Weinreb vecht tegen
de nette mensen
RAADSELS ROND TWEE
ONGELUKKEN: 5 DODEN
Indonesië geeft
West-Irian
veel aandacht
Rotterdam geeft grond
uit op Maasvlakte
voor hoogovenproject
J
Het „Recht'' komt op de jongste dag
Tafeltennistrial
op 20 december
MENSELIJK DOOD
HET SYSTEEM
VONNIS
DEMONEN
DE POEL
EERHÈRSTEL?
RADICAAL
Donorlanden
vergaderen
In Alblasserdam en Amsterdam
7
MAANDAG 8 DECEMBER 1969
Dit is de voorzijde van een zilveren
tienguldenstuk, dat ter gelegenheid
van de 25ste herdenking van het
einde van de oorlog zal worden
uitgegeven. Deze zijde vertoont
de heeldenaar van koningin
Wilhelmina.
ROTTERDAM Na de pas
gespeelde stedenwedstrijd tegen
Utrecht staat al weer een interlokale
ontmoeting voor de Rotterdamse ta
feltennissers op het programma. Op
laterdag 20 december (14 uur) wordt
in het Rotterdamse Tafeltenniscen-
trum de jaarlijkse ontmoeting met de
teams van Dordrecht en Gouda
gespeeld, een traditie, welke nu al
enkele jaren achtereen niet meer ge
broken wordt.
De Rotterdamse Keuze Commissie
heeft voor onze afdeling de volgende
teams samengesteld: Overgangsklas:
N. van Capelle en A. van Herel (bei
den 1DGB) en H. v.d. Broek (TSF)
Eerste klas: J. de Meij (Eendracht),
F. Suttorp en J. Buyk (beide Noad).
Tweede klas: B. de Rooy (Diveko), H.
van Vliet (Amroba) en A. Hofland
(Favoriet). Derde klas: A. Ravenschot
(Meeuwenplaat), P. Jansen (Borsje en
Buijsman) en K. Ooms (HPV). Vierde
klas: J. van Niekerk (TOGB), Van
Zomeren (Germinal) en W. Slaa (At
lantic).
Joden op transport naar Westerhork.
PROFESSOR Cohen, de voor
zitter van de Joodse Raad,
heeft professor F. Weinreb uit
genodigd voor een gesprek. Het
is de tijd, dat de joden uit hun
huizen worden gehaald om te
worden geliquideerd.
Na afloop van het onderhoud,
dat een beleefd en vriendelijk
verloop heeft, is er plotseling in
de donkere gang van het grote
gebouw van de Joodse Raad in
Amsterdam een gefluister. Een
optocht mannen, het zijn joden,
schrijdt binnen.
In het tweede deel van zijn memoi
res „Van Windekind naar Wester-
bork", schrijft Weinreb over deze
mannen:
„Dat zijn ze. Dat is de vergadering,
die de lijsten vaststelt. Wie er van
nacht gehaald worden en wie niet.
Iedereen staat in diep ontzag.
Allemaal strenge gezichten. Van
rechters afgekeken?... Typisch ambte
naren, typisch uitslovers.
Ik ken die mensen niet. Maar dat
zijn geen goede mensen. Hun gezich
ten zijn hard. ijskoud, sluw in de
slechte zin zelfs. Ik word ineens
bang. Zelden ril ik, maar nu gebeurt
het. Ik voel zelfs dat ik kippevel
krijg, de haren op mijn hoofd kriebe
len."
In een volgend gesprek probeert
Weinreb aan prof. Cohen duidelijk te
maken welk een afschuwelijke in-
Ook grote elektrische centrale
(Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM B. en W. heb
ben de gemeenteraad een prin
cipe-voorstel gedaan tot uitgifte
van grond op de Maasvlakte aan
Hoogovens IJmuiden voor de
vestiging van een hoogoven- en
staalbedrijf.
De gemeenteraad neemt het 18
december in behandeling.
