Liefde omzetten
in gerechtigheid
DAVID TEGENOVER GOLIATH!
Poëzie, het minst getapt
HET WELZIJNSPROGRAMMA VAN GOD
DIT IS DE ARABISCHE WERELD lOOmilioen mensen
..EN HUN MACH]
ZATERDAG 21 FEBRUARI 1970
'f Is xonde - zei mijn moeder altijd als de melk overkookte of er wat eten overbleef. -
Zonde van die jongen als een begaafd en veelbelovend leerling er met de pet naar gooit en
voor zijn examens zakt. We beseffen te weinig dat déze manier van spreken over „zonde" heel
veel te maken heeft met het bijbelse begrip „zonde". Het Griekse woord voor „zonde" betekent
immers zoveel als „het doel missen" en „niet op zijn bestemming komen". De kerk heeft alle
nadruk op zonde als schending van Gods heiligheid gelegd en dat is ook ongetwijfeld het ergste
van de zonde. Maar er is ook een heel praktische kant aan het begrip, nl. „het doel missen" en
„zijn bestemming niet bereiken".
ZO BLIJF JE aan de televisie ge
kluisterd: de ene zaterdag voor het
schaatsen (Ard 1, Magne 2, Cees 3,
Jan 4: dat zijn dit jaar 's werelds
snelsten op het ijs), de volgende
voor de doop van de prinsjes Con-
stantijn en Bernhard.
Tenminste nog wat te doen voor
de duizenden die anders gaan voet
ballen en ook vandaag weer thuis
kunnen blijven bij het legioen slaven
van het boze oog en de autopoet
sers. Maar er zit na een barre
sneeuw- en ijzelweek toch dooi in
de lucht, de knoppen beginnen te
zwellen en de bollen uit te lopen,
het voorjaar krijgt al een beetje
praats en zo lang kan het nu niet
meer duren.
Belangrijkste politieke feit van de
week: de Tweede Kamer gaat (92-15
stemmen) akkoord met de afschaf
fing van de opkomstplicht voor de
verkiezingen. De Kamer verwerpt ne
gen moties en aanvaardt er vier over
het beleid van Luns (o.a. om finan-
dele steun aan slachtoffers van de
apartheidspolitiek).
Nieuwe woningbouwcijfers doen
twijfels over Schuts beleid rijzen niet
alleen bij de socialist Van den Doel
maar ook bij de KVP'er Andriessen.
Het plan voor een huurbelasting -in
- welke - vorm - dan - ook blijft de
minister zwaar op de maag liggen.
A.r. radicalen waarschuwen de
partij, niet met de KVP maar met
PvdA en PPR in zee te gaan. De
Kamer betreurt het overlijden van
haar lid Geert Ruygers (58).
Veringa's voorontwerp voor een
nieuwe universitaire structuur (vak
groepen in plaats van leerstoelen, de
universiteitsraad als hoogste autori
teit onder de ministers) wordt door
studenten minder dan een fopspeen
genoemd. De TROS claimt binnen
kort dubbele zendtijd en blijkt (met
In mijn vorige artikel signa
leerde ik het feit dat er tegen
woordig veel wordt gedokterd
aan programma's voor ons wel
zijn. Het gaat daarbij om een
doel en een bestemming: een
gelukkig en harmonieus leven
de mens. De grote vraag die ons
moet bezig houden, is wat de
mens nu eigenlijk is en hoe hij
moet worden.
Daarover bestaan talloze the
orieën en ook wenselijkheden.
Als we er van uitgaan dat de
mens een toevallig product van
een toevallige evolutie is, stuiten
wij bij ons denken en 'doen
over welzijn op een paradoxaal
probleem. Dan kan de mens
„alle kanten uit" om welzijn na
te streven, maar dan zullen we
tevens nooit weten wat welzijn
is.
Hebben we geen voor-beeld
en geen vastgelegd doel, dan
wordt het welziinsstreven een
eindeloos geëxperimenteer,
waarbij de een „zus" wil en de
ander „zo". En aangezien de
mens een gemeenschapswezen
is en in gemeenschap leeft,
komt er van een gemeenschap
pelijk welzijn niets terecht. In
tegendeel zullen diegenen die
het door macht en geld voor
het zeggen hebben, wel uitma
ken wat welzijn is en de grote
massa heeft zich daarbij neer te
leggen.
