Joegoslaven, stugge mensen
in een ruig en woest land
Vel
Scholieren bezetten radiostation
QJ^-
Tito's kleine
sigaren
M Turkije vraagt hulp
van het Rode Kruis
#*DRAKA
STENEN, SLAGREGENS EN ZON
door Rolf Hoekstra
3
Cardenas (70)
overleden
Varkensvlees
goedkoper
Nederlandse leverancier
DI'NiSDAG 20 OKTOBER 1970
Joegoslavië is het land van de stenen, van de slagregens en van de
zon. Als een psychopaat hebben we dit land doorkruist. Van noord naar
zuid, van oost naar west en weer terug? Waarom? Later beseften we
dat het de mensen waren, die ons steeds weer op de vlucht deden slaan.
Zij verscholen zich, zoals in de oorlog de partisanen in de bergen, achter
hun stugge onverzettelijkheid.
De kust in het noorden is
grillig en doet gretig z'n best
om het de voor weinig geld naar
zonsnakkende toerist naar de
zin te maken. De bijna on werk e-
ljjk blauwe eilandengroepen
doen verlangen naar romantische
boottochtjes en naar „lekker lui
liggen in de zon".
Maar de vriendelijkheid van de
mensen houdt op met het opstrijken
van de laatste dinar. Ze zijn nauwe
lijks te benaderen, onbereikbaar.
Zo vluchten we uit Opetya, Split en
uit de ommuurde vestingstad Du-
brovnik het binnenland in. We verla-
urg"»; ten de prachtige weg langs de kust
reest n\et z'n westerse hotels, die daar als
fel gekleurde paddestoelen op geel
bruine en blauwe rotsen staan. We
nacht rijden naar Zagreb, Sarajevo. Beo-
doo'r' rac1, Skopje, Plitvica en door plaatsen,
die onze goede kaart niet waard acht
|te vermelden.
te zien, een huis. Maar plotseling
springen kinderen bijna op je motor
kap met een schildpad in hun handen
of met bessen in boomschors verpakt
om te verkopen. 1
Zigeuners komen we tegen in hun
kleurige 'kleren op zwaar bepakte
ezels en paarden. Met de seizoenen
mee trekken ze van streek tot streek.
De ene keer zwaaien ze naar'ons door
de handen open en dicht te knijpen,
werpen ze gul kushandjes. De andere
keer schreeuwen ze woest met gebal
de vuisten. We begrijpen het niet.
Sommigen lachen vrolijk. Anderen
kijken ons somber na.
De enige afwisseling voor ons zijn
de markten in kleurloze dorpjes.
Vrouwen lopen èr met koopwaar op
het hoofd, één arm op de heup. Ze
dragen ruimvallende jurken die aan
de enkels tot een soort harembroek
zijn dichtgebonden.
Op het marktterrein zitten ze ge
hurkt met hun donkere doorgroefde
koppen en dreigende ogen. De man
nen dragen zelfgemaakte „pakken"
van oude jute zakken, schoenen van
stukken leer met touwtjes om de en
kels gebonden. Zo zitten ze daar,
soms na uren lopen, met een kip on
der de oksel, een varken die ze aan
de poten vasthouden of met een zakje
bonen en eieren.
het dier stevig op vier poten en opent
de wagen, waarop het schaap blatend
de benen neemt en snel tussen het
publiek verdwijnt.
De Duitser draait zich om en gaat
op jacht tussen de kooplieden, die
hem hartelijk uitlachen.. Later zien
we de man zonder schaap en rood
van woede met gierende banden weg
rijden onder luid hoongelach.
Soms rijden we uren lang over
smalle weggetjes met stenen, die voor
ons gevoel de banden aan flarden rij
ten. Steenslag belet je harder te rij
den dan tien kilometer per uur. Elke
keer dat we zo'n tocht beginnen, den
ken we „het houdt zo wel op", totdat
we na een halve dag midden in het
onherbergzame stenen landschap zon
der benzine zitten.