De bouw wordt aangekondigd van
(en elektrische centrale met een aan-
rankelijk vermogen van vierhonderd
lot vijfhonderd megawatt. Dat vermo
ren kan worden uitgebreid tot zesdui-
lend megawatt.
Het hoogoven- en staalbedrijf zal een
irote afnemer zijn van de elektrische
energie. De elektrische centrale kan
>ls brandstof hoogovengas gebruiken,
ttngevuld met aardgas.
Met dit project is ook de stichting
fan een elektrische centrale bij Leiden
fan de baan. Die zou grote moeilijk
heden opleveren, omdat bij Leiden on-
foldoende koelwater aanwezig is.
De vestiging van het staalbedrijf
heeft de instemming van het rijk.
Hoogovens Hoesch stellen zich voor,
nog andere Nederlandse ondernemin-
len bij het project te betrekken
B. en W. verklaren uitdrukkelijk,
dat er aan het op de Maasvlakte te
houwen hoogovenproject, evenals aan
de andere industrievestigingen daar,
hijzonder strenge voorwaarden zullen
moeten worden gesteld ter bescher
ming van het kwetsbare milieu in de
omliggende streek.
-Het
•W W.di Wilhitr. 25 Ttl.l 16588 tal» 21431
Klolortn tt 'i-tirmnhigt, Uidin in Dordracht
druk deze mensen op hem hebben
gemaakt. Weinreb zegt:
„Maar deze gezichten waren
schrikwekkend, ze waren menselijk
dood".
Cohen glimlacht vaderlijk: „Ik zeg
u, het zijn nette mensen."
Hij begrijpt het niet. Dat is ook het
geval wanneer Weinreb hem vér na
de oorlog bezoekt. Alleen klaagt de
vroegere voorzitter van de Joodse
Raad. dat zijn naaste medewerkers,
dat die nette mensen zich na de oor
log zo ondankbaar hebben getoond.
Een „nette" man was ook Moos van
de Gestapo. Hij wordt voor het ge
bouw van de Joodse Raad afgehaald
door een SS-officier om bepaalde ge
vallen te bespreken. Weinreb brengt
weer verslag uit:
„Ik merk, dat er uit ramen geke
ken wordt. Het is ook een bijzonder
toneel, hartverwarmend voor de ar
me Joodse harten, hunkerend naar
een klein beetje „maatschappelijke
status". En wat is vooral voor Joodse-
Raadslaven verheffender dan te zien
hoe een der hunnen een hand krijgt.
Van een echte luitenant".
Tegen de zogenaamde nette
mensen, tegen het status-gedoe, tegen
het heilige prestige, tegen de strikte
ambtenarij en tegen het systeem
heeft Weinreb steeds gevochten. De
1926 bladzijden, de drie delen van
zijn memoires vormend, zijn er een
voortdurende getuigenis van.
In de oorlog lukte het hem zich
tussen dat systeem te wringen en
door zijn speciale lijsten (bij het
verschijnen van het eerste deel van
de memoires schreven de hier reeds
over) honderden joden het leven te
redden.
Na de oorlog komt hij weer in
botsing met het systeem en de nette
mensen, onder wie hij veel vijanden
heeft.
De tijd na de oorlog noemt Wein
reb nog meer sinister dan de hele
oorlogsgeschiedenis.
De memoires gaan ook over zijn
gevangenschap vlak na de oorlog.
Men weet, dat er stukken In omloop
zijn met namen van mensen die jo
den hebben verraden. Omdat men
bang was, dat zijn vrouw die stukken
zou opsporen wordt ze in een krank
zinnigengesticht opgesloten. Weinreb
vertelt:
„Justitie kan blijkbaar alles en
artsen zijn veofyallts te» -vinden. Men
heeft, mijn vrouw daar gepoogd sys
tematisch gek te ma^en en toen, dat
hiet lukte, haar gewoon"'via zoge
naamde medicamenten en uithonge
ring te vermoorden."
