schaak
Coby pijnigt duizenden hersens
Elders zal ze opduiken
STRIP
TEASE
HAPJE ETEN IS
RUIMTE EEN PROBLEEM
GEPERSTE BLOKJES
IN EETBAAR PAPIER
door Jeanne de Vlieger
Remise gemist
ft
I
1
dialoog
door
dr. C. Rijnsdorp
ZATERDAG 27 DECEMBER 196»
-If Scott Carpenter bij een van de eerste voedingsexperimenten i
wichtloze toestand: eten uit een knljpfles.
Hoe eten ze in de ruimte? Bij langere vluchten blijkt de voe
ding een sterk moreel aspect te hebben. Eén van de astronau
ten dacht zelfs dat, indien zij op de maan een lekker hapje kon
den eten, het verblijf langer zou kunnen duren. Deskundigen
proberen een zo gevarieerd en smakelijk mogelijke voeding
samen te stellen voor de mannen in de ruimte. De keuze is nog
beperkt dat hangt samen met de kleine opslagruimte in de
capsule en het geringe gewicht dat het voedsel mag hebben.
Correspondentie aan da heer H. i. J.
Slavekoorda, Goudrelnetstraat 125,
Dan Haag.
Een van de zuurste dingen die
een partijspeler kan overkomen is,
dat hij zoals men dat noemt
„remise in de hand heeft" en zich
dit dan door één onberaden zet uit
de hand laat slaan.
Men mag de amateur hierover
niet te hard vallen. Het is dikwijls
al mooi dat hij zich urenlang, soms
in uiterst benarde omstandigheden,
bekwaam en koelbloedig verdedigt,
de ene aanval na de andere af-
(1) Uk e
A
A
WK
w
ii
A
A
- -
weert, de ene valstrik na de ande
re weet te ontlopen.
En dan komt eindelijk de vrucht
van dit moeizame werk in zicht:
het lijkt nu wel zeker dat de partij
in remise zal eindigen. Onbewust
ontspant de taaie verdediger zich-
hij denkt dat hij er nu is. Hij leunt
mentaal gesproken achtero
ver en doet één onzorgvuldige
zetl En als een havik schiet de
tegenstander op hem neer en vol
trekt het vonnis!
Ditmaal drie stellingen van dit
type. Ze zouden desgewenst ook
kunnen worden opgediend onder
het motto „Eenvoudig" waarvan
wij ons verleden week bedienden
U hebt dat overigens wél verdiend
na de verschrijving welke ons in
de rubriek van 20 december over
kwam (Zie hieronder oplossinq
2!).
(1) Petroajan Matanovic. Na I.DhSI
Dat voedsel mag weinig on
verteerbare delen bevatten, daar
afvalstoffen moeilijk kwijt te
raken zijn. Het moet voldoen
aan bacteriologische eisen en
voldoende calorieën bevatten
(pl.m. 2500 per persoon per
dag).
In het ruimteschip zijn koe
ling noch kookvoorzieningen
aanwezig. Het voedselpakket
dient ongeveer twee weken
zonder kwaliteitsverlies bij een
temperatuur tot 37° C te kun-
zat de zwarte dame in de val. Er is
?een enkele verdediging meer tegen
g3! Zo eenvoudig was het.
(2) Jankovec Fajlr. Met deze opgave
hebben wij U. helaas, een lelijke poets
gebakken. Niet wit aan zet won de
zwarte dame. maar zwart aan zet won de
witte damel Eèn zet slechts: 1. ...Lc5! en
de val is dicht. Als de witte dame naar
een schijnbaar veilig veld uitwijkt komt
2. Pf3t en de witte dame valt. Onze
excuses voor deze verschrijving.
