Universiteiten kunnen
groei niet meer aan
/msx.
Familie-NV van
hoogleraren
moderniseren
mWTK
Rectorale betogen bij nieuw academisch jaar
De
nieuwe
Stroom studenten
kanaliseren
Chili knoopt
betrekkingen
aan met Cuba
rectores
Pompidou woonde
uitvaartdienst
van Mauriae bij
17 Z7
9
MAANDAG 7 SEPTEMBER 1970
--= i »w
\Fial 128 Familiale, 3 deurs, 4 cyl.,
1116 cc, 55 Din PK, 135 km. kunstleer
bekl.
116.450,- incl. BTW1 7.224,-
Fiat 124 Special, 4 cyl., 1438 CC,
70 Dln-pk, 150 km, laken bekl.
f 7.200,- incl. BTW f 8.064,-
Fiat 124 Familiale. 4 cyl., 1197 cc.
60 Dln-pk, 140 km, kunstleer bekl.
17.125,- incl. BTW17.980,-
Fiat 125, 4 versnellingen, 4 cyl., Fiat 125 Special, 5 versnellingen,
1608 cc,90'Din-pk, 160km, laken bekl. 4 cyl., 1608 cc, 100 Din-pk, 170 km.
f8.150,- incl. BTW 19.120laken bekl
ook leverbaar met autom. transm f 9.075,- incl. BTW f10.164,-
Fiat 125 P, 4 versnellingen, 4 cyl.,
1481 cc, 70 Dln-pk, 150 km, laken
bekl.
f7.450,- incl. BTW f8.344,-
j Wal men ook van 'n auto verwacht, in welke
prijsklasse u ook denkt, er is altijd 'n Fiat die de
verwachtingen overtreft, 'n Klasse vóór ligt op z'n
prijsklasse. Belangrijk voor u. Want wie 'n Fiat
kiest, kiest meer dan een grote of kleine, sportieve
of representatieve auto. 't Is keuze voor puur auto-
plezier. Voor Fiat temperament en Fiat karakter.
Voor Fiat economie en Fiat veiligheid. Daarom is
Fiat eigenlijk niet zomaar 'n automerk ...het is 'n
rij-stijl! 'n Blijde rij-stijl voor mensen die rijden voor
hun genoegen. Zèlls als ze rijden voor hun werk.
Bepaal via deze advertentie vast in welke Fiat u
gaat proefrijden!
Fiat 850 Sport Coupé, 4 cyl., 903 cc,
52 Din-pk, 145 km, kunstleer bekl.
6.375,- Incl. BTW17.140,-
Fiat 124 Sport Spider, 5 versnel
lingen, 4 cyl., 1608 cc, 110 Din-pk,
180 km, kunstleer bekl.
112.050,- incl. BTW113.496,-
Fiat 850 Sport Spider, 4 cyl., 903 cc,
52 Din-pk, 150 km, kunstleer bekl.
f 7.575,- incl. BTW1 8.484,-
Autobianchi 500 Giardiniera, 2 cyl.,
499,5 cc, 17,5 Din-pk, 95 km.
kunstleer bekl.
14.000,- incl BTW 14.480,-
Fiat 124 Sport Coupé, met 5 versnel
lingen, 4 cyl., 1438 cc, 90 Din-pk,
170 km. laken/kunstleer comb. bekl.
f 10.925,- incl. BTW112.236,-
Fiat 124 Sport Coupé, 5 versnellin
gen, 4 cyl., 1608 cc, 110 Din-pk,
180 km, laken/kunstleer comb. bekl.
f 11.325,- incl. BTW f 12.684,-
Autobianchi Primula 65C, 5 deurs,
4 cyl., 1197 cc, 60 Din-pk. 145 km,
kunstleer bekl.
1 6.850,- incl. BTW1 7.672,-
Autobianchi A 111, 4 cyl., 1438 cc,
70 Din-pk, 155 km, laken/kunstleer
comb. bekl.
f 8.000,- incl. BTW f 8.960,-
Imp. Leonard Lang N.V., Stadhouderskade 113, Amsterdam, tel. 020-730067 prijzen „af Born.'*
(Van onze onderwijsredacteur)
LEIDEN Rectoren van universiteiten en hogescholen hebben vandaag
bezorgde en waarschuwende geluiden laten boren over de opvangmocilijkhe-
den bij de onstuimige groei van de aantallen studenten. In verscheidene
plaatsen werd hieraan bij de opening van het academisch jaar opmerkingen
verbonden die gaan in de richting van een „numerus". Ook werd de vraag
opgeworpen of de maatschappij allen die afstuderen, zal kunnen blijven
plaatsen.
