Een vertekend beeld
wordt recht gezet
OPTIMISME GEEN MISLEIDING
Commentaar
Sihanoek ontbindt regering
Lon Nol wegens hoogverraad
Ik heb een probleem.
Ik heb geld nodig.
Falende premier
besluiteloos...
Lenen?
De Amro Bank is er voor.
Leger berichten:
Nederland
populair
in Osaka
Prins vormt regering in ballingschap
9
DINSDAG 24 MAART 1970
Dr. L. DE JONG
HET KONINKRIJK
DER NEDERLANDEN
IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG
DR.L. DE JONG
Het Koninkrijk der Nederlanden in de
Tweede Wereldoorlog door dr. L. de
ong. Staatsuitgeverij Den Haag, deel
drie „Mei '40", 488 blz.,f 18,50.
De wetenschappelijke editie verscheen
bij Martinus Nijhoff, Den Haag, 558 blz.,
f 45.
(Door Pieter-Jan Dekkers)
Vandaag is bij de Staatsuitgeverij het
derde deel verschenen van dr. L. de
Jongs Het Koninkrijk der Nederlanden in
de Tweede wereldoorlog. In dit deel, Mei
'40, gaat De Jong uitvoerig in op het
verloop van de strijd, die na vijf dagen
werd gestaakt onder de dreiging van ver
nietiging van de grote steden door Duit
se bommenwerpers.
De komende dagen zullen wij enkele
gebeurtenissen van die vijf oorlogsdagen
belichten. De nadruk komt te liggen op
de conclusies van dr. De Jong en minder
op het preciess verloop van de strijd.
Voor al diegenen die de meidagen van
1940 niet bewust hebben meegemaakt, is
dit derde deel een al even grote verras
sing als de twee vorige. Met name jonge
ren blijken nogal eens een vertekend
beeld te hebben van wat er zich af
speelde.
Op school en ook wel thuis is hun
geleerd hoe heldhaftig en manmoedig
Nederland zich tegen de expansiedrift
van Hitler-Duitsland verzette. Dr. De Jong
rekent in Mei '40 met de mythe van de
heldenstrijd af. Ongetwijfeld zullen zijn
conclusies ook ouderen schokken. Want
het Idee dat Nederland zich van die mei
dagen vormde, is onwezenlijk.
Nederland, zo meende men, was door
Hitier onverhoeds en verraderlijk be
sprongen. Daarbij hadden de Duitsers
niet alleen een verpletterende militaire
overmacht ingezet, zij hadden ook op
grote schaal lafhartige strijdmethoden
toegepast: hun luchtlandingstroepen in
vermommingen gestoken, op grote schaal
misbruik gemaakt van Nederlandse uni
formen, een omvangrijke Vijfde kolonne
opgericht, bewapend en geïnstrueerd,
valse geruchten verspreid en hier en
daar leden van de Nederlandse strijd
macht vergiftigd.
Niettemin hadden die Nederlandse
strijdkrachten zich heldhaftig verweerd,
„wonderen van dapperheid verricht", dui
zenden en duizenden uit hun rijen zien
sneuvelen. Bij Komwerderzand werden de
Duitsers eenvoudig van de Afsluitdijk ge
blazen. Bij de Grebbeberg waren de Mof
fen er ten slotte we' doorgekomen, maar
dat had hun tienduizenden doden gekost,
die met karrevrachten naar het Rijnland
werden gebracht om daar verbrand te
worden.
Speciaal in Rotterdam was een hero-
ische strijd geleverd door geen formatie
moediger dan de mariniers, de „zwarte
duivels", die de Maasbruggen bestormd
hadden met het mes tussen de tandep
om er elke Duitser mee te lijf te gaan.
Ook daar waren de Duitsers er niet
doorgekomen. Daarom hadden ze Rotter
dam platgegooid. Onder de ruïnes lager
de lijken van meer dan 30.000 Rotterdam
mers. Middelburg was al even moedwillig
en nodeloos geteisterd, maar ook in Zee
land hadden we van ons afgebeten. Prins
Bernhard had in Zeeuws-Vlaanderen per
soonlijk meegevochten. Hij had er een
arm verloren.