De stilte doet weldadig aan, wan
neer we met het zweet in de handen
uitstappen. Geen steenslag meer, geen
pistoolschoten tegen de onderkant
van de wagen. We peuteren de steen
tjes uit de banden en wachten met
een yerrican, totdat 'n auto of boe-
rerivvagen zo vriendelijk is ons mee te
nemen naar het dichtstbijzijnde dorp,
waar altijd nog wel wat benzine te
vinden is.
Joegoslavië is het land van woeste
bergen met wegen, waarover je al
leen scheldend kan rijden. Midden in
Verkopen
Vakkundig
Opvallend in het binnenland zijn
de stenen in de velden, de stenen op
de „wegen" en nog eens de stenen. Je
kunt er uren rijden zonder een mens
Op zo'n markt zien we een Duitser
in korte broek, die een aantal scha
pen vakkundig in de buik, lendenen
en onder de staart knijpt. Hij koopt
er een en gaat met het beest onder
z'n arm naar een sportwagen. Hij zet
de wildernis kom je soms arbeiders
tegen, die rotsen opblazen. Je wacht
op veilige afstand tot de laatste
steenmassa's in explosies van stof en
stenen worden weggevaagd.
„Doorrijden, doorrijden", manen de
arbeiders. En dat doe je hotsend en
botsend over puin en uiteengereten
rotsblokken, waarna je als een fata
morgana 'n pracht van een asfaltweg
ziet. Je trekt op tot tachtig kilometer
om dan weer bovenop je rem te
staan, omdat de stenen- en kuilenel-
lende weer begint. Kilometers lang.
In de stromende regen passeren we
op 'n smalle weg een enorme vracht
wagen. Hij stopt voor ons om onze
wagen te laten passeren. Een momait
later zitten we muurvast in 'n grep
pel vol water. Twee linker wielen
zijn niet meer te zien en vuil drab
sijpelt over de treeplank de auto bin
nen.
De chauffeur en z'n bijrijder sprin
gen uit de kabine en beginnen, tot
hun enkels in de modder, tegen de
zijkant van de auto te duwen. Het
helpt. Ik zet de versnelling in z'n
achteruit en langzaam, terwijl de ste
nen over de bodemplaat schuren,
krijgen de wielen weer vaste grond
„onder de voeten".
Stadsmuren van da vesting Dubrovnlk, waarop men de gehele etad kan
rondwandelen.
Joegoslavië geen bedelarij, maar vaak
worden we aangesproken, bijna altijd
door vrouwen, die, met het kind aan
de borst, tersluiks hun hand ophou
den en in hun harde taal om geld
vragen.
Beograd is het visitekaartje van het
land van Tito, een stad die niet on
derdoet voor een westerse hoofdstad.
Het autoverkeer is er chaotisch, om
dat in 'n paar jaar het autopark zich
heeft verdubbeld terwijl de wegen
niet zijn aangepast. Men heeft dan
ook driftig met eenrichtingsverkeer
gewerkt, maar het verkeersbeleid is
er niet duidelijker op geworden.
Verrekijker
Een markt In het binnenland van Joegoslavië.
En soms gebeurt het. midden in die
woestenij, dat een soldaat met verre
kijker uit het veld naar de weg rent
en ijverig ons autonummer noteert.
Wanneer we ergens gaan eten of
drinken, stuiten we steeds op de
stugge onverzettelijkheid van de
mensen. Aan de kust kan men zich
nog behelpen met Duits of wat En
gels. De kennis van vreemde talen
gaat vaak niet verder dan nodig is
voor het afrekenen. Kinderen, die we
(durven) fotograferen, lopen hard
weg.
