Taalmoeilijkheden tussen
Soeharto en de Kamer
Commentaren
„Broederlanden
ontmoeten elkaar
in volle vrijheid"
rrico
Thee op Soestdijk
Indonesië geeft
kinderen agent
een studiebeurs
de ster van elk
bloemencorso
Rode-Kruishulp voor gevangenen
Koningin tijdens galadiner:
overvol
Ook minister Luns was
een gelukkig man
Haven binnen
één dag
Rode Kruis twee
maanden geleden
in Indonesië
70
11
VRIJDAG 4 SEPTEMBER 1970
HOEWEL niemand er echt door werd
verrast, was het nieuws van gister
avond toch wel, dat president Soe-
harto aan het galadiner in Huis ten
Bosch aankondigde dat hij de Ko
ningin en prins Bernhard voor een
officieel bezoek aan Indonesië had
uitgenodigd.
In het Bahasa Indonesia,.de officiële
taal van het land, begon de hoge
gast zijn tafelrede en een tolk nui
daarna in het Nederlands over
wat hy verder te zeggen had.
Men kan natuurlijk zeggen dat in Ue
„vesting" Huis ten Bosch de ge
bruikelijke geieócnneidsspeechcs
werden gehouden, maar dat is in
dit geval bepaald niet waar. Voor
het eerst sinds het bestaan van Cj
Indonesische republiek bezocht een
staatshoofd van dat land het kleine
Nederland met zyn grote koloniale
verleden.
HET GOLD een staatskundige bekro
ning van de nieuwe en betere be
trekkingen, welke tussen beide lan
den werden aangeknoopt na een
periode van verbittering en haat.
Dit alle getroffen veiligheidsmaat
regelen ten spyt en ofschoon er
tot op zekere hoogte van een pijn
lijk staatsbezoek moest worden ge
sproken.
Iedereen weet het: historische, tra
ditionele en vooral emotionele
banden verbinden Nederland en In
donesië, dat eeuwenlang een kolo
niale en vaak uitgebuite overzeese
bezitting was. Koningin Juliana zei
het gisteravond keer op keer: de
verhoudingen tussen beide landen
blyken ondanks de tydelyke versto
ring bezonken te zyn in een vriend
schap. die blijvend is.
Geen obligate speeches dus, gister
avond in Huis ten Bosch dat
blijkt ook wel uit het feit dat de
Koningin voor het eerst tijdens een
staatsbezoek het Nederlands als
voertaal voor een tafelrede ge
bruikte maar woorden, die een
diepe betekenis hadden en die on
telbare met weemoed vervulde Ne
derlanders en Indonesiëre hebben
aangesproken.
DEN HAAG De Indonesische
regering heeft een studiebeurs ge
schonken voor de kinderen van
hoofdagent Moolenaar, die maandag
door Zuid-Molukkers werd dood
geschoten. De Indonesische ambassa
deur heeft mevrouw Moolenaar in
een brief zijn deelneming betuigd
met het zware verlies, dat zij heeft
geleden.
„Mijn regering heeft vernomen," zo
schrijft de ambassadeur, dat u de
zorg heeft voor twee kinderen. Als
teken van diepe dankbaarheid heeft
mijn regering besloten u verlichting
te bieden voor uw twee kinderen in
de vorm van een studieverzekering,
zodat zij een universitaire studie
kunnen voltooien," aldus de brief van
de ambassadeur.
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG Het gesprek
tussen de Indonesische president
Soeharto en de leden van de
Tweede Kamer heeft als positief
resultaat opgeleverd, -dat de
tienduizenden politieke gevange
nen in Indonesië mogelijk hulp
kr'j^en van het Rode Kruis.
In het gei'ouw van dè Eerste
Kamer, waar de Nederlandse parle
mentariërs ondanks het ingekorte
bezoek and^-half uur met Soeharto
spraken, namen drs. Den Uyl van de
PvdA en mr. Mommersteeg van de
KVP het op voor de politieke gevan
genen door te vragen om het interna
tionale Rode Kruis technische hulp te
laten verlenen.