(3) A. Zaltsev Geiler. Och ja. na
tuurlijk: Zwart speelde 1Dgltll en
dan volgt na 2.Txht natuurllik 2. Dxhl
mat. Aan U om uit te vinden (*et zwart
ook na 2 Dc8-c2 wint.
nen worden bewaard. Men
houdt er rekening mee dat in
de capsule plotseling verande
ringen van temperatuur en
druk kunnen optreden en er
een relatief hoge vochtigheids
graad heerst
Uit de weinige ervaring blijkt
dat gedroogde, vacuum verpak
te voedingsmiddelen het 't best
doen. Sommige voedingsmidde
len kunnen droog worden ge
consumeerd, aan andere wordt
water toegevoegd. Bij de laatste
Apollovluchten was warm wa
ter aanwezig.
Astronauten-voeding wordt
„gevriesdroogd". Deze voeding
heeft een groot volume, waar
om het eten na het drogen
wordt samengeperst om de
lucht eruit te verwijderen.
Daarna wordt het verpakt in
flexibele bussen waarin de
druk wordt verminderd voordat
ze worden gesloten.
Sommige vetrijke voe
dingsmiddelen blijken na het
drogen erg brokkelig te zijn.
Ook wordt uit gebak vet ge
perst door de verminderde druk
in de verpakking. Men laat nu
het vet weg uit vruchtencakes
(die drooggevroren worden) en
verlaagt het vetgehalte van vet
rijke voedingsmiddelen.
Voor het samenpersen moet
de voeding een behandeling on
dergaan waardoor het soepel
wordt. Bros voedsel valt door
samenpersen uiteen en geeft
kruimels, die bij gewicht
loosheid rondzweven en zo
schade kunnen berokkenen
aan apparatuur en humeur van
de astronauten.
Vers brood en luchtig gebak
•ten de mannen niet: wanneer
ie verpakking vacuüm gemaakt
vordt, valt het volkomen uit-
•en. Het voedsel wordt door
?en speciale behandeling an
ti-bros gemaakt, en wordt met
een stevige eetbare deklaag om
huld.
Sandwiches, toost, gebak,
koekjes en samengeperste
graanprodukten doopt men in
een gelatineoolossing voor ze
„gevriesdroogd" worden. Gela
tine verstevigt namelijk de
structuur en voorkomt kruime
len. Cake is na zo'n behande
ling kleverig en wordt nog ex
tra in zetmeelpapier verpakt,
een eetbaar papiertje van rijst-
of aardappelmeel.
Geen enkele deklaag *s
geschikt voor alle voedingsmid
delen men experimenteert
met andere soorten, maar gelati
ne voldoet het beste. Koekjes
Wat gebeurde ar r
m
1
ff"
W
4
1
i
A
A
A
T-
b 1 g h
Wat gebeurde er na 1. Dd3
Wat gebeurde er na 1.
Een aardige, blonde
vrouw met heldere kijkers
en vriendelijke mond heeft
velen in de kerstvakantie
de hersens doen pijnigen.
Zij schat haar slachtof
fersdit jaar op meer dan
wtintigduizend. Coby Mar-
tius, moeder van twee zo
nen, heeft van een liefheb
berij haar beroep gemaakt:
zij vervaardigt puzzels. Van
haar kwam een boekje uit
in de Prismareeks, een
tweede is in voorbereiding.
Coby Martius: „Vijf jaar ge
leden begon mijn man een ei
gen persbureau Voorheen werk
te hij voor Pers belangen. Wij
hebben hier in Utrecht bureau
aan huis. Mijn man kwam op
het idee dat het leuk zou zijn
om mijn werk gebundeld te
zien. We leurden ermee bij di
verse uitgeverijen. Na verloop
van een jaar kon ik bij Het
Spectrum komen praten. Tot
dan toe werkte ik (al vijftien
Coby Martius
jaar) anoniem. Ik heb geen con
tact met de puzzelaars; zij
schrijven immers de oplossin
gen naar de bladen die bij mij
geabonneerd zijn. De enige re
actie die je ooit krijgt is, als er
een fout in =en puzzel zit".