Dr. De Jong ontkent niet dat de ele
menten waaruit dit beeld is samenge
steld, iets met de werkelijkheid te maken
hebben. Inderdaad was ons land onver
hoeds en in strijd met plechtige beloften
aangevallen. Inderdaad hebben de Duit
sers misbruik gemaakt van Nederlandse
uniformen. Inderdaaa zijn ze er bij Kom
werderzand niet doorgekomen. Inderdaad
zijn de mariniers de enigen geweest, die
tot de Willemsbrug doordrongen. Inder
daad had het bombardement van de
Maasstad een terroristisch karakter,
evenals dat van Middelburg. Inderdaad
was prins Bernhard in Zeeuws-Vlaande
ren verschenen.
Toch vormde het beeld van die meida
gen een belangrijke vertekening van de
werkelijkheid. Daar gaan we de komende
dagen dieper op in. Het beeld van de
Nederlander Is een tegelijk dramatische
en romantische simplificatie met
grondtoon, dat de Duitsers Nederland er
alleen maar onder hadden gekregen met
misdadige strijdmethoden.
Die vertekening kan men zien als een
aanwijzing voor diepe gekrenktheid. Daar
was natuurlijk rede" toe. Maar nuchter
denkende Nederlanders hadden aan de
feiten genoeg om met felle verontwaardi
ging op die meidagen terug te zien.
Velen hadden niet voldoende aan die
feiten, en schiepen zich een vertekend
beeld. Overlaens. dat beeld zou late'
voor velen van hen een extra inspiratie
blijken te zijn in de worsteling om de
vrijheid...
In Zuid-Limburg wisten Duitse
commando-groepen talloze brug
gen over het Julianakanaal onbe
schadigd in handen te krijgen.
Met de bruggen over de Maas
ging het minder vlot.
Ze kregen wel de spoorbrug bij
Gennep onbeschadigd in handen,
maar de bruggen bij Roermond
en Venlo vlogen tijdig in de
lucht.
Waar de bruggen vernield wa
ren lieten de Duitsers zich echter
niet weerhouden in groten getale
de Maas over te steken, zoals op
deze foto is te zien.
Minister Van Kleffens van Buitenlandse Zaken belde di-
reet na het bombardement op de Rotterdamse Waalhaven
i premier De Geer uit zijn bed. Het leek de minister tijd,
I onmiddellijk hulp te vragen aan Londen en Parijs, waar al
geheime stukken klaar lagen met instructies voor de Geal-
lieerden.
„Maar de minister-president was daar nog niet aan toe",
verklaarde Van Kleffens later. De Geer uitte bezwaren. Was
hij van mening dat de Duitse agressie nog niet onomstotelijk
vaststond? Vreesde hij dat Nederland de positie van neutra-
f liteit, waaraan hij als premier zijn hart had verpand, ontijdig
I zou prijsgeven?
in het ministerie van economische zaken aan de Bezuiden-
houtseweg bijeen. Daar hoorde men de ontstellende berich
ten over de omsingeling van Den Haag. Daar barstte Dyx-
hoorn los in een „Alles is verloren".
Er was maar weinig contact tussen het kabinet en konin
gin Wilhelmina. Zich min of meer opsluitend in het ministe
rie isoleerden de meeste ministers zich niet alleen van hun
departementen, zij isoleerden zich ook van het staatshoofd
De Geer ging nog verder: innerlijk verlamd als hij was
door de ramp die het land getroffen had, ontzonk hem meer
en meer het vermogen, zich boven de moeilijkheden te
verheffen en te doen wat passend, nuttig en noodzakelijk
was. Ook de eerste oorlogsdagen faalde de minister-presi
dent.
Wat de feitelijke militaire ont
wikkeling op de eerste oorlogsdag
betreft, kunnen we kort zijn: de
meeste feiten zijn bekend en het
lijkt dan ook zinrijker de balans
van die tiende mei op te maken.
