Havodam" in geheim
voor de helft gereed
al
n7
Blad
In theorie geen lastige
opgave voor de topclubs
NIGERIA
Nederlanders leren lucht
niet nog vuiler te maken
VENMAQUETTE WORDT METER
ING EN DERTIG METER
m
londerd man
ver kt aan
\roots project
Wanneer het weer goed blijft...
Op tijd in bedrijf voor C'70
Deze week beslissing
over de kabelbaan
WAGENINGEN PAKT MILIEUHYGIËNE AAN
4UAR|p=
11
VRIJDAG 23 JANUARI 1970
l(Van een onzer verslaggevers)
OTTERDAM In een al
jaren niet gebruikt bedrijfs-
Jnd in het westen van de stad
|de Ruilstraat is al sinds sep-
inber van vorig jaar in het
iotste geheim koortsachtig ge-
[erkt aan „Havodam", de mam-
letmaquette van het Rotter-
nse havengebied. Er hangt in
pand een doordringende
ink van aceton. Dat is afkom-
van de plastic coating
tocoon" die er voor moet zorgen
§t wind, regen, vorst, ij zei of
ieuw geen invloed hebben op
I kostbare (anderhalf miljoen
lilden) maquette.
,ange tijd Is het geheim gebleven
de maquette zou worden ge-
Er gingen geruchten dat de
wers van Madurodam er iets mee
1 maken zouden hebben. Het zijn
^hter de broers J. en A. van Looyen
1 oorsprong Rotterdammers die in
Ijswijk een bedrijf hebben waar zij
fcaquettes voor industrie en handel
en doen aan winkelbetimme-
Ifogen.
|De kern van het Rijswijkse bedrijf
naar Rotterdam gekomen. Deze
i is aangevuld met artiesten en
flingen van kunstacademies. De
is nu 35 man sterk. Er wordt
•dags en 's avonds gewerkt, hard
frkt. Het resultaat is dan ook dat
lelft, van de Havodammaquette
J klaar is en in stukken ligt op
dagen in een pand in de Volma-
|n straat.
pr werken veel meer mensen mee.
i groep van 45 mensen werkt na
melijk thuis aan diverse onderdelen.
moeten er bijvoorbeeld 3833 olie-
foks in vele maten worden gemaakt,
fit gebeurt grotendeels als thuis-
erk. In de werkplaats in de Ruil-
ïat worden ze verder afgewerkt.
■Het eerste begin van de maquette
het belangrijkst en het moei-
Jjkst. Er bleken geen goede kaarten
t een schaal van 1 op 200 te zijn.
KLM heeft toen het hele gebied
fotografeerd.
HERA
Dat resulteerde in achthonderd fo-
Met loupes worden die voortdu-
ïd bestudeerd als het op details
ikomt. Blijven er dan toch nog
lagtekens dan gaat een man met
polaroid camera ter plaatse opna-
maken.
De hele maquette die meer dan
'honderd meter lang wordt en
dertig meter breed, is verdeeld
achthonderd stukken. Vierhonderd
jjn er al gereed, namelijk van de
lasvlakte tot de Botlek. Al die seg-
insen zullen vanaf begin maart
in het Weena worden opgesteld en
in elkaar gevoegd. Dat zal heel pre-
ts moeten gebeuren omdat er een
•te hoeveelheid water op de ma-
lette komt.
Daarom zal er bij het neerzetten op
:ten worden gelet dat de hele ma-
lette volkomen horizontaal komt te
ggen. Bij opmetingen is inmiddels
ibleken dat er op het Weena een
erloop van vijftig centimeter is. Dat
een tegenvaller.
Dc maquette komt op ongeveer 1.20
«ter boven de straat om de mon-
eurs gelegenheid te geven van onde-
en reparaties te verrichten en onder-
i°ud te plegen. De bezoekers zullen
nw een wandelgalerij op 1.20 meter
•oven de maquette lopen om een
!ocd overzicht te krijgen. Deze galerij
dus op 2.40 m boven het straatni-
cau. De galerij is overdekt, dc ma-
luette niet.
