ZEER GESCHONDEN BELEEFDE
KATWIJK DE VIJFDE MEI
Woldringh van der Hoop, dat is één...,nee, verder weet ik eigenlijk niemand...
WINKELJUFFROUW
Verraad
broeinest
Hoofdkwartier
Woorden
Niemand
MorgenTer Leede
tegen Teylingen
IEIDSE COURANT a WOENSDAG 29 APRIL 1970
dig „gemeentewerken" is gevestigd.
Wat het zingen betreft, dit 'kon
den de Duitsers altijd nog beter en
aanstekelijker dan hun Nederland
se „Genossen". Vooral in 't begin
trokken telkens zingende afdelingen
door het dorp. Wanneer ze een
school passeerden, konden sommige
jongens, die op de speelplaats best
oranje-boven durfden zingen, het
Foto's uit het archief van
fotograaf N. van der Horst.
niet laten, met „Rosemarie" en
„Wir fahren nach Engeland" (even
maar) zachtjes mee te neuriën. Het
kostte hun dan wel een felle uit
brander van de man voor de klas.
Later ging de fleur er bij de Duit
sers steeds meer af, tot ze eindelijk
helemaal niet meer op straat zon
gen. Hun geloof was „verkümmert"
tot een zielig laag pitje
Men leefde in een steeds toene
mende spanning. Er kon elke dag
van alles gebeuren, ook al deed je
nóg zo behoedzaam. Aan de Zeeweg
vielen schoten, 's Morgens heel vroeg
al zetten de Duitsers de uitgang
van Katwfjk-Binnen af en hielden
iedereen vast. Het waren zonder uit
zondering mensen, die van niets
Gevraagd
Salaris 100,per week.
Dinsdagmiddag en zaterdagmiddag
vrij.
Banketbakkerij
J. v. d. Velden
Voorstraat 21. Katwijk aan Zee
KATWIJK De oorlog is in Katwijk gevallen
k een steen in een vyver. „Het gaat wel weer
ver", zeiden vele burgers. Maar toen in 1945 de
ringen waren verdwenen, was het toch dezelfde
rjjver niet meer
In 1938, toen wy in Katwijk kwamen wonen, was
r hier van oorlogsdreiging nog bijna niets te mer
en. Wie goed de krant las en naar de radio luister-
Ie, voelde toch wel iets van de spanning.
Op zoek naar leveranciers en andere behulpzame
leden vond ik aan het eind van de Varkevisscr-
traat een kapperszaak, die nogal gunstig bekend
scheen. De kapper vertelde mij, met een sterk Duits
accent, dat hij gewerkt had in het Kurhaus van
Salzburg. Ik vond het wel wat vreemd, dat hü van
uit dat wereldcultuurcentrum naar Katwijk was
gekomen, maar dacht er verder niet over na. Pas
na de meidagen van 1940 zou ik de oplossing van
het raadsel te weten komen.
Wanneer 's avonds niemand meer op straat mocht
zijn, hoorden we een zware motor de kant van het
vliegveld op ronken. Daar reed mijn kapper, die al
enkele jaren Duits spion was geweest en met dit
bedrijf meer had verdiend dan in Salzburg als
sjieke Haarschneider.
CAOK in het gedeeltelijk afgebroken
en ontruimde Katwijk zijn moe
dige daden verricht. Zo heeft de boot
in de tunnel tussen Zeehospitium en
strand goed overzetwerk gedaan.
Van het eskader Engelse vliegtui
gen, dat (per ongeluk, in plaats van
de elektrische centrale) een deel van
Rotterdam-West verwoestte, heb ik
één toestel zich zien afscheiden. Het
liet een bom op het St. Willibrords-
college in Katwijk-Binnen vallen. De
kerk had rustig kunnen blijven staan.
waarschuwde, wanneer er een huis
zoeking zou plaats hebben. Hij kon
dan tijdig met z'n spullen verdwij
nen. Op een keer, toen zelfs de
nsb'er niet was ingelicht, overvie
len de „groenen" de arts onver
hoeds, haalden alles overhoop, door
snuffelden de bureauladen, maar
zagen één heel ondiepe, onder het
blad, voorbijGelukkig maar,
want juist dit laatje bevatte zeer
bezwarend materiaal.