In de Bijbel is het niet de
mens die vaststelt wie hij is en
waar zijn welzijn ligt. God
zegt: je bent naar mijn beeld
en gelijkenis gemaakt en om
werkelijk wél te zijn (goed te
zijn) moet je werklijk mijn
af-beeld-ing worden en bij Mij
terecht komen. God gaf Zijn
volk Israël een programma om
dat doel te kunnen bereiken. Als
jullie Mijn geboden opvolgen
gaat het goed en wijk je daar
van af dan gaat het fout.
Wezenlijk geldt dat program
ma voor alle mensen, maar
Israël moes', het voorbeeld zijn,
enerzijds oir aan te tonen dat
de uitvoering van het program
ma tot welzijn leidt en ander
zijds om te bewijzen dat afwij
ken van het programma naast
het doel schiet.
Anders dan een computer, die
niet anders kan- dan het pro
gramma uitvoeren, werd de
mens, juis' omdat hij naar
Gods beeld is gemaakt, de mo
gelijkheid van keuze en beslis
sing gegeven. Hij kan afwijken
van de weg en dan schiet hij
als een verkeerd gerichte raket
„de buitenste duisternis" in.
Zo gezien is zondigen dus niet
alleen onheilig, maar ook
on-doelmatig en on-zinnig. Vol
gens een onontwijkbare oorza
kelijke wetmatigheid verzandt
de mens in on-welzijn als hij
zich niet aan Gods programma
houdt. Zoals bijvoorbeeld een
vis die op het. droge zou sprin
gen. Dat is een on-zinnige op
vatting van vrijheid die de
dood van de vis zou betekenen.
Een vis is ln dit opzicht heel
wat wijzer dan de mens!
Christelijke vooruitstrevend
heid, gericht op welzijn, kan
niet anders dan Gods „pro
gramma" volgen. Ook al leeft
de christen zelf in het licht van
de bijzondere genade, hem
verschaft door het offer van
Christus, neemt dat niets weg
van de functie van de Wet als
„programmering" voor het ge
meenschapsleven.
De Paulinische leer dat men
niet zalig kan worden door „de
werken der wet" houdt niet in
dat deze „werken" geen, wel-
zijnsfunctie zouden kunnep
hebben. Maar het huidige wel
zij nsstreven van veel voor
uitstrevende christenen gaat
veel meer uit van algemeen
geldende wensen en verwach
tingen in het verlengde van
stoffelijke welvaart, dan van
wat de Bijbel onder welzijn
verstaat
Het Koninkrijk Gods kan
niet als een toren van Babel
geconstrueerd worden. Het
komt van binnen uit uit de
door Christus veranderde mens
en het daalt in het einde van
boven neer. Wij verwachten niet
de stad van de mens (Harvey
Cox), maar „de stad wier bouw
meester God is en niet met
mensenhanden gemaakt."
Moet de christen dan maar
met de handen vroom gevou
wen 's werelds loop afwachten?
Jezus leert het ons wel anders!
Met de talenten handelen tot
Hij komt. Welzijnsbeoefening is
de Wet van het Koninkrijk om
zetten in pasmunt. Dat is ge
rechtigheid beoefenen waar het
maar kan De uitkomst is pre
cies zoals God het bedoeld
heeft. We moeten ons niet
blindstaren op al die blindgan
gers, maar vertrouwen, hebben
in het eindpatroon.
In de natuurkunde is een
voorbeeld bekend dat prachtig
illustreert hoe de menselijke
willekeur tenslotte precies uit
mondt in het doel dat God zich
gesteld heeft Dat heeft iets te
maken met de wet van de grote
getallen. Schiet je een gering
aantal electronen op een gevoe
lige plaat af dan vliegen er een
aantal naast en de overigen
staan kris kras op de plaat.
Maar als we millioenen electro
nen afvuren, ontstaat een sym
metrisch patroon. Zo gaat het
ook in de wereld. De som van
de mensel'jke willekeuren is
precies he' eindpatroon van
Gods wegen.