„Dat boekje gaf me dus een
enorme voldoening. Het is ietP
Over één ding zijn alle le
zers het eens: de Kerk heeft
toekomst, want Jezus Christus
heeft toekomst. Niettemin is
er een crisis in het geloof te
constateren in vele kerken.
Mevrouw C. de G. te D. ad
viseert: verandering van spijs
doet eten. Dit zou ik willen toe
passen op de kerkdiensten.
Voor mij hoeft het niet, maar
er zijn jonge mensen die mis-
sohien tot de kerk terug zouden
keren als de diensten wat aan
trekkelijker zouden zijn"
„In Ierland bracht een predi
kant meer blijheid door muziek
en spel, dat sloeg zo in, dat de
kerk nu weer helemaal bezet is.
Als dominee een aantrekkelijk
verhaal weet te vertellen waar
wat inzit, dat strooit hij het
zaad. Waar gezaaid is. is kans
op vruchten. Dan moeten wij
de wasdom aan God overlaten.
Laten wij zelf meer blijde
christenen zijn als voorbeeld
voor anderen."
„De kerk als instituut, daar
ziet het donker voor uit. er is
een en al verdeeldheid. Velen
keren zich af omdat Gods
woord hun niet meer
aanspreekt. Dat ligt niet aan de
prediking maar aan de geestlo
ze tijd waarin wij leven",
meent de heer J. A. te B. „Het
is de grote afval, daar helpt al
leen bekering."
„Aan de toekomst twijfelen
Is al fout. Wel moeten we ab
ouderen met het nieuwe mee
wat niet altijd gemakkelijk i.<
anders blijft de ieugd weg
Zij zullen het over tien. twintig
Jaar net zo moeilijk hebben als
wij. 't Is wel goed dat we beide,
oude en jonge predikanten met
verschillende uitleg, op zijn tijd
horen", aldus mevrouw A. B. te
B.
„Alleen door de Godsregering
en die dan ook te doen uitgaan
in de staat", zegt de heer C. D.
te R., heeft de kerk toekomst".
Zijn vrouw voegt eraan toe: „E-
venals de Jood heeft de Kerk
toekomst waar twee of drie
in mijn Naam vergaderd zijn,
daar ben Ik in het midden.
Maar veel mensen willen
wijzer zijn dan God. Laten wij
ons verplicht weten onze gaven
ten goede en ter zaligheid ge
willig en met vreugde aan te
wenden."
Een 82-jarige abonnee zegt:
„Zelf heb ik me vele jaren in
het ambt aan de kerk gegeven
doch door de leeftijd schiet
er niet veel meer over dan het
gebed en de gave. En het mee
leven, dat ik door dit schrijven
wil betonen. Als de kerk een
liefhebberijtje was, had de kerk
geen toekomst, men verbijt en
verteert zichzelf door onderling
krakeel. Daar God mensen ge
bruikt voor zijn bouw. is he>*
noodzakelijk dat die mensen
bouwen op het fundament dat
God gelegd heeft. Als men dan
in Nederland de kerkelijke ver
deeldheid ziet roept dat toch
wel tot bezinning. In de refor
matie was het eerste wat zij
deden: de bijbel weer terug
brengen tot het volk."
„Als we de verslagen lezen
van de synodes zijn we ver van
kerkelijke eenheid. Al wordt de
gemeenschap der heiligen moei
lijk gezien, er zijn er nog velen
die zich als ranken van de
wijnstok met Christus verbon
den weten, met Hem en mei
elkaar. De oorzaak ligt ook bui
ten de kerk: sport en spel en
televisie, in de kerk slanpe pre
diking, het niet gebruiken van
de sleutelmacht, en het toestaan
van twijfel zaaien binnen de
kerk", aldus de heer A. V. te L.
Mevrouw v. d. G. te B. vind*
dat we ons geloof meer in de
wereld moeten belijden de
kerk wijst wel de weg, maar is
niet zaligmakend.
