mmaus&an eigen rustig hoekje NEH kiest voor eigen autonomie 1 WENSEN TOT DEMOCRATISERING VERVULD Componerende kapper knipte zich door bergen haar Hoogovens op Maasvlakte nationaal belang «GROOTSTE VERVALSING ALLER TIJDEN' VRIJDAG 12 FEBRUARI 1971 "■yisuc vcivctis Jfcr dat dit we rn t die het in ijvan zijn besi ltoeri^e 'esehiedenis komt «veer aar boven TTERDAM Op een van atste dagen van deze maand ha 24 jaar, in museum Boy- J-van Beuningen weer de lausgangers van Han van eren te zien zijn, dat in de van 1937 tot 1947 het pronkstuk van het toen- be Boymans was omdat het [toegeschreven aan Jan Ver van Delft. aandringen van het KVP- ilid mr dr S. Couwenberg het bestuur van de Stich- iuseum Boymans-van Beu- na moeizaam overleg. ;en deze Van Meegeren zo- te exposeren dat het pu kennis kan nemen van deze o*»tste vervalsing aller tijden" werk de ambiance in de eerste tien bestaan had. ijjh in 1938 de grote tentoonstel- ebt ..Meesterwerken van vier r |n" in Boymans werd gehouden, 7n in de zaal van de Emmaus- sfs nog rode lopers neergelegd eft geluid zoveel mogelijk te pfn. Nu is er een rustig hoekje tt opdat toch maar niemand van meekers een relatie legt met de rrfkende grote meesterwerken uit inllectie van Boymans. later aan- 9 met die van D. G. van Beu- Emmaüsgangers werd in 1937 ';ocht door de stichting Museum ins met geld van D. G. van gen. Het was het eersite van irie van .zes die Van Meegeren, ijn zeggen, zelf heeft gemaakt 'e| valse Vermeers verkocht om ;ns en altijd te bewijzen dat •itici en kunstexperts in hun leling vooral afgaan op een en niet op het werk zelf. Wie ~:en doorleest over deze affai- ..jt te maken met een geschie- die tot op dit moment blijft i en waarover men nu nog ver in discussiëren. rd dj OM DE TI M nr it t het blijft een wonderlijke oije dat eett man die zegt Ver- geschilderd te hebben om de om de tuin te leiden, niet ge werd. Een van de motieven hier- s dat Van Meegeren dit wel zeggen om zijn kop te redden hij in 1945 was gearresteerd hij het schilderij Christus en itbreekster in 1943 als een Ver- lan Hermann Goering had ver- via de Amsterdammer Aloys I, de kunsthandelaar Goudstik- n een andere kunsthandelaar ra. schilderij werd in mei 1945 let Amerikaanse Zevende Leger den in een Oostenrijkse zout- Xaspeurineen van de specialis- tn de „Monuments and fine arts in" van het Amerikaanse leger I later in de villa van Goering Jiden van Berchtesgaden papie- in waarin stond dat het schil- ran Vermeer door Nederlanders lerkocht. Goering had er destijds .000 voor betaald, welk geld hij verkreeg door vijftien andere trijen uit zijn, grotendeels ge- v collectie te verkopen. Meegeren, die een kapitaal lan de Keizersgracht 321 be- en als een grand seigneur de was doorgekomen, werd gevan- idde. De rechtszitting werd zijn toen weer gevangen gezet Hij eschuldigd van collaboratie, de p van nationaal cultuurbezit nazi's, een zaak waarop de raf kon worden uitgesproken. oen dat dreigde, bekerde Van ren dat hij aan Goering geen er, maar een Van Meegeren Tkocht. Dat zou hem tenslotte sensationele rechtszitting van ober 1947 voor dc Arrondisse- echtbank vierde kamer msterdam waarbij tegen hem lar geëist werd, op slechts een vangenisstraf komen. irzijds werd hij hiermee feite- ijgesproken van de beschuldi- an collaboratie en de verkoop itionaal cultuurbezit van de kwaliteit. Per slot van reke- adden ook de experts van het m van Dresden na diepgaand oek met infrarode stralen, met lampen, röntgenstralen en che- preparaten de Christus en de iekster voor volstrekt authen- irmeer verklaard verde dan een „druppel op een gloei ende plaat'', zoals Paul Brandt jr ons meedeelde. Verhalen ais zou er in het bezit van Van Meegeren ook een Frans Hals zijn aangetroffen, waren