mens op
de maan
't Werd stil op Soestdijlq
WEL GEZOND?
ZIJN WE NOG
i
'erwarring
er
eesten
Giganten
Geld toveren
GROOT-ROTTERDAM
SPORTIEVE ROEM
OMWENTELING
MISCHE EXPANSIE
jaren 60 kenmerkten zich, naast zoveel anders,
een zeer intensieve economische bedrijvig-
die ons land in 1963 op een hoge conjucturele
groot tekort aan arbeidskrachten in bijna
bedrijfstakken en een loonexplosie, waarvan de
K ial-economische luchtdruk nog heden ten dage
strak geleide loonpolitiek, waarbij sinds 1945
uian.eiijr\erwijsj de loonsverhogingen tot op tien
van percenten van hogerhand werden voorge-
n even. kreeg een abrupte afsluiting. Daarvoor in
n plaats kwam evenwel het haasje-over-spel met
grijzen, waardoor onze concurrentiepositie ten op-
van diverse andere landen aanzienlijk werd
ikt. Maar ook daarover mogen we aan het eind
deze tien-jaren-periode niet te veel klagen, want
,e kleine land kan nog steeds heel goed mee.
et deze ontwikkeling kwam echter tevens het
if dat op straffe van ondergang econo-
he krachten gebundeld moeten worden en dat
Ie tot een lange reeks van fusies. Waar dit besef
aat (of helemaal) niet doordrong, sloeg de wet
economie hard toe: honderden ondernemingen
iten inkrimpen of worden opgeheven en daarmee
in de vorm van onverwacht ontslag, veel mense
lijk leed gepaard. De schrijnende gebeurtenissen bij
Van Heijst en Davo leidden evenwel tot een verhel
derd inzicht bij ,,de" ondernemers, dat werknemers
geen baaltjes meel"zijn.
Van grote economische betekenis was ook de
vondst van de aardgasbel in Groningen: eerst een
raadselachtige, toen een grote en daarna een enorme
bel, goed voor voldoende energie en warmte tot
minstens het eind van deze eeuw, maar al evenzeer
met schaduwkanten: mijnen dicht en vele brandstof
handelaren in grote moeilijkheden.
Een heel land schakelde in geweldig tempo op
deze rijke bron over ondanks de vijfdaagse werk
week, die in het begin van de jaren 60 als een
welvarende sneeuwbal door het land rolde met in het
kielzog de komst van buitenlandse arbeiders, verder
gaande automatisering en computering.
Wel. met die computers gaan we dan de jaren 70
in. Alle futurologen voorspellen dat deze wonder
baarlijke vindingen van menselijk vernuft de ontwik
kelingen ingrijpender zullen beïnvloeden dan andere
technieken ooit hebben kunnen doen. Wie weet,
misschien zal een computer zélf u over tren jaar
melden dat zulks inderdaad het geval Is geweest
ffaires, die Nederland in rep en
brachten, waren er genoeg. In
„1 zorgde Verolme voor sensa-
met jn REM-eiland, dat noq
half jaar na de eerste tv-uit-
lingen erd bezet door politie*
inen en uit de ether ging.
Iven abrupt kwam er in 1966
einde aan het Vara-pro-
mma „Zo is hetDe sa-
nstellers wilden een persifla-
teven op een interview van
Bouman roet burge
ster Van Hall en daarmee
■n de Vara-bestuurderen
niet eens. „Zo is het...."
ïst verdwijnen.
enzelfde lot onderging een
later VPRO's Hoepla nadat
Phil Bloom honderddui-
den kijkers tot opwinding
gebracht,
itiger was de zgn. „Chi-
affaire" in 1966, die
Heel wat affaires
Op velerlei wijzen werd en wordt onze gezondheid tot
in het beangstigende bedreigd. Geweldige wetenschappe
lijke prestaties, zoals de hartoverplantingen, waarvan de
eerste geschiedde bij de Zuidafrikaan Louis Washkansky
eind 1967, spoedig gevolgd door zijn landgenoot Blaiberg.
die vrij lang in leven bleef, staan tegenover de toenemen
de hart- en vaatziekten, terwijl ook de gevreesde kanker
nog lang niet is uitgegroeid.