Prof. dr. ir. F. Hellinga, aftredend
rector magnificus van de Landbouw
hogeschool, sprak over studentenexp
losies bij nieuwe studierichtingen; er
ontstaan ernstige knelpunten in de
voorzieningen met personeel en labo
ratoriumruimten.
„Dit jaar weer 15 procent meer stu
denten dan hel vorige. Kan de groei
onbeperkt blijven doorgaan?", vroeg
prof. dr. ir. C. J. D. M. Verhagen
zich iri Delft af. Bij sommige afdelin
gen van de TH zijn voorlopig nog
geen grote moeilijkheden te verwach
ten, maar bij bouwkunde, weg- en
waterbouw en wiskunde dreigt een
noodtoestand te ontstaan. Het dilem
ma wordt steeds duidelijker: of aan
passing van het studentenaanbod aan
de aanwezige uitrusting of aanpassing
van de faciliteiten aan het aanbod en
dan ook tijdig. Een duidelijke poli
tieke uitspraak moet worden voorbe
reid, aldus prof. Verhagen.
In Eindhoven betoogde prof. dr. ir.
A. A. Th. M. van Trier dat men te
recht spreekt van het onzekere in ra
mingen van de maatschappelijke be
hoeften op middellange en lange ter
mijn. Maar van de andere kant houdt
een spontane groei van de erschil-
lende opleidingen eveneens grote risi
co's in: voor de student als hij een
studie kiest met onvoldoende be
roepsmogelijkheden en voor de sa
menleving als noodzakelijke voorzie
ningen niet getroffen kunnen worden
omdat de beschikbare middelen el-
de-s "-investeerd zijn.
Bij de ingenieursopleidingen lijken
over de gehele linie nog geen uitzon
derlijke spanningen tussen vraag en
aanbod tc verwachten, maar de spec
taculaire ontwikkeling bij de bouw-
kunde-oplciding maant wel tot een
zekere waakzaamheid. Binnen één
decennium zal het aantal bouwkundig
ingenieurs dat op re merkt komt, bij
na verviervoudigen. Het is dan ook
dringend nodig te onderzoeken hoe
het met de behoefte aan bouwkundig
ingenieurs staat.
Heilig huisje
De ontwikkeling naar meer onder
wijs op hogere niveaus voor een
steeds groter deel van de bevolking
noemde de aftredende rector in Lei
den, prof. dr. .J Goslings, heel begrij
pelijk. Maar de personele en mate
riele problemen die hierbij rijzen,
zijn zo groot dat het de vraag is of de
kwantiteit in het huidige tempo kan
blijven stijgen zonder daling van de
kwaliteit.
Het is ook een vreemde, om niet te
zeggen krankzinnige situatie dat bij
de hogere technische scholen, sociale
academies en andere opleidingen voor
hoger beroepsonderwijs wél een nu
merus gixus bestaat. Vaak wordt van
degenen die zich bij die opleidingen
aanmelden, het overgrote deel afge
wezen welk deel het dan maar aan
de universiteit gaat proberen. Men
moet er zich ernstig op bezninen of
de bestaande situatie nog volge
houden kan worden of dat het heilig
huisje „afwijzing van de numerus
fixus' beter afgebroken kan worden
omdat het misschien toch geen dogma
voor alle tijden is.
Tegenover deze verontrustende
dwangmatige toestand stelde de Gro
ningse rector, prof. dr. W. F. Dank
baar, de wenselijkheid van een plan
matige groei. Een numerus fixus
roept begriipelijke weerstanden op
wegens de aantasting om te studeren
wat en waar men wil. Maar men
moet goed bedenken dat de onbe
perkte vrijheid om aan een universi
teit te gaan studeren voor menigeen
een aantasting van de vrijheid meeb
rengt nadat de studie begonnen is:
men loopt de kwade kans op verlen
ging van de studie door op een
wachtlijst te komen. Bovendien wordt
de vrijheid van de docenten ontoe
laatbaar aangetast wanneer zij door
het onderwijs overbelast worden.