„Een kleine tweeduizend jaar
geleden is er gezegd: Indien het
uit God is, zal het blijven"
schrijft mevrouw van V. te dH.
Waar de kerk verdwijnt, elders
zal ze opduiken. Zij is het er
niet mee eens dat kerkgebou
wen ook voor profane doelein
den worden gebruikt. „Ik hoor
de zondag een uitzending van
het Leger des Heils. Dat was
«ebt horizontaal en verticaal.
-Ti ip'oers on te worden'"
In januari stellen we als onderwerp aan de orde: „Een nieuw begin".
We zijn benieuwd welke reacties dat oplevert. U kunt er alle kanten mee
uit. Geïnteresseerd wachten we op uw ernstige, luimige, dappere, eerlijke,
aardige brieven. Wie opent de rij? Bij plaatsing weer een pakje van de
post: Dokter zegt 1 of 2, Tip-parade of een verrassing naar keuze.
Tot schrljfs!
wat je in je handen kunt ne
men. Het leuke van dit werk
dat je de mensen enige uren
ontspanning door inspanning
bezorgt. Nee, je raakt nooit uit
geput, er zijn altijd wel nieuwe
ideeën. Je moet er wel een
soort zesde zintuig voor bezit
ten".
Vaak zet je eerst de grote
woorden in een puzzel op, dia
gonaal of langs de lijnen. Elke
puzzel wordt op millimeterpa
pier uitgezet, eerst in 't klad,
later net. Dan controleert een
assistent de hele zaak nog eens
helemaal".
„Een moeder is nu eenmaal
een verlengstuk van het huis;
werk je in de huiskamer dan ga
je er nogal eens af. Daarom
puzzel ik dagelijks enige uren
op kantoor. Mijn man verzorgt
dan de fantasietekeningen
eromheen".
Voor haar plezier maakt ze
zelf geen puzzels meer. Haar
voorkeur gaat uit naar doorlo
pers en cryptogrammen. Het
geheim van het cryptogram is.
achter de hersenkronkels van
de maker te komen. Heb je die
denkwijze eenmaal door, dan
valt een cryptogram vaak mee
Maakt Coby Martius puzzels
die afgestemd zijn op een be
paalde lezerskring? Nee. De
gulden middenweg is ook hier
het beste gebleken. Op verzoek
van een redactie maakte ze
eens erg moeilijke opgaven
voor zeer intelligente puzzelaars
na drie weken kwam het ver
zoek de puzzels maar wit een
voudiger te maken. Aan de
hand van de oplossingen weet
een puzzel-redactie namelijk hoe
de opgaven uitvallen.
Coby, bestaat er een soort
puzzelkunde? „Nee", zegt ze
beslist. „Dat moet je jezelf ei
gen maken". Ze is geen
voorstandster van puzzelwoor
denboeken, speelde al eens met
de idee er zélf een te maken,
een soort encyclopedie. „Dat
wordt dan een hele pil die
woord voor woord en ook nog
letter voor letter alfabetisch ge
zet moet worden. Bovendien
moet je ook goed weten, wat
die woorden betekenen. Nee, ik
werk niet met een woorden
boek, ga met mijn verstand te
werk en kijk zo de kamer eens
rond, dan is er altijd wel iets
waar je aandacht op valt".
Naamkaartjes worden weinig
meer gevraagd, in de mode zijn
nu kruiswoord-tweeling-raad
sels. spiraal, magisch vier
kant. „Ik werk gewoon op
bestelling. Wèl vraag ik voor
vakbladen (voor de luchtmacht,
de landbouw, de brandweer)
een lijstje met vaktermen. Hoe
meer puzzels je maakt, hoe
meer er gevraagd worden. Het
verdient niet onaardig", zegt ze
voorzichtig.
Coby Martius vindt altijd wel
tijd om naast het huishouden
puzzels te bedenken. De kinderen
zijn er al helemaal aan gewend
dat moeder rustig wil werken.