Het complex van Verolme is in
miniatuur vrijwel gereed. Alleen
de tanker anderhalve meter
lang) die door het publiek voort
durend te water mag worden
gelaten, ontbreekt nog.
De Maasbruggen, met beweeg
bare hefbrug, zijn bijna klaar.
Evenals andere bruggen, kranen
en brugkranen zijn ze vervaar
digd van koper.
maakt. Deze gebouwtjes liggen in
grote stapels bijeen, genummerd om
ze de juiste plaats te geven. Het be
drijf moet nog beginnen aan de bouw
van tweeduizend vaartuigen waarvan
er tweehonderd echt zullen varen.
Maar ook in het klein wordt ge
werkt. Zo belde er een bedrijf op dat
in een bepaald gebouw op de ma
quette een toiletraampje ontbrak. Het
is alsnog aangebracht. Kranen zijn
overgeschilderd omdat ze in het echt
ook een andere kleur hadden opge
kregen toen twee bedrijven waren
gefuseerd. iHet mechanisch deel is nog
niet aangebracht. Toch zullen er hon
derd motoren worden aangebracht.
KOSTBAAR
Duidelijk is dat het geheel een i
kostbare exploitatie zal vergen. Ha- i
vodam zal dag en nacht bewaakt
moeten worden. De stroomrekening j
voor de 20.000 lampjes is hoog, het
onderhoud en de reparatie vergen
veel mankracht, evenals het schoon
houden. Toch verwacht de heer A. J.
Fibbe dat Havodam zelfs geld zal op
brengen. Hij baseert dat op de enor
me belangstelling die er nu al voor
bestaat. Zo heeft een reisorganisatie
al achtduizend kaartjes besteld voor
buitenlandse bezoekers.
Hij hoopt ook dat het bedrijfsleven
het grootste deel van de anderhalf
miljoen gulden (en liefst nog alles)
zal betalen. Ook hierin heeft de heer
Fibbe vertrouwen. Een van de pro
blemen waarmee de heer J. van
Looyen zat was dat diverse bedrijven
geen gegevens wilden verstrekken
over hun vaak geheime installaties.
Toch is ook daarvoor een oplossing
gevonden.
Ook voor het laten rijden van
treintjes (Minitrix). Echt laten rijden
op rails zou in deze zomer- en win-
termaquette niet 'mogelijk zijn in
verband met vele storingen. Nu heeft
men stukjes rails op een nylon band
geplakt en daarop weer een complete
trein. Deze band beweegt De bezoe
kers van Havodam zullen het ver
moedelijk niet eens ontdekken.
Volgens de heer A. van Looyen zul
len er als Havodam is geïnstalleerd,
een honderd mensen aan hebben ge
werkt. Voor de broers is het tot nu
toe de grootste opdracht. Volgens dc
heer Fibbe is de maquette zelfs uniek
in de wereld, niet alleen wat de ma
ten betreft, maar juist door het feit
dat Havodam een volkomen getrouw
beeld geeft tot in de kleinste details
van het hele Rotterdamse havenge
bied.
„De Parel" is
in Amsterdam
pornografie
AMSTERDAM Naar de heden
daagse zeden is de vertaling van „De
Parel" aanstotelijk voor de eerbaar
heid. Deze uitspraak deed vanmorgen
de Amsterdamse rechtbank, die de
directeur van de uitgeverij NV Tri
ton Pers. de heer A. Rikmans, ver
oordeelde tot een boete van 100.
Verder werden ruim 9200 in be
slaggenomen exemplaren verbeurd
verklaard.
In Rotterdam heeft het parket van
de officier van justitie eerder open
lijk bekend gemaakt, dat „De Parel
geen pornografie is en dat het werk
niet in beslag zal worden genomen
ongeacht de uitspraak van de recht
bank in Amsterdam.
