jWILHELMINfl: DE OORLOG BE6INT PAS...
Mentaliteit voor
strijd ontbrak
ZEELAND
Weekend van 25 juli
wordt het drukst
CET ook in Nederland
„Een visie moet uit t
onderwijs zelf komen"
VAKANTIE: KIND IN
EIGEN PENSION
Elf daagse9Bijna
alles al vol
Halt aan bemoeiing departement
Leerlingschaal
omlaag
Elke
woensdagavond
in april
voetbal op T.V.
'7
9
ZATERDAG 28 MAART 1970
Dr. L. DE JONG
HET KONINKRIJK
DER NEDERLANDEN
IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG
MEI '40
(door Pieter-Jan Dekkers)
Aan Nederlandse zijde sneuvelden in mei 1940 bijna 2200 militairen. Het aantal
burgers dat omkwam bedroeg 2159. De Duitse verliezen waren bijna even groot als
de Nederlandse; exacte cijfers zijn niet bekend.
Door de bezetting maakte Duitsland zich meester van het produktie-apparaat, dat
vrijwel ongeschonden in hun handen viel. Ondanks het in brand steken van bijvoor
beeld olietanks in Amsterdam en Pernis, kregen ze een grote hoeveelheid olie in
handen. Men had verzuimd de Artillerie-inrichtingen bij de Hembrug te vernielen.
Men had zich beperkt tot zuiver militaire doelen.
Wat was nu volgens de doorsnee-Nederlander de oorzaak van de nederlaag?
Verraad door NSB'ers en Vijfde Colonnisten. dacht men. meende men zeker te we
ten. Dr. De Jong ontkent niet dat er hier en daar enkele Duitse agenten geweest
kunnen zijn die de nodige verwarring hebben gesticht door het verspreiden van ge
ruchten. Maar zijn conclusie laat geen twijfel; de Vijfde Colonne bestond niet in die
mate zoals men zich voorstelde en verraad kan dan ook onmogelijk de oorzaak zijn
geweest van de nederlaag.
DR. L. DE JONG
Het Koninkrijk der Nederlanden in de
Tweede Wereldoorlog door dr. L de
Jong. Staatsuitgeverij Den Haag, deel
drie „Mei '40", 488 blz., 18,50.
De wetenschappelijke editie verscheen
bij Martinus Nijhoff, Den Haag, 558 blz.,
f 45.
De Vijfde Colonne was in hoofdzaak
een projectie van Nederlandse angstge
voelens. En wat de NSB'ers betreft, ve
len van hen waren even verbijsterd over
de Duitse aanval als de anderen Men
zag die als een ..vreselijke vergissing
Natuurlijk, aldus dr De Jong. verleenden
enkele NSB'ers na de strijd de vijand
hand- en spandiensten
Blijven we zitten met de vraag: waar
om dön toch een nederlaag? Die vraag
heeft hij eigenlijk a in zijn eerste twee
delen beantwoord. Het Nederlandse de
fensie-apparaat was verwaarloosd. Het
leger was onvoorbereid. Er bestonden
geen concrete plarnen over de samen
werking met de Geallieerden. De Geer
had elk contact met Londen, Parijs en
Brussel immers verboden zolang Duits
land onze neutraliteit niet had geschon
den.
Voor een hardnekkige verdediging be
zaten we noch de ruimte, noch het kader,
noch de middelen noch de manschap
pen. NOCH DE MENTALITEIT! Daarom:
de strijd was al verloren in de jaren
'20-'30, toen de krijgsmacht werd ver
waarloosd.
Dat onze troepen, met hun slechte be
wapening, slechte training, gebrekkige
mentale voorbereiding en veelal onbekwa
me leiding een bepeikte gevechtswaarde
hadden, is duidelijk Mede met de angst
heeft dat ertoe bijgedragen, dat in tal
van frontsectoren weinig weerstand is
geboden
Men werd door het geweld van de
moderne oorlog overrompeld. Velen kon
den er niet tegen op, verdroegen de oor
verdovende explos'es niet en sloegen in
stinctief op te vlucht. Het is waar:
slechts één sergean» werd wegens deser
tie gefusilleerd. In werkelijkheid had men
wel duizenden op grond van hetzelfde In
staat van beschuldiging kunnen stellen.
De Commandant Veldleger heeft voor
de Parlementaire Enquêtecommissie een
opsomming gegeven van die korpsen, die
zich volgens hem moedig hebben ge
weerd: de cavalerie grenadiers en ja
gers. de huzaren Lichte Divisie, genie
mariniers, polltietroepen en de lucht
macht Dr De long vult aan de marine.