„Mijn grootste zorg is, punctu
eel te zijn. Hoe een cryptogram
tot stand komt? Eerst maak ik
de woorden kruislings klop
pend. dan bekijk ik wat ik met
die woorden kan doen.
Mevrouw Martius, deel van
het persbureau van manlief,
een zeer intelligenté vrouw,
lacht breeduit: „door oor-
ik
logsomstandigheden heb
mijn mulo-opleiding nooit afge
maakt". Ze kan er pret om heb
ben: wekelijks heeft ze tiendui
zenden met hogere opleiding bij
de neus....
Eén keer won ze een puzzel-
prijs van ƒ7,50!
JEANNE DE VLIEGER
en sandwiches krijgen ook een
extra laagje, één deklaag voor
komt het gekruimel niet. Dit
laagje bestaat uit gemengde
eiwitten, vetten en koolhydra
ten in water, zo dat de vetten
door een eiwitlaagje beschermd
worden. Dit deklaagje is warm-
tebestendig
De astronauten eten blokjes
ter grootte van een hap. Het
zetmeel van toost, koekjes en
graanprodukten wordt verkrui
meld en vermengd met vet, sui
ker, eiwit en aroma. Dan wor
den er blokjes van geperst, die
van een deklaagje worden
voorzien.
Bevroren vruchten worden tot
blokjes geperst, maar geen ge
zoete gekookte vruohten. Deze
vallen door hun zwakke struc
tuur uit elkaar en kunnen dan
geen vocht meer opnemen.
De technologen hopen het zo
ver te brengen dat astronauten
over voeding met een vrijwel
normaal vochtgehalte kunnen
beschikken, en dat ze maaltij
den kunnen opwarmen en
brood kunnen bakken in een
oven.
Met nieuwe verpakkingsma
terialen kunnen gewone voe
dingsmiddelen misschien geste
riliseerd worden meegenomen.
De verpakking van nu bestaat
uit een laagje omhulsel waarin
zich bijvoorbeeld een gedroogde
vruchtendrank bevindt. Op de
hoek van de verpakking zit een
ventiel dat past op het mondstuk
van de waterdoseringsappa-
ratuur. Het voedsel wordt met
water vermengd in en geconsu
meerd uit deze verpakking. In
de helm van het ruimtepak is
een inlaat aangebracht die past
op het ventiel van een voedsel
pakket of waterreservoir.
Misschien kunnen in de toe
komst voedingsmiddelen wor
den gemaakt uit kooldioxyde,
water en ureum, die door de
mens als afvalprodukten wor
den uitgescheiden.
Hapje ruimte: niet eenvoudig
en zo uitermate belangrijk voor
het succes van de ruimtevaart!
CHARLES DICKENS
DE LOTGEVALLEN VAN
NICOLAAS NICKLEBY
62
•Zij heelt mij zelf gezegd liitr te komen/ hernam Kaatje. 'Ikzou... ik zAgjs?
hier werk krijgen.'.- 'O1, dan had je aan de bel van de werksters n
trekken,' zei de knecht, terwijl hij naar een knop aan de deurpost wed
'Maar wacht! Het is mij ontgaan... Juffrouw Nickleby geloof ik?' - 'jf
antwoordde Kaatje. - 'Ga dan maar naar boven,' zei de man. 'Madar|
Mantalini wil u spreken. Pas op voor die dingen daar op de vloer
'Wacht hier maar een ogenblik,' zei de knecht, cn liet haar alleen.
In de aangrenzende kamer hoorde zij stemmen en ccn woordenwisscliri
'Als je zo verduiveld, verfoeilijk, overdreven jaloers bent,' zei Mantalil
'zul jc nog eens rampzalig worden - gruwelijk rampzalig - verduivi
rampzalig.' En toen volgde er een geluid alsof hij zijn koffie uitdronk.