"TEN verdachte onderwijzer werd,
na vieren, gesommeerd dadelijk
naar buiten te komen. Daar stond
een overvalwagen op hem te wach
ten. Terwijl hij door de gang naar
de buitendeur liep. flitste hem iets
door het hoofd: de portefeuille...
Met één beweging rukte hij het
ding uit z'n binnenzak, legde het
in 't voorbijgaan op een venster
kozijn van een ander lokaal. By
het fouilleren werd niets bijzonders
gevonden: hü was, na enkele ver
horen, negen dagen later weer uit
het Oranjehotel thuis.
Hier was kennelijk verraad ln het
spel.
Veel erger waren de, gelukkig
zeldzajne, judas-gevallen.
Enkele door vriendschap verbon
den overburen wisten alles van el
kaar, óók de vrouwen kenden ge
heimen. In die jaren was het onder
ling vertrouwen goud waard. De
ene vrouw hield echter, ln 't ge
heim, nog een andere, veel inniger
vriendschap, met een Duitse offi
cier, aan. Die was haar zó dier
baar, dat ze haar man er wel vóór
kwijt wilde. Onverwachts stonden,
's morgens om acht uur, de groe
ne overvallers voor de deur. Tegen
de man van de ontrouwe echtgenote
kon men niets bewijzen, tegen
diens vriend zoveel temeer. Hij
moest gevangenissen, kampen en de
dodenmars doorstaan. Bij z'n geluk
kige terugkeer ontmoetten de vrien
den elkaar weer. De bewuste vrouw
■was drie jaar geleden al voorgoed
verdwenen.
In onze buurt woonde een echt
paar, dat niet „in het produktie-
proces was betrokken". Ten bate
van een nsb'er werden ze uit hun
huis gezet en moesten maar een
goed heenkomen zoeken. Ze vonden
bij ons tijdelijk onderdak. Maar de
man kon z'n gramschap moeilijk ver
kroppen. Eens ontmoette hij de
nsb'er, die nu in zijn huis woonde,
en spuwde vlak voor z'n voeten op
straat.
Met zo'n daad-van-afschuw trok
je in die jaren altyd aan hejt kortste
eind. In 't holst van de nacht werd
er hevig op de buitendeur getrom
meld. Naar binnen kwamen de (ver
achte) nsb'er met een dozijn Duit
sers, het geweer in de aanslag. De
houzeeër beweerde, dat ze de hele
straat op schietgerei moesten door
zoeken: er zouden nameljjk schoten
zy'n gelost. Dit bleek achteraf een
leugen. Het was er hem alleen om
te doen, z'n vüand de schrik op het
ly'f te jagen. Daar moesten de Duit
sers voor dienen. Stampend en
grommend gingen ze het hele huis
door; een paar hielden de bewo
ners in de gaten. De nsb'er pikte in
't voorbygaan het slordig verborgen
radiotoestel van het echtpaar mee.
We hebben er nooit meer van ge
hoord, ondanks de zware overtre
ding. Want verraad betekende voor
hem verlies van het kostbare voor-
Nog andere Katwijkers konden
ich, nu en later, in het donker
ingestoord op straat begeven. Dok-
ers natuurlijkmaar ook een
tuk of wat volk-en-vaderland ver-
etende jongedames, die zich met
e bezetters op het vliegveld en in
le Roskam, in alle vrolijkheid, te
en fikse betaling 'uiteraard, afga-
Enkele gezichten kan ik me
steeds herinneren. .Sommige
.liefjes" zijn in 1945 weggeleid en
aalgeschoren, anderen trokken na
lolle dinsdag met de Duitsers mee
waren op „bijltjesdag" onvind-
>aar.
