Circelmaaier
aakt eind aan
weidevogels
WOOD
STOCK
HET MENSELIJK GELAAT
zeldzaam
Holland
Groene kikker
in Hart van
uioodstock
Is er Iets mis met de mensen?
ZATERDAG 20 JUNI 1970
BIJLAGE VAN
HET KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
door A. C. Moerman
door Joris Boddaert
het menselijk gelaat
op te beffen. De relatie met Hem
openbaart zich mijnerzijds In ver
langen dat zich voedt met zijn
eigen honge*.
Aldus Is de fundamentele relatie
niet die met een onpersoonlijk zijn
(ontologie), maar een ethische re
latie.
Het radicale in het denken van
Levinas als kritiek op de westerse
zijnsleer wordt nu duidelijk. De re
den waarom hli momenteel als de
wellicht oorspronkelijkste denker
geldt is nl gelegen in zijn stelling
dat het de fout van de westerse
wijsbegeerte was en is. dat zij al
les ondergeschikt maakt aan een
algemeen Zijn. Uit deze dwaling
verklaart hij de eigenaardige
agressiviteit In het Westen in den
ken. techniek, staat, economie etc.
Op grond van zijn conceptie
pleit hij nu voor eer radicale om
kering (p. 88v 110)- We staan in
betrekking tot. maar gaan niet op
in de Totaliteit; omdat de betrek
king ook de Ander ontmoet (waar
door ik schuldig kan worden), Ia
voorwaa de voor denken het gewe
ten (p. 1 2).
Het Mensi'ijk Gelaat Is een rijk
boek. Het geeft veel stof tot den
ken, ook vee' dat nog doordacht
moet wordan. In het eerste deel
schetst Levinas de sfeer van waar
uit hij spreekt in een serie essays
onder de titel „Joodse wijsheid".
Aan het tweede deel van het boek
kan de leze' afmeten of de titel
verdiend is. Ik meen van wel.
3daurofoeace.
mu/K...andlcve
een erg goede graadmeter voor de
toestand in een gebied."
De vogelkenner vindt ook de doel
stellingen van de kabouters erg po
sitief, al vindt hij het recreatieplan
midden-Delfland belangrijker dan
het „kleine, slecht onderhouden"
Staelduinse bos bii Hoek van Hol
land.
Ook in Ackersdijk loopt de vogel
stand terug. Wielewaal, dodaars en
een tweede paar boomvalken keer
den dit faar niet terug van de trek.
De vervuiling van de poldersloten,
die aansluiten op het vieze Rijn-
Schiekanaal, wordt steeds erger.
De wasmiddelen met talloze witma
kers en vuilverdrijvers zorgen door
hun langdurige activiteit ervoor dat
de groene kikker een zeldzaamheid
is geworden. De visstand wordt min
der. Vuil koelwater doodt de nood
zakelijke zuurstof in het water en
maakt dit levenloos en onleefbaar.
zich een piaats, een standpunt te
kiezen van waaruit alles er voor
hem is. Doo' alles en iedereen te
zien als begrijpbaar. Door de wer
kelijkheid hui'en hem op te bergen
binnen het „begrip". Een begrip
kan Ik denken, dus alles, de Totali
teit. valt ondor mijn denkmacht
Mijn denkwerk is nog nodig om het
nog niet hegrepene doorzichtig te
maken, maar dat is slechts een
kwestie -/an tijd. Ik ben autonoom,
souverein: De totaliteit is er voor
mij om te bewerken en te organi
seren.
Dit denken berust op de veron
derstelling dat alles wat er is. de
totaliteit, een verborgen eenheid is.
Deze eenheid van Ik en de totali
teit was nu eens God. dan weer
het Zijn Zelf.
Zo doe ik echter groot tekort
aan de werkelijkheid, want al het
andere is riet alleen mijn-begrip-
daarvan. Zo pleeg ik geweld; en
zo en hie- zet Levinas' kritiek in
door van mezelf uit te gaan kan
ik het andere nooit ontmoeten.
Laat staan de Ander.