Waarden als vrede, recht, ge
rechtigheid. eigendom, wel
vaart, gezondheid, wetenschap,
techniek, kunst, recreatie, sport
en spel moeten bepaald worden
naar wat zij in het Koninkrijk
Gods kunnen betekenen. Het
zijn geen waarden op zichzelf
zij zijn genormeerd.
De mensen moeten gepro
grammeerd worden naar de be
ginselen der liefde. Liefde in
bijbelse zin is geen lief gevoel
of een geestelijk begrip, maar
een realiteit van gerechtigheid
doen. Welzijn bevorderen in
christelijke zin is: monden en
handen var. Christus zijn, de
liefde omzetten in bruikbare,
practische gerechtigheid. De re
gels daarvoor, de programme
ring, vinden we in het grote
Voor-beeld, Die de Wet geheel
en al vervul oe.
H. Verweij
Tanks
Vlieghsge
Egypte
280.000
1200
450-55(
Irak
XSOO-IOMCO
100-400
90-230
Israël
275.000
800-1050
350-450
Jordanië
66.000
130-200
50-75
Koeweit
3.400
20
5
Libanon
10.000
100
35
SrArabië
50.000
100
40
Syrië
78.000
250-400
IOO-15q
OLIE EN GELD t
jcortijkse aordolieprodukfie en de inkomsten ni-j,
Het is verbazingwekkend, dat Israël zich al meer dan twintig jaar heeft kunnen handhaven,
omsingeld als het is door vijandige Arabische buren, die steeds geweigerd hebben, zich bij het
bestaan van de Joodse staat neer te leggen. De kaart op deze pagina maakt dit in één opslag
duidelijk. En dat, terwijl die vijftien Arabische landen deel uitmaken van een grote mohamme
daanse wereldgemeenschap, die bijna het dubbele aantal staten telt. De cijfers spreken hun
eigen taal: het kleine Israël tegenover 100 miljoen Arabieren, die de steun hebben van nog
eens 350 miljoen mohammedanen. Of zoals de Israëlische minister van buitenlandse zaken
Abba Eban deze week in het Kurhaus zei David tegenover Goliath.
Toch zeggen cijfers niet alles,
want de numerieke meerder
heid van de Arabieren en hun
grotere aantallen tanks en
vliegtuigen kunnen niets veran
deren aan het feit, dat Israël de
situatie in het Nabye Oosten
beheerst en zelfs president Nas
ser tot de erkenning brengt, dat
de Arabische landen de eerste
v(jf jaren niet tegen Israël op
gewassen zullen zijn.
Hij wijt de voor hem verne
derende gang van zaken aan
een groot tekort aan piloten, als
gevolg waarvan de Egyptische
luchtmacht tot machteloosheid
gedoemd is. Zij kan het niet la
ten aankomen op rechtstreekse
confrontatie met de ook volgens
Nasser superieure Israëlische
luchtmacht.
De reden die de president op
geeft, is echter slechts een deel
van de waarheid. Minister Eban
doeld.e daarop toen hij zei, dat
de Arabieren hun emoties de
baas moeten worden en ophou
den te geloven, dat een militaire
overwinning op Israël mogelijk
is, als zij maar lang genoeg
wachten. Zij moeten de illusie
van de kwantiteit opgeven, die
gebaseerd is op een statistische
kans op overwinning. Israël
heeft zijn voortbestaan te dan
ken aan de volledige inzet van
zijn kleine bevolking. Haar wil
tot zelfopoffering zal in de con
flictsituatie in het Nabije Oos
ten veel belangrijker blijven
dan een militaire overmacht op
papier.
Het morele overwicht is wel
licht ook te danken aan het feit,
dat Israël een parlementaire de
mocratie is, waar iedereen in
vrijheid kan leven en heel veel
voor de bescherming van die
vrijheid over heeft.
Een dergelijke bereidheid is
onder de meeste Arabieren ver
re te zoeken, omdat zij gewend
zijn aan de onvrijheid van mili
taire dictaturen of koninkrijken,
die nog altijd feodale trekken
vertonen. Bovendien bestaat er
een diep wantrouwen tussen de
Arabische landen onderling, dat
zelfs niet door het bestrijden
van de gemeenschappelijke
vijand Israël kan worden weg
genomen. Op de topconferentie
van Rabat is dat kort geleden
nog eens op demonstratieve
wijze gebleken.