Volgens drs. Den Uyl zou president
Soeharto, di? in het Indonesisch
sprak, gezegd hebben, dat een derge
lijk voorstel bij zijn regering wel
goed zou va ".en
Maar juist toen dit belangrijke
punt aan de orde was faalde de ver
taling. De s:multaanvertaling, die was
ingesteld, li =-t het afweten. Hierop
heeft iemand uit het gevolg van de
president de taak van tolk op zich
genomen.
Later tijde is een pérsconferentie in
het gebouw van de Tweede Kamer
zwakte te heer J. Sirie, de persatta
ché op de Indonesische ambassade de
uitlating af. Volgens hem had de pre
sident gezegd dat de hulp van het
Rode Kruis aan de gevangenen iets
nieuws was voor Indonesië. Er was
nog nooit eerder over gesproken.
Maar ie regering zou het overwegen.
In rijn toespraak tot de Neder
landse parlementsleden zei Soeharto
dat de revolte in 1966 jaren tevoren
was voorbereid en het komplot over
het gehele land was vertakt. Dat was
de reden, waarom er zovelen
gevangen wa en genomen.
Zuid-Molukkers
Mr. Mommersteeg en mr. Van
Mierlo van ü'66 pleitten tegenover
niet verteten-ïrico eten
Ontmoeting
DE ONTMOETING van president
Soeharto met de Kamercommissies
was zeer ongebruikelijk. Niet door
al die rijksrechercheurs op de da
ken van het parlementscomplex
of door de arrestatie van Ambo-
nese jongeren, van wie enkelen
wapentuig op zak droegen, en van
j wie de meesten het demonstratie
verbod hadden overtreden of amb
tenaren in functie hadden beledigd.
Het bijzondere karakter van de ont-
j moeting lag besloten in het feit, dat
zij was bedoeld om onderling
wantrouwen weg te nemen.
PRESIDENT Soeharto, die een één-
daags staatsbezoek bracht, en die de
gast was van de Koningin, had
de wens van het parlement om met
hem enkele binnenlandse aange
legenheden te bespreken, gemak
kelijk naast zich neer kunnen leg
gen. Dit soort bijeenkomsten is in
het volkerenverkeer tenslotte niet
gebruikelijk. Formeel zou men
zelfs kunnen stellen dat Neder
land een beetje de internationale
schoolmeester wil spelen.
Dat het Indonesische staatshoofd toch
gevolg heeft gegeven aan deze wen
sen, pleit voor hem. En eveneens
het feit, dat hij niet geaarzeld
heeft in grote lijnen uit de doeken
te doen waarom Indonesië een
anti-communistische politiek voert,
waarom de PKI, de indertijd goed
georganiseerde en op elk niveau
met geheime cellen werkende com
munistische partij, werd verboden,
en waarom de in de tijd van presi
dent Soekarno verwaarloosde
grondprincipes van de Indonesische
constitutie in ere werden hersteld.
HET MEEST opvallende was mis
schien wel dat Soeharto erkende
dat in de chaotische dagen na de
mislukte rode coup van 1965 de
zaken uit de hand waren gelopen.
De ontelbare slachtoffers, zo zei hij,
en de excessen die optraden, kon
den onder de toen heersende om
standigheden niet vermeden wor
den.
Jammer blijft dal de president wel
wat al te luchtig sprak over zijn
naar schatting 600.000 landgenoten,
die door bruut geweld om het le
ven kwamen. Even jammer is ook
dat hij tegenover de Kamerleden
meende te moeten verklaren dat
de kwestie-Nieuw-Guinea tot een
eervolle oplossing was gebracht,
terwijl het in Nederland toch voor
niemand een geheim is, dat hel
Papoeavolk met gebruikmaking
i van ongeoorloofde dwangmiddelen
werd ingelijfd.