Als de Ander voor mij verschijnt,
kan ik niet volstaan met hem te
be-grijpen: Mijn kennis van hem
moet ook liefde omvatten. Ik kén
hem wel bezitten (door geweld,
oorlog), maar dan heb ik hem bin
nen de Totaliteit gebracht en is hij
de Ander niet meer. Als ik hem wil
ontmoeten, moet ik, vóór alle be
grip, hem aar.rcepen (religiel).
Ik ben we'iswaar van God en
mede-mens absoluut gescheiden,
letterlijk a-theist en ego-ist. maar
niet afgesloten. Er Is ontmoeting
mogelijk. Want als ik de Ander zie,
zie ik een gelaat en de ver
schijning van ons gelaat is de taal.
De And9r is alléén: de Ander.
Hij Is geen deel van een Totaliteit.
Hij presenteert alleen zichzelf.
Daarom is het gelaat van hem
naakt. Zijn naaktheid is een appèl
op mij: Ik geniet, bezit, woon, werk
en maak hierdoor hém arm. Daar
om moet ik geven, maar blijft hij
de Ander. Zijn gelaat doet mijn ge
weten ontwaken. Er wordt een Wet
buiten mij geponeerd. En aldus
verleent de Ander nu zin, richting
aan mijn vrijheid: Hij heeft mijn
hulp nodig. De afstand tussen de
ander (mens of God) en mij la niet
et een snelheid van 30 km per uur razen zogenaamde cirkelmaai-
hines door de Hollandse hooilanden. Deze nieuwe vinding snijdt met
scherpe, met 12000 omwentelingen per minuut draaiende messen, in
paar uur tijds het gras van enkele hectaren hooiland af. Wat vroeger
dagenlang zwoegen betekende, is nu in een wip gebeurd. Kortom:
opluchting voor vele boeren, die de hoge arbeidslonen toch al bijna
meer konden betalen.
Dit gras echter, dat door de
kunst ieder jaar vroeger hooirijp is.
biedt in de maanden mei en juni
een schuil- en broedplaats voor tal
loze vogels. Kieviten, grutto's, een
den, tureluurs, leeuweriken, schol
eksters en ga zo maar door vonden
jaar in jaar uit in het allengs lan
ger wordende gras een veilig toe
vluchtsoord, waar de eieren onge
moeid lagen en later de jongen op
groeiden totdat ze vluchtig weren
Werd er al eens een keertje wat
vroeg gemaaid, dan was het goede
gewoonte dat, voordat de nu ouder
wetse maaibalkmachine zijn werk
deed, de boer of opzichter vogels
en hazen verjaagde en/of de eieren
veilig stelde. Sinds de komst van
de cirkelmaaier is dit niet meer mo
gelijk. Degene die vroeger achter
maaier aanliep óm het volgende stuk „schoon" te maken kan dit ge-
te niet meer bijhouden.
let 16 dan ook nauwelijks een uitzondering dat, na het kaalscheren van
iele bunders grasland, tientallen hazen en vogels het slachtoffer zijn
lorden van de moordende messen. Om van de nesten met eieren maar
te spreken.
baarbij komt de onnadenkendheid van de boeren. In plaats van een stuk
p van binnen uit te maaien, zodat de dieren door het nog niet ksle
kunnen ontsnappen, beginnen zij aan de slootkant en drijven zo-
e alles wat ieeft in het midden bijeen. De messen zorgen voor de
heer Van Dongen, ornitholoog van de Nederlandse Vereniging tot
erming van Vogels, hierover: „Als alle jagers in Nederland alleen-
maar gingen schieten, dan was dat nog niet zo erg als deze cirkel-
Als dit zo doorgaat zal het aantal weidevogels in de toekomst
verminderen. Voorlopig is er helemaal niets tegen te doen."
15 augustus 1969 wordt er in het
kleine plaatsje Bethel in de staat
New York geschiedenis geschre
ven in het wereldje van de interna
tionale popscene. Op die dag stro
men tussen de vier- en vijfhon
derdduizend jongeren samen om
drie dagen van love, peace and
music e genieten tijdens The
Woodstock Music and Art Fair.
Een immens pop-festival, heel klein
begonnen, maar uitgegroeid tot een
massale happening van muziek en
communicatie.