Lucht- en waterverontreiniging nemen nog met de dag
toe en bovendien wordt ons lichaam van binnenuit onder
mijnd door het overmatig eten. drinken en roken, alle
campagnes van dr. Meinsma ten spijt. Het gemak dient
de mens was de leuze, maar die mens moet zelf het gelag
betalen. Niemand zal ontkennen dat onze conditie
verslechtert.
Incidenteel werd de gezondheid aangetast door het op
treden van de Plantaziekte (1960) en de haringworm (1965
en 1967) en vooral in Duitsland was het kalmeringsmiddel
Softenon er de oorzaak van dat honderden kinderen ver
minkt ter wereld kwamen. Een in-triest drama van de
zestiger jaren. Jarenlang juridisch touwtrekken was hier
van het gevolg. Op veler gezondheid is ook de „pil' van
invloed, die de laatste jaren op grote schaal wordt ge
bruikt als zijnde het middel bij uitstek ter voorkoming
van zwangerschap. Op tal van manieren wordt men over
de „pil" voorgelicht, wat tien jaar geleden eenvoudig
ondenkbaar was.
De versnelde sociale,
maatschappelijke, economische
en technische ontwikkeling zet
te een scherp stempel op het
politieke leven. Bewijs: geen
enkel kabinet maakte een nor
male parlementaire zittingsperi
ode door.
Het ministerie-De Quay dien
de 23 december 1960 zijn
ontslag in (motie-Van Eiber
gen). Het ontslag werd inge
trokken en het kabinet haalde de
eindstreep.
Het ministerie-Marijnen
sneuvelde 27 februari 1965 om
het omroepbeleid; het ministe-
rie-Cals ging 14 oktober 1966
onder in de nacht van Schmel-
zer en het ministerie-Zijlstra
trad 5 april 1967 af als tus-
sen-kabinet als gevolg van de
uitgeschreven vervroegde ver
kiezingen.
Duidelijker kwam het groei
end politiek onbehagen aan het
licht door de oprichting van de
Boerenpartij (in 1963 voor het
eerst in de Tweede Kamer).
In D'66 uitte zich vooral de
drang van ck? vernieuwing van
het oude politieke systeem.
De burger wenst, dat er min
der zonder hem wordt beslist
en vraagt duidelijkheid en ver
antwoording. Hij voelt het ge
brek aan gerechtigheid niet al
leen nationaal, maar ook mon
diaal Daarom ook het gesprek
over vernieuwing en democra
tisering in en tussen (Groep
Achttien) de partijen.
Daarom eveneens in de par
tijen de aanval op het systeem
(radicalen) en de buiten-parle-
ontstond toen leden van de Chi
nese legatie een Chinese
lastechnicus, die in Nederland
asiel wilde vragen, kidnapten.
De man werd dood teruggevon
den en de Haagse politie, op
zoek naar daders, belegerde we
kenlang de legatie. Tot arresta
tie kwam het echter niet: de
Chinese zaakgelastigde werd
uitgewezen en op Schiphol ge
dwongen het vliegtuig naar Pe
king te nemen.
Minder vlot kwam Yvonne
Paul, een jaar later, aan een
vliegticket. De Amerikanen
weigerden haar het visum en
hoewel ze wekenlang op Schip
hol bivakkeerde, kwam het
ja-woord niet; wél de mare
chaussee, die haar met zachte
hand wegvoerde.