hem onbekend. Een van degenen die het zwaarst bedrogen waren, bleek de Rotterdam se miljonair Daniel George van Beu ningen te zijn, die niet alleen het Feyenoordi Stadion voor een deel be taalde, maar ook zijn grandioze col lectie schilderijen en andere kunst voorwerpen aan Boymans schonk. Reden waarom er nu van Museum Boymans-van Beuningen wordt ge sproken. De reconstructie van het vervaardi gen van de Emmaüsgangers voert te rug naar het jaar 1936. Toen besloot Han van Meegeren die zich tot dan toe een vrij goed bestaan had weten te verwerven door portretten te schilderen van Engelse adellijke figuren en Amerikaanse miljonairs die aan de Rivièra woonden, met een klap het aanzien van alle critici te verkrijgen. VERMEER Hij koos Vermeer uit nadat hij Da Vinci en Rembrandt verworpen had. Het leven van Vermeer is in histori- fcche duisternis gehuld terwijl diens schilderstijl Van Meegeren wel lag. Bijzonder moeilijk werd echter de techniek van het schilderen. Een Ver meer moest bestand zijn tegen de toen gehanteerde onderzoekingsme thoden waarbij röntgenstralen, infra rood, alcohol en injectienaalden ge bruikt werden. Hij bestudeerde het boek van dr. De Wilde over de tech niek van Vermeer. Hij kocht in Enge land tubes verf gemaakt van gemalen lapus lazuli die het befaamde blauw opleveren (kosten ƒ20.000 per tube) en ging het giftige loodwit gebruiken in plaats van het ongevaarlijke zink wit. In een oud manuscript las hij welke olie Vermeer gebruikte in plaats van lijnzaadolie. In zijn villa in Nice bouwde hij bovendien een elektrische oven Want de verf moest snel drogen en wel zo dat deze niet zou barsten. Bekend was dat ook Rembrand en Vermeer hun olieverf door verwarming ge droogd hadden. Nadat hij eerst een doek van een zeventiende-eeuwse schilder had gekocht en geheel met puimsteen had schoon gemaakt, pro beerde hij de olieverf te bakken door telkens andere combinaties toe te passen. Het lukte hem een lange tijd niet om de verf te drogen zonder dat deze ging bladderen. Tot hij een mengsel van phenol en formadehyde aan zijn verf had toegevoegd. Toen droogde hij zijn doek gedurende vier uur in de oven. Het lukte. Het craquelé ver hevigde hij bovendien doo.r het hele doek rond een staaf te draaien waar door er ook horizontale scheurtjes ontstonden. Gedurende zes maanden schilderde hij. toen de Emmaüsgangers. Hij zette tenslotte de naam Vermeer eronder en het meesterwerk was klaar, nadat hij de scheurtjes nog met Oost-Indi sche inkt had gevuld die, na droging, er uit zou zien als eeuwenoud stof, zelfs onder een microscoop. ROMAN Om het schilderij, dat zelf9 zonder enige voorkennis van zijn vrouw, tot stand was gekomen, te verkopen, had hij een hele roman verzonnen Hij wist dat Vermeer samen met Ita liaanse schilders had gewerkt. In de „onbekende jaren" zou Vermeer wei eens paar Italië gereisd kunnen zijn, waardoor zijn Emmaüsgangers in Italië gebleven was. Hij verkreeg van de grote kunstkenner en expert dr. A. Bredius een certificaat van echtheid, nadat deze het schilderij grondig had onderzocht dat hij zogenaamd in Italië had kunnen aankopen. De toen 81-jarige noemde het de vondst van de eeuw. Toen kwamen de kunstkopers opzetten. Daar boven uit torende het Rotterdamse Museum Boymans, formeel de Stichting Mu seum Boymans, die voor het schil derij 550.000 betaalde. En dat waren guldens van voor de oorlog. Van het moment af dat Van Mee geren na zijn Grote Tien Jaren waar in. hij als een vorst kon leven, tiental len huizen in Amsterdam kocht en zelfs in Hotel Riche in Den Haag een eigen atelier had, zijn bekentenis had gedaan, brak er een storm los die vele jaren zou voortduren. Er werd een beroep gedaan op de Belgische professor dr. P. Coremans, directeur