De Engelstalige uitgave is overi
gens al jarenlang in Nederland ver
krijgbaar.
y
Bestek in etui
Dit zilveren bestek
wordt in een geheel
niéuwe verpakking
geleverd. De zilver-
box bestaat uit een
geheel doorzichtige
verpakking, de be-
stekdelen liggen vast
in de met fluweel be
klede voorgevormde
inzetten. Het bestek
blijft van fabriek tot
consument in het
etui. De juwelier be-
•hoeft het niet te poet
sen omdat aanslag
uitgesloten is, het
aanstaande bruidje
kan haar uitzet over-
.zichtelijk opbergen
en 't is bovendien een
aantrekkelijke ge-
schenlcvcrpakkina.
De fabrikantjsm dit moo.is
heeft overigens nog' een verrassing in pettorf hcstckmeubel,
een soort bouwkast in palissander decor dat vólgens opbouw
systeem is uit te breiden. Deze cassette kan als zelfstandig
meubel dienst doen mits u tenminste voor zo'n extraatje
ruimte hebt!
Souvenirs
De souvenirbranche zorgt
voor een "stille" export. Het
is niet alles goud waf er op
souvenirgebied blinkt. Onze
molens doen het altijd nog
prima bij toerisjen. Ze zijn er
nu van hont- met muzjek eu
verlichting, een fabrikant
brengt een molenkaart met
draaiende wieken en een an
der heelt een klederdracht-
popje met het muziekje 'Tul
pen uit Amsterdam". Een fa
brikant nit Waalwijk bedacht
een emancipatie-cadeau: da-
mesportemonnaie met inge
bouwd rijbewijs-etui.
Voor baby
en peuter
Nypros Industrie in Bladel
komt met een nieuwe baby
voeding, zeven voedingen
voor 4.25 dat is 0.60 per
keer en dan hebt u ruime
keuze: banaan met sinaasap
pel, griesmeel met appel,
chocolade en noot. U be
hoeft alleen water toe te voe-.
gen en dat is dan handig bij
logeerpartijen waarbij "t
kleintje meemag, of op een
dag dat u geen tijd hebt de
peutermaaltijd te zeven en te
prakken. In het pak zit nog
cea maatbeker. De voeding
is geschikt voor kinderen van
drie tot twaalf maanden en is
verkrijgbaar bij drogisten.
Monogram
In de Bijenkorven ziet u
op de afdeling lederwaren
standaards waaraan piep
kleine zakjes hangen, In die
zakjes leuke dingen: name
lijk vergulde letters die met
een flinke druk van de vinger
geplakt kunnen worden op
koffers, tassen, portefeuilles,
mappen, reisnecessaires en
wat niet al Geef uw spullen
of geschenkjes een persoon
lijk cachet. Voor 1.25 drie
stuks. Merk: mono-quick.
Spuit
Veel bloemen en planten
gedijen goCïl ineen vochtige
omgéving. Een prima, voor
delige bloemenspuit die een
raglijn neveltje produceert is
de lege spuitflacon van ccn
schoonmaakmiddel, die het
nog beter doet dan ccn
professionele metalen spuit
die in ccn lies gestopt moet
worden. Zit u met droge ka
merlucht? Zo'n paar ver-
dampbankjes aan de radiato
ren stellen niet veel voor,
maar in een mum van tijd
hebt u een liter of meer wa
ter verdampt, wanneer u (al
weer met die spuit) de radia
tor en omgeving, verwar
mingsbuizen die door de ka
mer lopen, kletsnat spuit. U
ziet het meteen verdampen
en haalt weer .opgelucht
adem. Oppassen bij stopcon
tacten met waterdamp!
Ritriet-
lampen
Deze aardige hanglampjcs
zijn vervaardigd van pitrict
en dat betekent praktisch,
sterk, apart, modern en-
niet duur. Deze kapjes zijn in
naturelkieur, en kosten van
respectievelijk links naar
rechts f 18.75, f 12.95 en
19.25. Leuk voor tecncrka-
mer. maar ook voor jongge
huwden die wel eens iets an
ders willen dan anders.