In de financiële wereld was
het het bankiershuis Teixeira
de Mattos, dat voor onrust
zorgde. Het kwam in 1966 in
liquiditeitsmoeilijkheden door
malversaties, waardoor velen
een strop leden. De enig behe
rende vennoot werd gear
resteerd en een jaar later be
recht.
turbulent brok jeugd-
liment voor later, vooral
mode, ontspanning en
ist betreft. Tegelijk met het
gen van de rokzomen wordt
unstenaar agressiever, dries
en meer overtuigd van zijn
voor de gemeenschap.
eze jaren zestig zijn de jaren
de contraprestatieregeling,
onophoudelijk zoeken naar
uitingsmogelijkheden,
uwe materialen, van weg-
rpkunst, van kitsch, maar
van originaliteit.
Cabarets spruiten uit de grond
ook de mini-theaters. Het
litionele schouwburgbezoek
beangstigend achteruit,
ar de belangstelling van de
gd voor toneel wordt gaan-
'eg groter en daarmee de
iek. Aan het eind van de
liger jaren smijt men met
en tomaten. „Naar het
bestel", roept men, „Ja7\maar
wij krijgen de klappen", zeggen
de acteurs.
Het zijn de jaren van struc
tuurwijziging, het kunstbeleid
wordt veelomvattender en ver
takt zich meer en meer, zodat
de verwarring vaak onvermij
delijk is.
Bij concerten van nieuwe
muziek loopt het publiek de zaal
uit; jawel, ook het publiek
wordt kritischer, maar blijkt
toch wel te willen nadenken,
praten, begrijpen, wat in deze,
soms chaotische jaren niet zo
gemakkelijk is.
En zo gaan we pratend 1970
in en laten we dan maar hopen
dat er eens een eind komt aan
de spraakverwarring.
Opspraak - Inspraak
Terwijl er aan het basison
derwijs nog steeds gedokterd
wordt, zijn het voortgezet en
het hoger onderwijs in een
maalstroom van veranderingen
terechtgekomen.
Na een paar jaar experi
menteren betekent de invoering
van de mammoetwet niet alleen
dat de oude namen als ulo en
hbs plaats moeten maken voor
mavo. havo, atheneum en vele
andere.
Hel betekent vanaf de brug
klas ook een nieuw begrip
een grondige verandering in het
hele onderwijspatroon. Keuze
pakketten. de schooldecaan die
over beroepskeuze adviseert,
het schoolparlement dat leerlin
gen „inspraak" geeft, de ver
nieuwde wiskunde, het talcn-
practicum: nieuwe zaken waar
mee nog veel ervaring moet
worden opgedaan.
'J'urbulenter nog is de ont
wikkeling op de universiteiten.
Structuurveranderingen zijn
overal aanhangig gemaakt. De
student, nog niet zo lang gele
den ongeëngageerd, ageert nu
op politiek en maatschappelijk
gebied en bemoeit zich intens
met het bestuur van de uni
versiteit zelf.
mentaire acties met soms revo
lutionaire aspecten.
De versnelde ontwikkeling in
de jaren zestig begon de laatste
vijf jaar te lijken op een om
wenteling. De jaren 70 moeten
onthullen waar en hoe we te
recht zijn gekomen. En of het
welzijn van allen gelijke tred
heeft gehouden met de wel
vaart.
Voor het ruimteonderzoek is dit decennium het belangrijkste ge
weest uit de geschiedenis; het was althans de periode waarin in de
vorm van buitenaardse reizen de kroon werd gezet op wetenschappe
lijk werk van eeuwen.
De later bij een vliegtuigongeluk omgekomen astronaut Joeri Gaga
rin was in april 1961 de eerste, die de aarde verliet en daarmee
de Russen gelijk een flinke voorsprong gaf in de ruimterace. Van
lange duur was die voorsprong echter niet. want na de geslaagde
Mercury- en Gemini-programma's werden het tenslotte de Amerika
nen. die voor het eerst de aardse vlag plantten op buitenaards gebied.
De spectaculaire vluchten van Apollo 11 en 12 in juli en november
van dit jaar toonden, dat wetenschap en techniek tot ongekende
hoogten waren gestegen! Het door Kennedy gestimuleerde preten
tieuze programma („nog voor 1970 een Amerikaan op de maan")
werd met succes uitgevoerd.