van de Laboratoria der Belgische Musea om de bewering van Van Meegeren te onderzoeken Van Meegeren had gesteld dat hij de Emmaüsgangers op een doek had geschilderd waarop de „Opwekking van Lazarus" had gestaan, terwijl ..Het laatste avondmaal" op een doek stond waarop kinderen met een bok ken wagen stonden. Men trof er bij onderzoek echter een Jachtscène op aan. Dat zou betekenen dat Van Meegeren aan geheugenstoornissen zou kunnen lijden Het cobaltblauw dat in de zeventiende eeuw onbekend was, kwam wel voor in andere valse Vermeers, maar niet in „Het laatste avondmaal" en de Emmaüsgangers. TRIOMF Van Meegeren had gewenst, dde. De rechtszitting werd zijn Iriomf over de critici, de ex- in eigenlijk ook over Goering om de tuin had weten te lei aar die zou slechts kort duren: est wegens een hartaandoening faleriuskliniek worden opgeno- raar hij na een dodelijke hart- op 30 december stierf, op ge leeftijd. mee was de affaire Van Mee- nog lang niet afgelopen. Op 5 eptembcr 1950 werd zijn bezit sterdam geveild, wat voor de- die zijn faillissement hadden Taagd om nog iets van bun *ug te krijgen, niet meer ople- ROTTERDAM De universi taire wereld in de Maasstad is in beroering. Ondanks de plannen voor een rijksuniversiteit volgen de verschillende instellingen nog hun eigen weg. In maart doet de Nederlandse Economische Ho geschool een belangrijke stap op weg naar een grotere mate van democratisering. Van 15 tot en met 18 maart wordt de NEH- raad gekozen. Op 13 februari, als de kandidatenlijsten per ge leding zijn ingediend, zullen de verkiezingen voor dit belangrij ke instituut losbarsten. In feite zullen er drie verkiezingen zijn, namelijk één voor de dertien le den van het wetenschappelijk corps, één voor de elf studenten-leden en één voor de zeven leden van het niet- wetenschappelijk personeel. Samen met de drie leden uit de kring van het Trustfonds zal de NEH-raad uit 34 leden bestaan. Als deze raad een maal is gekozen zullen curatoren en senaat hun bevoegdheden als hoogste colleges binnen de hogeschool neer leggen ten gunste van de NEH-raad. Margiuaal De machtspositie van deze raad wordt duidelijk getekend door zijn recht de begrotingen vast te stellen, heeft dan alleen het Algemeen Be- Binnen de Hogcschoolgemeenschap stuur van het Trustfonds het recht van vernietiging van besluiten van de NEH-raad kano vergaan als ze in recht is slechts marginaal omdat het Trustfonds alleen maar tot schorsing of vernietiging van besluiten van de NEH-raad kan overgaan als ze in strijd zijn met wettelijke reglemen taire bepalingen of met bepalingen die voorwaarden zijn voor erkenning en bekostiging van de NEH door het rijk", aldus de rector magnificus van de NEH, prof. drs. H. W. Lambers. door Steef Lobenstein Hij is er trots op dat de Economi sche Hogeschool op eigen kracht een nieuw regclement heeft ontworpen, dat tegemoet komt aan de wensen tot democratisering die in deze tijd le ven. Dit reglement wijkt op een aan tal punten af van de wet universitai re bestuurwhervorming 1970, die ook wel bekend staat als de wet Veringa. In de NEH-raad hebben drie verte genwoordigers van de maatschappij zitting tegen tenminste zes in de uni versiteitsraad uit de wet Veringa. Het uitvoerend orgaan van de NEH, het College van Bestuur, wordt gevormd door vier leden, te weten de rector magnificus, twee leden die worden gekozen door de NEH-raad en die kunnen worden teruggeroepen en één lid die wordt aangewezen door het Algemeen Bestuur van het Trust fonds. „Deze afzetbaarheid wijkt af van de wet Veringa", aldus prof. Lambers. „De één of twee leden van het College van Bestuur die volgens KUNSTHARS Coremans stelde dat Van Meegeren een kunsthars had gebruikt dat pas in 1907 ontwikkeld