Ook d.e omstandigheid, dat de
Arabische landen deel uitmaken
van de grote mohammedaanse
wereld heeft weinig te beteke
nen. Koning Feisal van Saoedi-
Arabië heeft meer dan eens
geprobeerd door het beleggen
van een islamitische topconfe
rentie tot een nauwe vorm van
samenwerking te komen.
Zijn bedoeling was echter
niet in de eerste plaats, krach
ten te bundelen om Israël een
nederlaag toe te brengen. In
feite trad hij op als tegenspeler
van president Nasser van Egyp
te, aan wiens politieke invloed
in de Arabische wereld hij een
halt wilde toeroepen. Zijn opzet
is echter niet geslaagd omdat
ook landen als Pakistan, Perzië
en Indonesië in eigen huis en
naast de deur de handen vol
hadden.
Pakistan heeft grote binnen
landse moeilijkheden en kan
met moeite het geïsoleerde oos
telijke gebied onder controle
houden. Het leeft bovendien op
gespannen voet met India en
zoekt al jaren steun bij commu
nistisch China. Dit wordt niet in
dank afgenomen door Indonesië,
welk land in 1965 maar ternau
wernood aan de wurggreep van
Peking wist te ontkomen.
Intussen is Indonesië de ge
volgen van de mislukte commu
nistische staatsgreep nog niet te
boven, al lijkt het op de goede
weg te zijn. Zelfs Perzic, dat
het dichtst bij de Arabische
landen is gelegen, weigert
hand- en spandiensten te verle
nen. Het al vele jaren durende
confiict met het buurland Irak
d.at onlangs weer tot een cri
sis leidde zal daar bepaald
niet vreemd aan zijn.
Het resultaat van de juni-
oorlog van 1967 heeft laten
zien, dat zich in het Nabije
als olieleverancier is
langer onmisbaar.
reepl
ilenc
lona
m d'
Het Nabije Oosten
eigen bestaan gaan leiden e
vraagt niet om herstel van d e^E
oude structuur, maar om h« vu
scheppen van nieuwe relatie
zonder inmenging van buitea!]^
Dat kan alleen als de Arabiafcj
landen bereid zijn, het best*
van de staat Israël te erkeni
en vervolgens aan dc confer
tietafel gezamenlijk
betrekkingen inhoud
Abba Eban
Oosten ingrijpende veranderin
gen hebben voorgedaan. Het
Suezkanaal is geen chantage
middel meer in handen van een
Arabische leider. De olierijkdom
van enkele landen is niet langer
een wapen, d.at tegen de weste
lijke landen gebruikt kan wor
den.
Men heeft er ziQh in Europa
(met inbegrip van Rusland) bij
neergelegd, dat om Kaap de
Goede Hoop moet worden geva
ren. Het Nabije Oosten, aldus
minister Eban, is niet meer een
kruispunt van wegen van Euro-
,pa naar het Verre Oosten voor
landen als Engeland en Frank
rijk, die 100 jaar geleden door
het Suezkanaal een kortere weg
naar hun koloniën vonden. Ook
aan deq|
geven.
Israël valt niet meer weg
denken. Het is bereid en f
staat zijn veiligheid te verdol
gen aan de bestandslijnen, i
lang de Arabische landen i
over een vreedzaam samenlevd
willen praten. Niettemin houo
het de deur open voor een j
sprek, dat eens en voor altij
een eind kan maken aan
erfvijandschap, die alle betro
kenen duur is komen te staan.
Op het ogenblik leren
bische kinderen nog, dat Isral
hun vijand is, die vernietigt
moet worden. Een rekensoi
luidt: Als we 65 joden hebbjf
en we doden er 19, hoeveel heb]
ben we er dan nog over? F
dergelijke mentaliteit geeft i
nig hoop .voor de toekomst. 5
kan aan de feiten echter niel
veranderen, omdat Israël nifl
van plan is, zich te laten vejjf
nietigen. Als dit besef onder f
Arabieren groeit is er ook gea
reden om te wanhopen. Dal
valt er op een zekere dag totf
te praten.