Relatie
I Van verschillende kanten werd on-
I derstreept dat bij het aanpakken van
deze vraagstukken de relatie tussen
wetenschappelijk onderwijs en hoger
beroepsonderwijs een factor van be-
j lang is.
Prof. Dankbaar zei dat er zeker
nieuwe universiteiten en uitbreidin
gen van bestaande nodig zullen zijn,
maar dat daarnaast vele instellingen
voor hoger beroepsonderwijs organi
satorische en onderwijskundige ver
bindingen met de universiteiten moe
ten krijgen. Dan krijgt men een rui
mere spreiding en meer keuzemoge
lijkheden en dan kunnen ook aanbod
PROF. SCHEFFER
somber
en behoefte, bevolking en capaciteit
van de instellingen beter op elkaar
worden afgestemd. Gelukkig zijn er
tekenen dat de regering een beleid
voor het hele tertiair onderwijs v
bereidt.
Nieuwe elite
De verhouding tussen onderwijs en
onderzoek vormde een tweede hoofd
punt in de rectorale betogen. Prof.
mr. W. J. Slagter, aftredend rector
van de Nederlandse Economische Ho
geschool, merkte op dat in VEringa's
ontwerp voor de universitaire be-
stuurshervorming de term „weten
schapsbeoefening" ten onrechte in
twee verschillende betekenissen
wordt gebruikt: in de betekenis van
nieuw, creatief onderzoek en in de
betekenis van oefening in onder
zoekswerk. Het eerste zal bij aan
vaarding van het wetsontwerp min
der aantrekklijk worden.
Te verwachten is dat het weten
schappelijk onderzoek voor een deel
de universiteiten zal verlaten: gefi
nancierd door een „tweede
geldstroom" zal het zioh steeds meer
verplaatsen naar niet-universltaire
instituten. Denkbaar is dat in een
verdere toekomst deze onderzoekin
stituten weer na een scherpe selectie
en numerus clausus een studenten-
-elite zullen toelaten.
De kring die begon toen men af
stapte van de elite-studentenmaat
schappij en elite-universiteit naar de
mocratisering van het wetenschappe
lijk onderwijs is dan gesloten. De
universiteiten zijn dan gedegradeerd
tot onderwijsinstituten van middel
matig allooi: de wetenschappelijke
top werkt in niet-universitaire onder
zoekinstituten met. beperkte oplei
dingsmogelijkheden.
Ook in de Delftse rede kwam de
behoefte aan „degelijk wetenschappe
lijk werk" ter sprake; prof. Verhagen
liet echter een positiever geluid horen
over Veringa's ontwerp. Hij pleitte
ervoor dat een redelijk percentage
van de docenten samen met promo-'
vendi en geïnspireerde gevorderde
studenten zich in hun eigen instelling
geruime tijd achter elkaar uitsluitend
aan de wetenschap moet kunnen wij
den.
Het wetsontwerp biedt hiertoe een
mogelijkheid, in de vakgroepen kun
nen de taken nu en dan opnieuw ver
deeld worden en de hoogst gekwalifi-
ceerden op wetenschappelijk gebied
hoeven zich niet langer met alles te
bemoeien.
De Enschede rector, prof. dr. ir. J.
C. Vlugter, wijdde bijna zijn gehele
rede aan de relatie tussen onderwijs
en onderzoek, „draden van één
weefsel". Hij trad daarbij in discussie
met prof. Heyn die onderzoek als ne
ventaak uit de tijd heeft genoemd.
Prof. Heyn stelt zich teveel op het
standpunt dat doceren gelijk staat
met het geven van les of college, al
dus de rector van de THT.
Natuurlijk zullern cr buiten de
universiteit instanties of institlten
moeten zijn die zich bezighouden met
geavanceerde research, maar dit on
derzoek moet ook gescthiedcn in uni-
versiteitsverband. Er zijn maar heel
weinig plaatsen aan te wijzen waar
zo veelzijdige en geconcentreerde
deskundigheid op sterk uiteenlopende
vakgebieden bijeen is gebracht als de
universiteiten en hogescholen. Losse
onderzoekingsinstituten lopen get ge
vaar zich te isoleren.
