2 pakjes
ZE HEBBEN ME ALS
DE LAAN
EEN SCHOFFIE
UITGESTUURD"
Rijksluchtvaartdienst is
beschermer KLM geworden
Generaal Reynders:
Inspraak raad
nieuwe gemeenten
Onderzoek naar
uitzending in
Vara-rubriek
Geen vervolging jXEC-bcstuur Thieu: Amerikanen Tv-serie over
niet achter
fl. 10.000
in 1970 weg
N. H. Dekkers met
lof gepromoveerd
Rembrandt
HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN IN DE TWEEDE WERELDOORLOG
NEUTRAAL
Duitse spionnen ongehinderd
door Nederlandse stellingen
9
DONDERDAG 6 NOVEMBER 1969
Prijzenslag boven oceaan is ontbrand
Protectionistisch beleid gevolg
Sir Edward Tomkins, de nieuwe
Britse ambassadeur in ons land.
DEN HAAG Minister Beernink
is bereid om bij de vorming van
nieuwe gemeenten de nieuw gekozen
raad in de gelegenheid te stellen zich
uit te spreken over de eisen, welke
volgens de raad aan de te benoemen
burgemeesters moeten worden
gesteld.
De bewindsman zegde de socia
listische Tweede-Kamerleden Frans-
sen en Laban toe dat bij de nieuwe I
gemeenteraad van Reimérswaal deze I
procedure zal worden gevolgd. Eerst
nadat de raad een uitspraak heeft
gedaan, zal de commissaris der Ko
ningin in Zeeland een aanbeveling
inzenden.
SCHIPHOL De Rijkslucht
vaartdienst heeft de Duitse
luchtvaartmaatschappij Luft
hansa toestemming geweigerd
het retourtarief op de directe
dienst AmsterdamLos Angeles
te verlagen tot 450 dollar.
Dit zou ruim honderd dollar min
der zyn dan het thans by de KLM
van kracht zynde tarief, aldus de
RLD. die de KLM tegen de concur
rentie van de Lufthansa op het
transatlantische verkeer op deze wyze
wil beschermen.
Zoals bekend is in het transatlan
tisch luchtverkeer een open situatie
ontstaan, nadat de Iata-luchtvaart-
maatschappijen vorige maand in Lau
sanne geen eenstemmigheid hebben
kunnen bereiken. De prijzenslag bo
ven de oceaan is nadien in alle hevig
heid ontbrand.
Tarieven
Ter bescherming van de KLM
volgt de RLD thans een protectionis
tisch beleid, waarbij aan buitenlandse
maatschappijen alleen toestemming
wordt gegeven voor vluchten vanuit
Amsterdam dezelfde tarieven toe te
passen als die welke de KLM sinds
1 november rekent.
De RLD vermeldt niet, dat de KLM
helemaal niet op Los Angeles vliegt.
Nieuwe tijdmelding
met seconden
DEN HAAG Het grootste deel
van Nederland zal zeer binnenkort
bij het kiezen van „002" dè nieuwe
tijdmeldingsapparatuur horen. Deze
meldt, in tegenstelling tot de oude
apparatuur, niet alleen de uren en de
minuten, maar ook de seconden en
wel,met een interval van tien secon
den.
Het district Rotterdam kan vanaf
26 november de nieuwe tijdmelding
horen. In het district Den Haag
zal het nog wel een jaar duren. In
1968 werd „de tijd" 97 miljoen
maal gedraaid
Bij de Lufthansa is men dan ook niet
te spreken over de maatregel van de
Nederlandse overheid.
Daar de Lufthansa slechts twee- j
maal per week een retourvlucht van I
Frankfort via Amsterdam naar Los
Angeles uitvoert, pikt de KLM op
andere dagen van de week een hele
boel graantjes mee.
AMSTERDAM De hoofdcommis
saris van politie in Amsterdam, P. A.
de Jong. heeft naar aanleiding van
uitlatingen in de actualiteitenrubriek
van de Vara-radio gisteren in ver
band met de klachten over mishan
deling van arrestanten het volgende
communiqué uitgegeven:
„De hoofcommissaris is diep ver
ontwaardigd over hetgeen in deze
uitzending is gezegd en door hem als
beledigend voor de' politie wordt
beschouwd. Na contact met de burge
meester over liet doen van een aan
klacht bleek, dat de justitie zelf al
tot een onderzoek had besloten. De
rijksrecherche heeft opdracht gekre
gen tot het instellen van een onder
zoek."
75*
DEN HAAG Ds. H. B. Abma,
Tweede-Kamerlid voor de SGP, heeft
minister Polak vragen gesteld over
het al dan niet seponeren van de
zogenaamde loodsenaffaire.