Op het ogenblik ziet het er naar uit
dat dankzij een goede planning Havo
dam op tijd gereed zal komen. Bij
deze maquette gaat alles in het groot
en met grote getallen. Zo zal de
mammoettanker die op de werf van
Verolme is gebouwd en die door het
publiek te water gelaten kan worden,
anderhalve meter lang worden. De
duizenden autootjes liggen nog losge-
stort in dozen. Ze worden later aan
gebracht.
In het magazijn liggen tientallen
kranen in diverse stadia van opbouw
De duizenden tanks zijn al genoemd.
KOPER
Voor al het metaal wordt geel ko
per gebruikt dat met zilver wordt ge
soldeerd. Er is vijfhonderd kg koper
nodig. De gebroeders Van Looyen
rekenen op een verbruik van acht
duizend kg verf. van tweeduizend
vierkante meter kurkplaat dat zich
bijzonder goed leent voor ondergrond.
Huizen en loodsen worden vorna-
melijk van kunststof (perspex) ge-
De broers A. (links) en J. van
Looyen gehurkt voor een van de
achthonderd maquette-delen.
(Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM Nog deze
week zal de beslissing vallen of
C'70 doorgaat met de stoeltjes-
lift door het centrum. De fabri
kant, Willy Bülher heeft laten
weten dat hij in dat geval het
propject op tijd gerealiseerd zal
hebben.
Grote problemen levert echter de
fundering van de ondersteuningspa-
Icn van de kabelbaan. De heer A. J.
Fibbe heeft reeds toestemming van
het gemeentebestuur de kabelbaan in
het centrum te plaatsen. Op de hoek
van het Weena en de Karei Door
manstraat komt een instapstation. De
haan gaat daarna via Weena en Cool-
singcl naar de hoek van Coolsingel en
Binnenweg waar een tweede station
is en vervolgens via Binnenweg en
Karei Doormanstraat weer terug naar
het punt van uitgang.
De palen waaraan de kabel komt te
hangen zijn niet dikker dan een lan
taarnpaal. Ze krijgen ieder ongeveer
vier betonnen heipalen van twin.tig me
ter lengte als fundering. Het probleem
is dat iedere fundering weer anders zal
zijn. Overigens heeft de heer Fibbe
het gemeentebestuur moeten beloven
dat als de baan wordt afgebroken al
die betonpalen weer uit de trottoirs
verdwijnen.
De baan zal op de Coolsingel boven
de tramdraden en boven de bomen
gaan. De hoogte waarop de passagiers j
worden vervoerd varieert dan van zes
tot twaalf meter. De open bakjes (wel j
met een dakje er boven) geven plaats
aan twee passagiers.
De bedoeling is dat de baan voor
Rotterdam behouden blijft. Waar- j
schijnlijk komt de baan dan wel el-
ders in de stad. Er is reeds geopperd
in Hoek van iITolland langs de Nieu
we Waterweg en naar het strand. Er
is echter nog geen beslissing over ge
nomen. „De hoogste bieder kan hem
krijgen", zei donderdag de heer Fib
be.
ROTTERDAM Achter
liet voetbalprogramma van het
komende weekeinde zal op
nieuw de bepaling staan: ij» en
weder dienende. Immers, de
velden, reeds in slechte staat
als gevolg van de vaste greep
waarin de winter ons land
nu al weken heeft, kunnen
niets meer hebben.
Als gelukkige omstandigheid moge
gelden dat er droog weer verwacht
wordt. Maar een nacht vorst of een
paar fikse regenbuien zullen zeker
als gevolg hebben dat het amateur
programma er opnieuw in zijn ge-
heel uit gaat en dat het doorgaan
van de betaalde sector dubieus wordt.
Toch dienen spelers, trainers en
managers zich op te maken voor de
strijd. Dat zoiets zwaar valt, met een
i nieuwe afgelasting als schaduw op
de achtergrond laat zich gemakke-
lijk raden.