Het is voor de bcroepsonderzoeker
nuttig een onderwijstaak te vervul
len: hij leert er zelf van wanneer hij
anderen inzicht moet proberen te ge
ven in de problemen waarmee hij
worstelt. Er wordt thans gesproken
over een „tweede geldstroom" voor
het wetenschappelijk onderzoek. De
financiering kon wel eens dé bepa
lende factor worden, aldus prof.
Vlugter.
SANTIAGO Salvador Allende,
die de eerste ronde van de presi
dentsverkiezingen in Chili won, heeft
gezegd dat zijn regering niet marxis
tisch zal zijn, maar „pluralistisch,
christelijk, democratisch en van het
volk". Er zullen diplomatieke, sociale
en culturele betrekkingen met alle
landen van de wereld zijn, ook met
China, Cuba, Noord-Korea en Noord-
Vietnam, op basis van niet-inmen-
ging.
De formele opening van het
academisch jaar is dit keer bij de
meeste universiteiten en ho-
ges'molen verschoven van de der
de naar de eerst-i maandag van
september; alleen de Vrije Uni
versiteit houdt he* op de 21ste
van deze maand
Bij enkele instellingen is men
van een rectorair rede overge
gaan op een schriftelijk jaarver
slag dat vandaag verschenen is.
Alleen bij de Universiteit van
Amsterdam is nog niet bekend
wa.meer en hoe de rector, prof.
mr. A. D. Belinfante over „de
lotgevallen in het afgelopen cur
susjaar" zal rapporteren. In Delft
heeft prof. dr. ir. C. J. D. M. Ver
hagen vanmiddag het rec
toraat overgedragen aan prof.
ir. TT. R. van Nauta Lemke. In
Eindnoven werd de jaarrede ge-
"houden door prof. dr. ir. A. A. Th.
van Trier die ook in de nieuwe
cursus rector magnificus blijft;
prof. dr. ir J. C Vlugter die
eveieens aanblijf4 sprak aan de
Technische Hogeschool Twente.
In Groningen sprak prof. dr.
W. F Dankbaar, ook voor het ko
mende jaar belast met het recto
raat. Prof. dr. J. Goslings heeft in
Lelden het rectoraat overgedra
gen aan prof dr. C Soeteman. In
Nijmegen hield de voorzitter van
het universiteitsbestuur, prof. dr.
A. G. M. vnn Melsen, een inlei
ding voor de eerste vergadering
van de jniversi*e'tsraad. Daar
naast verscheen een schriftelijk
versiag van prof dr G. Bren-
nin rmeijer, prof. mr. W. C. L.
van der Grinten en prof. dr. Vh.
M. Knyper die tezamen het recto
rencollege vormen.
Bij de Nederlandse Econo
mische Hogeschool werd een rede
gehouden door prof. mr. W. J.
Slagter die het rectoraat over-
drn :g aan orof. drs. H. W. Lam-
ber-. Tevens werd in Rotterdam
gesp okeri door prof. D. C. den
Haan, aanblijvend decaan van de
Medische Faculteit.
Tilburg beperkte zich geheel
tot een schriftelijk verslag, uitge
bracht door prof. dr. C. F. Schef-
fer, ook rector voor het nieuwe
iaar. In Utrecht werden redevoe
ringen gehouden door de aftre
dende rector prof mr. J. J. M.
van der Ven, en zijn opvolger,
prof. dr F van dei Blij. In Wa
gen'-igen droeg trof. dr. ir. F.
Hellinga hpt rectoraat over aan
nri'. mr .T K Polajt
Op deze pagina een samenvat
ting van enkele hoofdpunten uit
de?e redevoeringen en verslagen.
PARIJS In de kathedraal Notre
Dame in Parijs is zaterdag de uit
vaartdienst voor de overleden schrij
ver Francois Mauriae gehouden. Tot
de aanwezigen behoorden behalve de
familieleden president Pompidou,
premier Chaban-Delmas. ministers,
diplomaten, leden van de Académie
Frangaise, kardinaal Marty, aartsbis
schop van'Parijs, en vertegenwoordi
gers van de patriarchen van Moskou
en Konstantinopel.
