Breed beraad over toekomst
van Kerk en Wereld
i
Soort wegenwacht helpt
gemeente vernieuwen
Prof. Oosterhoff draagt
rectoraat Apeldoorn over
HELP ONGEWENST
ZWANGERE VROUW
beroepTngswerk
Velen buiten hervormde
kerk praten mee
Philipspersoneel krijgt tóch f 400
Spanning stijgt bii
de 5000 AKZO-
stakers in Emmen
JEen woord voor vandaag
Beroep op artsen
Defregger geen
bisschop meer
Zinvolle herdenking in Driebergen
Keith Millet
verrassende
bestseller
Prof. dr. Oort
nam afscheid
Geldactie voor nieuw serviceteam
En zij trokken de schepen op het land en lieten alles achter en vole-
den Hem (Lucas 5'11).
De vangst is geweldig. Van andere schepen moet hulp komen om
alle vis binnen boord te krijgen. En dan staan ze daar. Ze kijken
naar het resultaat, maar hun blik blijft er niet op rusten. Ineens
zien ze door die wonderbare vangst heen en ontdekken het machti
gedat hun leven een andere richting gaat geven. Het wordt het
begin van een nieuw leven. Ze laten alles achter en volgen Hem.
Wie eenmaal in zijn leven Jezus heeft ontmoet, ervaart met een
schok, dat hij op vele schepen vaart, die hij op het land kan trek
ken. Wilt u er een paar weten? De jacht naar roem en eer, de strijd
om een positie, het gevecht om de voorste plaats. Ach, laat alles
maar achter om Hem te volgen.
Niet dat het dan allemaal makkelijker zal gaan in het leven. Maar
wel geeft Hij ons een uitzicht, dat al het andere ver te boven gaat.
Wij lezen vandaag Jacobus 214 - 26. v
(van onze kerkredactie)
APELDOORN Na een rede
over „De afwezigheid van God
in het Oude Testament" heeft
prof. dr. B. J. Oosterhoff van
morgen het rectoraat over de
Theologische Hogeschool van de
Christelijke Gereformeerde Ker
ken overgedragen aan prof. dr.
J. van Genderen.
Hij koos zijn uitgangspunt in een
woord van de bekende joodse theo
loog en wijsgeer Martin Buber, die in
zijn geschrift „Gottesfinsternis" zegt.
dat dit het kenmerk is van de tijd
waarin wij leven. Velen in onze tijd
weten geen raad met God. Bestaat
God? En als God bestaat, bemoeit Hij
zich met de wereld en met ons
persoonlijk leven?
Godsverduistering
Sommigen beweren dat God dood
ls. Buber spreekt van „godsverduiste-
ring". Daarmee wordt niets gezegd
over het al of niet bestaan van god.
Hij gaat schuil achter een muur van
duisternis. Miskotte heeft een boek
geschreven met de titel „Als de goden
zwijgen".
Is dit gevoel van Gods afwezigheid
nieuw? Prof. Oosterhoff noemde het
misschien nieuw in de vorm waarin
het thans wordt beleefd en verwood.
Maar hij liet uit verschillende psal
men en profetische uitspraken zien,
dat ook de mensen in het Oude
Testament al met dit probleem heb
ben gezeten. Toch is er verschil tus
sen de ervaring van Gods afwezig
heid in het Oude Testament en in het
moderne levensgevoel.
In de eerste plaats speelt de zonde
in het probleem van gods afwezigheid
in het moderne denken geen enkele
rol. Ook in het Oude Testament
wordt daar beslist niet alles mee ge
zegd. Gods afwezigheid wordt ook er
varen zonder dat ze met de zonde in
verband wordt gebracht, Maar het is
wel een element.
Het beeld van God als enkel liefde
is op de rauwe werkelijkheid van
vandaag dood gegaan. De moderne
mens neemt nu zelf de taak van de
liefde over. Het „god is liefde" heeft
plaats gemaakt voor het „de liefde is
God".
Worsteling
In de tweede plaats is er in het
Oude Testament een worsteling niet
alleen met God, maar ook om God.
Tenslotte blijft de oudtestamentische
gelovige in zijn worsteling om god
aan God vasthouden. De moderne
mens gelooft niet meer. Dan is er ook
van werkelijke aanvechting niet meer
sprake.