'Ik ben al rampzalig,' antwoordde madame, blijkbaar pruilend. - 'D
ben je een ondankbare, ongevoelige kleine heks,' zei Mantalini. - 'Dat b
ik niet,' antwoordde madame snikkend. - 'Breng haar niet uit haar li f
meur,' zei Mantalini, een ei tikkend. 'Het is een verduiveld aardig, I
toverend gezichtje, en zij mag niet uit haar humeur raken, want d
bederft de lievigheid en maakt het zo knorrig en zuur als het akelig!
nachtspook.' - 'Ik laat mij niet altijd zo ompraten,' zei madame stug.e jare
'Zij zal omgepraat worden op de manier zoals zij zelf verkiest, of niet oi door
gepraat, als zij dat liever heeft,' zei Mantalini, met het eierlepeltje in z
mond. - 'Praten is heel gemakkelijk,' liet madame hierop volgen. - 'Ni ^ec|rj
zo gemakkelijk als men zo'n verduiveld ei eet,' antwoordde Mantali |a|_eo
'want dan loopt het over het vest, en ei past bij geen vest, of het moet c baar i
geel vest wezen.' - 'Je bent dc hele avond bij haar gebleven,' zei madan
- 'Waarachtig niet, mijn liefste.' - 'Dat ben je wel,' hervatte madame.dzak«
heb je aldoor in het oog gehouden.' - 'Die lieve, schitterende, knippen van
oogjes, hebben zij aldoor naar mij gekeken?' riep Mantalini met drom even'
rige verrukking uit. 'Wel verduiveld!' - 'En ik zeg nog eens datje ni 38
niemand moest walsen dan met je eigen vrouw,' hervatte madame.|g va
kan niet meer, Mantalini; liever wil ik vergif innemen.' - 'Jij zal ge wakt.
vergif innemen om'gruwelijke pijnen te krijgen, nietwaar?' zei Mant deze
lini, die naar de veranderde klank te oordelen zijn stoel verschoven sche kleine
te hebben om dichter bij zijn vrouw te komen. 'Jij zal geen vergif inr
men, want jij weet wel dat jij een verduiveld knappe man hebt, die tvi ,f
gravinnen en een douairière had kunnen trouwen-.' - 'Twee gravinnei :he k
viel madame in de rede, 'laatst heb je één gezegd.' 'Twee!' riep Ma de tot
talini. 'Twee verduiveld mooie vrouwen, echte gravinnen cn schatri aa'
waarachtig!'-'En waarom heb je datnietgedaan?'vroeg madame scha
send. - 'Waarom niet!' antwoordde haar echtgenoot. 'Heb ik niet op ein
matinéc musicale het liefste toverheksje van de hele wereld gezien, i
zolang dat lieve toverheksje mijn vrouw is, mogen dan niet alle gravinm
cn douairières van Engeland naar de
Mantalini sprak niet uit, maar gaf madame ccn luid klinkende kus, d
door haar beantwoord werd, waarna er nog meer kussen onder het ontbi
schenen gewisseld tc worden.
'En hoe staat het met de kas, liefje?' vroeg Mantalini, toen deze licfk
zingen ophielden. 'Hoeveel geld hebben wij nog?' - 'Zeer weinig,' ai zor
woordde madame. - 'Dan moesten wij nog wat opnemen bij dc ou met
Nickleby,' hernam Mantalini. - 'Jij kunt toch op het ogenblik geen gt hall
nodig hebben,' zei madame, op suikerzoete toon. - 'Mijn hartcpit din9ei
Scrubbs heeft zo'n prachtig paard te koop,' hernam haar echtgenoot, 'd |nen
het zonde en jammer zou zijn, het niet te nemen, te meer daar het v ;ven
niets te krijgen is.' - 'Voor niets?' riep madame uit: 'daar ben ik blij o ejn(.