Men is er nog steeds niet achter
gekomen waar al die jongeren tus
sen de 18 en 30 jaar allemaal van
daan kwamen. Het meest verba
zingwekkende van dit festival 's
echter niet het aantal jongeren dat
de happening bijwoonde maar-
meer nog het vredelievende karak
ter van dit muziekfeest.
Sociologen stonden perplex toe.i
zij zagen dat 400.000 mensen in
harmonie drie dagen samen kon
den leven zonder ook maar een
gevecht, en zonder diefstallen, ver
krachtingen, vernielingen of andere
wandaden die normaal grote sport
gebeurtenissen in de staat New
York begeleiden.
Er waren vanzelfsprekend wel di
verse slachtoffers aan een overdo
sis aan d/ugs maar -die werden
liefdevol geh.-lpen door een door
de jongeren zelf geformeerd drug-
comitee. Ondanks de zware regen
val die gedurende vele uren op
de jeugd neerstroomde, bleef de
meute rustig op haar plaats. Men
sliep eenvoudig op het 600-ha boe-
renterrein, van tijd tot tijd gewekt
door gitaarklanken van een van de
vele popgroepen. Wie meent dat
de festivalgangers uitsluitend uit
hippies bestonden komt bedrogen
uit, vele duizenden waren leerlin
gen en studenten afkomstig uit de
middelklasse'.
Was de muziek van groepen als
„Country Joe and the Fish, „Santa-
na, „The Wiio" en de solisten Jimi
Hendrix, Joe Cocker en Joan Baez
oorspronkelijk het reisdoel van de
duizenden beat-pelgrims, toen
bleek dat ruim 400.000 jongeren te
gelijk op zoek waren naar vrede en
liefde qroeide het festival uit tot
een „mind b'ower of all time".
Er zijn van de massale happe
ning diverse studies gemaakt waar
uit o.a. geconcludeerd werd dat tij
dens dit muziekfestival een geheel
nieuwe generatie tot leven kwam
die nauwelijks iets gemeen had
met de jeugd van de jaren 50 en
zelfs midden 60. Volgens een van
de oudere beschouwers die zich
niet bij het gebeuren betrokken
voelde, maar nog nooit in z'n leven
zo'n massale saamhorigheid gezien
had, betexende de beweging
van deze jeugd een politiek zonder
staatslieden ot leider, een nieuw
geloof zonder een messiah.
„Dat klopt'' zei een van de muzi
kanten, we hebben geen leider no
dig, want wij hebben elkaar; het
enige wat belangrijk is, is het ge
zamenlijke ge'oven in een liefde
vol
le wereld en dat gebeurt op dit
moment in Woodstock. Een vader
die een zoon in Vietnam en een op
dit festival had zitten, kon dit al
leen maar beamen.
Wat Woods'ock precies betekent
heeft kan alleen verklaard worden
door diegenen „die er bij geweest
zijn", toch zal men volgende week
In Nederland een vrij gedetailleerd
beeld van deze happening kunnen
zien, 25 juni gaat namelijk in het
Amsterdamse Cineramatheater de
drie uur durende film „Woodstock
in première, een fascinerende do
cumentaire die tijdens de openinj
van het filmfestival te Cannes alom
geprezen is door publiek en de
■internationale pers.
Regisseur Michael Wadleigh (28)
heeft samen met een enorme cast
van cameramensen, geluidstechnici
en produkieassistenten van het
festival ruim 100 uur filmbeelden
geschoten die samen met 60 uur
geluidsopnamen gereduceerd zijn
tot een objectieve reportage.
De film, die geraffineerd via ge
scheiden en oubbele beelden op
het doek wordt geprojecteerd
toont zo'n beetje alle facetten van
dit festival; intervieuws met de or
ganisators, de politie, de musici en
de toeschouwers, beelden van
teenagers die gezamelijk ontbijten,
beelden van de jongeren die rustig
„pot roken, yoga bedrijven, muziek
maken, vrijen, communiceren, sla
pen en applaudiseren.