De boeken zijn bij uitstek persoon
lijke memoires. Zij geven een andere
kijk op het Nederland tijdens de oor
log. Na het lezen is men geneigd,
gevestigde geschiedkundige oordelen
over die periode in twijfel te trek- j
ken.
Deel 3 wordt besloten met een na-
beschouwing van A. Nuis.
In 1948 is Weinreb door de bijzon
dere rechtspleging gevonnist wegens
celspionage en aftroggelen van geld
van joodse geloofsgenoten voor de
SD-ers.
In de bijdrage van drs. Nuis wordt
de bijzondere rechtspraak veroor
deeld. Hij toont aan. dat de tegen
Weinreb aangevoerde feiten niet
strafbaar zijn.
Maandenlang zat Weinreb opgeslo
ten tussen landverraders, collabora
teurs en SD-ers. Hij had (de schuil
naam De Bruin aangenomen, omdat
hij bang was voor zijn leven. Hij
wist teveel.
Daarna kwam het justitionele ap
paraat in werking. Het vonnis volg
de. Waarom? Drs. Nuis schrijft:
„Misschien was het geval-Weinreb
ook wel een prestigekwestie gewor
den voor dit apparaat, dat er twee
jaar in had geïnvesteerd".
Ja, misschien. Maar Nuis heeft een
eenvoudige, tevens verschrikkelijke
verklaring:
een uitzonderlijk mens kan ge
makkelijk tussen de wielen komen
Deze voorwaarden zullen in de hin
derwetsvergunning worden vastgesteld,
maar B. en W. beloven bovendien dat
in overleg met door het rijk benoemde
deskundigen een „convenant" zal wor
den opgesteld, waarin de algemene be
ginselen worden vastgesteld, waaraan
bij deze uitgifte van grond moet wor
den voldaan.
De op basis van het convenant vast
te stellen voorwaarden ter voorkoming
van de verontreiniging van het om
ringende milieu zullen slechts In ge
meenschappelijk overleg tussen r(jk en
gemeente kunnen worden veranderd.
Rotterdam ivon
stedenwedstrijd
UTRECHT Dc acht Rotterdamse
tafeltennisteams, welke in de sport
zaal van het Zwembad „De Hommel"
te Utrecht de jaarlijkse stedenont-
moeting met Utrecht hebben
gespeeld, zijn met winst naar huis
gekomen.
De seniorenteams wonnen alle vier.
bij de jeugd waren het de meisjes en
de oudste jongens, welke de buit bin
nensleepten. De eerste klas spelers
Aardoom en Crielaard van 21 Up,
evenals Rob Jansen van Germinal
verdeelden de buit gelijk: ieder
scoorde tweemaal. De Utrechtenaar
Van Houwelingen wist geen enkele
overwinning te behalen. Hetzelfde
geschiedde met zijn collega Braster
in de tweede klas. Hier waren het de
Rotterdammers Watereus van Elan
en De Lang van Germinal, die beiden
tweemaal wonnen. Elan's Ben van
der Wal bracht het slechts tot een
zege op Braster. In het A-team van
de jeugd waren Hans Lingen en
Hans van den Broek, resp. van Xer
xes en TSF ongenaakbaar. TOGB'er
Arnold Olsfhoorn daarentegen ver
loor driemaal.
De gedetailleerde uitslagen waren:
Utrecht Rotterdam: eerste klas
36. tweede klas 36. derde klas
45. vierde klas 45. meisjes 36.
jeugd A 36. jeugd B 63, Jeugd C
7—2. Totaal 32—40.
De conclusie van de getergde over
de tijd na de oorlog is, nadat hij zijn
vrouw op illegale wijze uit het
gesticht heeft gehaald: „Ik vond deze
maatschappij slechts gradueel anders
dan die van de oorlogstijd."
Nu, na het verschijnen van de 1926
bladzijden memoires, denkt Weinreb
er nog zo over. En het wordt steeds
erger.