Vergeleken met België en Frankrijk
hebben we volgens De Jong geen slecht
figuur geslagen, terwijl juist die landen In
de Eerste Wereldoorlog de nodige erva
ring hadden opgeoaan
Wat het krijgsbeleid betreft heeft hij
zich grote terughoudendheid opgelegd
Het spreekt vanzel' dat ieder die zich
achteraf in het krijgsbeleid verdiept, op
tal van punten reageert met „had men
dat maar gelaten" of „had men dat maar
gedaan."
Maar dat kan onbillijk zijn. Niet alleen
is het moeilijk over het krijgsbeleid een
duidelijk oordeel te funderen wegens het
gebrek aan voldoende gegevens, men
moet bovendien bedenken dat de onv
standigheden achteraf bekend geworden
zijn.
Wat generaal Winkelman betreft erkent
dr. De Jong dat niet alle reacties van de
opperbevelhebber even gelukkig zijn ge
weest. Hij had zijn tekortkomingen en
was nog te veel de man van de oude
stempel, die een gebrek aan de nodige
fantasie had om de Duitse tactiek te kun
nen doorzien.
Uit zijn twijfel of de Duitsers inderdaad
Rotterdam wilden vernietigen spreekt een
gebrek aan begrip voor de demonie van
het nazidom. Ondanks dat alles verdient
de generaal bewondering voor zijn geest
kracht. Zijn houding gedurende de oor
logsdagen had het gehele volk ten voor
beeld kunnen strekken Hij blonk uit bin
nen de concepties die toen golden.
Terwijl kolonel Scharroo in Rotterdam
voordat het tweede Duitse ultimatum af
liep. de overgave van de stad regelde,
werd op het hoofdkwartier nog steeds
gepraat over een algehele capitulatie.
Niet het bombardement van Rotterdam
was daar de directe aanleiding toe, maar
wel de dreiging van de Duitsers dat
Utrecht spoedig in het lot van Rotterdam
zou delen.
Goering had inmiddels opdracht gege
ven Rotterdam voor de tweede maal te
bombarderen omdat de overgave van de
Maasstad nog steens niet was geregeld
Dat was vooral te wijten aan het feit, dat
kolonel Scharroo slechts langzaam door
de brandende stad kon komen, op weg
naar generaal Schmidt. Toen deze hoor
de. dat de tweede golf bommenwerpers
zou zijn opgestegen, zond hij bericht
naar Duitsland, dat Rotterdam had geca-
75l pituleerd. Hoewel dat nog niet zo was,
wilde de Duitser eer tweede catastrofe
voorkomen.
Hoe reageerden leger en volk op de
proclamatie en radiotoespraak van Win
kelman over de capitulatie? Er zijn vol
gens dr. De Jong vele militairen geweest,
die het bericht met grote opluchting ver
namen. Die opluchtinc is nergens in do
cumenten vastgelegd Daarentegen wordt
wel veel gewag gemaakt van de tegenge
stelde reacties: teleurstelling, veront
waardiging, woede en een weigering de
overgave te aanvaarden.
Grote delen van het leger waren
eigenlijk nog niet bi4 de strijd betrokken
geweest. Voor de anderen was de oorlog
na vijf dagen strijd iets „normaals" ge
worden. Een deel van de woede ont
laadde zich in de opdracht alle wapens
te vernietigen. He' grootste deel van de
marine kon naar Engeland ontkomen, al
leverde dat wel de nodige moeilijkheden
op. Sommige (belangrijke) marine-men
sen wilden niet weg.
De overgave had tot gevolg dat vele
duizenden trachtten de vijftiende mei nog
naar Engeland te ontkomen. Velen geluk
te dat. velen ook met. In die uren van
verbijstering en paniek maekten honder
den Joodse Nederlanders een eind aan
hun leven Ook niet-Joden, zoals de
schrijver Menno ter Braak, die zo vaak
en zo tevergeefs tegen het uit het oosten
opdringende barbarendom had gewaar
schuwd, sloegen os hand aan zichzelf.
Diezelfde dag overleed zijn beste vriend
en medestrijder E. du Perron aan een
hartaanval.