was. Maar in 1951 ontdekte de Brusselse professor in de chemie Meurice hoe natuurlijke bind middelen chemisch reageerden op de ondrzoeksmiddelen van prof. Core mans: ze reageerden als de syntheti sche stof die in 1907 was ontdekt. Dit werd bevestigd door prof. Grob uit Basel. In 1948 dook een foto op van een schilderij van Hondius waarop de v.; Jachtscène voorkwam die onder „Het V laatste avondmaal" zou gezeten heb ben. Een handelaar beweerde het in 1940 aan Van Meegeren verkocht te hebben. Maar zelfs qua formaat bleek het niet te kloppen met de resten die zich ond'er „Het laatste avondmaal" bevonden. Een climax bereikte de verwarring toen Van Beuningen in april 1956 prof. Coremans voor het gerecht daagde omdat deze „valselijk" gesteld; zou hebben dat zijn „Laatste avond maal" niet van Vermeer was. Core mans diende toen weer een aanklacht in wegens smaad. Voor de rechtbank in Amster dam begon op 29 november 1947 het grote proces. Achter de recht bank het schilderij dat nu weer in Boymans-Van Beuningen komt te hangen. Terwijl getuige-des- kundige Coremans voor het hek je zijn verklaringen aflegt, luis tert links in de beklaagdenbank Han van Meegeren aandachtig toe. In mei 1952 stierf Van Beuningen en zijn erven wilden de aanklacht in trekken. Prof. Coremans eiste echter genoegdoening. De door van Beunin gen geëiste 1 miljoen B. fres schade vergoeding werd niet toegekend, maar de ervan van Beuningen moes ten wel 750 000 B. fres aan prof. Co remans betalen. Nog in november 1955 volgde er een rechtszaak voor de Zwolse recht bank tegen de gebroeders P. en L. Krijnen die in opdracht van Van Beuningen onderzoekingen hadden verricht, maar daarvoor dc som van 300.000 hadden willen hebben in plaats van de ƒ99.000 die ze wel had den gekregen. Die verklaarden bo vendien dat de documenten over het transport uit Nice van het schilderij op 22 mei 1941 vervalst waren. Het schilderij zou al in 1939 in Laren zijn geweest. Overigens had prof. Coremans in 1949 in de villa van Van Meegeren in Nice tussen twee triplexplaten een tweede „Laatste avondmaal" gevon den dat veel leek op dat van de heer Van Beuningen. Van Meegeren heeft van zijn triomf maar kort kunnen genieten. Hij zal de toekomstige bezoekers van Boy- mans-van Beuningen die weer komen kijken naar de Emmaüsgangers, in elk geval geleerd hebben hoe relatief een oordeel kan zijn terwijl er nog altijd experts zijn voor Kvie het geen uitgemaakte zaak is dat we hier met een v. Meegeren en niet met een Vermeer of een andere zeventiende eeuwer te doen hebben. Bovendien stellen de exposanten: bekijk het schilderij Dos van de hele geschiedenis er om heen en reageer dan pas. Maar als ,De Emmaüsgan gers" nu een® „De nachtwacht van Boymans-van Beuningen" wordt? Wat zal het Rijksmuseum dan lachen dat het geen vafëe Vermeers bezit. Prof. drs. H. W. Lambers de wet Veringa door de universiteits raad worden gekozen, hebben name lijk voor ten minste twee jaar zitting in dit college". Een ander belangrijk verschilpunt is dat de NEH geen quorum kent bij de opkomst voor verkiezingen. De wet Veringa vermeldt een quorum van 35 procent. Als dit percentage niet wordt bereikt, krijgen de desbe treffende geledingen naar evenredig heid minder zetels. Afwijkingen Waarom wijkt de NEH-structuur af van de wet Veringa? Prof. Lambers: „We hebben altijd een grote mate van autonomie gehad. In de vroege zomer van 1969 bestond al de behoefte om te komen tot een nieuwe structuur. Met medewerking van alle geledingen zijn we in een tijdsbestek van ongeveer een jaar tot overeenstemming gekomen. In maart 1970 kon het echte spel beginnen. Toen we het eens waren over de vorm van de nieuwe bestuursstruc tuur zijn we gewoon doorgegaan met de voorbereiding van