Minister Schut
de NCRV) het populairst te zijn.
Maar er zijn moeilijkheden met TV-
-makers Prior en Dixon.
Dr. K. H. E. Gravemeyer, die zove
le verdiensten had voor de Hervorm
de kerk, wordt deze week begraven,
86 jaar oud. De nieuwe synodeprae-
ses, ds. J. A. G. van Zanten uit Was
senaar, herdenkt hem.
De toestand in het Nabije Oosten
blijft precair. Nieuwe machtsstrijd in
Jordanië. Thant overweegt weer een
vredesleger te sturen: voor bemidde
ling van Jarring is nu geen basis.
Willi Brandt neemt de uitnodiging
aan om Oost-Berlijn te bezoeken.
Een DC-9 van de Dominicaanse Re-
pub'iek stort in zee er zijn 102
doden. Er is kans dat de taalstrijd in
België afloopt
Onze grote blikmaker Thomassen
en Drijver-Verblifa wordt opgenomen
in de Amerikaanse Continental Can.
Verolme gaat weer mammoettankers
bouwen, en nu met winst. Tien aard
appelmeelfabrieken gaan samen
doen. De Amrobank is ongerust over
de prijsinflatie van 1969. De ziekten-
kostenverzekering wordt 14 procent
duurder: de inflatie gaat nog wel
•ven door...
De dichtkunst is in Nederland de
onpopulaire muze. Over de oorza
ken zqu een boek te schrijven zijn.
Voor dichters is deze situatie niet
prettig en natuurlijk heeft het gemis
aan belangstelling en begrip een
ongunstig effect. Ik wil mij ditmaal
van algemene beschouwingen ont-
houdten en een achttal dichtbundels
aankondigen, waarvan toch op zijn
minst het bestaan moet worden ge
signaleerd.
Willem Brandt heeft bij Querido,
Amsterdam, zijn Oerwouden en Savan
nen gepubliceerd (59 blz.. 6.90). In 49
gedichten wordt de sfeer van tropische
en subtropische landschappen en streken
de lezer bijgebracht in de stijl en met de
poëtische middelen van een vorige gene
ratie. die voornamelijk esthetisch geo
riënteerd was. Brandts poezie is mij al
tijd sympathiek, ook hier; ze biedt geen
bijzondere verrassingen, maar het is eer
lijk. dichterlijk en toch begrijpelijk werk,
dat meer waardering verdient dan het
krijgt. Met citeren met ik zuinig zijn.
ZOELEOES
De schaal verslijt bij 't dampen van de
spijzen,
terwijl het hart noc, geurt verwelkt het
lijf.
oud hout verliest zijn schors; geen
minnaar blijft
gerust wanneer de medeminnaars
schreien.
O speer die weerloos in de ruimte
schrijft.
Leo Vroman heeft in 114 gedichten
(Querido, Amsterdam, 293 blz., ƒ16,901
de bundels Manke vliegen (1963), Alma
nak (1965), God en Godin (1967). Poems
in English (1953) en een aantal niet eer
der in boekvorm gepubliceerde gedichten
bijeengebracht. De verzen zijn zoveel
mogelijk chronologisch gerangschikt.
Vroman is een erkend dichter. Hij
vindt zichzelf even groot als Achterberg;
een beminnelijke er. speelse overdrijving
die helemaal bij Vroman past. De
poëtische kwaliteit bij Achterberg toont
weinig inzinkinqen terwijl bij het (heel
anders geaarde) werk van Vroman de
sublieme passages moeten worden opge
diept uit een context van kinderachtighe
den. Hier enkele prachtige regels die het
gedicht Venetië (bl 202) besluiten:
Elke nacht onweer,
het weerlichtte zo lang
dat ik het licht u'tdeed
en las bij bliksemlicht,
Witte zinnen wee> kaatsten
weerlicht dat licV uitdeed
en las bij bliksemlicht,
in het licht
weerkaatste zinnen.
Wie zo iets kan schrijven is niet de
eerste de beste!
De Uitgeverij De Roerdomp te
Brecht/Antwerpen, heeft vier bundels op
de markt gebracht. Robin Hannelore.