9 ISiet lastig
Feijenoord lijkt het op papier niet
niemand anders bekend dat de pun
ten voor topclubs en underdogs
vooral tijdens de tweede competitie
helft dubbel belangrijk zijn. Ernst
Happel is dus op zijn hoede voor de
ploeg uit Velsen, die tijdens het
weekeinde in retraite zal gaan in
hotel Bredero in Bloemendaal.
Voor Ajax ook al geen zware kluif.
In theorie dan. In de praktijk zal het
zo zijn dat GVAV mét DWS op de
onderste plaats verzeild geraakt,
zijn huid duur, zeer duur zal verko
pen. Bovendien lijkt een wedstrijd
van 120 minuten,, zoals Ajax tegen
Napoli speelde, zelfs voor een ploeg
als die van Rinus Michels niet in de
koude kleren te gaan zitten.
DWS trekt naar NAC. om daar te
pogen wat aan de afbrokkelende
image te dokteren.
0 Degradatieduel
DOSSVV is een regelrecht degra
datieduel. Ook hier geldt dat de pun
ten belangrijk zijn. ADO, dat tegen
PSV zo verrassend goed aantrad,
gaat naar Twente, dat zeker revan-
chegevoelens koestert ten opzichte
van de in Den Haag geleden 41
nederlaag. PSVMVV zou wel eens
niet ver van het gelijke spel kunnen
afliggen. Tenzij de formatie van
lastig te krijgen. Ernst Happel maakt j Linder de cadans bijtijds terug krijgt
evenwel nooit de fout een tegenstan- Holland Sport, afgelopen week dui
der te onderschatten. Zo ook tegen het delijk minder dan MVV. kan het
in de kuip op bezoek komende Tel- prestige opvijzelen ten koste van
star niet. Het is de Oostenrijker als Go Ahead. Omdat het duel op Hout-
rust plaats vindt, hebben Sjaak Rog
geveen c.s. een goede kans. Haarlem
Sparta en AZ'67NEC zijn wed
strijden tussen goede middenmoters.
Al wil dat niet zeggen dat er daar
om minder om de punten geknokt
zal wordeh.
Vervolg van pag. 1
De journalisten hebben zich naar zijn
mening meer op bijzonderheden dan
op de algemene situatie geconcen
treerd door het slechte eruit te pik
ken en het goede terzijde te laten.
Joint Church Aid, de groep van 21
kerkelijke organisaties in Europa en
darbuiten, heeft besloten haar 16
vliegtuigen uit Nigeria terug te trek
ken. nu de regering in Lagos heeft
verboden er hulpgoederen mee van
Sao Tome naar Nigeria te vliegen. De
goederen worden ter beschikking ge
steld van organisaties die wel door
Nigeria zijn goedgekeurd.
Naar journalisten thans melden,
verdwijnt de discipline bij het Nigo-
riaansc leger in Biafra. Een aantal
wapens is in handen gevallen van
hongerige plunderaars, die aanvallen
doen op warenhuizen, waar nog eten
te krijgen is.
Gevlucht
(Van onze correspondent)
WAGENINGEN Mens
contra milieu. Onder die titel
worden van 28 tot 31 januari in
Wageningen de katholieke stu
dentendagen gehouden. Men wil
vooral de actie tegen de lang
zaam voortsluipende milieu
verontreiniging stimuleren; de
Nederlander te leren wat hij zelf
moet nalaten om de lucht niet
nog vuiler te maken, is een
ander punt.
De aftakeling van ons milieu is een
sluipend proces, zei gisteren tijdens
een persbijeenkomst de Wageningse
prof. dr. P. G. Fohr. hoogleraar in de
waterzuivering en volgend jaar be
zetter van de nieuwe leerstoel milieu
hygiëne.
Hoe nuttig het ook is in het oog
springende zaken als de Rijn'vervul-
ling te signaleren, we moeten ons
realiseren dat de geleidelijk verlo
pende aanslagen op ons leefmilieu het
grootste gevaar vormen.