De mis van requiem werd opgedra
gen door hulpbisschop Pezerli en drie
priesters waarmee de schrijver be
vriend was.
(Van onze onderwijsredacteur)
LEIDEN De universiteit
was in het verleden een wat
ouderwetse en deftige firma ge
worden: een soort familie-NV
van hoogleraren. Die firma le
verde wel degelijk werk, maar
kon aan de opeenstapeling van
nieuwe eisen nauwelijks vol
doen. Het zijn vooral de studen
ten geweest die aandrongen op
vernieuwingen, samengebracht
onder de noemer „democratise
ring."
Deze zaak was veel tijd en energie
waard maar moeten we in de toe
komst doorgaan met tijdverslindende
reglementaire arbeid Er zijn altijd
reglements- en wetsartikelen te vin
den waarop ieder zich kan werpen als
een prooi om die te verscheuren.
Maar door onafgebroken achter bete
re regelingen aan te jagen, zal men
zich het goede dat men bereiken wil,
uit de handen zien glippen.
Aldus enige opmerkingen van de
Groningse rector, prof. dr. W. F.
Dankbaar. Hij zei dat er met humor
ook onder onvolmaakte regelingen
toch wel valt te leven en te werken
als men het samen maar wil.
De strijd om de vormgeving van
de vernieuwing een weerbarstige
materie, aldus de rector in Wagenin-
gen kwam in alle rectorale redes
en verslagen van vandaag min of
meer uitvoerig aan de orde.
Sprekend over het ontwerp-Verin-
ga constateerde de Leidse rector dat
ieder vanuit een andere achtergrond
een subjectief oordeel geeft zonder
wetenschappelijke bewijsvoering. Dit
leidt tot onderlinge verschillen tus
sen de universiteiten en de geledingen
en voor vrijwel elke groep geldt: zo
veel hoofden, zoveel zinnen.
Experimenten met nieuwe structu
ren voor onderwijs en bestuur moeten
hun kans krijgen. Maar dan moet
daarnaast ook op de oude wijzen ge
werkt kunnen worden en dan moet
objectief onderzocht worden wat het
beste is. De eensgezindheid over het
experiment aan het Sociologisch In
stituut te Leiden zou wel eens meer
gevoelsmatig dan principieel kunnen
blijken.
Het verslag van de drie rectoren
der Nijmeegse universiteit wijst erop
dat nivellering en democratisering
goed onderscheiden moeten worden.
Een democratische bestuursinrichting
vergt allerminst een algehele nivelle
ring in zeggenschap en verantwoor
delijkheden. Nivellering van het we
tenschappelijk 'corps is voor de uni
versiteit een hoogst ernstige zaak.
NUmcgcn verwtft minister Veringa
dat hü zyn bestuursmodel voor de
overheidsinstellingen ook verplicht
stelt voor particuliere instituten. Het
gaat hier om een principiële kwes
tie: als het systeem van het dwingen
de bestuursmodel aanvaard wordt
voor het wetenschappelijk onderwijs,
kan het met evenveel recht voor an
dere vormen van onderwijs gaan gel
den.
Het beraad over dj bestuursstruc
tuur in universitaire kring zelf heeft
uitgewezen dat het een illusie is te
menen dat het mogelijk zou zijn in
redelijk overleg tussen alle universi
taire groeperingen ook maar een be
gin van overeenstemming te berei
ken, aldus het verslag. Er lopen Cas
sandra's rond en struisvogels, consta
teerde prof. Slagter in Rotterdam. Hij
sprak van onheilsprofeten die slechts
willen zien wat zij een afbraak van
het bestaande hopen te zien en die
de goegemeente daar met een zeker
sadisme of masochisme op wijzen.
Maar er zijn ook mensen die hun
kop in het zand steken en de ogen
sluiten voor de realiteit. Men mpet
zich hoeden voor eenzijdige oorde
len zowel over de tevredenheidsideo
logen als over de doordravende uto
pisten.