In een interview met Bibeb, gepu
bliceerd in Vrij Nederland, zegt
Weinreb:
„Volgens de oude overlevering zal
in de eindfase de wereld bevolkt
worden met wezens, die niets mense
lijks meer hebben. De laatste schep
ping Gods is knap, efficiënt, maar
zonder ziel... Van de drieëneenhalf
miljard is een klein deel waarschijn
lijk mens, de rest is demon. Het
wordt steeds erger, ik heb het in de
oorlog gemerkt en daarna. Er zijn
velen die zich alleen als mens kleden
maar geen mens meer zijn."
In het derde deel van de memoi
res wordt verhaald, dat Weinreb de
documenten met de namen van de
verraders van joden in handen speelt
van Belgische communisten.
Nee, de verraders waren zelden
NSB-ers of Duitsers. Men verkocht
een mens voor een fiets:
„Het grootste deel van de ver-
raad-gevallen kwam van kleine en
grote burgers, van de gewone
doorsnee der bevolking: van boze,
opgewonden buren, van gewichtig
doeners, van mensen met „principes",
•die niet konden zien, dat verordenin
gen van de overheid niet werden op
gevolgd..."
De documenten komen in Parijs te
recht In 1957 krijgt professor Ger-
brandy gelegenheid ze in te zien. De
oud-premier zegt tegen Weinreb:
„Praat er nooit meer over, praat er
met niemand over. Niet omdat we
bang moeten zijn. Maar dit was een
blik in de poel van de afgrond. Zo
heb ik het nog nooit meegemaakt en
ik wil dat het toegedekt blijft."
In 1964 waren de documenten ver
dwenen.
Drs. F. Weinreb
van een traag en onaandoenlijk
maatschappij-apparaat als de
omstandigheden geholpen worden
en wanneer gebeurt dat niet door
kortzichtigheid en het onbegrip van
velen, de verdorvenheid van enkelen
en de onverschilligheid van de grote
massa. De geschiedenis van het on
derzoek en proces tegen Weinreb is
een aaneenschakeling van begrijpe
lijke, vaak al te begrijpelijke mense
lijke zwakheden, die tezamen een on
menselijke keten vormen".
Revisie van het vonnis? In zijn
boek „Ondergang" pleitte prof. Pres-
ser in 1956 al voor rehabilitatie. Na
het lezen van de nabeschouwing van
drs. Nuis, zegt prof. dr. L. de Jong,
directeur van het Rijksinstituut voor
oorlogsdocumentatie, tegen de NRC,
dat een ernstige twijfel is gewekt
over het vonnis en dat deze twijfel
terwille van de rechtszekerheid moet
worden weggenomen.
Dr. B. A. Sijes, wetenschappelijk
medewerker van het Rijksinstituut,
zegt, dat een nader onderzoek ge
rechtvaardigd is. En prof. Presser:
het werkstuk van Aad Nuis en Rena-
te Rubinstein vind ik bijzonder over
tuigend.
Eerherstel? Als het maar niet
postuum wordt verleend, verzucht
drs. Nuis.
En de mens Weinreb laat zich ont
vallen: „Het „Recht" in Nederland
komt pas met de jongste dag..."
BERT DE JONG I
(Collaboratie en verzet 1940-1945. i
door F. Weinreb. Deel 2 en 3. 17.50
per deel. Uitgave Meulenhoff,
Amsterdam).
Het bovenstaande, het verhaal van
de mens Weinreb, die zijn recht
zoekt tegenover wat hij als het de
monische ziet. lijkt een afgerond ge
heel. Ik daed slechts een greep uit
deze memoires van Weinreb onder
redactie van Renate Rubinstein.
Het tweede en het derde deel
versterken de indruk van het eerste.
Er wordt een geschiedenis verhaald,
weergaloos en fascinerend. De aan
dacht blijft voortdurend gespannen.
Want er is een radicaal verteller aan
het woord, die niemand spaart („Dr.
