Vijfde Colonne: geen bericht zo absurd of het werd geloofd 'ANIEKERIGE VLUCHT ziet er deen been ie Luns in Libanon als „Amerika's oog'' betiteld Kamerlid Goudzwaard hoogleraar ROTTERDAM IN DE VUURLINIE Poststaking neemt af Lotto-winnaar slachtoffer van grap Vragen in Kamer Minister Beernink: Nooit CPN'erals burgemeester over openbaarheid rechtszittingen ll zal 15 WOENSDAG 25 MAART 1970 Dr. L. DE JONG HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN IN DE TWEEDE WERELDOORLOG l El '40 DR. L. DE JONG liet Koninkrijk der Nederlanden In de Wereldoorlog door dr. L. de Staatsuitgeverij Den Haag, deel £„Mei '40", 488 blz.,f 18,50. wetenschappelijke editie verscheen KMartinus Nijhoff, Den Haag, 558 blz., (Door Pieter-Jan Dekkers) Zaterdagmorgen half vier werd opper bevelhebber generaal Winkelman gewekt met de mededeling dat er op het Malie veld, nog geen vijfhonderd meter van het hoofdkwartier, Duitse para's waren ge land. Groot alarm. Er was echter geen Duitser te bekennen. De melding was vals, maar de onrust onder de troepen was gezaaid. Vrijdag had het hoofdkwartier meege deeld dat Duitse militairen in Neder landse uniformen opereerden. Ook was men gewaarschuwd alleen af te gaan op de bekende stem van de ANP-nieuwsIe- zer. Beide berichten hebben tot het ont staan van een algemene sfeer van onze kerheid bijgedragen, die de primitieve angst voor de Vijfde Colonne vergrootte, aldus dr. De Jong in Mei '40. Een angst die met name vanaf de tweede oorlogsdag op tal van plaatsen een uitzonderlijk hevig en acuut karakter kreeg en leidde tot redeloze gedragin gen. grenzend aan, soms samenvallend met paniek. Bij alle militaire gebeurtenis sen ging de snelklimmende angst voor de Vijfde Colonne steeds sterker mee spelen. De tweede oorlogsdag bijna geen Duit se luchtlandingen meer. Des te talrijker waren de berichten over luchtlandingen. De luchtwachtdienst bleef op volle toeren draaien. Zenuwen speelden de vrijwilli gers part.en. Men kon de verschillende typen Duitse toestellen niet onderschei den. Zodra Duitse vliegtuigen in zicht kwamen keek men slecht, telde men slecht. Menigeen dacht bovendien dat hij zijn taak het beste verrichtte als hij een maximum aan waarnemingen doorgaf. Er kwamen, particuliere waarnemingen niet meegeteld, 16.000 meldingen binnen. Dat is meer dan twee frer minuut Op bijna vijftig plaatsen werden fictieve landingen gemeld. Al die onjuiste waarnemingen werden vla de radio doorgegeven en wekten ont steltenis. Welke vermomming droegen de Duitse para's nu weer? Blauwe kiel, brui ne broek en klompen, meldde men uit Nijmegen. Prompt werden alle landarbei ders en boeren verdachte personen. Daar kwamen later nog bij predikanten, priesters en nonnen. De Vijfde Colonne bevond zich blijk baar overal. Aan elk vreemd verschijnsel knoopte men onheilspellende conclusies vast. Angst kleurde de waarnemingen. Schitterde een raam in de zon; dan wer den „lichtsignalen" gegeven naar Duitse vliegtuigen. In Rotterdam hadden enkele burgers zeilen op hun daken gelegd als verduistering. „Waarschuwingslappen" voor Duitse toestellen zei men. Een hele patrouille werd aan het strijdtoneel ont trokken om er een kijkje te nemen. Elders in Rotterdam had iemand de lui ken van zijn ramen gesloten. Meteen werd er verteld dat er vanuit de woning geschoten werd. Uit een badkamer woei stoom naar buiten: het pand werd door militairen onder vuur genomen. En zo kunnen we nog uren doorgaan met het geven van voorbeelden. Dr. De Jong beperkt zich. Er zijn niet veel voor beelden