We komen in Beograd en Zagreb,
waar zigeunerkinderen in zelfbedie
ningszaken de bordjes schoonlikken
of het lekkers van de schotels kapen,
totdat ze weggestuurd worden. Nie
mand let er op. Officieel kent
Statussymbool
Maxi en mini wedijveren met el
kaar en het lijkt erop, dat ook hier de
maxikleding gaat winnen, 's Avonds
zitten de terrasjes vol, de winkels
puilen uit. In de nieuwbouwwijken
wisselen hoog- en laagbouw elkaar
af. Toch doen de wolkenkrabbers
vreemd aan, omdat Joegoslavië niet
te kampen heeft met ruimtegebrek.
Die hoogbouwblokken zijn duidelijk
een statussymbool.
Steden als Zagreb en Beograd vor
men een schrijnende tegenstelling
met het uitgestrekte achterland.
Skopje vertoont nog duidelijk de ge
volgen van de grote aardbeving op 26
juli 1963. Het is een stad zonder hart:
grote gaten temidden van oude woon
wijken, hier en daar opgevuld met
moderne bouwblokken of lage nood-
winkels. j
Deze hoofdstad van Macedonië
heeft 'n pracht van een Turkse wijk
met vele moskees, waar de hippies
welig tieren. Macedonië is wel het
mooiste deel van Joegoslavië. Het
landschap ontplooit zich in de echte
betekenis van het woord. Het is van
een wijdheid en ruimte, die men ner
gens anders in Europa vindt. Een ein
deloosheid van heuvels en velden,
waarop de rogge en de tarwe, de
katoen en meloenen goed gedijen.
Deze bijna onbegrensde liefelijk
heid vloekt bij het overige deel van
Zuidslavië, dat hard is, onverzettelijk,
ruig en woest. Een woestheid, die is
terug te vinden in de volksaard,
waarvan Tito de verpersoonlijking is.
Wat gaat er met dit land gebeuren
wanneer Tlto er niet meer is?
Gevierd
Het volk Is bang, weet het niet.
Tito, de in alle deelstaten gevierde
leidsman, is het symbool van een so
cialistisch land dat z'n eigen weg wil
gaan, wars van het Russische com
munisme. Maar zal dit land na het
wegvallen van Tito z'n onafhanke
lijkheid kunnen blijven behouden?
De onverzettelijkheid van de Zuidsla-
ven, duidelijk gedemonstreerd tijdens
de Titanenstrijd tegen de Duitsers in
de Tweede Wereldoorlog, rechtvaar
digt een goede hoop voor de toe
komst.
1.30 UI
1 UUI
Hen
na
ui
arge
a*l„
30 mensen aan cholera overleden
hui pi
oon
ISTANBOEL De Turkse
regering heeft het Internationale
Rode Kruis en de Wereldgezond
heidsorganisatie gevraagd te hel
pen btf de bestrijding van de
cholera, die al een week in Tur- j
kije heerst. Tot op heden zijn
dertig mensen aan de ziekte
overleden.
Amerika heeft gisteren een miljoen
eenheden anti-cholera vaccin naar
Turkije gezonden.
0 ua- De premier heeft de bevolking om
w kalmte verzocht en de verzekering
gegeven, dat de gezondsheidsdiensten
natie «bovenmenselijke inspanningen doen"
om de ziekte te bestrijden. De gehele
bevolking van Istanboel zal worden
ingeënt. Er zijn al 2,5 miljoen mensen
gevaccineerd. De epidemie zou vooral
in de armenwijken veel slachtoffers
w hebben gemaakt. In ziekenhuizen
hi worden zeker duizend cholera-patiën
ten behandeld.
Voor Griekenland is de cholera-
epidemie in Turkije aanleiding ge
weest een aantal voorzorgsmaatrege-
Je|J len te treffen. Er bestaat echter geen
i li
3
enkele bezorgdheid dat de epidemie
zich tot Griekenland zal uitbreiden.
Het enige gevaar bestaat van de kant
van de smokkelaars, die zonder ge
vaccineerd te zijn het land binnenko
men.
Ook op vliegvelden en stations van
Wenen en Graz gelden strenge voor
zorgsmaatregelen. Er wordt scherp
gelet op de Turkse gastarbeiders die
via Zuidslavië Oostenrijk binnenko
men.