Daarbij springen drie dingen in
het oog: de totale vernietiging van
de luchtmacht op de grond, de
bijna gelukte doorstoot van de
Duitsers tot in het hart van Hol
land en de ontstellende verwarring
aan Nederlandse zijde. Als vierde
zou men daaraan kunnen toevoe
gen het onbegrensde optimisme
van de Nederlandse legerleiding,
wat duidelijk tot uiting komt in de
legerberichten.
DE LUCHTMACHT
Groot is de overeenkomst tus
sen de acties van de Duitse Luft
waffe en van de Israëlische lucht
macht tijdens de laatste Zes
daagse oorlog, in beide gevallen
werden de luchtstrijdkrachten van
de vijand op de grond praktisch
vernietigd. In beide gevallen kwa
men de aanvallers niet rechts
treeks van Duitsland naar Neder
land en van Israel naar Egypte,
maar via een omweg over zee,
vanuit de tegenovergestelde rich
ting. De verwarring was compleet!
De doorstoot van de luchtlan
dingstroepen naar het hart van
Holland. Op de avond van de tien
de mei bleek bij de luchtlandingen
rond Den Haag veel mis te zijn
gegaan. Maar op de as van hun
voornaamste aanval (Rijnland
Rotterdam), hadden de Duitssers
de belangrijkste punten in handen:
de bruggen bij Gennep, Moerdijk,
Dordrecht en Rotterdam.
De aanslag op Den Haag mis
lukte. Niet zozeer door het ingrij
pen van de Nederlandse troepen,
want het kwam die dag meermalen
voor, dat de soldaten na het eer
ste schot var de vijand aan de
haal gingen. De Duitsers verlieten
de vliegvelden Ockenburgh, Val
kenburg en Ypenburg dan ook pas
na een heftige beschieting door de
Nederlandse artillerie.
Teleurstellend was, dat de Duit
sers zo snel door de drie noorde
lijke provincies doorstootten naar
de Wonsstelling bij de Afsluitdijk.
Hoogst bedenkelijk was het, dat
de bruggen bij Rotterdam, Dor
drecht en Moerdijk niet werden
heroverd. In Rotterdam stonden
zevenduizend Nederlanders tegen
over een paar honderd Duitsers,
die zich op het Noordereiland en
de opritten van de Willemsbrug
hadden genesteld. Het gro9 van
de Nederlanders werd echter de
fensief ingezet, terwijl men juist
die tiende mei nog een goede
kans had om de kleine groepjes
verspreide Duitse para's op te rol
len.
Elke Nederlandse aanval, in Rot
terdam, Valkenburg, Dordrecht en
Moerdijk zou na die tiende mei op
een mislukking uitlopen. Oorzaken
waren vooral de bijzonder slechte
coördinatie, het ontbreken van ver
bindingen en natuurlijk de uiter
mate slechte bewapening en ge
oefendheid van de Nederlandse
soldaat.
Zo kwam het nogal eens voor,
dat commandanten hun hoofdkwar
tier tot ver achter het front ver
plaatsten, terwijl hun onderdelen
nog aan dat front streden. Maar
meestal wist men dat niet.
Opvallend was bijvoorbeeld in
De Peel dat een groot deel van de
daar gelegerde strijdkrachten die
tiende mei geen schot heeft ge
lost. Wat ook frustrerend werkte,
waren de toenemende geruchten
over de Vijfde Colonne. Dat leidde
ertoe dat veel troepen in de ste
den werden vastgehouden om die
dreiging het hoofd te bieden, ter
wijl er feitelijk niets aan de hand
was en men ze elders beter had
kunnen gebruiken. Tenslotte de
legerberichten. Veel maatregelen
hadden tot effect dat men binnen
de eigen woonplaats of wijk geiso-
leerd raakte en door dat isolement
werd de vatbaarheid voor berich
ten en geruchten versterkt.