de invoering er van We hebben ons niet gehaast om de wet Veringa voor te zijn. We heb ben bewust gekozen voor wat we zelf hebben gedaan. Toen het wetsont werp van Veringa gereed was, bleken er afwijkingen te zijn". Is de bestuurshervorming al in kannen en kruiken? Prof. Lambers: „De statuten van de Stichting de NEH moeten volledig op de helling. Dat is een groot juridisch werk. Een commissie is daarmee be zig. De verschillende faculteiten heb ben ook niet stilgezeten. De juridische faculteit is al klaar met de bestuurs hervorming. De economische faculteit hoopt van de zomer met de nieuwe regeling klaar te zijn. Alleen in de sociale faculteit is men het nog niet eens over de te volgen procedure. Er zijn nog wrijvingen tussen het facul teitsbestuur en de studenten". DEN HAAG De minister van economische zaken, mr. R. J. Nelis- sen, heeft in een brief aan de Tweede Kamer laten weten dat de regering de realisering van een staalproject op de Maasvlakte voor nationale econo mie van belang acht. De regering stelt daarbij voorop dat een aan vaardbare oplossing moet worden ge vonden voor de milieuhygiënische as pecten van deze vestiging. In zijn brief zegt de minister ver der dat de beslissing over de uitgifte van het terrein geheel in handen ligt van de gemeente Rotterdam. Zij zal moeten besluiten het terrein van Hoogovens-Hoesch uit te geven. De prijs die voor de grond moet worden betaald, moet tussen het bedrijf en de gemeente worden o%rereengekomen. Verder is de medewerking van ge deputeerde staten van Zuid-Holland nodig, die op grond van de nieuwe wet op de luchtverontreiniging een vergunning zal moeten afgeven. Hel rijk verleent medewerking binnen de convenantscommissie, waarin technici van het rijk, de gemeente Rotterdam, het Openbaar Lichaam Rijnmond en de provincie gezamenlijk voorwaar den vaststellen voor de milieuhygiëne Over de verkeersvoorzieningen ten behoeve van de bereikbaarheid van de Maasvlakte merkt de minister op dat de thans in aanbouw zijnde Suurhoffbrug de belangrijkste scha kel zal zijn tussen de te vestigen industrieën op de Maasvlakte en het achterland. Deze Suurhoffbrug zal volgens de bestaande plannen om streeks 1972 gereed komen voor zwaar railtransport. Deze schaal is van essentiële bete kenis, niet alleen voor de vestiging van een staalproduktiebedrijf, maar ook voor de aanvoer van installaties voor de op de Maasvlakte te vestigen elektrische centrale, en voor andere mogelijke industriële vestigingen. SCHEVENINGEN Vijftien cent voor het scheren en een kwartje voor het knippen. En toch hadden de kappers het toen vaak beter dan nu. Leo Beerends (76) uit de Roerstraat heeft recht van spreken. Hij knipte zich in de achterliggende jaren door een huizenhoge bos zwarte, bruine, grijze en blonde haren naar een zestigjarig kappers ju bileum. Duizenden Schevening- se koppen (vaktaal) kregen ka rakter dank zij de vaardige hand van haarkunstenaar Beerends. Reeds op z'n zestiende jaar nam de heer Beerends kam en schaar ter hand. Het zijn na zestig jaar nog steeds de voornaamste gereedschap pen De tondeuse kende men in 1921 ook al. In 1930 kwam de elektrische „haarsnijmachine". De eerste baas van de heer Bee rends moest zijn dochter afstaan aan de jonggezel, die zich in menig op zicht een vlot leerling toonde. Zeven kinderen betekenden een potentiële aanvulling van de klantenkring, wel arbeidsintensief maar weinig lucra tief. De kinderen Beerends moesten zowel voor vader als voor de meester van de schaar het hoofd buigen. „Vroeger had men niet zoveel noten op de zang", vertelt de heer Bee rends, zelf nog in het bezit van een weelderige haardos. „Het was een kwestie van opknippen, liever te kort dan te lang. Tegenwoordig heeft men met dat lange