Landbouwvergiften. ongezuiverd
afvalwater, afvalgassen, dat alles
mag op korte termijn niet direkt i
waarneembaar zijn, op den duur
kunnen ze de natuurlijke evenwich- j
ten totaal ontwrichten. Er zijn symp- I
tomen die het ergste doen vrezen, al-
dus de hoogleraar.
Het congres, dat de betiteling ..ka
tholiek" liever wil-vergeten, gaat de i
zaak van alle kanten bekijken. Nadat
minister Lardinois van Landbouw de
opening heeft verricht, gaan de onge
veer vijfhonderd deelnemers luisteren
naar een filosoof, een socioloog en een
bioloog.
We kunnen niet terug naar een
land met alleen .schone" landbouw,
dat alle industrie uitbant. Welzijn is
niet mogelijk zonder welvaart, wel
vaart niet zonder vervuiling. Ook dat
is een aspect dat grondig zal worden
belicht door twee economen, terwijl
twee artsen zich buigen over de in
vloed van de vervuiling op de mens.
Een Progil-werkgroep, een groep
tegen de vestiging van een elektrici
teitscentrale aan de Kagerplassen en
een Rijn-Scheldedeltawerkgroep hou
den zich bezig met. plaatselijke aan
slagen op de leefbaarheid; andere
discussiegroepen hopen met aktie-
schema's te komen na inleidingen van
staatssecretaris Kruisinga over ver
antwoordelijkheid van mens en staat
en prof. Maas over het toekomstmo
del van onze leefwereld.
Leerstoel
Hel is de LH niet genoeg natuurbe-
Volgens een officier van het inter
nationale waarnemersteam is de helft
van de militairen bij een aantal een
heden verdwenen. Zij hebben hun
wapens verkocht en lopen doelloos
rond. De blanke verpleegsters zouden
weigeren de ziekenhuizen te verlaten,
tenzij zij een legerbewaking krijgen.
De waarnemer zei verder dat een
aantal blanke verpleegsters is ver
kracht door militairen van het derde
regiment van mariniers. Zij zijn de
rimboe ingevlucht en weigeren te
voorschijn te komen.
Plunderaars, hoofdzakelijk oud Ibo-
soldaten, gebruiken de Nigeriaanse
wapens om zelfs overdag warenhui
zen en medische opslagplaatsen aan
te vallen. (Het huwelijk van gouver
neur Diete-Spiff van de rivierprovin
cie heeft de missionarissen, die nog
steeds wachten op voedsel voor de
uitgehongerde vluchtelingen, woe
dend gemaakt. Bij de huwelijksvie
ring weren uitgebreide diners en re
cepties gegeven voor de gasten....
Een priester liep rood aan van
houd en natuurbeheer, een leerstoel woede toen hij vertelde: „Terwijl aan
van congres voorzitter dr.
Mörzer Bruijns, en waterzuivering te j
doceren. Men wil ;le waterzuivering
onderdeel maken van een opleiding j
voor de beheersing van water, bodem
en lucht.
Gezondheidsleer èn de maatschap- i
pelijkc aspekten van dc problemen j
komen daarbij aan dc orde in keu- i
zovakken om de opleiding niet toe te
spitsen op louter technische aspekten.
Men hoopt de studierichting in okto
ber al van de grond te krijgen. De j
ideeën die de congresganger gaan be
praten, kunnen dus als de minüster
meewerkt vr(j snel in realiteit worden
omgezet.
de ene kant van de stad 600 kinderen
doodgaan van de honger, wordt aan
de andere kant oen diner voor 100
gasten gegeven met een speenvarken
en champagne." Artsen waren even
eens woedend, toen zij de bruidstaart,
die in de vorm van een kanonneer
boot was gemaakt, door zeven kelners
uit een hotel zagen dragen.
De hulpverlening, die dc Icdcralc
regering op gang trachtte te brengen
nadat men de hulp van internationale
organisaties had geweigerd, schijnt
niet toereikend te zijn voor de dui
zenden vluchtelingen, die de wegen
blokkeren doordal zij proberen hun
oude dorpen weer te bereiken.