L. de Jong is een autoriteiten-vre-
zer") maar ook veel menselijk begrip
kan opbrengen voor situaties en
personen.
e-
(Van onze speciale verslaggever)
AMSTERDAM Voor het be
grotingsjaar 1970/1971 heeft In
donesië een bedrag nodig van 600
miljoen dollar. Dit is 100 mil
joen dollar meer dan in het lo
pende begrotingsjaar, doch de
totale verhoging bedraagt tien
procent in verband met de ver
schuiving van het Indonesische
budgettaire jaar van 1 januari
naar 1 april. Zo de nieuw fond
sen bij elkaar kunnen worden
gebracht, gelden deze dus voor
vijftien maanden.
Dit zei vanmorgen minister Udink
van Ontwikkelingshulp tijdens de
opening van de zevende IGGI-confe-
renti ein Amsterdam. In de IGGI
de Intergouvernementele Groep voor
Indonesië zijn de negen donorlan
den georganiseerd, die, begeleid door
grote internationale instellingen als
de Wereldhank en het Internationale
Monetaire Fonds, elk jaar opnieuw
bezien welke kredieten aan Djakarta
moeten worden verstrekt om de
financieel-economische crisis te be
zweren.
Drs. B. J. Udink, die opnieuw voor
zitter van de conferentie is, legde er
de nadruk op dat de inflatie in Indo
nesië, die in 1967 nog 600 procent
bedroeg, een vrijwel compleet halt is
toegeroepen. De doorlichtingsrappor
ten van de Wereldbank en het Inter
nationale Monetaire Fonds luidden
opnieuw gunstig.
Dank zij de buitenlandse hulp was
er van stabilisatie sprake, doch wilde
de opgaande lijn van herstel zich
handhaven, dan zou Indonesië toch
meer veranderingen en verbeteringen
moeten aanbrengen.
Het hoofddoel van de driedaagse
bijeenkomst van de donorlanden is
het vaststellen van het bedrag aan
hulp, dat Indonesië in 1970/1971 nodig
heeft. Van de verschillende deelne
mers worden geen onmiddellijke toe
zeggingen verwacht. Voor de verdeel-
sleutel van het krediet, waarom wordt
1 gevraagd, zal een nieuwe conferentie
J nodi gzijn.
I Minister Udink bracht naar voren
dat het regime van president Soeharto
ambitieuze plannen heeft op verschil
lende terreinen. Djakarta zal een be
ter belastingsysteem uitwerken en de
j algemene regeringsuitgaven sterk
verminderen.
Met de verwijzing naar het voorne
men van de Indonesische regering
meer dan gewone aandacht te be
steden aan de ontwikkeling van West-
Irian, besloot de Nederlandse be
windsman zjjn openingsspeech.
De donorlanden zijn Australië,
België, Frankrijk, West-Duitsland,
Italië, Japan, Nederland, Engeland en
de Verenigde Staten. Waarnemers
zijn Oostenrijk, Canada, Denemarken,
Nieuw-Zeeland, Noorwegen en Zwit
serland.
Waarnemers menen dat het hoogte
punt van de te verlenen steun nog
steeds niet is bereikt. In de eerste
helft van 1970 zal Indonesië met de
aflossing van zijn nog door president
Soekarno gemaakte militaire schul
den aan Moskou moeten beginnen,
dat wil zeggen dat het gedurende een
periode van twaalf jaar 300 miljoen
gulden per jaar aan deviezen naar
Rusland zal moeten overmaken.
In de afgelopen maanden heeft
Djakarta alles in het werk gesteld
uitstel van de afbetaling van deze
gigantische schuld te krijgen, maar
Vanmorgen is in het Amster
damse Amstelhotel de conferentie
van de negen donorlanden be
gonnen, voorgezeten door mi
nister Udink van Ontwikkelings
hulp. Van rechts naar links
verder Widjojo Nitisastro, voor
zitter van de Indonesische plano
logische dienst en Rachmat
Saleh, plaatsvervangend direc
teur van de Indonèsische hank
Negara.
dit is, tot nog toe althans, niet gelukt.