Vriendschap
Er werd gisteravond veel tijd besteed aan het maken van foto's door I
Indonesische en Nederlandse fotografen voor het vastleggen van dit
historisch moment: van links naar rechts prins Clausprinses Beatrix,
een dochter van president Soeharto, prins Bernhard, mevrouvJ Soeharto,
president Soeharto, koningin Juliana, prinses Margriet, prinses Chris
tina en mr. Pieter van Vollenhoven.
(Van onze verslaggevers)
DEN HAAG „De Neder
landse natie voelt het bezoek van
president Soeharto als de vol
tooiing van een eeuwenlange
ontwikkeling, die in deze eeuw
vele jaren onze hoofden maar
vooral onze harten zeer heeft
beroerd."
..Het geeft grote voldoening elkaar
nu eindelijk, in de persoon van het
staatshoofd zelf, als broederlanden in
volle vrijheid te kunnen ontmoeten,"
zei koningin Juliana gisteravond aan
het galadiner in Paleis Huis ten
Bosch.
„Hoe voor de Nederlanders de ge
voelens ook mogen zijn van zelf
verwijt of van weemoed, van verwijt
aan of genegenheid voor de tegenpartij
en wat de uwe ook mogen zijn, er
is uit heel die warreling van emoties
en opinies iets bezonken. En dat is
wonderbaarlijk - vriendschap,"
merkte onze vorstin op.
„Deze vriendschap is blijvend,
omdat zij afkomstig is uit myriaden
van contacten, die ondanks alles,
tijens de nu afgekeurde verguisde
Koningin Juliana overhandigt
het geschenk van de Nederland
se regering: het historische
handschrift van de Nagaraker-
tagama, aan de Indoneschische
president Soeharto. Op de ach
tergrond prinses Margriet, prins
Bernhard en mr. Pieter van Vol
lenhoven.
staatkundige verhouding van weleer,
zijn gelegd".
President Soeharto zei er zeker van
te zijn dat de grote meerderheid van
beide volken verlangt naar weder
zijds begrip, samenwerking en
vriendschap tussen Nederland en de
republiek Indonesië.
Toen de president de uitnodiging
aanvaardde, was zijn „enige wens
nogmaals uitdrukking te geven aan
de gevoelens van vriendschap van het
Indonesische volk voor het volk van
Nederland en onze dankbaarheid over
te brengen voor het begrip dat
regering en volk van Nederland in
het bijzonder de laatste jaren hebben
getoond en de hulp die zij hebben
verleend."
O<>er de besprekingen zij hij dat
die waren verlopen in een sfeer van
openhartigheid en wederzijds begrip.
„Zij zijn van groot jnut voor de sa
menwerking tussen 'onze landen op
velerlei terrein."
Vóór het galadiner had de
Koningin namens de regering een
historisch uniek handschrift als
geschenk aan het Indonesische volk
aan Soeharto aangeboden.
Dichtvorm
Het is een document, waarin het
Javaanse rijk Madjapahit in de
veertiende eeuw in dichtvorm wordt
beschreven. Veel Indonesiërs van nu
zien in dat oude rijk een voorloper
van het moderne Indonesië.
Gasten en bezoekers overhandigden
elkaar ook persoonlijke geschenken.
Prins Bernhard reikte Soeharto de
slechts zelden verleende gouden
legpenning van het Koninklijk
Instituut voor de Tropen uit.
ROTTERDAM De situatie in de
Rotterdamse haven is enigszins opge
klaard nadat de stadssleepdienst het
werk weer heeft hervat. Een grote
stroom schepen kwam de haven
binnen. Hieronder was ook het
22.000ste schip van dit jaar.
Het was de Noorse Belgrano dat
drie dagen eerder dan vorig jaar bin
nenliep als 22.000ste. Aan dit record
is duidelijk te zien dat de havensta
king Rotterdam de nodige schade be
rokkent Het 21.000ste schip was nog
zes dagen eerder dan vorig jaar.
In de haven wordt het overigens
met het uur drukker. De schepen
komen wel in groten getale binnen,
maar er gaan er slechts enkele uit.