Het Kamerlid wijst erop dat door
het bericht over het eventueel ter zij
de leggen van de loodsenaffaire, gro
te bezorgdheid is ontstaan, temeer
omdat wordt gemeend dat in geval
len van meer individuele aard en
geringer omvang wel wordt opgetre
den.
Dit zijn, volgens een door China
via Tokio over de wereld ver
spreide foto. de wrakstukken van
een Amerikaans onbemand
spionagevliegtuigdat boven
Chinees grondgebied zou zijn
neergehaald. Om dit te bewijzen
hebben de Chinezen er een
fabricageplaatje, dat in de wrak
stukken zou zijn gevonden, bij
gedaan.
NIJMEGEN De Nijmeegse ere
divisieclub NEC heeft het bedrag
van 10.000 voor de film tussen NEC
en Feijenoord in verband met de
affaire-Van Hanegem, die vrijdag
avond wordt behandeld, laten vallen.
Het NEC-bestuur heeft de KNVB een
voorstel gedaan over de vergoeding
die Feijenoord moet betalen wan
neer de Rotterdammers over de film
willen beschikken, die door de Ne
derlandse Sportfederatie is gemaakt.
De heer D. Jansen, secretaris be
taald voetbal van NEC, deelde mee
dat deze voorwaarden duidelijk af
wijken van die van de voorzitter,
de heer Vossenberg, die eerder tien
mille van Feijenoord had geëist. De
heer Vossenberg blijft echter op zijn
standpunt staan. De heer Jansen zei
niet hoeveel NEC dan wel voor de
film vraagt. Feijenoord is in ieder
geval bereid de kosten van de in
structiefilm te betalen.
LONDEN De rooms-katholieke
bisschoppen van Engeland gaan cur
sussen volgen om zich voor radio eri
televisie beter verstaanbaar te ma
ken.
De directeur van het centrum
waar de lessen worden gegeven, pa
ter Agnellius Andrew zei: ..Bisschop
pen moeten vaak plotseling en on
verwacht commentaar geven over
controversiële onderwerpen. Wij zul
len met de bisschoppen spreken over
de christelijke waarden van de com-
i municatie technieken, het interview,
I het gesprek en de t.v. toespraken".
DALAT In Zuidvietnamese rege
ringskringen is men van oordeel, dat
de Amerikaanse gevechtstroepen te
gen het eind van 1970 uit het land
verdwenen zullen zijn. Ondersteu
ningstroepen zullen een jaar later
volgen.
Het besluit van president Nixon
om de strijdkraohten „ordelijk en pre
cies volgens plan" terug te trekken
wordt door president Ngoeyen van
Thieu en vice-president Ngoeyen
Cao Ky toegejuicht. Thieu zei
evenwel, dat de Amerikanen de gro
te uittocht niet geheel ten uitvoer
zullen brengen als de communisten
de oorlog gaan intensiveren.
Over de toespraak van Nixon zei
hij: „Hij had geen andere keus en
wij evenmin." Ofschoon hij hoopt op
een regeling van de oorlog door mid
del van onderhandelingen „zullen wij
nog 20 jaar doorvechten, als de ande
ren dat ook zouden doen.''
DELFT p=3 Aan de Technische Ho
geschool promoveerde gistermiddag
de heer N. H. Dekkers, naturkundig
ingenieur, op het proefschrift Correc
tion of Spherical Aberration. De pro
motie geschiedde met lof. Promotor
was prof. dr. ir. J. B. Ie Poole.
De heer Dekkers, 25 jaar oud,
werd in Dordrecht geboren en woont
in Delft Hij is wetenschappelijk me
dewerker aan het laboratorium voor
technische natuurkunde.
Hij zal na het vervullen van zijn
militaire dienstplicht door Philips
naar Amerika uitgezonden' worden.
Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM Naar aanleiding
van de Rembrandttentoonstelling in
Amsterdam heeft de stichting Open
baar Kunstbezit een serie korte
tv-programma's gemaakt welke de
NOS op de zondagen 9, 16, 23 en 30
november telkens 's middags van 4
tot 4.15 uur gaat uitzenden.
Alle werken die aan de orde ko
men. zijn op de expositie te zien. De
serie wordt besloten met het gebrui
kelijke „doen en zien": een groep
mensen is dan onder leiding van
Christa van Santen bezig met een
beeldend object, eerst met de handen,
later met de ogen.