God geeft geen verklaring van zijn
afwezigheid. Jobs vrienden worden
om hun verklaringen berispt, omdat
geen enkele theorie past op God.
Er zijn in onze tijd enorme vra-
gen.C Veel oude verklaringen passen
niet meer. Er gaan verschrikkelijke
antigoddelijke machten door de we
reld: lijden, dopd, vijandschap, oorlog,
sociaal onrecht. Alleen de gelovige
kan temidden van de machten toch
een goddelijke vaderhand ervaren.
Christus heeft aan het kruis onze
waaroms tot de zijne gemaakt. Hij is
er niet in ondergegaan, ijn opstan
ding en overwinning noemde prof.
Osterhoff de garantie, dat alle gelovi
gen door alle strijd en overwinning
heen met Hem zullen overwinnen.
Na deze rede gaf prof. Oosterhoff
een overzicht van de belangrijkste
gebeurtenissen in het afgelopen
cursusjaar. De nieuwe cursus begint
met ongeveer 35 studenten.
VRIJDAG 18 SEPTEMBER 19[
UTRECHT Het hoofdbe
stuur van'de Koninklijke Neder
landse Maatschappij tot bevorde-
alle maatschappij-afdelingen een
ring der Geneeskunst doet in een
vandaag gepubliceerde brief aan
beroep op de artsen tot meer
actie en samenwerking bij de
hulp aan ongewenst zwangere
vrouwen.
De maatschappij wil die samenwer
king tussen haar afdelingen, plaatse
lijke specialistenverenigingen en hui
sartsenverenigingen om te voorko-
MÜNCHEN Hulpbisschop Matthias
Defrcggcr heeft besloten in de toe
komst niet meer het bisschoppelijk
ambt uit te oefenen.
Kardinaal Döpfner heeft dit gis
teren bekend laten maken met de
aantekening, dat Defregger dit besluit
genomen heeft tegen het uitdruk- I
kelijk verzoek van de kardinaal in. j
Defregger is nu benoemd tot super
visor van de religieuze orden in het
aartsbisdom München. Hij zal deze
functie aanvaarden zodra zijn gezond- I
heidstoestand dit toelaat.
NED. HERV. KERK
Beroepen te Hasselt. H. Jongerden
te Veenendaal.
GEREF. KERKEN (vrijg.)
Beroepen te Ede-Wageningen, J. F.
Heij te Amersfoort-Centrum.
Bedankt voor Nieuwleusen en voor
Vrouwenpolder. P. Deddens te Rozen- i
burg.
CIIR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Amsterdam-Noord, J.
de Jong te Emmeloord.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Haarlem, W. Suyker te
Lisse; te Zoetermeer, J. C. Weststrate
te Meliskerke; te Franklin Lakes (VS)
A. M. den Boer te Ridderkerk.
UNIE van BAPTISTENGEM.
Beroepen te Leeuwarden, Ph. Lin
deman Wzn, te Utrecht.
men, dat zwangere vrouwen niet we
ten bij wie zij met hun problemen
moeten zijn.
De hulpverlening van deze werk- j
groepen betekent hier overigens niet
het uitvoeren van een abortus.- Al-
leen: een adviserende begeleiding in
medisch-maatschappelijk, ec ono-
mische en psychologisch opzicht
De maatschappij vindt zonder
nog haar standpunt over abortus te
hebben bepaald dat iedere arts,
hoe hij ook over de ingreep denkt, de
plicht heeft om elk geval van onge- j
zwenste zwangerschap aan een zorg-
vuldig-onderzoek te onderwerpen en
de vrouw niet meteen de deur uit te j
sturen.
Aan de hand van dit onderzoek j
moet hij samen met de patiënte over- i
leggen welke maatregelen moeten
worden genomen.
Een beslissing over het uitvoeren van
een abortus moet, ook wanneer deze
buiten een werkgroep tot stand komt,
door tenmiste twee artsen worden ge
nomen, zegt de maatschappij.
(Van onze kerkredactie)
DRIEBERGEN Wat zal het beleid van het hervormde insti
tuut Kerk en Wereld, tot nu toe scholingscentrum, conferentie
oord en algemeen energiecentrum, zijn voor de komende drie,
vier jaar? Een breed beraad over deze kernvraag en bepaald
niet alleen van hervormden alleen zal het grootste deel van de
jubileumviering omvatten, waarmee Kerk en Wereld zijn 25-
jarig bestaan ..herdenkt". Meer vooruit kijken dan achterom
zien dus.