Prof. Verhagen pleitte in Delft voor
een hoge mate van onderlinge tole
rantie. In de beslissings- en rechts-
structuren moet dilletantisme worden
vermeden. In Utrecht zei prof. van
der Ven dat men niet het dogma zal
moeten prediken, maar de doctrines
zal moeten verklaren. Wat beslist af
gewezen moet worden en afgewezen
moet blijven, is de kritiek om de kri
tiek, de contramine om de contra
mine.
Somber verslag
Kritische opmerkingen dus van ver
schillende kanten. Het somberst van
toon is echter het verslag van de
Tilburgse rector, prof. dr. C. F. Schef-
fer. Enkele grepen uit dit verslag:
Wanneer er geen bereidheid bestaat
tot enig compromis, kan men het
overleg beter staken. Zo min als de
huidige bestuursvorm voor de studen
ten nog langer houdbaar is, zal de
constructie van de soevereine massa
vergadering met het „de man een
stem "-systeem de instemming van de
huidige bestuursorganen kunnen ver
krijgen.
Het is niet mogelijk een beleid te
voeren met een grote groep van per
sonen. zeker niet wanneer de samen
stelling van de vergaderingen in de
loop van de tijd wisselt en er geen
duidelijke procederegels zijn. De vrije
discussie wordt in vergaderingen van
dit soort belemmerd. Gesprekken over
studieprogramma's die met 100 of
200 studenten tegelijk zijn gevoerd,
leidden meestal tot niets.
Prof. Scheffer kritiseert in zijn ver
slag ook de praktijk van het project
onderwijs zoals bepaalde studenten
dit zien. Wie bij ..project-onderwijs"
denkt aan onderwijs rond een cen
traal thema of aan een „case-study",
vergist zich. Essentieel schijnt te zijn
de volkomen autonomie van de groep
studenten die zelf bepaalt wat men
zal bestuderen, hoe en welke docen
ten men eventueel zal inschakelen.
Examens, tentamens of het afleggen
van tests horen er niet bij: de leden
van de projectgroep beoordelen el
kaar.
Bovendien wordt het onderwijs be
zien in het licht van de vraag of het
bljdran«t (ot instandhouding van de
bespande orde of niet. Zo kan er
veel worden afgeschaft, want er is
altiid wel een relatie tc leggen met
de h"«:»aande orde. merkt de rector
od. Elders wijst het Tilburgse ver
slag cr wel op dat de groep van de
activisten naar schatting niet groter
dan 2 procent is. BH het overgrote
deel van de studenten overheerst de
redelijkheid.
van de vek
f iat 500 D 'Sunrooi', 2 cyl.. 499,5 cc,
i 18 Dln-pk, 95 km, laken bekl.
1 3.948,- incl. BTW 14.004,-
Fiat 128, 4-deurs, 4 cyl., 1116 cc,
55 Din-pk. 135 km, laken bekl.
f 5.925,- incl. BTW 1 6.636,-
Fiat 500 Lusso. 'Sunroof 499,5 cc,
18 Din-pk. 95 km, kunstleer bekl.
1 3.975,- incl BTWt 4.452,-
Fiat 600 E, 4 cyl., 767 cc, 29 Din-pk.
110 km, kunstleer bekl.
f 3.925,- incl BTWf4.396,-
Fiat 850 E, 4 cyl., 843 cc, 37 Din-pk,
125 km, kunstleer bekl.
14.475Incl. BTWt 8.012,-
ook leverbaar met autom. transm.
Fiat 850 E Special, 4 cyl., 843cc, 47
Din-pk, 135 km, kunstleer bekl.
f 4.950,- incl. BTWt 5.544,-
ook leverbaar met autom. transm
Fiat 128, 2-deurs. 4 cyl., 1116 cc.
55 Din-pk, 135 km, laken bekl.
f5.575,- incl. BTWt 6.244,-
Fiat 124, 4 cyl., 1197 cc, 60 Din-pk,
140 km, laken bekl.
1 6.325,- incl BTW f 7.084,-
Fiat 130,6 cyl, 2866 cc, 160 pk, ruim
180 km/u, autom. versnellingsbak
laken bekl.
f22.000,- incl. BTWt 24.640,-
Autobianchi Primula 65C, 3 deurs,
4 cyl., 1197 cc, 60 Din-pk, 145 km,
kunstleer bekl.
f6.500,- incl.BTWt7.2B0,'