Modder voor de neushoorns (55 blz.),
Frans Depeuter. Evangelie volgens (67
blz.), George Kettmann, Man vrouw en
kind (67 blz.) en Godelieve Moenssens,
Bloesems (28 ongenummerde blz.). De
laatstgenoemde bundel kost Belg. Fr. 65.-;
de drie andere ell Belg. Fr. 100.-.
Hannelore behoort tot de protesteren
de dichters; hij heeft erg veel woorden
nodig, maar zijn verontwaardiging" is
echt. Wat lopen er in Vlaanderen toch
een jonge mensen rond' met bittere ran
cune tegen hun roomse opvoeding! Han-
nelores talent lijkt mij het sterkste van
de vier hier gepresenteerde dichters.
Enkele uitspraken, terwille van de
ruimte Jn prozavorm geciteerd: „Het
wordt allengs duidelijker dat ook Jezus in
plaats van een zweep een stengun zc i
genomen hebben" (bl. 23) „En wij kun
nen niets tenzij gedichten schrijven, om
uit te razen, om ons të wreken" (37). Als
Hannelore bij het uilrazen wat van zijn
flux de paroles kwijtgeraakt is, kan* hij
m.i. een dichter woraen die meetelt.
De bundel Evangelie volgens noemt
zich een poëtisch rekwisitoor, met de
dichter als beschuldigde, verdediger,
openbare aanklager en gezworene. We
hebben hier te maken met één doorlo
pend gedicht, ook helemaal in de pro
teststijl, ook lijdend aan het nieuwe ver
balisme, maar eveneens getuigend van
talent.
George Kettmann, oud-redacteur van
Volk en Vaderland behoort als dichter
tot de generatie die vlak voor de oorlog
zijn beste jaren h&o De dichterlijke taal
die hij hanteert is wel helemaal die van
omstreeks 1939; wat hem bezielt is nog
steeds het ferme jongens, stoere knapen
ideaal: het zeegat uil. met De Ruyter de
Theems opvaren, heimwee naar het zee
wijf als het ewig-Weibliche enz.
„Wat is mijn stem nóg? - wèt de vuist
van drift/ die als zo opengaat, weer
tekens grift./ in zakken oudpapier straks
weggereden?/ Laa' mij de wijn, mijn pijp
en mijn geschrift/ - zo wil ik leven als
een andere Swift,/ voorgoed vervloekend
alle vuil der steden" (41).
Het gedicht op bi. 40, over de dich-
-#■ Leo Vroman
ter-bohémien J. K Rensburg. is een vers
om te onthoude,, een voortreffelijke
jeugdherinnering. - - De bundel Bloesems
is een tweede druk fraai maar onbedui
dend.
Berend Wineke heeft met zijn bundel
Introspectrum (Heideland. Hasselt, 31
blz.) in 1968 de tweede prijs behaald van
de poëzieprijs „Heideland voor Zuid en
Noord". Hoewel da invloed van Achter
berg net Iets te duidelijk merkbaar is
(voor een jonge dichter geen schande),
is hier toch ongetwijfeld een talent aan
het woord dat mogelijkheden in zich
bergt. Ik citeer het gedicht Winterslaap.
Sneeuwval en wat ooit teweeg
gebracht werd tussen jonge dennen,
er is geen grond meer te bekennen
voor verwachting. Je vlokt leeg
op wat uitgelezen mossen
Willem Brandt
stilte, tot de laatste droom
weggezweefd is in een zoom
van dit nachtgewaad, de bossen
gingen onder zeil Het kraakt
ergens in de diepste voegen
van je slaap als> f een vroege
vogel in je was ontwaakt.
Tenslotte Henriitte Roland Holst -
Van der Schalk. Jeugdwerk 1884 - 1892-
met een Inleidinq en verantwoording do#
Garmt Stuiveling (Meulenhoff, Amsterdam
111 blz., 7.90). Wat mij het meest trol
was de duidelijke overgang van de
den negentiende-eeuwse dichtstijl
die van de tachtigers, omstreeks 1884
De waarde is zuiver literair-historisek
puur dichterlijk betekent dit werk weinig
of niets.
beste
'ijn j
bij d.
«hul
«hai
Ali
Worti
•p e