Dit lustrumberaad geschiedt eerst
intern, met de staf van Kerk en We
reld. Daarna extern met zo'n honderd
tot honderdtwintig mensen in en bui
ten de hervormde kerk, die het werk
goed kennen en op vrijdagavond 30
en zterdag 31 oktober bijeen zullen
komen in het gebouw van De Horst.
Uitgangspunt voor de brede ge
dachten-wisseling zal een discussieno
ta zijn, die binnenkort als Horst-ca
hier verschijnt onder de titel „U
spreekt met Kerk en Wereld". Het
kan als een gemeenschappelijk werk
stuk van directie en staf worden be
schouwd.
Het beraad zal zich op drie punten
concentreren. In de eerste plaats op
het werk in internaatsverband op het
terrein in Driebergen. Vervolgens op
het adviserende en begeleidingswerk
van Kerk en Wereld elders. Tenslotte
op de voorlichting en meningsvor
ming via pers, radio en televisie.
Zondag 1 november volgt dan het
tweede gedeelte van de lustrumvie
ring. Die begint met een kerkdienst,
te leiden door de in december met
emeritaat gaande directeur van Kerk
en Wereld, dr. J. M. van Veen, wiens
preek als een stuk afscheid" be
schouwd kan worden.
Daarna weer zoiets als een al
eerder gehouden werkwinkel,
waar gelegenheid is in discussiehoe-
ken om in wat lossere vorm, dan bij
het brede lustrumberaad van vrijdag
en zaterdag, over de toekomst van
Kerken Wereld te discussiëren.
een volgende fase aan de hervormde
synode zullen worden voorgelegd, zal
afhangen van nog nader te voeren
overleg.
Ter toelichting zei dr. Van Veen
ons gisteren: We kunnen tegenwoor
dig niet gemakkelijk meer spreken,
zoals prof. Kraemer destijds (terecht)
deed, over „ondiscutabele uitgangs
punten". Over alles willen we mei
betrekking tot de kerk, dus ook me'
betrekking tot de toekomst van een
instituut als Kerk en Wereld, spre
ken: zelfs tot het hart van het belij
den toe. En dat zo'n beraad zich niet
meer tot de "eigen kring" beperken
kan, spreekt welhaast vanzelf.
De vraag kan bijvoorbeeld gesteld
worden: hoe moet de verhouding in
de toekomst tussen Kerk en Wereld
en de hervormde kerk zijn? Moet hel
instituut hervormd blijven, dus een
officieel lichaam van de hervormde
kerk? In elk geval zal de nu nog
informele samenwerking met an
dere kerken, ik denk in dit verband
bijvoorbeeld aan het op ons terrein
gevestigde instituut Oecumenisch Ac
tiecentrum, waarin ook r.k. organi
saties als De Horstiok en de St.
Willibrordvereniging participeren,
toch ook structureel de ruimte moe
ten krijgen. Al was het alleen maar
omdat we zijn gaan zien, dat oecume
ne en apostolaat eikaars componenten
zijn.
Inspraak
Tenslotte zal op die dag alles wat
het totale lustrumberaad heeft opge
leverd worden samengevat. De wijze
waarop de resultaten van dit beraad,
dat als een brede inspraak in de be
leidsvorming kan worden gezien, in
DS. F. N. M. NIJSSEN, eerder
hervormd studentenpredikant in
Wageningen, die sinds april als
staflid van Kerk en Wereld, de
leiding heeft van de nieuwe
afdeling Serviceteam.
(Vervolg van pag. 1)
Ongekend
De stakingen van de afgelopen
week hebben zowel op de Philips-
directie als op het personeel diepe in
druk gemaakt, want in dit concern is
arbeidsonrust van deze omvang nog
nooit eerder voorgekomen.
Zowel de directie als de vakbonden
hebben hun waardering uitgesproken
voor de wijze waarop de onderne
mingsraden de situatie hebben opge
vangen. „Zij hebben de arbeidsonrust
volledig in de hand gehouden", aldus
de heer De Jong die daarbij een uit
zondering maakte voor het Philips-
-bedrijf in Stadskanaal, waar ongeor
ganiseerde, communistische werkne
mers er voor hebben gezorgd dat de
gemoederen meer verhit werden dan
„nodig" was.