nodig om de „Vijfde Colonne" te doorzien. Overal meende men dat die op de loer lag. Overal stuurde men soldaten op af die meer dan eens in gevecht kwamen met andere, Nederlandse soldaten. Er vielen doden en gewonden. De Vijfde-Colonnepaniek heeft met name in Den Haag grote invloed gehad op de militaire berichtgeving. Zo kwam op het hoofdkwartier de melding binnen dat Vijfde Colonnisten vanuit de Suez- kade oprukten naar het centrum. Gene raal Winkelman ontbood alle beschikbare pantserwagens naar de stad. Uit een la ter uitgegeven communiqué „bleek" dat een aanval op het hoofdbureau van poli tie was afgeslagen en dat de Vijfde Co lonnisten op de Suezkade waren vernie tigd. Er waren evenwel geen lijken van de gedoden. Het gevolg was dat men zich in Den Haag niet meer normaal op straat kon begeven. Zo moesten kerkgangers op Eerste Pinksterdag met hun handen bo ven het hoofd lopen, ledereen stak ieder een aan met de meest opzienbarende be richten. Een gevolg was ook de internering van een groot aantal Rijksduitsers en NSB'ers. Op die Internering gaan we niet nader in. Dr. De Jong doet dat wel. Ver meld zij wel. dat de behuizing en behan deling van de geïnterneerden niet be paald goed kon worden genoemd. Zelfs de Amsterdamse procureur-generaal Van Thiel gaf later ronduit toe dat het soms „mensonterend" was. De angst waarde rond. Geen gerucht zo absurd of het werd geloofd. Elke com mandant in het westen voelde zich be dreigd. En liet het gros van zijn troepen defensief opstellen tegenover hypotheti sche Duitsers. Daarmee krachten onthoudend aan de aanvallen op de werkelijke Duitsers! tweede en derde oorlogs-i waren catastrofaal. Dat' dan niet uit de legerbe-; in, die nog steeds optimis-j melding maakten van Ne- ndse „successen" en stra- che terugtochten. Waar de ers aanvielen boekten zij successen. gedeelte van de Grebbe- had het begeven, de Peel- istelling was in grote pa- verlaten, de verdediging |de Zuid-Willemsvaart stortte Zonder een noemens- dig schot gelost te hebben itte het leger in Noord-Bra- westwaarts, met de Duit- op de hielen. Alleen bij kwam het tot een treffen iet invasieleger, maar meer; een kleine vertraging van Juitse opmars had dat niet svolg. Onheilspellend noemt dr. De Jong het dat geen enkele aan- valsaktie van de Nederlanders; iwas gelukt De Lichte Divisie; ;kon niet over de brug bij Alblas- serdam komen om het vliegveld Waalhaven aan te vallen. (Een poging een dag eerder zou ze ker zijn gelukt. Generaal Stu dent wist toen namelijk nog niet dat daar een brug over de Noord lag.) Bij de brug over de Oude Maas zat men ook vast. Bij de Moerdijkbruggen was niets be reikt. In Rotterdam hadden de Duitsers zelfs hun bruggehoofd op de rechter Maasoever wat kunnen uitbreiden. Alle aanval len op de para's bij Den Haag, Delft, Wassenaar en Valkenburg waren op niets uitgelopen. Een sombere balans, niet in de laatste plaats te danken aan het reeds eerder vermelde ge-1Waterlinie. Tafrljke wapens wer- J brek aan coördinatie. De voor- den achtergelaten. 