Zenuwgas richtte
geen schade aan
WASHINGTON Uit een onder
zoek van de Amerikaanse marine
blijkt dat de 60 ton dodelijk zenuw
gas, die in augustus bij de Bahama-
eilanden tot zinken is gebracht, geen
schade heeft aangericht aan het
diepzeeleven.
Het zenuwgas zat in 12.540 grana
ten. die in 400 betonnen blokken
verpakt in een oud vrachtschip tot
zinken werden gebracht.
Kwatta neemt Haagse
Wijnand Beke over
BREDA NV Chocolade- en Ca
caofabriek Kwatta heeft de NV Wij
nand Beke in Den Haag, een fabri
kant van marsepein en vruchten
koekjes met 60 man personeel, over
genomen.
Het Haagse bedrijf verkeerde in be
talingsmoeilijkheden. De produktie
zal naar Breda worden overgebracht.
Nederlandse treiler na
achtervolging opgebracht
CORK (Ierse Republiek) De Ne
derlandse treiler Clara is na een ach
tervolging van 39 km door een Iers
vaartuig ter bescherming van de vis
serij aangehouden en opgebracht
naar de haven van Cork.
Een woordvoerder van de Ierse
marine heeft verklaard, dat de Ne
derlandse treiler binnen de Ierse ter
ritoriale wateren had gevist.
Aan de bemanning van de treiler
zal waarschijnlijk ook ten laste wor
den gelegd, verzet tegen aanhouding.
Tijdens de achtervolging waren 14
losse granaten afgevuurd.
TEHERAN In Iran hebben
vijftien senatoren een initiatief wets
ontwerp ingediend, waarin de dood
straf wordt gesteld op het kapen van
vliegtuigen. De kapers zullen door
een militair tribunaal worden be
recht.
Ze is een heel ijverig en toege
wijd onderwijzeres.
Bijna altijd het eerste op school
en dan de klas in. Schriften klaar
leggen, een mooie tekening op het
bord maken-
Ze wil de kinderen wat meer
meegeven dan één en één is twee
en de geheimen van een "d" of een
"t" op het eind van een woord.
Er hangt daarom een blozende
plaat van een knaapje dat in een
appel bijt, terwijl de vreugde uit
zijn ogen straalt.
In haar klas geen lollies en geen
toverballen. Ze heeft daarvoor ge
zorgd door elk jaar alle moeders
van haar kinderen persoonlijk te
benaderen en hun te verzoeken op
verjaardagen de traktatie op gebit-
veilige lekkernijen te houden.
In de eerste weken van het nieu
we schooljaar let ze extra op en
verklaart met pedagogische ge
strengheid alle snoep tot contra
bande in de klas.
Ook onder haar collega's is zij
een vurig pleitbezorgster voor het
snoep-vrije leven. Soms vindt ze
instemming, soms een schouderop
halen van de reeds moegestredenen,
die niet meer zo aan idealen gelo
ven.
Maar over het algemeen laat men
haar de illusie een goed werk te
verrichten.
Tot de dag van de desillusie.
Om te beginnen was haar wekker
niet afgegaan en werd ze een half
uur te laat wakker. Een kostbaar
half uur in haar stipt en metho
disch leven. In haar haast, zich te
kleden trok ze een nylonkous stuk,
wat weer extra tijd vergde. Gooide
een kop thee om en wilde dat nog
redderen-
Vloog tenslotte het huis uit en
racete naar school. Ontdekte een
paar straten voor haar doel, dat het
allemaal nog meeviel en dat ze in
Juf
ieder geval op tijd bij de deur zou
zijn.
Temperde daarom haar vaart om
niet te verhit en nerveus te arrive
ren. Zelfbeheersing was immers
ook'een van de deugden die zij
haar kinderen wilde bijbrengen.
De laatste straat, vol met school-
waarts gaande kinderen, peddelde
ze in een slakkegangetje door. Ze
kreeg er zelfs plezier in.