In vakbondskringen verwacht men
dat het bij Philips bereikte akkoord
ingrijpende gevolgen zal hebben op
de verdere gang van zaken in de
industriële sector, met name bij an
dere grote concerns zoals Akzo, Uni
lever en Shell. Zoals bekend wilden
tot dusver geen van deze bedrijven
evenmin als Philips verder gaan
dan een extra uitkering van 200.
Vakbondsbestuurders verdachten de
ze „grote vier" ervan daarover on<-
dershands afspraken te hebben ge-'
maakt.
De Akzo-directie heeft de
industriële vakbonden inmiddels la
ten weten nogmaals te willen praten
en dat gaat dan vanavond gebeuren.
Het was ook verder vandaag een
drukke 400-dag", want de werkge
vers en de vakbonden in het bouwbe
drijf schaarden zich eveneens op
nieuw om de tafel, terwijl bovendien
het kabinet zich beraadde over de
vraag of het overheids- en onderwij
zend personeel op korte termijn een
voorschot kan ontvangen op de extra
uitkering, die het personeel te zijner
tijd zal ontvangen in overeenstem
ming met het gemiddelde in het be
drijfsleven.
Intussen hebben ook gisteren het
„ja" en „nee" tegen de ƒ400 elkaar
weer afgewisseld. De werkgevers in
de textielindustrie zeiden nee. Zij
wilden niet verder gaan dan 150,
omdat anders „diverse textielfabrie
ken in de rode cijfers komen" zo
werd gezegd.
De ondernemers in het horecabe
drijf hebben geweigerd met de vak
bonden over de ƒ400 te praten omdat
in deze sector „het koppelbazen-
vraagstuk niet bestaat". De vakbon
den zullen maandag overwegen welke
stappen zij nu verder zullen onderne
men. Ook de directie van Scholten-
Honig heeft geweigerd de 400 uit te
betalen, waarna in dit bedrijf giste
ren prompt het werk werd neerge
legd.
Diverse ondernemingen echter,
zullen de 400 wel uitkeren, waaron
der de tabaksfabrieken Th. Niemeijer
en Philip-Morris, Van Gelder Papier
te Velzen, Crocklaan en Wessancn te
Zaandam, alsmede diverse rederijen
en bergingsbedrijven.
(Van onze kerkredactie)
MINNEAPOLIS Kenners
de Verenigde Staten staan
een raadsel, als zij letten op j
verkoopcijfers van het boek „eJ
smaak van nieuwe wijn"
Keith Miller.
Dit onbekende boek van een onlj|
kende schrijver, dat uitkwam bij J
onbekende uitgever in Texas, w]
enige ti.id na verschijning plotseb
een geweldige bestsellei Tot öp I
den zijn er 480 000 exemplaren j1
kocht.
Miller geeft in zijn boek wei
voor een vernieuwing van het c
telijk leven Zijn boek is in N<
landse vertaling verschenen bij
Kampen, maar de verkoopcl
zijn hier niet anders dan non
voor dergelijke vertaalde boeken.
De totale verkoop van godsdien!
boeken is in de Verenigde Staten
rig jaar mt-t twaalf procent gestej
Er zijn (58 uitgevers, d:.e zich er
heel of grotendeels in gespecialise
hebben. Onder de grootste (omzet
drie tot zes miljoen dollar) zijn
twee in Grand Rapids: Zondervan
Eerdman.
LEIDEN „Toen ik als ster^eku
dige begon was het melkwegstel
een nog onbereikbaar doel en werd
er pogingen gedaan het te onderzo
ken. Bij nïijn afscheid worden
weer grootse wetenschappelijke exp
dities uitgerust, nu echter niet na
de grenzen van hèt melkwegstels
maar naar de grenzen van het het
al."
Deze woorden sprak vanmiddj
prof. dr. J. H. Oort (70) bij zijn a
scheidscollege aan de Leidse univers
telt. Vanaf 1935 heeft hij aan dti
universiteit gedoceerd.
opvolging vain deze beminnelijke en
bekwame directeur staat nog niets
vast. Men is er tot nu toe nog niet in
geslaagd een geschikte kandidaat
voor deze veelzijdige en verantwoor
delijke functie te vinden.