'bereidingen voor een aanval Slechts enkele onderdelen duurden meestal zo lang, datibleven aan de Grebbeberg het strategische voordeel verlo-1 doorvechten. Voor de Duitsers ren ging (Alblasserdam, Oude was dat een tegenslag. Zij ver- ;Maas, 's-Gravendeel). zuimden echter na de val van Dezelfde tendens zette zich de Grebbelinie door te stoten, maandag de dertiende door. Echter, de paniekerige terug- Geen enkele aanval lukte en te lgen de avond slaagden de Duit sers in hun opzet: de eerste tanks rolden via de Moerdijk- brug de vesting Holland binnen. Het hoofdkwartier geloofde dat niet. Men dacht dat het de Fran-' se hulptroepen waren! Maar ra dio-Bremen bestempelde dat triomfantelijk tot een illusie. tocht van het veldleger aan het oostfront was niet door de Duit sers opgemerkt! Kapitein Gelderman aan de Grebbelinie meldde, dat elk kwartier steeds meer militairen hun wapens weggooiden, zonder dat de Duitsers echt fel aanvie- ilen. In enkele uren viel hij van Dinsdag 14 mei stortte het ,600 man vla 400 en 200 terug gehele oostfront ineen. In grote l°P vijftien! wanorde vluchtte het grootste Een sectie-commandant: „Het deel van de daar gelegerde divl- was een onverantwoordelijke sles naar de Nieuwe Hollandse I rotzooi!" Zondagmiddag 12 mei had het personeel van de telefooncentrale in Rot- terdam alle apparatuur vermeld, omdat melding toas gemaakt van Duitsers I en Vijfde Colonisten. Alle verbindingen in het tegenwoordige Rijnmondge bied waren véle uren lang verbroken. Het opperbevel gaf de Rotterdamse kolonel Scharroo opdracht kostte wat het kost de Duitsers van de Willemsbrug en het bruggehoofd rechter Maas oever te verdrijven. Na veel geharrewar zouden twee detachementen mari niers dat zaakje opknappen. Deze hadden sinds het begin van de oorlog al onder het Duitse vuur gelegen en waren géharder dan de rest van de troepen in de Maasstad. Weer ontbrak de coördinatie: beide groepen rukten na elkaar op in plaats van gelijktijdig, effectieve artilleriesteun ontbrak, van mortierenter plaatse aanwezig, werd geen gebruik gemaakt. Toch wist een groep de Boompjes te bereiken. Op de oprit van de Wil lemsbrug werden door de mariniers al mitrailleurs in stelling gebracht, toen plotseling van over de Maas en uit het gebouw van de levensverzeke,rings- maatschappij (rechter Maasoever) een hevig vuur losbarstte. Doden en ge wonden. De mariniers trokken zich terug. Zes van hen raakten geïsoleerd. Een dag lang beschoten ze van de brug uit de Duitsers. Het had weinig gescheeld of de Duitsers op de rechter Maasoever had den zich overgegeven: de witte vlag lag al klaar! Maar op het beslissende moment trokken de mariniers terug! De Willemsbrug kon daardoor niet ver nield worden en bleef open voor de Duitse tanks, die de stad dicht genaderd waren.... Volgend jaar uit de politiek (Van onze parlcmentsredactie) DEN HAAG Drs. B. Goud zwaard, lid van de fractie van de ARP. zal na september 1971 niet meer in de Tweede Kamer terugkeren. Hij heeft gisteren de benoeming aanvaard tot hoog leraar in de economie aan het Institute Christian Studies in Toronto (Canada). Zijn officiële functie aan deze hogeschool, die tot op zekere hoogte is te verge lijken met de Vrije Universiteit in Amsterdam, is associated professor. Drs. Goudzwaard (36 jaar) heeft zijn eervolle benoeming slechts voor tijdelijk aanvaard. Hij heeft zich hoogstens voor drie jaar verbonden. De vraag of hij weer terug zou keren in de politiek, wilde drs. Goudzwaard volkomen open laten. Het Kamerlidmaatschap, hoe leer zaam ook. achtte hij een Ie smalle basis voor een algehele ontwikkeling. Bovendien moet de benoeming ge zien worden als een grote uitdaging. Drs. Goudzwaard is van plan in het hijzonder de economische politiek te doceren. Hij is de eerste hoogleraar in de economie aan wat men in To ronto bescheiden met „instituut" aan duidt. Het wordt dus pionierswerk. Het aantal studenten aan het ..in stituut" (toekomstige docenten aan de vele colleges) neemt snel toe. Drs. Goudzwaard, die in Toronto is ge