Binnen een dag zal het aantal lig
plaatsen opraken, zo zei ons een
woordvoerder van de havendienst.
Vooral in de Waalhaven is het nu al
propvol.
president Soeharto voor het lot van
de Ambonezen in ons land. „Is er
geen oplossing? De Nederlandse en
Indonesische regering hebben de
plicht deZe groep van mensen te
helpen. Het gaat hier om een mense
lijk probleem. Het begin van de op
lossing is her weer leggen van mense
lijk contact. Hierom wordt in de
eerste plaats gevraagd."
Het antwoord van Soeharto: „De
Zuid-Molukkers moeten zich opstel
len als Indonesische staatsburgers.
Wanneer ai": gebeurd is, kan er
samen met de Nederlandse regering
aan een oplossing worden gewerkt."
„Twintig jaar geleden," aldus een
nadere toelichting van de president,
is de Indonesische eenheidsstaat uit
geroepen. Irhere daad tegen deze
eenheidsstaat gericht is verraad."
Drs. Schme-zer, fraktieleider van
de KVP. die zich zeer positief uitliet
over het gespTek met Soeharto, zei
later, dat hij alle begrip had voor dit
idee van de eenheidsstaat van de In
donesische 'President.
Vraag: „Maar is dit dan niet in
strijd met de Ronde Tafelconfe
rentie." Schme-zer aarzelend: „Mag ik
dit overlaten aan de expert in onze
fraktie. Mommersteeg: „Je moet niet
gaan wrikken in de Indonesische op
vattingen. De Indonesiërs hechten
zeer aan de idee van de eenheids
staat."
Christenen
Dr. Berghuis, lid van de Eerste
Kamer voor de ARP, had twee jaar
geleden in Indonesië veel klachten
gehoord over de achterstelling m
subsidiëring van christelijke organi
saties, scholen en kerken. Wat is daar
van waai'?, was zijn vraag naar Soe
harto. Hoe is de verhouding tussen de
christenen en mohammedanen?
De president herinnerde eraan, dat 90
pet. van de Indonesische bevolking
Islamitisch is. Maar er bestaat
vrijheid voo- allen en de minder
heidsgroepen worden ook royaal be
handeld. Wel wordt er meer steun
aan de Islam gegeven, omdat de
groep van de christenen economisch
sterker is.
Op de besteding van de gelden uit
het buitenland voor de ontwikkeling
bestaat scherpe controle, ook door het
Indonesischs parlement. Dit antwoord
kreeg de KI/P-er Mommersteeg op
zijn vraag aan Soeharto of er bij
de ont. vikkitmgshulp corruptie werd
gepleegd.
De VVD-er ir. Baas, lid van de
Eerste Kamer, en de" heer Goedhart
(groep Goedhart in de Tweede
Kamer) informeerden naar de Indo
nesische ouCeniandse politiek. Door
de taalbarrière kwam, dat Soeharto
niet afkerig is van een Indonesisch
lidmaatschap van de EEG. Dit zou
niet in strijd zijn met de neutraliteits
politiek, welke politiek vooral een
open karakter heeft.
Verder ^oorden de Nederlandse par
lementsleden, dat Indonesië alle
Aziatische volken en dus ook de Pa-
lestijnen wil steunen in de strijd
tegen Israël. Bij het gesprek tussen
Soeharto en de Nederlandse parle
mentsleden waren ook aanwezig de
«Indonesische minister van buiten
landse zaken Malik, ambassadeur
Taswin en de ministers Luns (buiten
landse zaken), Udink (ontwikkelings
hulp) en Nelissen (economische
zaken). De PSP weigerde bij het on
derhoud aanwezig te zijn. De heer
Jongeling vin het GPV. die ook was
uitgenodigd, was verhinderd.