Die eerste dag verschenen er
drie legerberichten. Het eerste, 's
morgens om half negen, meldde,
dat de bruggen over de Maas en
de IJssel vernield waren (die bij
Gennep was in Duitse handen ge
vallen), dat de Duitsers alleen bij
Arnhem waren opgerukt en dat de
Duitse parachutisten omsingeld
waren en hun vernietiging tege
moet gingen.
Laat in de middag sprak het
tweede legerbericht van een „ver
bitterd weerstand" bieden aan de
IJssel en de Maas (beide linies
waren in werkelijkheid al doorbro
ken), vier Duitse pantsertreinen
buiten gevecht gesteld (in werke
lijkheid twee), waarvan een tege
lijk met de spoorbrug bij Venlo in
de lucht vloog (hetgeen onjuist
was).
Latere berichten waren zo mo
gelijk nog positiever. In deze ge
brekkige berichtgeving mag men,
volgens dr. De Jong geen poging
zien tot misleiding van strijdkrach
ten en burgerij. Het hoofdkwartier
wès optimistisch. Minder hoopvol
was de Commandant Veldleger:
„Wanneer geen grotere weerstand
wordt geboden dan thans, gaat da
vijand erdoor". Hij zou gelijk krlj-
Bij vijf besten
OSAKA Sedert de opening van
Expo '70 heeft het Nederlands pavil
joen meer dan 150.000 bezoekers ge
trokken. Dit aantal is bijzonder hoog,
omdat het paviljoen de vorige week
een dag was gesloten in verband met
technische werkzaamheden.
Volgens het Japanse tv-station
FTV, dat ongeveer 20 plaatselijke
zenders in het gehele land heeft, be
hoort het Nederlandse paviljoen bij
de vijf inzendingen die het meeste
succes hebben. Voorop staan de pa
viljoens van de Verenigde Staten en
Rusland. Vooral technisch wordt de
Nederlandse presentatie op de Expo
door de internationale pers geroemd.
Dr. L. de Jong heeft gisteren
het derde deel van zijn boek
,Jiet koninkrijk der Nederlan
den in de Tweede Wereldoor
log', getiteld „Mei '40", over
handigd aan mevrouxo M. C.
Nierstrasz-Sonnenberg, de we
duwe van de in 1964 overleden
generaal V. E. Nierstrasz.
Macht
pRIN'S Norodom Sihanoek van Cam
bodja bewandelt de wonderlijk
ste wegen om de persoonlijke macht,
die hij zichzelf heeft toebedeeld, te
behouden.
Tot voor kort koos hij de weg van
de minste weerstand, door Noord-
Vietnam en de Vietcong toe te staan
Cambodja als uitvalsbasis naar Zuid
Vietnam te gebruiken.
De communistische opmars in Laos
bracht hem echter tot andere gcdach
ten. En zo ging hij naar Parijs, Mos
kou en Peking om het vertrek van de
vreemde troepen te bepleiten.
Na tijdens zijn verblijf te Moskou
door het parlement afgezet te zijn,
wil de prins nu diezelfde troepen ge
bruiken tot herstel van zijn persoon
Ujke macht.
ïn Cambodja is een situatie ontstaan,
die veel lijkt op die in Laos, waar
Hanoi profiteert van het feit dat twee
Partijen onverzoenlijk tegenover el
kaar staan.
Voor een kostbare studie? Voor 'n nieuwe auto?
Mj Amro Lening. (Voorbeeld: f 4.500.-
lost u af in 18 maanden van f 278,91
of 24 maanden van f 216,30.)
Amro Lening. (Voorbeeld: f 1.500,-
lost u af in 18 maanden van f 93,89
of 24 maanden van f 73,52.)
PEKING Hel afgezette
Cambodjaanse staatshoofd prins
Norodom Sihanoek heeft giste
ren de vorming van een regering
in ballingschap, een raadgevende
vergadering en een nationaal be
vrijdingsleger aangekondigd.