Altijd was ze zo vroeg dat ze die
schare niet zag. Een paar kinderen
staken een hand op: „Dag Juf..."
Ze stapte af en liep met ze mee.
Opeens waren ze in een troep kin-
deren, die als een kluwen op trot
toir en rijweg tolde. Verbaasd over
de dralende drom, die hier als bijen
om de korf zoemde, kreeg ze aan
dacht voor de omgeving. Waarom
liepen die kinderen niet door? De
bel kon elk ogenblik gaan....
Dan zag ze de winkeldeur, waar
in en uit de kinderen stroomden.
Het snoeppaleis, waar Ton van
Duinhoven zo dikbevriend is met
de aardige meneer.
Voor de toonbank een haastig
zoekende, keurende, wijzende klan
tenkring...
Daartussen blonde Marletje van
de derde bank, die net een trans
actie afsloot en een in het handje
geknepen muntstuk ruilde voor een
rolletje drop-
Juf beheerste zich', liep door, al
piekerend hoe straks Marietje haar
drop zonder scène te ontfutselen...
Daar ging de bel... De kinderen
holden de school in en zij er achter
aan. In de gang het tumult van
veel jonge stemmen, bij haar klas
wat wanorde omdat de kinderen
Juf niet zagen. Maar Juf zag hen
wel... en ook hoe een paar jongens
elkaar keurden na een hevig mond
afvegenEcht joh, je kan er niks
meer van zien,..."
Die dag heeft haar de plaat van
het blozende jongetje met zijn ap
pel mateloos geërgerd....
PARAMARIBO Circa vijf
tig scholieren moe van het sta
ken van de leraren hebben gis
termorgen in Paramaribo de
omroepstudio van de Stichting
Radio Omroep Suriname korte
MEXICOSTAD De vooral on
der de arme Mexicanen geliefde oud-
president Lazaro Cardenas (75) is j
gisteren overleden. Tijdens zijn be
wind van 1934 tot 1940 werd het
land van de grote eigenaren onder
de boeren verdeeld en werd een aan-
tal buitenlandse maatschappijen ge
nationaliseerd.
Hij gaf veel steun aan de Spaanse
republikeinen in de burgeroorlog.
Na hun nederlaag tegen Franco kwa
men op zijn uitnodiging veel Spaan
se ballingen naar Mexico. Er vestig
de zich een republikeinse regering
in ballingschap, die nog steeds be
staat.
In 1955 kreeg Cardenas de Stalin-
vredesprijs. Onlangs nog riep hij de
studenten op, een einde te maken
aan onrechtvaardigheden in het po
litieke systeem van zijn land.
De deurwaarder wordt door
woedende Jordaanhewoncrs in
de Lauriergracht gegooid: scène
uit de Jordaanjilm van Max de
Haas, die op het ogenblik onder
de voorlopige titel „Van toen tot
thans" wordt opgenomen.
tijd bezet en lieten regelmatig
de eis omroepen „Wij willen
weer les".
Zij verlieten echter het gebouw na
een gesprek met de directeur van het
station. R. Rens. Er deden zich geen
wanordelijkheden voor; de politie
hoefde niet op te treden. Wel hadden
zich voor het gebouw vele scholieren
verzameld, die van de bezetting had
den gehoord en hun sympathie wil
den betuigen. „Zij wilden slechts hun
stem laten horen, omdat zij het sta
ken van hun leraren moe zijn. Zij
willen weer naar school", zei later de
heer Rens.
De leraren van de kweekscholen,
het Surinaams lyceum en de alge
mene middelbare school zijn in sta
king in verband met een conflict tus
sen hun bond en het ministerie van
onderwijs over de benoeming van en
kele onderdirecteuren op één der
scholen.
Deportatie door nazi's
moet worden vergoed
KARLSRUHE Buitenlanders
wier gezondheid heeft geleden door
deportatie of dwangarbeid onder de
nazi's, hebben recht op schadever
goeding. Dit heeft gisteren het fede
rale gerechtshof in Karlsruhe beslist.
