamerverkiezingen van
1967, maar zou achteruitgaan in ver
gelijking met de voor deze partij
gunstige Statenverkiezingen van 1970.
Van Dam baseerde zijn voorspel
ling op het materiaal, dat in de loop
van de dag uit de 25 stembureaus
naar Rijswijk was doorgeseind. In
deze stembureaus hadden medewer
kers van Van Dam alle kiezers geïn
terviewd over hun keuze; niet alleen
nu, maar ook bij vorige verkiezingen.
Waar vandaan?
Door deze vergelijking met vorige
verkiezingen kon Van Dam ook vrij
aardig aangeven waar de winst van
de <_.ie partij vandaan kwam en het
verlies van de ander naar toe was
gegaan.
Door dit onderzoek werd bijvoor
beeld duidelijk dat globaal gezien de
winnende debutant DS'70 zijn winst
voor elk twintig procent had wegge
haald bij de P.v.d.A.. V.V.D. D'66 en
de K.V.P.
De CHU, zo bleek, had in vergelij-
De K.V.P. profiteerde van 15 pro
cent van de stemmen; D'66 van 12
procent, DS'70 van tien procent en ae
WD voor ongeveer acht procent.
Het verlies van D'66 (nog steeds: in
vergelijking met 1970-Statenverkie-
zingen) is vooral DS'70 ten goede ge
komen: 29 procent. Bondgenoot
P.v.d.A. profiteerde van 22 procent
van het verlies, de VVD van 14 pro
cent en de KVP tien procent en de
rest (25 pet.) voor de overige.
Ook voor de VVD is DS'70 de
grootste belager geweest met 36 pro
cent. DE KVP met 14 procent is de
tweede, met vlak daarop (12 pet) de
Middenstandspartij.
Tenslotte deze debuterende mid
denstanders: veel ontevreden WD-
kiezers (32 pet) en KVP-kiezers (28
pet). D'66 en CHU met resp. tien en
negen procent en overige, 21 pet.
voltooien het beeld van de herkomst
met de twee NMP-zetels.
king met 1970 naar alle zijden verlo
ren: 15 procent aan de P.v.d.A., 13
procent aan de VVD, 16 procent aan
de AR, 18 procent aan DS'70. 9 pro
cent aan het GPV en 29 procent aan
anderen.
Ook het verlies van de KVP was
naar links en reahts uiteengespat: 30
procent naar de P.v.d.A.. 15 procent
naar DS'70, iets minder dan 15 pro
cent naar de WD, tien procent naar
D'66, bijna tien procent aan de Nieu
we Roomse Partij en acht procent
aan de Middenstandsp.vtij.
PvdA
Heel belangrijk was het onderzoek
naar de stemmen van de kiezers, die
vorig jaar bij de Statenverkiezingen
hadden laten afweten. Uit dit onder
zoek bleek, dat vooral de P.v.d.A. had
geprofiteerd van de veel betere op
komst van de kiezers, ruim 25 pro
cent van de wegblijvers van vorig
jaar koos nu voor de P.v.d.A.
De verkiezingsuitslag was in
luttele minuten een der telma
chines (met zg. 0-controle) de
Philips-computer gepasseerd en
had daarmee de meterslange rij
van uitslagen op het ANP-telex-
net geopend.
tO/eiSIL. SAS. w
DEN HAAG De uitslag van de Tweede-Kamerverkiezingen kan mogelijk
van invloed zijn op de „bezetting" van de voorzitterszetel, zowel in de Tweede
Kamer als in de Senaat. Het is namelijk een parlementair gebruik dat de
grootste partij in de Tweede Kamer de voorzitter van deze Kamer levert, en
dat uit de in grootte volgende partij de voorzitter van de Eerste Kamer wórdt
gekozen.
Nu de PvdA de grootste partij in de Tweede Kamer is geworden kan zij de
voorzitterszetel voor zich opeisen. Zou dit gebeuren, dan betekent dit dat de
KVP-er mr. F. J. F. M. van Thiel plaats zou moeten maken voor een socialist
De senaatsvoorzitter, mr. M. de Niet Czn. zou dan plaats moeten maken voor
een KVP-er uit de Eerste Kamer. Het is thans nog niet bekend of de PvdA
ook inderdaad voorstander is van een zctclruil. In het verleden is wel meer
afgeweken van het gebruik.