Velen, zeer velen, waren er in de bur
gerij. die opgelucht waren dat de oorlog
voorbij was. Men dacht dat het een kort
intermezzo was geweest en dat het ge
wone leven weer zijn gang zou gaan
Anderen geloofden niet in de overgave
Op vele plaatsen werden de Neder
landse soldaten juichend ingehaald. Op
andere plaatsen daarentegen, waar de
soldaten als krijgsgevangenen werden
weggevoerd, „staan plukjes langs de
weg. Ze gapen ons aan. Er zijn jonge
kerels bij die grinniken. Ja ze grinniken,"
schreef een soldaat.
„Daar heb je nu die jonge kerels die in
het leger hadden moeten zitten In plaats
van opgeroepen huisvaders van 35 jaar
Verwaten jonge keels, die er niets van
begrijpen, die een troep verslagen solda
ten van eigen leger uitgeput en afgemat,
in krijgsgevangenschap zien wegvoeren,
en stompzinnig lachen
.Eén hoor ik met een dreinstem zeg
gen. „Kijk, ze worden opgebracht met de
kapiteins voorop." Opgebracht, alsof we
misdadigers waren
Intussen had de Nederlandse regering
in Londen uren nodio om op de capitula
tie van Winkelman te reageren met een
officieel communioué. Dat lag al lang
klaar, maar men kon het niet zo snel
over de preciese inhoud eens worden.
Het was duidelijk, dat de regering zich
van die overgave moest distantiëren, om
dat de strijd in Zee'and werd voortgezet
en de marine inmiddels in Engeland was
gearriveerd. De opsteller van het commu
niqué, voorlichter Pelt, was zo ontsteld
over het gebrek aan besluitvaardigheid
van de regering, dat hij later schreef „Ik
ben nooit zo geschrokken van onze Ne
derlandse regering als op die beruchte
avond van de veertiende mei
Voor koningin Wilhelmina was het
geen vraag of Nederland zich bij Win
kelmans capitulatie zou neerleggen. Voor
haar begon de oorlog tegen het monster
Hitier pas..
In Zeeland ging de strijd nog enkele dagen door. Zeeland werd beschermd door
de Bath-stelling en de Zanddijkstelling op Zuid-Beveland. Deze stellingen werden
door Nederlandse troepen bezet. De Fransen lagen achter Het Kanaal in geïmprovi
seerde stellingen.
Vanaf de Brabantse wal werd de Bath-stelling met artillerie beschoten (14 mei).
Zwaar was die beschieting niet, maar ze leidde er wel toe dat het zuidelijk deel van
de stelling onmiddellijk werd verlaten.
Daarop volgde het bevel om op de Zanddijk-stelling terug te trekken. Maar ook
hier werd de verdediging een fiasco, de Nederlandse commandant wist nauwelijks
iets van de stelling en een deel van de artillerie was verplaatst naar de dijk aan de
Oosterschelde. Men verwachtte dat daar Duitsers zouden oversteken.
Toen enkele Duitse vliegtuigen de stelling de vijftiende mei bombardeerden, vlucht
ten de Nederlandse verdedigers in paniek naar Walcheren. De Duitse troepen had
den de stelling echter nauwelijks bereikt en waren, waar dat wel het geval was,
zelfs teruggeslagen.
De terugtrekkende Nederlanders werden door de achter Het Kanaal gelegen Fran
sen beschoten, omdat die dachten dat het Duitsers waren. Dat alles vergrootte de
paniek. De Franse generaal Deslaurens kon dan ook slechts verklaren: „Er is geen
Mof te zien, er is alleen maar paniek." Op 17 mei stootten de Duitsers tot de
Sloedam door en zette de aanval op Walcheren in. Die mislukte.
Vandaar het intimidatiemiddel; bombardement van Middelburg als men zich niet
snel zou overgeven. Toen de SS'ers kort na half twaalf een tweede aanval op de
Sloedam inzetten, werd het centrum van Middelburg door de Luftwaffe gebombar
deerd. Om half een slaagden de Duitsers erin door de Franse stejlingen bij Arne-
muiden te breken. Ook Walcheren werd bezet.
In grote paniek vluchtte alles wat vluchten kon naar Zeeuws-Vlaanderen. waar In
middels prins Bernhard was gearriveerd.
In vier dagen tijd hadden de Duitsers vier stellingen opgerold
Stichting recreatie: Ook dit jaar
juni neer beste vakantiemaand
Wie zijn vakantie nog
niet heeft vastgelegd,
doet er het beste aan, er
maar direct op 27 juni
als de lagere scholen slui
ten op uit te gaan.
Want de periode van 27
juni tot en met 12 juli is
waarschijnlijk de enige
van het komend hoogsei
zoen, waarin de vakantie-
vierder op de weg nog
ruimte wordt gelaten.