DR. J. M, VAN VEEN, die van
1954 af (mede) directeur van het
instituut Kerk en Wereld is ge
weest. De laatste jaren was hij
voorzitter van het directorium. In
december gaat hij met emeritaat.
Van veel onderwerpen, die nu h
meest boeiend zijn. had in de jart
twintig waarschijnlijk geen enk;
astronoom enig vermoeden, aid v
prof. Oort. Echt nieuwe gebiedi
worden bijna altijd slechts bij toer
ontdekt, terwijl men bezig is iets
derste zoeken.
Afscheid
Over het vertrek van dr. Van Veen:
ruim zestien, jaar zal hij in dienst "an
Kerk en Wereld zijn geweest als hij
dit instituut met december "zal heb
ben verlaten. Sinds enige jaren was
hij voorzitter van het directorium.
Voornaamste andere functies: van
1946 tot 1966 hoofdredacteur van het
maandblad Wending, voorzitter be-
leidsraad Oecumenisch Actiecentrum,
bestuurslid van De Horst (sociale
academie). Voor hij op Kerk en We
reld kwam was hij predikant te Fra-
neker, Rijswijk en Amsterdam (stu
dentenpastor).
Op zondag de 1ste novermber zal er
tijdens de jubileumviering gelegen
heid zijn afscheid te nemen. Over de
(Van onze kerkredactie)
DRIEBERGEN Hoe moet
het verder met krek en geloof?
Daar heerst onzekerheid over,
met name in vele gemeenten.
erstrHucturermgscommissies zijn
er het positieve symptoom van.
Maar hoe vaak komt men niet
verder dan een commissie of een
rapport.
En ook al wordt er een stukje reor
ganisatie doorgevoerd in de hoop dat
daardoor het leven van de gemeente
zal worden beïnvloed, hoe vaak blijkt
dat. een illusie te zijn?
Met deze woorden illustreert ds. F.
N. M. Nijssen, die met de leiding van
het nieuwe „kerkelijk serviceteam"
van Kerk en Wereld is belast, de
noodzaak van „zijn" afdeling, die als
advies- en begeleidingscentrum voor
gemeenten kan worden beschouwd.
Dr. J. M. van Veen, directeur Kerk
en Wereld, licht toe: wij willen de
plaatselijke gemeenten gaan helpen
zichzelf door te lichten, te zoeken
naar nieutve structuren, om dan
vormen te vinden waarmee de ge
meenten mentaal beïnvloed kunnen
worden. Radicale veranderingen zijn
nodig, willen de gemeenten bij blij
ven, lees: eigentijds kunnen functio
neren.
Lange tijd hebben we op Kerk em
Wereld gedacht de mensen uit de ge
meenten hierheen te halen op cursus
sen en conferenties, aldus dr. Van
Veen. Dat blijft nodig, maar daar
naast tnoeten we ook en vooral naar
de mensen (gemeenten) toe met
deskundige hulp, waardoor processen
van verandering zo goed mogelijk
kunnen worden begeleid.
AL TWEE
Reeds werken twee mensen van
Kerk en Wereld in gemeenten: drs.
Weiland in Bussum en drs. D. B. van
Heere in Groot-Rotterdam. Beide so
ciologen doen dat op verzoek van de
ze gemeenten zelf. Zij denken mee
over en zoeken mee naar het realise
ren' van de christelijke gemeente in
de moderne samenleving.
Men zou deze deskundigen kunnen
vergelijken met een soort wegen
wacht, met zo iets als een mobiele
hulpverlening in het proces van be
wustwording, van democratisering zo
u wilt. Maar dan in uiterst geladen
zin. Dat hier de oecumene een be
langrijke rol bij speelt, ook al is het
structureel (nog?) een hervormde ac
tiviteit, moge duidelijk zijn.
GEEN BLAUWDRUK
Ds. Nijssen: niet dat het kerkelijk
serviceteam een blauwdruk van een
„veranderende gemeente" op zak
heeft. Een plan tot verandering zal de
gemeente tenslotte zelf moeten ont
werpen, kiezen en uitvoeren. Waarbij
uiteraard zoveel mogelijk gemeente
ledendienen te worden betrokken.