Vanuit Peking maakte hij verder
bekend, de huidige Cambodjaanse
regering van generaal Lon Nol, de
Nationale Vergadering en de konink
lijke raad zyn ontbonden wegens
'hoogverraad'.
Er zal een nationaal bevrijdingsle
ger worden gevormd voor de „bevrij
ding en voor de strijd tegen de reactio
naire imperialistische regering en
voor de strijd tegen de imperialisti
sche Amerikanen, hun meesters. De
strijd zal worcfen gevoerd tezamen
met de andere volksstrijdkrachten en
anti-imperialistische broederlanden".
Intussen heeft Noord-Vietnam
steun toegezegd aan de prins.
De Cambodjaanse ambassade in
Peking heeft echter met Sihanoek ge
broken en zich achter de nieuwe
machthebbers in Phnom Penh ge
schaard.
Goed initiatief99
In Washington zei minister van
buitenlandse zaken Rogers, dat Ame
rika voorstander blijft van de neutra
liteit van Cambodja. Hij wilde echter
geen commentaar leveren over de af
zetting van Sihanoek. De wens van
het nieuwe bewind in Phnom Penh
voor een nieuw optreden van de in
ternationale commissie, noemde Ro
gers een „goed initiatief". Canada
heeft inmiddels gezegd, dat het be
reid is opnieuw deel uit te maken
van de commissie.
Rogers zei, dat er „alle reden is om
aan te nemen" dat Cambodja h*2t
Amerikaanse munitieschip Columbia
Eagle zal vrijgeven. Dit schip is zoals
bekend ruim een week geleden ge
kaapt.
Maar tezelfdertijd deelde generaal
Lon Nol mee dat het schip niet aan
de VS zal worden teruggegeven.
„Om misverstanden te voorkomen
zullen we het schip laten waar het
is", aldus Lon Nol. Over het lot van
de resterende bemanningsleden liet
hij zich niet uit. „Andere gebeurte
nissen hebben ons meer in beslag
genomen", verklaarde hij.
Geen hulp VS
Lon Nol ontkende in een interview
dat de Amerikaanse inlichtingen
dienst (CIA) hem bij het afzetten
van Sihanoek behulpzaam was ge
weest. De generaal wees voorts de
gedachte van Amerikaanse hulp bij
het verdrijven van de Noordvietna-
mese en Vietcong-troepen van de
hand. Zijn leger beschikte over vol
doende wapens.
Minister Rogers heeft het in zijn
persconferentie ook gehad over Cam-
bodja's buurland Laos. Hij zei dat
Voor hoge rekeningen?
Amro Lening. (Voorbeeld: f 3.500,-
tost u af in 18 maanden van f 216,93
of 24 maanden van f 168,23.)
Amro Lening. Elk bedrag lussen
f 700,- en f 10.000,-. Een folder met
alle inlichtingen ligt voor u klaar
bij elk kantoor van de Amro Bank)
Voor grote uitgaven?
Amro Lening. (Voorbeeld: f 6.006,-
lost u af in 18 maanden van f 367,81
of 24 maanden van f 285,71.)
president Nixon een nieuw beroep op
de Russen heeft gedaan te helpen bij
het herstel van de vrede in Laos. Ro
gers ontkende de aanwezigheid van
Amerikaanse troepen in dat land. Hij
noemde het uitgesloten dat de bom
bardementen op de Ho Tsji Minh
route zouden worden gestaakt
De Hongaar Lajos Portisch en de
Zuidslavier Borislav Ivkov hebben
zich maandag geplaatst voor het in
terzonaal tornooi om het wereldkam
pioenschap Schaken. Portisch won in
Praag een kwalificatietomooi met
vier punten voor Ivkov, die een half
punt achterstand had.
Het bestuur van het Nederlands
handbalverbond heeft besloten het
contract met de Tsjechische trainer
van het Nederlandse team, Jaroslav
Mraz, te verlengen tot na de Olym
pische Spelen van 1972. In Muenchen
zal zaalhandbal voor het eerst in de
Olympische geschiedenis op het pro
gramma van de spelen Staan.