- 'Letterlijk voor niets,' hernam Mantalini, 'want hij vraagt er niet mi mma
dan honderd guinjes voor, en het paard is zo fraai als er één zijn kan. I nsje|j
zal er in het park mee rijden naast de koetsen van de gravinnen die ik he
laten zitten. Zij zullen van spijt flauwvallen en elkaar naar de duivel ei ^vel
in het graf wensen. Ha, ha, ha!'
Madame Mantalini stond op, opende de deur, en ging de kamer in wa
Kaatje zat.
(WORDT VERVOL!
en ze
lat
get
ïnst:
ffaire
brac
Beeld Gods is een term uit de dogmatiek en is ons vertrouwd van de catechisatie af. Strip
tease is sinds een aantal jaren een variéténummer, waarbij een vrouw zich geleidelijk ontkleedt
(to strip) met de bedoeling de toeschouwers te prikkelen (wat een van de betekenissen van het
werkwoord 'to tease' kan zijn). Aanleiding tot dit stukje is een, schrik niet, filosofisch essay
onder de titel ,,De striptease kennistheoretisch beschouwd". Het is een van dé negen opstel
len, voorkomende in Leszek Kolakowski's boek, Over de sterfelijkheid van de rede (Mous-
sault's Uitgeverij, Amsterdam, 273 blz.).
Uiteraard vraagt dit boek om be
oordeling door vakgenoten. Het
oorspronkelijke werk is in het
Duits geschreven en bestrijkt dus.
met inbeqrip van de vertalingen
de Nederlandse is van Johan Win
kler een qebied groot genoeg
om onder vakgenoten een vol
doend aantal Iezer9 en beoorde
laars te vinden. Het zou boeiend
zijn een verzameling recensies van
filosofen te lezen. Maar de bedoe
ling van auteur en ultqevers qaat
natuurliik verder.
Een bezwaar is dat het boek te
omvangrijk en te gedegen is om
het in een klein artikel af te doen.
Over elk essay zou uitvoerig
geschreven kunnen worden: ik
denk hier aan de laatste twee in
het ,bi|zonder: „De grote en kleine
complexen der humanisten" en
„Het rationalisme als Ideologie"
Men moet eenvoudig een keus
doen, ie zelfs een keus uit een
keus
Kolakowsky wordt beschreven
als een orensgeval tussen Oost en
West. Rooms-katholiek van aeboor-
te. werd hij al iong tot het marx
isme bekeerd. Hii studeerde
wi|9begeerte aan de universiteit
van Lodz en voltooide ziin oplei-
dinq in Nederland en Parijs In
1958, 31 iaar oud, promoveerde hij
op een studie over Spinoza.
Al heeft hij met het geloof van
zijn Ieugd gebroken en rekent hij
alle aeioviaheid tot een primitief
stadium waar een volwassen
mensheid van af moet, hil weet
aan het in ziin ieugd geleefde toch
een zekere eer 'e bewilzen. Het
verschijnsel van de striptease b.v
stemt hem tot nadenken over
naaktheid en schaamte.
Het spreekt vanzelf dat hij als
qerijpt denker terugkeert tot het
paradiisverhaal uit Genesis, zoals
hij dat op catechisatie heeft leren
kennen. Kolakowski leest uit dat
verhaal (en Ik vertel het nu na, zo
qoed en zo kwaad als dat gaat)
heel de naaktheidstheorie af, „zo
als die binnen het kader van de
qrootse mythevormlnq der oude
Hebreeërs ontstond om daarna
voor onze cultuur van zo grote
betekenis te worden". En dan zet
Kolakowski die oudtestamentische
theorie Duntsgewils uiteen.
1. Naaktheid kennen we alleen
als in tegenstelling tot bekleed
zijn. Er is kennis voor nodig. De
naaktheid is geen natuurli|k
verschijnsel, maar een cultuurfeno
meen.
2. Schaamte over de naaktheid
is een minderwaardigheidsgevoel
tegenover onszelf, omdat anderen
ons >n een -smadelijke en belache
lijke situatie te zien krifgen. Er is
evenwel ook een schaamte zonder
toeschouwers, wanneer men zich
voor zichzelf schaamt.