weest. vertelde, dat men er erg er. thousiast is. Waar het eigenlijk bij het „insti tuut" om gaat is dc betekenis van het NEW YORK Uitgezonderd in centraal New York. hebben de meeste postbeambten in de Verenigde Staten hun werk gisteren hervat. De rege ring is bereid de onderhandelingen over hun loon te heropenen. Minister Blount van posterijen ver telde dat het in New York nog moei lijk was maar ook hier gaan steeds meer postbeambten aan het werk. Er staken nog zo'n veertigduizend man. Circa 22.000 militairen en leden van de nationale garde waren gisteren op de Newyorkse postkantoren bezig de stapels post weg te werken. De postbeambten in Australië kre gen gisteren van hun vakbond op dracht geen post uit of naar de VS te behandelen; de bond, was boos dat Nixon (ongewapende) troepen had in geschakeld. Evangelie voor de Amerikaanse sa menleving. Tegen deze achtergrond is de opdracht van drs Goudzwaard ze ker een uitdaging. Twaalf jaar is hij nu in dienst ge weest van de ARP: eerst als mede werker aan de dr. Kuyperstichting en als wetenschappelijk medewerker van de fraktie en de laatste jaren als Kamerlid. In Toronto doet zich nu de gelegen heid voor om de blik te verruimen, De beslissing om de benoeming te j aanvaarden is niet gemakkelijk ge- weest. Zes weken is erover nage dacht. Volgend jaar zal het gezin Goudzwaard (vier kinderen van vijf 1 tot tien jaar) vertrekken. Of dan al uitvoering is gegeven aan de motie-Goudzwaard-Nelissen (on derzoek naar fusies en gevolgen op wettelijke basis)? Vooral de laatste j dagen is het probleem weer actueel i geworden. Drs. Goudzwaard verwacht binnen niet al te lange tijd een voor stel. VENRAY De 26-jarige metaal arbeider Wiel van der Rijt, die vo rige week een telegram kreeg met het bericht dat hij 426.000 gulden in de Duitse lotto had gewonnen, is het slachtoffer van een grap. Het telegram blijkt op naam en kosten van het Duitse consulaat in Maastricht te zijn verzonden. In Keu len was er niets van bekend. Wiel van der Rijt is er nogal nuch ter onder gebleven. „Ik heb geluk kig nog geen cent uitgegeven. Eerst wilde ik het geld zien. Maar natuur lijk is het wel een tegenvaller". De gelukstijding heeft wel tot ge volg gehad, dat zijn 18-jarige vrouw, met wie hij in onmin leefde, het af gelopen weekeinde bij hem is terug gekeerd frste vrouwelijke keurmeester door Rolf Hoekstra REDA Wanneer Marlies Damen (22) het vlijmscherpe mes in het lillende vlees zet, doet ze dat zonder blikken of blozen. Uitbenen vindt ze een leuke bezigheid en het hakmes hanteert ze i 'n man. „Al moet ik wel eens twee keer slaan", zegt ze lachend. Het is een vrolijk meisje met ringerig haar en helblauwe ogen. In verband met haar studie voor keurmeester opereert ze nu al jna drie maanden in het splinternieuwe Openbaar Slachthuis van Breda. 'e is een beetje zenuwachtig, Int straks moet ze een tenta- n doen. Het is haar vergeven, iten we maar naar de kamer i de directeur gaan", stelt ze jmoedig voor. ..Daar kunnen rustig praten. Ik ben er nog lit geweest hoor, maar hij dt het wel goed." Die „hij" is ecteur drs. Driessen, oftewel cursusleider. e directeurskamer is smaakvol in- cht. Van de wanden blikken op- ekte schaapjes uit hun moderne ijsting: duidelijk nog voor de ht. Minder smakelijk zijn allerlei ikelige organen op sterk water, kleurig links en rechts wat dode :jes opfleuren. Wat zijn dat voor inen? Afwijkingen )h, dat weet ik niet hoor. Ik heb log niet eerder gezien. Allemaal ijkingen, geloof ik". Ze wipt van j haar stoel en bekijkt het