Als in de houding van de Sowjet-
unie dan ook geen verandering komt
niets wijst hierop, eerder kan ge
zegd worden dat de heksenjacht op
communisten in Indonesië een on
overkomelijke hinderpaal voor Mos
kou is grootmoedig te zijn gaat
zich volgend jaar een merkwaardig
beeld voltrekken.
Het Westen zal dan voor honder
den miljoenen guldens aan deviezen
aan Djakarta moeten verstrekken om
de regering van president Soeharto in
staat te stellen zijn schulden aan Rus
land af te lossen.
Deze dreiging werpt een donkere
schaduw op dc donorlandenconferen-
tie. Nu het inflatiegevaar zo goed als
bezworen is, dank zij de genereuze
bijdrage, die de donorlanden jaar in
jaar uit ter beschikking stelden, is het
grootste probleem de schuldenlast ge
worden die door het arme rijke land
wordt getorst als gevolg van jaren
lange corruptie en wanbeheer.
Nederland en ook Amerika zouden
bereid zijn hieroverheen te stappen
het is de consequentie van onze
hulpverlenlngspolitiek, zo zou in Den
Haag en Washington worden beweerd
maar van andere donorlanden, Ja
pan bijvoorbeeld, dat net zoveel fi
nanciële steun verleent als Amerika,
zal de huidige situatie weinig aan
trekkelijk zijn.
Indonesië ziet en voelt natuurlijk
ook dat het zo zou moeten manoeu
vreren dat de gedachte aan een zink
put bij de geldschieters verdwijnt.
Vandaar dat het op het punt van de
export en de groei van zijn economie
alle registers tracht open te trekken.
Vandaar ook dat het alles in het
werk stelt om grote internationale
concerns het land binnen te halen op
voorwaarden, die nauwelijks gunstiger
kunnen zijn. Het contract, dat zojuist
met de Koninklijke is afgesloten voor
de exploitatie van olievelden in Oost-
Kalimantam (Borneo), bewijst dit wel.
1 ALBLASSERDAM/AMSTER-
Op de Kattenburg in Amsterdam 1 DAM De politie tast nog in
botste een personenauto tegen een
paal. Twee mensen kwamen om het
leven. Op de foto een overzicht van
de ravage.
het duister omtrent de oorzaak
van twee verkeersongelukken in
het weekeinde, waarbij in totaal
vijf mensen om het leven kwa
men.
In de nacht van zaterdag op zon
dag. tegen twee uur. reed een perso
nenauto met grote snelheid tegen de
juist neergelaten bomen van de brug
over de Noord bij Alblasserdam. De
heer A. Blom (42), waterbouwkundig
opzichter van het Gemeentelijk ha
venbedrijf in Rotterdam, zijn 35-jari-
ge vrouw J. C. Blom-Bernhart, en
een broer van de vrouw, de zeven
tienjarige hts'er J. Bernhart uit Slie-
drecht waren op slag dood. Het acht
jarig dochtertje van het echtpaar
liep een hersenschudding op.
Na de botsing schoot de auto onder
de bomen aan de andere kant door
en kwam tot stilstand tegen een
wachtende wagen. De familie .J G. G.
uit Papendrecht, die hierin zat,
kwam met de schrik vrij.
De oorzaaik van het ongeluk is nog
onduidelijk. De brugwachter had
juist de waarschuwingslichten
ontstoken, die alle brandden. De brug
moest open voor een zwaar transport
te water.
In Amsterdam reed zondagmorgen
omstreeks vier uur een auto op de
Kattenbrug tegen een ijzeren paal.
De op de achterbank zittende J. Lie-
wahin (24) en mevrouw M. Beversma
kwamen om het leven. Vier anderen
raakten gewond, van wie één ernstig.
Ook hier is de oorzaak nog onbe
kend. De auto zou zijn geslipt. Het is
onduidelijk wie de auto bestuurde.
De chauffeur zou zelfs direct na het
ongeluk ongedeerd naar huis zijn ge
gaan. De verhalen van de inzittenden
hierover waren verward.