Vanzelfsprekend maakt de mu
ziek een belangrijk deel van de
film uit, de diverse groepen wor
den met wijd geopende lens minu
ten lang gevolgd, zodat elke
zweetdruppel en elke gitaarslag
overduidelijk op het grootbeeld
overkomt, het kleurengebruik !s
fascinerend evenzo het geluid da-,
door middel van vier stereo kana
len de zaal wordt ingeslingerd. De
film is niet alleen voor jong en oud
een visuele belevenis maar ook
een belangrijk sociaal document
dat nu al een klein stukje filmge
schiedenis heeft geschreven!
door Lex Middelwijk
maar ik zei gelijk, dat is een kraan
vogel, uit een dierentuin of zo. We
lieten 'm gewoon zitten. Elk jaar, als
de trektijd bezig was kwamen ande
re kraanvogels om hem heen zitten.
Hij moest dan mee. maar hij is toch
altijd gebleven. Toen zijn de mensen
er achter gekomen door dat pro
gramma van Bert Garlhoff's zon
dagsmorgens, je weet wel. Ze wilden
hem vangen en bij het opjagen heb
ben ze z'n poten kapotgeslagen, zo
erg dat ze hem afgemaakt hebben."
Ornitholoog H. var, Dongen, die
als gids optreedt: „Het is jammer,
maar alleen leden vat» de vereniging
kunnen twee maal per jaar dit unie
ke gebied bezoeken De vogels die
hier broeden moeten absoluut met
rust worden gelaten zodat ze weer
terugkomen" Die vogels zijn dan
onder meer een paar boomvalken,
erg zeldzaam in deze streek, woud
aapjes, slobeenden, spechten, koe
koeken en talloze andere. In het le
vensgevaarlijke, ontoegankelijke
moerasgebied, even verder de polder
in, huist een reigerkolonie.
In het bos zelf, waar voorzichtig
een pad gebaand moet worden
„als je hier wegzakt sluit de bodem
weer boven je, zodat niemand je
meer kan vinden" drukt de hitte
een stempel op het dierenleven.
Reusachtige karpers maken luie kol
ken in het heldere water. Een forse
snoek staat doodstil tegen een riet
plant. In de bomen drukken een
paar fitissen moeizaam hun liedje de
lucht in.
„Ik geloof dat de mensen toch
meer gaan beseffen hoe belangrijk
dit allemaal is. Ze gaan door krij
gen, eindelijk, dat het zo niet langer
kan; dat milieuhygiëne een voor
waarde fs voor het leefbaar blijven
van de wereld. Het bestuderen van
vogels is dan ook niet alleen maar
een hobby of een lolletje. Vogels zijn
De welvaart in onze op de consumptie gerichte
maatschappij vraagt vaak offers die eigenlijk niet te
brengen zijn. De afgelopen jaren heeft vooral de
natuur het zwaar te verduren gehad. De komst van
steeds meer Industrie, heeft de regering genood
zaakt het mes diep in het natuurlijke landschap te
zetten. Bossen, meren en polders verdwijnen voor
de oprukkende stad, die de horizon in de randstad
voorgoed aan het oog gaat onttrekken.
Wat zal er van de Biesbosch worden, als dit nu
nog aan de getijden blootstaande terrein één groot
zoetwaterbekken vopr Rotterdam zal zijn geworden?
Hoe was het mogelijk dat Shell-Chemie zich als een
donderslag bij heldere hemel bij de Moerdijk ves-
tigde, zonder dat men tijd genoeg had om over de
gevolgen te praten?
Iedere natuurliefhebber, en dat is eigenlijk ieder
een die van frisse lucht houdt, begrijpt dat sommi
ge offers gebracht moeten worden. Het uitvoeren
van het Deltaplan is pure noodzaak, al wordt het
landschap er geheel anders door. Het domweg laten
verdwijnen van deze onontbeerlijke stukken Neder
land zonder de alternatieve mogelijkheden goed
door te nemen met deskundigen van alle betrokken
instanties is een daad die niemand kan verantwoor
den.