spul van dichtbij. „Dit is de lever van 'n rund. En dat ding heeit 'r gezwel. Warem pel, een Siamese varkenstweeling". Voor het eerst is ze een moment ver baasd. De varkentjes, zijn met kop en I rug aan elkaar gegroeid. De onderlij- j ven zijn vrij. Marlies z«t het biologi sche wanprodukt snel terug. „Onder leiding van een dierenarts keuren we het geslachte vee op af wijkingen en ziekten. Die komen nog i tamelijk veel voor: longontstekingen, I gewrichtsontstekingen en zieke nie- j ren" Marlies heeft zelf nooit ge slacht. „Tegenwoordig slachten de slagers niet meer. zodat we op het examen daarvan zijn vrijgesteld. Maar ik zou er helemaal geen be zwaar tegen hebben het te doen". „De eerste keer zou ik er misschien tegen opzien. Niet omdat ik het naar vind of zo, maar omdat ik niet pre- cies weet hoe net moet. Ik vind het niet zielig. Ik sta daar erg nuchter I tegenover en dat moet ook wel. Stel j je voor dat 'n /ernleegster steeds aan die arme zieken zou denken. Het zou een slechte verpleegster zijn". „Nee hoor, het doet me niks. Ik ben in het slagersvak opgegroeid en dan vind je het allemaal heel gewoon. Ik heb 'n Rotterdamse vriend. Hij is kantoorbediende er vindt het ook heel normaal. En dat slachten heb ik zo vaak gezien. Ik ben ermee groot gebracht". Een ander huivert bij de gedachte alleen al. maar Marlies ziet er geen been in Heel gewoon Marlies vindt het allemaal heel ge- woon. Als een van de zes dochters j van modelslager Damen in Ooster- j hout, ging ze na d? ulo in de winkel helpen. „Ik heb dat altijd willen doen, WaaTom? Dat weet ik niet". Ze I haalde het vakdiploma op de Slagers vakschool in Breda en kreeg zulke goede cijfers, dat cursusleider drs. Driessen haar aanraadde door te En dat deed ze. Drie maanden volgt ze nu -een dagopleiding aan het Open baar Slachthuis van Breda en wan neer ze 8 april slaagt voor het exa men „Keurmeester van Vee en Vlees", is zij de eerste vrouwelijke keurmeester van Nederland. Ze zegt: „Voor mij heeft nog een meisje het eens geprobeerd, maar dat is op een mislukking uitgelopen. De studie is behoorlijk zwaar". Waar geeft ze de voorkeur aan, rund- of varkensvlees? „Geef mij maar rundvlees." En wat is het lekkerste van het varken? „Dat is 'n kwestie van smaak. Ze zeggen de haas, maar ik zal het niet eten. Tussen haakjes, stuur me tien kranten. Ik zit. op de cursus met .nog. negen jongens. Heel gezellig. Dan krijgen ze een exemplaar als aandenken". lyj^ARLIES keurt de nieren van een pas geslacht var- BEIROET Minister Luns heeft gisteren het vraagstuk van de Palestijnse vluchtelingen be sproken met de premier van Li banon, Rasjid Karame. Deze zei na afloop dat het onderhoud „zeer nuttig" was geweest. In Libanese kringen ontkende men dat minister Luns een plan zou hebben ingediend voor oplossing van het probleem. Het linkse dagbiad „El Sjaab" was I niet bijzonder vriendelijk gestemd over het bezoek van Luns. Het blad zei genoeg te hebben van delegaties ..die onze diepste geheimen en zwak ste plekken opsporen om ze nader hand aan Israel door te geven". „Zo lang het tegendeel is bewezen gelo ven we eerder dal de Nederlandse minister weer een Amerikaans oog is." Het onafhankelijke dagblad „El Ki- fah" wist te me'aen dat, minister Luns de jongste westerse formule voor het ontwerp van een vreedzame regeling van het Arabische-Israeli- sche conflict mee naar Beiroet heeft gebracht. Vandaag vertrek» de minister naar Jordanië. Hij zai waarschijnlijk geen bezoek brengen aan kampen voor Pa lestijnse vluchtelingen. De