Voordat het zover was, zijn eerst echter tientallen experimenten
uitgevoerd. Zowel Russen als Amerikanen zijn voorzichtig en stap
voor stap in de ruimte gedrongen: met bemande ruimteschepen en
onbemande verkenners. Loena's, Rangers, Surveyors en Lunar Orbi-
ters zorgden ervoor, dat de maan. die het eerste doel vormde, niet
helemaal onbekend gebied was toen tenslotte de eerste Amerikanen
er landden. Zij seinden tienduizenden foto's over. die er belangrijk
toe hebben bijgedragen, dat de bemande reizen konden worden
uitgevoerd.
Overigens was het niet alleen de maan, die dit decennium in de
belangstelling stond. Toen eenmaal was gebleken, dat de mens de
aardse aantrekkingskracht kon overwinnen, volgden de lanceringen
vah tal van aarde-satellieten, die waardevolle informatie over de
ruimte leverden. Op het ogenblik cirkelen er daarvan honderden
rond; onder meer ook de weer- en communicatiesatellieten, die hun
directe nut voor de mensheid al ruimschoots hebben bewezen.
Ook verder in de ruimte werd onderzoek verricht. Venus- en
Mariner-sondes gingen naar Venus en Mars en leerden, dat deze
evenals de maan weinig perspectieven voor menselijke bewoning
leveren. Venus niet omdat de temperatuur er zo rond de 400 graden
schommelt en de druk van de voornamelijk uit koolzuurgas bestaande
damprking niet minder dan 20 atmosfeer bedraagt. En Mars niet
omdat daar een dampkring vrijwel geheel ontbreekt.
Toch gaat men verder. Het komend decennium zal naast de maan
ook Mars weer in het centrum van de aandacht staan. En wellicht nog
aan het eind van de nieuwe tien jaar-periode zal ook daar vaste voet
worden gezet door de mens.
Scheepvaart en scheepsbouw
hebben in de jaren zestig een gi
gantische ontwikkeling teweegge
bracht. Nieuwe vervoerstechnieken
deden hun intrede en nieuwe typen
schepen verschenen op de zeven
zeeën.
Een omwenteling bracht het con
tainervervoer. Vele conventionele
schepen hebben het moeten afleg
gen tegen de opmars van de laad-
kist. En als allernieuwste ontwikke
ling kwam kort vöör de decennium
wisseling het zeeschip met lichters.
Rotterdam heeft het eerste schip
van dit type reeds begroet.
Reuzen-tankschepen van 50.000
ton groeiden uit tot olie-giganten
van 300.000 ton en meer. En ze
worden nog groter. Aan het eind
van de jaren zeventig zullen er
schepen van één miljoen ton varen.
Televisie.' Het medium, dat in
ons land zijn overrompelende op
mars maakte in de jaren 60 en een
licel volk in beroering en bene-
ging bleek te kunnen brengen.
Soms sloegen de gulven van kritiek
luiog over de beeldbuis, soms nok
stond de overigens vaak zo ver
deeldemenigte als één man ach
ter haar en dal is eigenlijk in 1962
begonnen mei de befaamde nachte
lijke bedot-uitzendingf' vanMies
Boonman voor ..Open het dorp".
Een gigantische aklie voor een
heel fijn doel (Het Dorp is inmid
dels gebouwd), die niet minder
dan ruim dertien miljoen gulden
opbracht. De televisie bleek een
ideaal middel om de mensen bij
nood-zakelijkheden te betrekken.
Geen wonder dus dot dit me
dium na het succes voor Hel dorp
ook voor diverse andere goede
doeleinden werd ingeschakeld
kerkbouuaktie Antwoord '64 en de
hulpacties voor o.m. India, Biafra
en Kom over de brug voor hon
derden andere noodgevallen).