Een belangrijke service is bijvoor
beeld het aanleren van democratische
procedures, het stimuleren van het
gebruik ervan, het leren luisteren
naar elkaar, het leren gebruik maken
van de diversiteiten in de gemeente,
het werken in zo groot mogelijke
openbaarheid, het zoveel mogelijk
door alle gemeenteleden mee laten
denken, mee laten beslissen, en, zoals
d: laten meedoen.
INFORMATIE
Daarnaast wil het serviceteam in
Driebergen een communicatiecentrum
worden dat elders opgedane ervarin
gen zo nodig bruikbaar maakt voor
anderten, dat verwijst naar instanties,
dat geslaagde pogingen tot gemeente
vernieuwing doorgeeft, kortom:
op zo breed mogelijk terrein de
meenten over vernieuwing wil info
meren.
Om het werk van het servicets
goed van de grond te krijgen zal, re
de in verband met het zilveren jut
leum van Kerk en Wereld,
financiële actie worden gevoerd,
advertenties en een z.g. directma
campagne, waarbij ruim 90.000 pers
nen zullen worden benaderd, hoo
men de nodige gelden bijeen te ki
gen.
Ook via radio en tv zal de acl
worden gevoerd. Zo zal het IKOR v
de tv-rubriek Kenmerk aandacht
steden aan de pprichting van het kei
kelijk serviceteam.
(Van onze soc.-econ. redactie)
EMMEN Na een week sta
ken in Emmen begint de span
ning onder de 5.000 AKZO-sta-
kers toe te nemen. De 2000 onge
organiseerden vrezen dat ze zon
der geld komen te zitten omdat
de vakbonden niets aan hen uit
keren en men heeft ook het ge
voel dat de collega's in de andere
AKZO-bedrijven inden lande wel
mee willen profiteren van de
staking in Emmen, maar dit zelf
niet aandurven.
In die andere bedrijven worden
wel steeds ultimatums gesteld en hier
en daar speldcprik-akties gehouden,
maar dit zou weinig zoden aan de
dijk zetten.
De Emmer stakers hebben het ge
voel dat hun collega's elders in het
land het wel goed vinden dat de
strijd wordt uitgevochten over de
ruggen van de stakers in Emmen.
Met hun kleine acties tonen ze we
liswaar solidariteit, maar ondertussen
blijft hun loonzakje ook goed gevuld.
de- ongeorganiseerden in Emmen
zijn zich gisteren heftig gaan roeren.
„Nog even,,
De vakbonden hebben hen opgeroe
pen hun drieduizend georganiseerde
collega's en daarmee ook de vakbon
den „nog even" te steunen. Vlak
voordat bekend werd dat de raad van
bestuur van de AKZO de vakbonden
opnieuw om de onderhandelingstafel
heeft gevraagd, hadden veel ongec
ganiseerden namelijk teken nen gei
ven, uit geldnood wel weer aan I"
werkte gaan.
De vakbonden hadden gevraagd
bespreking tussen AKZO en vakbet
den, die vanavond plaatsvindt, af
wachten. „Anders zoudt u de posit
van de raad van bestuur van de AI
ZO versterken," zei districtsbestuu
der A. Langebeek van de ABC giste!
middag na een chatorische vergadi
ring van de ongeorganiseerden "ondf
leiding van de heer Albert Klers.
Nu bleek dat de toch al zwakk
schakel die de ongeorganiseerde
vormen, een breuk vertoont. Zij vil
den dat de vakbonden ook ten op
zichte van hen verantwoordelijkhei
hebben. „Als men mede dankzij oi
de actie wil laten slagen is het oo
redelijk dat wij stakingsgeld krij
gen", werd vanuit de zaal geroepen.
„Verzwakking"
„Wij zullen u niets in de weg lel
gen. Maar het betekent wel een ver
zwakking van de actie, die ook in
belang is", repliceerde de vakbon<
man.
Sommige werknemers lieten zi
nl. inschrijvenbij de poort van
fabriek, dat ze wel weer aan
werk wilden. Ze hoopten op deze w
ze hun loon toch uitbetaald te kri
gen, maar de directie wilde geen e
kele toezegging doen.
De poging van
ongeorganiseerden-comité om
eigen stakingskas te vormen
niets uitgelopen.
Intussen poogt de Communistisch
Partij greep op de ongeorganiseerde
te krijgen.