reden daarvan is dat de houding van de vluchtelingen duidelijk anti-westers Djeddali De conferentie van ministers van j buitenlandse zaken van de Islamiti- sche landen in Djeddah wordt geken- merkt door een streven naar verzoe- I ning en gematigdheid. Tot dusver heeft slechts een land. Libië, gepleit voor verbreking van 03 diplomatieke j en economische betrekkingen met Is- 1 rael. Israëlische vliegtuigen hebben gis teren doelen aan de Egyptische kant van het Suezkanaal en de Golf van Suez aangevallen De aanvallen duur den in totaal v>er uur. Zij waren on der meer gericht op luchtdcolbate- rijen. De New York Times schreef giste ren dat „de toestand van dc Egypti sche luchachl zo wanhopig is dat de meeste bommenwerpers naar Al gerije zijn gezonden, buiten het be- I reik van de Israëlische bommenwer pers. „Sommige Egyptische piloten moeten al gevcchtsvluchten uitvoeren als zij nog geen honderd vlieguren hebben. UTRECHT „Ik zal nooit een i CPN'er als burgemeester voor- dragen. Bij het benoemingsbeleid kijken we naar geschiktheid en bekwaamheid. Een CPN'er is j niet geschikt omdat de gezags- handhaving bij een dergelijk per soon niet in goede handen is." Dit zei minister mr. Beernink (Bin- nenlandse Zaken) gisteravond in de De evangelist Billy Graham Is na president Nixon de meest bewon derde man voor de Amerikanen. Be halve Graham en paus Paulus ne gende plaats) bestaat de top-tien uitsluitend uit Amerikaanse politici. Utrechtse raadskelder tijdens eèn door het Politiek Jongeren Contact Utrecht georganiseerd forum over het vraagstuk van di „gekozen of be noemde burgemeester". De minister had een groot aantal bezwaren tegen de gekozen burge meester. „Een burgemeester moet, o.m. als hoofd van de politie een waarborg voor de handhaving van het gezag zijn. Bii een door de ge meenteraad gekozen burgemeester is die waarborg niet altijd aanwezig omdat hij afhankelijk is van een meerderheid, die gemakkelijk kan omslaan in een minderheid." Minister Beernink was van mening dat de keuze van de kiezer niet altijd betere kandidaten garandeert. „De gemiddelde kiezer weet niet precies wat de burgemeester doet Hij zal dus I ook niet juist kunnen beoordelen aan I welke eisen de kandidaat moet vol- I i doen en mogelijk zijn keuze door I niet-rationele bewegingen laten bepa- I len." Tsjechoslowaken minder naar Westen PRAAG De Tsjechoslowaakse j regering heeft besloten minder devie- I zen toe te staan voor reizen van Tsje- choslowaken naar kapitalistische lan- 3 den. Dit is dinsdag officieel in Praag i bekendgemaakt. De toewijzingen zul- j len met 50 procent worden vermin- derd. De overheid wil hierdoor de be zoeken beperkei. en het reizen naar 1 communistische landen bevorderen. en bij zware of hardnekkige verkoudheid POTTER'S CATARRH PASTILLES Alleen bij apothekers en drogisten DEN HAAGDe Tweede-Kamer leden dr. Roethof en drs. Van Thijn (beiden PvcLA) hebben de minister van justitie schriftelijk gevraagd of het waar is dat de Amsterdamse poli tierechter. mr. Nomes. een verslagge ver van de VPRO heeft verboden een 3 bandopname te maken ten behoeve van de radiouitzending. Dit zou zijn gebeurd tijdens het proces tegen de wetenschappelijke j hoofdmedewerker van de Universiteit van Amsterdam, dr. T. de Booy, op 13 maart jl. Zo deze vraag bevestigend wordt beantwoord dan willen de Ka- 1 merleden weten of de politierechter i dan niet in sL-ijri handelde met het I beginsel dat rechtszittingen openbaar zijn.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1970 | | pagina 15