De drukste periode wordt
waarschijnlijk die van 25 juli
tot en niet 9 augustus. Dan
gaat namelijk# behalve de
bouw, de textielindustrie en
de collectief sluitende bedrij
ven in het noorden en oosten
ook de Duitse deelstaat
Nordrhein-YVestfalen met va
kantie. Vooral aan de kust zal
dit, zo verwacht de Stichting
Recreatie, een grote drukte
veroorzaken.
In totaal duurt het hoogsei
zoen ook dit jaar weer zes
weken van 27 juni tot en
9 augustus. De eerste twee
weken van 27 juni tot en
met 12 juli krijgen Zee
land. Limburg en Brabant
vrijaf; op 13 juli en tot en
met 26 juli volgt het westen,
Noord- en Zuid-Holland,
Utrecht en Gelderland plus
de metaalindustrie en in de
laatste twee weken gaan de
bouw- en textielindustrie
plus het oosten en noorden
met vakantie.
Wie het helemaal rustig wil
hebben kan het beste deze zes
weken geheel mijden. De
Stichting Recreatie beveelt
hen die vrij zijn in het kiezen
Op vakantie maar zonder de kinderen? Dat
hóeft geen probleem te zijn. Veilig Thuis, de
jeugdafdeling van de Nederlandse Kampeerraad
in Amersfoort (Emmalaan 11, tel. 03490-16594)
heeft een complete lijst van adressen, waar kin
deren voor vakantie kunnen worden opgenomen.
In veel gevallen zijn dat villa's met ruime
speelgelegenheid, maar er zijn ook kampen, waar
men kan ponyrijden of leren zeilen. Al deze ver
blijven zijn door Veilig Thuis erkend en staan
onder degelijk toezicht.
De prijzen variëren. In de normale verblijven
liggen ze tussen 12,50 en
20 per dag per kind, voor de
kampen betaalt men meestal
per week (van 150 tot f 200).
Daarbij is dan alles inbegre
pen.
van hun vakantie en niet ge
bonden zijn aan de schoolva
kantie, vooral aan, er in juni
al op uit te trekken.
Campagne
Evenals vorige jaren gaat
de Stichting Recreatie weer
een actie voeren ten behoeve
van de vakantiespreiding. Een
campagne, die elk jaar méér
een noodzaak wordt omdat de
groep die er in de zomer op
uit trekt, steeds groter wordt.
Volgens een recent Nipo-on-
derzoek steeg het aantal Ne
derlandse vakantiegangers in
de laatste drie jaar zelfs met
ongeveer één miljoen.
De stichting heeft inmid
dels 20.000 affiches met de
slogan „Mijdt de piek" naar
verschillende instanties
gestuurd, die aan de spreiding
kunnen bijdragen. Ook is een
tv-spot vervaardigd, terwijl
aan de
besteed.
i de radio'aandacht
campagne wordt
Ook Ité naar
Sicilië
Voor het eerst is het dit
seizoen ook mogelijk charter-
reizen naar Sicilië te maken.
De reizen hebben als bestem
ming Taormina en zijn geor
ganiseerd door Eurotours in
samenwerking met het
reisbureau Groeneveld. Er
wordt per KLM gevlogen. De
eerste reis is op 14 mei.
De unieke mogelijkheid, die
1970 biedt om met vier snip
perdagen een vakantie van
elf te maken 30 april tot ea
met 10 mei, heeft de reislust
al vroeg doen losbarsten.
De reisbureaus hebben een
ware rush ondergaan van
mensen, die een voorproefje
van de grote vakantie willen
nemen.
Vrijwel alle populaire
bestemmingen zijn uitver
kocht en slechts met zeer veel
Dit jaar voor het eerst
heeft naast de Club Méditer-
rannéc du Tourisme CET zich
péenne du Tourisme CET zich
op de Nederlandse reismarkt
begeven. Voorlopig nog als
een zelfstandig opererende
organisatie, maar verwacht
wordt, dat de club binnenkort
zal fuseren met de Club Mé-
diterrannée.
Een voor de hand liggende
ontwikkeling, omdat beide
Franse organisaties zich tot
hetzelfde reispubliek richten
en ook min of meer ge
lijksoortige bestemmingen
aanbieden: reizen, die vooral
de op exclusiviteit en comfort
gestelde toerist moeten trek
ken.
De CET wordt in Neder
land vertegenwoordigd door
de Rotterdamse touroperator
Eurotours, die een tiental
bestemmingen van CET in
haar programma heeft opge
nomen.