haar zoveel wensen, dat ik me daaraan niet waag. ik zou het eens kunnen verknoeien! Nee, met dat lange haar kan ik niet dwe pen. De mannen gaan nauwelijks inog naar de kapper. Als vroeger een vis ser na drie weken weer met de schuit binnenkwam, moest z'n haar er weer af en flink kort." De heer Beerends heeft vanwege dc oorlog vele nationaliteiten onder het mes gehad. „Allereerst had ik veel moeite om in m'n winkeltje in de Roerstraat te mogen blijven, omdat Scheveningen tot Spe.rrgebiet was verklaard. Op eigen risico mochten we blijven. Ik bad het in de oorlog erg druk, omdat er nog maar twee of drie kappers in Scheveningen waren." De Duitsers kwamen ook regelma tig om zich van hun wilde haren te laten ontdoen. Met een harde vuistslag op de tafel commandeerde de Feldwebel kapper Beerends naar de bunkers op het strand om ook daar de bezetters onder handen te nemen. De kapper zorgde wel, dat het scheermes niet uitschoot en de zak aardappelen en een zuur brood kwa men dan wel weer van pas in het grote gezin. Na de bevrijding vielen ook de Canadezen en Engelsen in handen van kapper Beerends. Na de leertijd begon de heer Beerends op 12 februari 1921. van- door Henk Houtman daag precies vijftig jaar geleden, al« zelfstandige ondernemer in een win kel in de Weststraat in Scheveningen. In verband met de afbraak van de panden moest de heer Beerends met gezin en handel verhuizen. De nieuwe vestiging aan de Prins Willemstraat was ook al geen lang leven bescho ren. Een nieuwe verhuizing voerde naar de Keizerstraat, de legendarische winkelstraat van Scheveningen. He laas zat de heer Beerends weer in de verkeerde hoek en moest zijn pandje worden opgeofferd voor verbreding van de Jan Kistenstraat. In een voor malig café aan de Roerstraat 1 werd het kappersgezin eindelijk met rust gelaten. Het was toen 1936. Op advies van de dokter zocht de heer Beerends korte tijd de frisse buitenlucht als kwitantieloper, maar zodra de eerste buitjes in september vielen, sprong de kapper alweer enthousiast om de be kende stoel-met-het-rolletje-in-je- nek. „Voor het kappen (bij heren heet het knippen) van vrouwen voel ik niet veel, hoewel er meer mee te ver dienen is. Ik geloof dat ik ze te lastig vond," constateert de jubilaris. Gekke dingen meegemaakt? Leo Beerends: „Tja, die oude Scheve- ninger bijvoorbeeld, die niet goed 'werd. We legden hem plat op de grond en waarschuwden de GG en GD. Hij was met geen mogelijkheid tot z'n positieven te krijgen. Zullen we hem naar het ziekenhuis brengen, overlegden de broeders maar plotse ling kwam de oude baas overeind en in onvervalst Schevenings zei hij: „Nee hoor, niet naar het ziekenhuis." Een andere klant overleed in de kap persstoel. dat kan je ook in 60 jaar tijd meemaken. De heer Beerends heeft ook eens rap benen moeten ma ken met een van woede briesende vrouw op de hielen: „Ik had naar aanleiding van een weddenschap haar man kaal geknipt!" Scheren doet de Scheveningse coif feur niet meer. Enige jaren geleden overleden de laatste twee klanten, die die zich nog lieten scheren en aange zien de zeep en het scheermes toch praktisch „op" waren, werd deze be drijfsactiviteit afgestoten. Als hobby schrijft de heer Bee rends kerkmuziek. Drie missen wer den voor de radio uigtezonden. Hij staat bij dc Buma ingeschreven en dat levert per jaar een paar tientjes op. Ze'f zingt hij al 55 jaar in het koor Laus Deo van de r.-k. kerk An- tonius Abt. En hoe komt nu een kap per van z'n eigen haar af? Leo Bee rends: „Dan ga ik naar een collega, die ook in hel koor zingt. Dat kost me wel vier gulden. Als ik het zelf zou kunnen doen, zou het mc maar twee gulden kosten. Ik werk goedkoper."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1971 | | pagina 5