3. Schaamte zonder toeschouwers
is schaamte tegenover de alomte-
qenwoordiqe Toeschouwer, het al
ziend OOO-
4. Onze verre voorouders
schaamden zich niet voor elkaar
maar voor de Schepper. Hlerdoo'
openbaarde God zich (volgens Ko
lakowski) voor het eerst als
persoon, in existentieel contact
Als God de mens naakt qeschaper
heeft en men zich over die naakt
held heeft te schamen, moet men
wel tot de conclusie komen dat het
smadelijk is een natuurlijk mens te
zijn.
5. Er bestaat geen mogelijkheid
om tot de staat van onschuldige
onwetendheid terug te keren. De
omgang van man en vrouw is zo
veel als een terugkeer tot de na
tuurstaat. die tevoren als een sma
delijke staat bekend stond. Zo ko
men de begrippen procreatie en
erfzonde heel dicht bij elkaar te
liggen.
Deze grootse codificatie, zo
zeqt Kolakowski. heeft zich in de
Middelandse-Zeecultuur vastgezet.
Daarbij ontstaat het volgende
beeld. De smaad der naaktheid is
nu eenmaal een gegeven. „De iden
tificatie der naaktheid In tegenstel
ling tot het bekleed zijn, is het
fundament van de cultuur (hier in
tegenstelling tot de natuur).
Present is het alziend oog, dat
daarom door onze kleding heen
kijkt en ieder onzer voortdurend
als naakt of natuurlijk of met
smaad bedekt beschouwt."
De ware of de natuurlijke mens
is de in onwetendheid met smaad
bedekte mens; de ziin smaad ver
bergende mens is de cultuurmens.
Waarheid en smaad zijn aan el
kaar verwant aeworden, denk aan
uitdrukkingen zoals „naakte waar
heid" en „naakte feiten"; het
Griekse woord a-lethela ziet de
waarheid als het niet-verborgene.
Maar zoals qezead werden waar
heid en smaad aan elkaar verwant
en zo spreken we over „de scho
ne schl|n" en zeggen we dat ie
mand .ziin ware aezicht" heeft ae-
toond
Dit Is nog maar het begin van
Kolakowski's opstel. Men zou uit
het vooraaande de conclusie kun
nen trekken dat alle men3eli|ke
nultuur in wezen smaad-verber
gend. dus onwaarachtig is. Maai
dan vergeet men de belofte van
genade, die er in het Paradijs al
-#■ Leszek Kolakowski.
dadelijk bij komt Binnen het
van de ellende- is er voor
legitieme menselijke cultuur
plaats.
'eg
Kolakowski polemiseert niet jjek
een of andere christelijke cr
opvatting. En ik voor mij laat
zijn boeiende uiteenzetting n«
gedwongen los om mij en u
even rekenschap te geven vanj
totaalindruk die dit boek bij
heeft achtergelaten, een indi
zich ook sterk opdrong In h<
say over het rationalisme.
Het is dit. Bii eerlijk en zo flj
voorverdeeld moqelijk
komt de mens tot een tel
van zijn slhjatie. die onzekei)
schaamte en smaad Inhoudt. E
om zo te zeggen de holle kantj
De mens stelt dan precl
fundamentele vraaen,
openbaring een antwoord
Dat Is de bolle kant.
Maar langs Duur fllosoffl
weg komt men niet tot aanvaar|
van de antwoorden der
ring. Daarom schreef PascalJ
in de nacht van zijn bek«
Niet de God der filosofen, if
de God van Abraham. Izaf
lakob." Het heil is een nieuw 1
ment, van buiten af inoedra|
Sindsdien Is de genade niet
weg te denken. En aan haar
eindtrlumf. Tot zolanq is de cJ
het legitieme striidtoneel
zonde en genade.