Geslaagd
Voorzitter In het gesprek was
geweest drs. Schmelzer. die zeer
tevreden was over de uitwisseling
van de gedachten. Drs. Den Uyl vond
het gezelschip te groot om tot een
echt gesprek te komen. „Van mij
hoeft het zo niet meer", was zijn
commentaar
Dr. Berghuis zei me het gesprek
juist zeer belangrijk te vinden. „Er is
een begin gemaakt met gesprekken
met het parlement bij officiële
staatsbezoeken. Zo gaat zo'n bezoek
nog meer functioneren. Dit moet na
volging vinden" zei dr Berghuis.
In -ijn in'eidend woord heeft drs.
Schmelzer nog het ernstige incident
in Wassenaar aangeroerd en Soeharto
verzekerd van de grote afkeuring
door het Nederlandse parlement. De
Indonesische president ging hier
echter niet op ,'n.
Bewaking
O
Deze speciale zitting van de com
missies uit de Tweede en Eerste
Kamer van buitenlandse zaken, ont
wikkelingssamenwerking en han
delsbetrekkingen werd onder zeer on
Nederlandse omstandigheden van
een uiterst strenge bewaking voor
zien. Gegeven de omstandigheden,
waaronder het doorging, werd wel
begrip opgebracht voor de bijzonder
strenge veiligheidsmaatregelen.
Mr. van Mierlo: Het bezoek had
natuurlijk niit door moeten gaan. Dat
de gehele omgeving van het Binnen
hof werd ontruimd was wel te begrij
pen. Maar te veroordelen is, dat men
discriminerend elders in het land de
Ambonezen ging aanhouden.
SOESTDIJK Terwijl president
Suharto een bezoek aan het parle
ment bracht, gebruikten mevrouw
Suharto, koningin Juliana en verder
alle leden van de Koninklijke familie
de thee op paleis Soestdijk, alleen
prins Bernhard was en niet bij. Ze
waren er met helikopters naar toege
bracht.
Het geheel had een informeel
verloop, wat mede in de hand werd
gewerkt door de kinderen van de
prinsessen, die door hun ongedwon
gen gedrag voor de nodige lachtertjes
zorden.
(Vervolg van pag. 1)
Minister Malik van buitenlandse za
ken zei vlak voor het vertrek dat het
bezoek van Soeharto een einde had
gemaakt aan de misverstanden uit
het verleden. Hij was zeer tevreden
over het verloop van het bezoek.
Ook minister Luns was een geluk
kig man: „In deze omstandigheden die
iedereen kent, had het staatsbezoek
niet beter kunnen lopen en ik ben
dus tevreden. Ondanks de beroering
is de president toch gekomen. Ook in
het persoonlijke vlak is het bezoek
geslaagd te noemen", aldus onze mi
nister van buitenlandse zaken.
In enkele plaatsen in ons land zijn
er gisteren en vannacht wat moeilijk
heden met Ambonezen geweest; in
Den Haag werden tientallen arresta
ties verricht. Over deze relletjes, de
toespraken van de Koningin en Soe
harto tijdens het galadiner, het ge
sprek van de president met parle
mentsleden en de persconferentie
van Malik staat elders in dit blad
meer.
President Soeharto overhandigt
zijn geschenk aan burgemeester
Marijnen van Den Haag: een
handbewerkte miniatuur game
lan, gemaakt van Djokjazilver.
DEN HAAG Een Rode-kruisman
heeft twee maanden geleden een
bezoek gebracht aan twee gevangen
kampen in Indonesië, zo reageerde
«isteravond het Nederlandse Rode
Kruis op vragen van het parlement
aan president Soeharto.
Voor het eerst sedert de gebeurte
nissen van 1965 bezocht dr. Roland
Marti, officier van gezondheid van
het internationale comité van het
Rode Kruis, gevangenkampen het
Tengerang-centrum, waar zich 500
politieke gedetineerden bevinden en
de Bukit-Duri-gevangenis, waar 150
vrouwelijke gevangenen zijn opgeslo
ten.
De rapporten van de arts zullen
aan de desbetreffende gevangenisau
toriteiten ter kennis worden gebracht.