In het hart van de randstad loopt de vogelstand
door watervervuiling het Rijn-Schiekanaal is
een riool ernstig terug. En zijn het niet altijd de
dieren die signalen geven als er iets mis gaat? In
de laatste twee eeuwen fc er weinig verandert in de
natuur. Behalve dan de afgelopen twintig jaar.
In het Nederlandse taalgebied
heeft de filosoof Emmanuel Levi
nas, sinds 1967 hoogleraar aan de
universiteit van Parijs-Nanterre,
reeds enige bekendheid. De uitge
verij AMBO heeft een verzameling
studies van hem bijeengebracht
onder de titel „Het menselijk ge
laat", bedoeld als een makkelijker
toegankelijke inleiding in zijn den
ken.
De Jood Levinas komt uit Litou
wen, waar hij opgroeide met He
breeuwse Bijbel en Talmud (p. 29).
Vanaf 1920 woont hij in Frankrijk.
In de Tweede Wereldoorlog in Duit
se gevangenschap. Terug in Frank
rijk wordt hij docent aan een Joods
instituut en Iat6r hoogleraar
Uit zijn levensloop loopt de In
houd van zijn denken weg; de con
frontatie met een totalitair, westers
systeem, de oorlog, menselijkheid,
de vraag naar God. Levinas is te
kenschetsen als een radicaal
ethisch denker. Hij komt tot een
zeer originele eigen conceptie,
waarvan de uitwerking nog voort
duurt. Enkele begrippen van hem
willen we hie'aanstippen.
Levinas levert fundamentele kri
tiek op de westerse filosofie. De
Europese mens heeft van de aan
vang af tot op heden een huiver
gehad voo' het niet-weten. Hem
dreigde de onveiligheid, het Niets.
Maar hij wil weten en zich een
plaats verzekeren op deze aarde.
En dat kon alleen wanneer hij al
het andere mensen, dieren, din
gen. hemel en aarde kon be
heersen.
Maar hoe la dat mogelijk? Door
Welhaast onvindbaar verborgen in
de polders tussen Den Haag en Rot
terdam en toch vlak naast de E8
ligt, ter hoogte van Pijnacker. een
brokje natuur dat zijn weerga in de
randstad niet kent. Achtentwintig
hectaren liggen de door bosschages
aan het oog onttrokken Ackersdijkse
Plassen te schitteren in de bloedhete
junizon. Eigendom van de 11.000 le
den tellende Nederlandse Vereniging
tot Bescherming van Vogels, onder
houden en (streng) bewaakt door
visser/boswachter Ren sen.
Het reservaat is ontstaan in de ze
ventiende eeuw, toen men ten be
hoeve van de Delftse pottenbakkers
de grond liet vervenen. Het terrein
was hiervoor geschikt omdat in de
tijd van de Batavieren de zijarmen
van de Rijn hier stroomden, die
beddingen hebben achtergelaten, die
ook nu nog zichtbaar zijn. De naam
is afkomstig van de stukken land
waarop de turf te drogen werd ge
legd, de pkkertjes.
In het boswachtershuis,, vertelt de
heer Rensen het verhaal van de
kraanvogel die vijf jaar in Ackers
dijk heeft rondgezworven: „M'n
vrouw zei: kijk wat een grote reiger,
ft Honderden muziek-fans staan dage
lijks in lange rijen te wachten voor het
Trans Lux East Theatre in New York om
een kaartje te bemachtigen voor de fas
cinerende film „Woodstock". De film
ging eind maart in New York in wereld
première; de ederlandse prémière
(eerder dan tal van andere West-Euro-
pese landen) is woensdag 24 juni in het
Amsterdamse Cineramatheater. Een
week later zal de film waarschijnlijk al
te zien zijn in Rotterdam (Cinerama),
Den Haag (Asta) en Utrecht (Vreeburg).
Alsof het niet genoeg is, heeft men
van Woodstock ook nog een driedubbe
le L.P. gemaakt, waarop de belang
rijkste musici z!jn te horen. De weerga
ve van de muziek, de stage-announce
ments en de reacties van het publiek is
zeker niet perfect, maar als tijdsdocu
ment en samenvattend muziekalbum
heeft de plaat voor elke echte poplief
hebber een belangrijke waarde.