Toch waren er tekenen dat ook
dergelijke tv-aclies al ueer als „ge
woon" ervaren uerden: de dalende
opbrengsten...
my-
Prinses Beatrix en prins Claus in de eerste metrotrein. die in
januari 1968 door Rotterdam rijdt. Symbolisch weerspiegelt zich
hier de ontwikkeling van de Maastad naar een metropool. Een
gigantische haven- en industrie-uitbreiding is grotendeels vol
tooid, de stad kreee een nieuw hart. een concert- en coneresoa-
leis, een universiteit, een aanzet van een metronet als deel- van
een verbeterde infrastruktuur. Rotterdam telt nu zijn schepen bij
tienduizenden; zijn goederenoverslag bij honderden miljoenen
tonnen. De stad groeide tot on-Nederlands formaat en zal verder
stuwen, de Delta in. Een en ander echter niet zonder kritiek.
Overzien we de laatste tien jaren, wal sportprestaties betreft, dun, sprin
gen de wereldtitels van Sjoukjc Dijkstra. Anton Ceesink, Wim Ru-ka, Henk
\an der Grift, Kees Verkerk. Jan Janssen, Tiemen Groen, Piet de Wit,
Henk Nijd am en Jaap Oudkerk er meteen uit. Olympische successen in
de vorm van een gouden medaille waren er voor Sjoukjc Dijkstra. Anton
Gccsink, twee wielcrkwartetten. Ada Kok. Kees Verkerk. Ans Schut en
Carry Geijssen. Bijzonder knap was ook de overwinning, die Jan Janssen
als eerste Nederlander in de Tour de France behaalde. In tegenstelling tot
liet nationale team, waren er voor clubtcains en dan in het bijzonder voor
Ajax en Feijenoord successen weggelegd in het Europa Cup tornooi. Vers
in het geheugen ligt nog de finaleplaats van Ajax in .Madrid. Milann, toen
overwinnaar van Ajax, werd nu uitgeschakeld door Feijenoord.
Van het koninklijk gezin, zoals v\e
dat zo'n kleine twintig jaar hebben
zien groeien en bloeien, zijn op
Soeatdijk alleen koningin Juliana en
prins Bernhard overgebleven. Het
vormt dus geen uitzondering op een
gewoon oer-Hollands gezin, waarvan
de kinderen na verloop van tijd hun
bestemming vinden.
Met koningin WilheJmina ontviel
ons in november 1962 een vorstin
die vijftig jaar lang een belangrijk
stempel op onze samenleving drukte.
Zij leeft in de berinnering voort als
de vrouw die eenzaam maar niet
alleen was. Haar witte begrafenis
wae, zo meende zij, daarvan een
getuigenis. Enkele maanden tevoren
bad ons volk bet zilveren huwelijks
feest van Koningin en Prins luister
rijk gevierd.
De overgang van prinses Irene
naar het rooms-katholicisme in le-
bruari 1964 en baar huwelijk met de
carlist Karei Hugo in april van dal
jaar waren bet begin van enkele
bewogen jaren voor de koninklijke
familie.
Rookbommen hulden in 1966 de
trouwkoets van prinses Beatrix en
prins Claus in nevelen en een jaar
later werd liet huwelijk tussen prin
ses Margriet en de Schiedammer
Pieter van Vollenhoven gesloten.
Toen was alleen prinses Christina
nog ..thuis", die tot 1963 prinses
Marijke heette. Thans verblijft zij
reeds geruime tijd in Canada, waar
ze muzieklessen volgt.
Sinds 1967 wordt bet ene na bet
andere prinsje geboren: in april
1967 Willem-Alexander (van Beatrix
en Claus), een jaar later Maurits (van
Margriet en Pieter van Vollenhoven
in september 1968 Johan Friso (van
Beatrix en Claus) en in oktober jl.
hun derde zoon, die Constant ijn
genoemd wordt.
Prinses Margriet kreeg afgelopen
donderdag Eerste Kerstdag
baar tweede zoon. En prinses Irene
verwacht in februari a.s. haar eerste
kind. Vijf kleinzonen vormen nu al
de trots van liet toch niet zo een
zame koninklijke paar op Soe.-tdijk,