Niet alle Deutsch-freundliche
neisjes behoorden op één hoop te
vorden gegooid; enkelen waren
lerzaam verloofd met een officier
>f Feldwebel, meb de kwade kans
ichter, dat ze hem aan het oost- of
kvelk front dan ook kwijt zouden
aken.
werp zodoende Onze medebe
woners zijn ylings naar elders ver
trokken om daar het einde van de
narigheid af te wachten. Toen kwa
men zü terug in hun huis en hü
verhuisde naar een kamp.
WE HEBBEN in Katwijk de top-
figuren van de nsb gezien; de
grote en kleine kameraden en ka-
meraadskes, op hun bruinbest uit
gedost, marcheerden, trommelden,
bliezen, zongen, zwaaiden met vlag
gen. Zo trokken ze naar het hoofd
kwartier, de vroegere Leidse kleu
terbuitenschool, waarin tegenwoor-
Motief tot afbraak van de to
ren: Engelse vliegers konden de
toren gebruiken als baken bij
liet naderen van het vliegveld
Valkenburg. Verder de restan
ten van het huis van wijlen Dr.
T. Lodder en een gedeelte van
het „Zwaantje" toen nog op de
hoek van de Voorstraat. Op de
achtergrond hotel Christina, nu
hotel Stella Maris, dat diende
als verblijf voor Duitse officie
ren.
IN KATWIJK woonden niet zoveel
1 nsb'ers. Vaak waren ze het ge
worden door invloeden uit IJmui-
den, een broeinest van nsb-aktivi-
eit. Er heersten daar bar slechte
oestanden en werkloosheid. Ze
loorden en lazen, dat Hitier ieder
een werk gaf; nou, dat moest hier
dan toch óók kunnen Daarom:
yoor volk-en-vaderland, hou zee,
cameraad Mussert! Vooral in de
>oze crisistijd konden velen, hoe
lan ook, niet aan hun trekken ko
nen, ze hadden het arm, werden
liet erkend of gewaardeerd. Bij de
nsb kon je vast wel hogerop. In de
borlogsjaren nam hun aantal nog
(toe. Wie bij de partij was, had im
mers allerlei voordelen en hoefde
ook niet naar Duitsland.
Ik ben er van overtuigd, dat ve
len zich te goeder trouw en in on
nozelheid aansloten, vaak overge
haald door profeterende slimmeri
ken, die later niet zelden buiten
schot bleven, terwijl de anderen
;soms té zwaar moesten boeten.
MEN kan niet zeggen, dat
iedere nsb'er per definitie
een verrader was. Wel moesten
de onderwijzers, die misschien
één of meer kinderen van hele,
halve of verdachte hou-zeeërs
in de klas hadden, op hun woor
den passen. De onversaagden
deden dat niet, lieten het Wil
helmus en andere strijdliederen
zingen, prezen de koningin en
prins Bernhard. droegen een
oranje speldje of iets dergelijks.
Een schoolhoofd vond 's mor
gens een bedreiging-met-de-
dood op rijm op het trottoir
voor zijn huis gekalkt
Ik weet van een (overigens ge
vaarlijke) nsb'er, die, uit dankbaar
heid of uit andere sympathie, zijn
ondergronds-aktieve dokter tijdig
Verschrikkelijk geschonden
begroette Katwijk op de vijfde
mei de bevrijding. Maar het
had, ondanks verliezen en eva
cuaties, voldoende kracht over
gehouden om na moeilijke jaren
indrukwekkender dan ooit te
herrijzen.
Johan van Wolfswinkel
wisten. Toch werden ze als gyze-
laars samengedreven en waren zü
plotseling niet meer zeker van hun
leven. Het was de Ortskommandant,
die in een in beslaggenomen huis
aan het einde van de Parklaan ze
telde, echter om vooraanstaande
burgers te doen. Hü kreeg hen niet
te pakken.
Afbraak in volle gang 1942.
Deze foto is genomen vanuit
de Duinschool. Langs de hui
zen op de voorgrond loopt nu
de Koninginneweg. Straat op
foto richting zee: de vroegere
Willem Beukelz-straat. Op de
achtergrond links het bekende
huis van de schilder Tj.
Bottema.