Die bestemmingen betref
fen in veel gevallen dorpen
van bungalows, die dit als pré
hebben, dat ze een ruime ma
te van comfort bieden. „Er
wordt alles gedaan om de
mensen het gevoel te geven
dat zij thuis zijn", zegt men
bij Eurotours.
Ook op het gebied van de
sportbeoefening beschikken
de dorpen royaal over accom
modatie. Zo kan men in de
meeste dorpen vrijuit
beschikken over zeilboten,
men kan er duiken en vaak
ook waterskiën. In sommige
gevallen is dit in de reissom
inbegrepen.
Meest populaire bestem
ming blijkt dit jaar Malabata
aan de baai van Tanger (Ma
rokko).
moeite vindt men nog een
plaatsje aan de Spaanse kust,
in Parijs of in Londen. Zelfs
de reizen naar Bulgarije, Tu
nesië en Joegoslavië zitten in
een groot aantal gevallen vol.
Het zijn vooral de warme
bestemmingen, waarnaar de
belangstelling van de meesten
uitgaat. Dicht-bij-huis-landen
als België en Duitsland heb
ben nog nauwelijks iels ge
merkt van de vroege Neder
landse voorvakantie.
Wel wordt verwacht, dat
het binnenlands toerisme een
grote omvang zal hebben.
Vooral Zeeland blijkt nogal
in de belangstelling te staan.
Wie hier een huisje wil heb
ben, doet er dus goed aan di
rect te reserveren.
Nieuwe reizen
per KLM
De KLM heeft haar Ité-pro-
gramma uitgebreid met vier
bestemmingen: Pula in Istrië
Joegoslavië, Helsinki, Con-
stanza (Roemenië) en Catanië
op Sicilië.
(Van onze correspondent)
HILVERSUM „Aan de al
lesomvattende bemoeiingen van
het departement met specifiek
onderwijskundige aangelegen
heden zal een halt moeten wor
den toegeroepen. Een onderwijs
kundige visie moet uit het onder
wijs zelf voortkomen."
I)it zei donderdag dc voorzitter van
de Vereniging van docenten bij het
christelijk voorbereidend weten
schappelijk en hoger algemeen voort
gezet onderwijs, de heer H. A. van
den Bijlaardt op de jaarvergadering
van de vereniging in Hilversum.
Ook de relatie tussen school en
ouders behoeft verbetering, volgens
de heer Van den Bijlaardt. „Het zijn
wel de ouders die de bijzondere scho
len hebben gesticht, maar in de prak
tijk is dit slechts van juridische en
niet van praktische betekenis geble
ken.
Vaardigheid
We zullen met besturen en leerlin
gen over interne democratisering
moeten gaan praten. We zullen de
vaardigheid hiertoe moeten leren en
onze angst en achterdocht moeten
kwijtraken", aldus de heer Van den
Bijlaardt.
i „Verwarring en chaos dringen zich
aan ons op. Radicalisering is een ver
schijnsel geworden. „Tegen de revo
lutie het evangelie" is in onze tijd
vervangen door: „In naam van het
evangelie de revolutie". Gezagsge-
irouwheid is vervangen door paterna
lisme en establishment is een strijd-
objekt geworden. We kunnen en
mogen hier niet aan voorbij gaan."
De CVHO-voorzitter zei dat in 1970
ook de motivering van de christelijke
school en de christelijke lerarenorga-
l nisatie in discussie is gekomen. „Maar
zolang we ervan overtuigd zijn dat
j opvoeding en onderwijs niet te schei
den zijn, heeft de christelijke school
bestaansrecht."
De heer Van den Bijlaardt wees
een ombuiging van lerarenorganisa-
de richting van een vakbond
ties i
DEN HAAG De ministerraad
heeft het voorstel goedgekeurd de
leerlingschaal bij het kleuteronder
wijs per 1 augustus te verlagen tot
38.
Met ingang van deze datum wordt
ook het bouwbesluit lager onderwijs
in deze zin veranderd, dat niet meer
dan 40 leerlingen in een lokaal on
derricht mogen ontvangen. Het toege
stane aantal was 48.
Dochter voor Far ah
TEHERAN Keizerin Farah Di-
bah van Perzie heeft gisteren het le
ven geschonken aan een dochter. Het
keizerlijk paar heeft nu twee zoons
en twee dochters.
van de hand. „We kunnen namelijk
over onze rechtspositie alleen maar
spreken vanuit het onderwijs en nooit
los van dat onderwijs".
nittvtrgetm-
Mcceten