Hiermee werd een beslissing van i
de rechtbank in Frankfort herroe-
pen, die een verzoek tot schadever
goeding van een Pool had afgewe
zen. Het hof vond deportatie en
dwangarbeid in strijd met de rechten
van de mens.
Ook op Curacao wordt gestaakt. Bij
de overheidsdiensten en het winkel
personeel. De bond van werknemers
in overheidsdiensten wil onmiddellijk
aanpassing van salarissen aan geste
gen kosten van levensonderhoud. Het
winkelpersoneel eist een uitbetaling
van het in een ontwerp-landsverorde-
ning vastgelegde minimumloon, als
mede volledige doorbetaling van het
loon bij ziekte of ongeval.
BOXTEL Varkensvlees zal als
slagers en grootwinkelbedrijven de
marktprijzen snel volgen straks
40 a 50 cent per kilo goedkoper wor
den. De daling van de marktprijzen
is een gevolg van een overproduktie
in West-Europa van 20 procent.
In Nederland speelt ook de braad-
kuikenoorlog een rol. Daardoor is de
laatste tien dagen veel meer kip ge
geten dan karbonades of braadlap-
jes.
de „harde"' matras met
alle comfort van een „zachte"
OLIEVONDST IN
NOORDZEE
LONDEN De British Petroleum
Company heeft gisteren meegedeeld
een belangrijke olievoorraad in de
Noordzee te hebben aangeboord. De
eerste bron die werd geslagen levert
reeds 4700 barrels per dag op.
De bron werd geslagen tot een
diepte van ongeveer 400 meter, 170
km ten oost-noord-oosten van Aber
deen, Schotland. Deskundigen noe
men de vondst „de beste tot dusver",
in de Noordzee, waar vele maat
schappijen zoeken naar olie en aard
gas
(Van onze speciale verslaggever)
DEN HAAG De heer
G. de Graaff uit de Haagse
Heulstraat zou president Tito
graag willen ontmoetenals
de laatste deze week in Ne
derland verblijft. Al sinds een
decennium levert hij het
Joegoslavische staatshoofd
kleine sigaren in kwantiteiten
van enkele duizenden per
jaar.
Met een omzet van meer dan
een miljoen gulden per jaar is de
heer De Graaff de grootste leve
rancier van sigaren in Randstad
Holland. Zijn bedrijf, dat hij al
meer dan veertig jaar leidt, is
over de hele wereld bekend,
vooral in kringenvan binnen- en
buitenlandse diptómaten.
Cocktail-parties
Jn Belgrado, maar ook in Pe
king en Montevideo, worden op
cocktail-parties vaak sigaren ge
offreerd. die afkomstig zijn van
de Nederlandse fabrieken, die
uitsluitend voor deze tabaksde-
taillist werken.
Aan Sir Winston Churchill
heeft de heer De Graaff vroeger
ook wel sigaren geleverd. Als
herinnering hieraan bewaart hij
een gewaarmerkte stomp van een
van de duizenden Havanna's, die
de Britse oorlogsleider in z'n le
ven heeft gerookt. Deze forse
peuk heeft nog altijd zoveel allu
re dat de liefhebber graag bereid
is er zo'n achtduizend gulden
voor neer te tellen.
Lyrisch
De heer De Graaff, die bijna
lyrisch wordt als hij het dekblad,
het omblad of het binnengoed be
schrijft van de zestig soorten si
garen, die hij voert, heeft ten be
hoeve van het staatsbezoek van
president Tito aan Nederland en
kele grote bestellingen uitge
voerd.
Begrijp me goed", zegt hij, „de
duizenden kleine sigaren, die ik
jaarlijks naar Belgrado stuur,
zijn niet uitsluitend bestemd voor
de persoonlijke consumptie van
het Joegoslavische staatshoofd.
De meeste zijn weggevertjes
maar ik kan wel zeggen dal pre
sident Tito bijna nooit iets anders
dav mi;n sigaren rn^'