Hoe Katwijk gehavend werd
door de afbraak, toont deze foto
van de Boulevard op het eind
van de oorlog. Over de gehele
lengte „de Muur" als onderdeel
van de Atlantic Wal". Daarach
ter op de voorgrond de torenloze
Oude Kerk met reddingsboot-
schuur.
Bev rij ding s-ochtend: Ieder
een de straat op. Overal oranje
en vlaggen. Ook de jeugd laat
zich niet onbetuigd.
waardeloos papiertje, in beslag werd
genomen. In de stad was het trou
wens ook niet alles; op ongeregelde
tijden maakten ze er jacht op werk
krachten
Het leven werd steeds spannender
en gevaarlyker, maar de bevrijding
lichtte al door het donker heen
Een kwarteeuw later zijn de krach
ten, die naar '40'45 leidden, er nóg
of wéér. maar ze werken anders, ge
raffineerder, op óndere plaatsen, on
der andere namen. Wie goed oplet,
herkent ze
Valkenburg: Wat er van de
Herv. kerk in Valkenburg over
bleef na de oorlogshandelingen
in de meidagen van 1940.
SASSENHEIM In het kader van
het 40-jarig jubileum speelt Ter
Leede morgenmiddag, aanvang 3-15
uur, op eigen veld een wedstrijd te
gen de zondag-derde klasser Tey
lingen.
TK zie nog de herhaalde, mislukte
overvallen op het huis van een
tandarts; de man zelf was steeds
niet thuis. Ik heb horen vertellen,
dat de Pollzci hü burgemeester
Woldringh van der Hoop om namen
van güzclaars kwam vragen. „Schry'f
maar op", zei de burgemeester, die
niet bang was, „Woldringh van der
Hoop, dat is éénnee, verder
weet ik eigenlük niemand
Voor zo'n houding hadden de
Duitsers doorgaans wel respekt, zo
als ze het gros van de nsb'ers, in
hun hart konden verachten. Later
kwam uit, dat de hele opwinding
een storm in een glas water was
geweest; een dronken soldaat had
op een andere geschoten.
Ik wil zeker niet beweren, dat er
van kerkelijke zijde niet getuigd is
in die jaren. Toch wist een predi
kant op pinksteren 1941 over de ge
beurtenissen van 1940 niets anders
te zeggen dan „dat het zo verschrik
kelijk was, dat we verleden jaar
pinksteren niet naar de kerk kon
den gaan." Een Leidse collega toon
de zich reëler, toen hij, zonder dat
het vers verder iets met zijn preek
had te maken, bij het begin opgaf
te zingen:
„Geduchte God, hoor mijn
gebedenstrijd voor mijn recht
en maak mij vrij van hen, die
vol arglistigheden gerechtigheid
en trouw vertreden, opdat mijn
ziel uw naam belij' en u ge
heiligd zij".
Dit was de spijker op z'n kop
Er waren Katwijkers die aan de
Duitsers niet weinig hebben ver
diend. Denkend aan de barre crisis
periode, wil ik zeker niet met de
eerste steen klaar staan. Voor de
verraders en de verkeerden mag
men echter geen goed woord over
hebben. Ik herinner maar aan de
politieman, die een raadhuis-over
valler neerschoot
want de s.s.'ers waren een paar dagen
geleden naar elders vertrokken.
Jonge fanatieke recruten van Hit-
Iers keurkorps hebben in de honger
winter nog in Cleynduyn gezeten,
's Avonds, op fietstournée door het
dorp, schoten ze op alles wat maar
even dóórscheen
Toen de tram niet meer reed, moes
ten we, om studieboeken te kopen of
te lenen, naar Leiden lopen of fietsen.
Op een gewone en een houten band.
Anders was er kans, dat je karretje
door Duitsers, tegen afgifte van een
Op de ochtend van bevrijdings
dag stond een zwaar bewapende
Duitser nog op schildwacht voor
de ingang van het bunkercom
plex bü het Ridderpark te Kat
wijk. Om hem heen de jeugd
met vlaggetjes in oranje ge
tooid. Ook de soldaat is blü dat
de Krieg voorbij is.