In de programma's wordt vooral de
nadruk gelegd op het niet-pathe-
tische van Rembrandt Hij was, zo
laat de stichting ons weten, niet het
bevlogen genie, maar hij werkte
zorgvuldig, keek om zich heen, zag
koppen, landschappen, huiselijke ta
ferelen, schetste, noteerde ideeën
voor composities en bedacht alterna
tieven.
Bij zijn portretten gaat het gezicht
voor de pose, in zijn historische stuk
ken vindt men geen grootse gebaren
en weinig dramatische actie. Rem
brandt laat zijn figuren harrdelen via
hun gelaatsuitdrukking. Dit alles
wordt aangetoond op het scherm.
En ook nog dit: wij zien Rem
brandt dikwijls ais de meest klassie
ke van onze 17e-eeuwse schilders,
maar wie zijn werk naast de „echte"
Italiaanse klassieke schilderkunst zet,
ontdekt, hoe puur Hollands hij was.
De opperbevelhebber van land- en zeemacht generaal Winkelman met de chef
van de landmachtstaf, g ener aal-majoor H. F. M. baron van Voorst tot Voorst.
Hitier was ervan overtuigd, dat
alleen een snelle opmars door Ne
derland succes voor het verloop van
de strijd in België en Frankrijk zou
hebben. Hij moest de Nederlandse
verdediging dus van a tot z kennen.
Hij kreeg daar alle gelegenheid
voor door middel van de Duitse Ab-
wehr, die ongehinderd al onze ver
dedigingswerken kon'bekijken.
Dat ondervond onder meer een
spionagegroep van twee man, die
een dag lang ongehinderd het hele
land konden doorkruisen om aan
hun inlichtingen te komen
„Moeilijkheden als gevolg van de
bewaking hebben zich niet voorge
daan", rapporteerden ze de gehei
me dienst in Berlijn. „Het was mo
gelijk zelfs kris kras door de verde
digingszones te rijden zonder ook
maar een keer te worden aange
houden. Er vond slechts een contro
le plaats, bij een zwaarbewaakte
brug".
Alles hadden beide Duitse officie
ren gezien: de waterlinie, de Greb-
belinie, de Peel-Raamstelling en de
Maaslinie. Wat zij aan grote en klei
ne bunkers hadden waargenomen
had bepaald weinig indruk op ze
gemaakt. Ze waren nauwelijks ge
camoufleerd en zagen er niet dege
lijk uit. „Ze zijn als mensenvallen te
beschouwen".
De commandant van een Duitse
divisie ging ook zelf op onderzoek
uit. Ook hem werd geen strobreed
in de weg gelegd tijdens zijn ver
kenning, die, eenvoudiger kan het
niet, op de toren van Ouwehands
dierenpark begon. Vandaar kon
men de stellingen aan de Grebbeli-
nie uitstekend waarnemen!
Een familielid van premier De
Geer had er kort tevoren bij hem
op aangedrongen dat hulpmiddel
voor observaties af te breken, maar
De Geer had gezegd: „Dat we ons
bezorgd maakten om niets en dat
de neutraliteit van Nederland volko
men gewaarborgd was.
Die toren was een belangrijke
toeristische attractie en het zou d»
Nederlandse economie geld kosten
het ding af te breken". Vandaar de
Duitse „toeristen".
Wat stelde de Nederlandse inlich
tingendienst tegenover het werk
van de Abwehr? Men stelde een
rapport op met de (juiste) con
clusie, dat de hoofdmacht van de
Duitse strijdkrachten op Noord-Bra
bant zou worden gericht. Eenmaal
in deze provincie zouden de
Duitsers hun aanval ombuigen en
gaan richten op België. Tenminste,
dat dacht men.
In werkelijkheid zou de aanvais-
stoot van de Duitsers op de Moer-
dijkbrug en de bruggen bij Dor
drecht en Rotterdam worden ge
richt- Precies wat enkele maanden
tevoren door majoor Sas was
voorspeld. De inlichtingendienst
had deze informatie echter niet
doorgegeven. Het rapport daarover
was trouwens zoek geraakt...
(door Pieter-Jan Dekkers)
„Met dit kabinet heb ik al ruzie, voor
ik ze gezien heb". Deze uitspraak van
generaal Reynders, nog voor het kabi
net-De Geer in functie trad, tekent de
scheve verhouding tussen regering en
opperbevel, die in februari 1940 leidde
tot vervanging van Reynders door gene
raal Winkelman.
Die scheve verhouding lag niet alleen
op het persoonlijke vlak, zoals uit de
uitspraak van Reynders zou zijn op te
maken. Ook de juridische verhouding
tussen kabinet en opperbevel was
scheef getrokken. Dat was niet te wijten
aan Reynders. maar aan een onvoldoen
de wetgeving, begin deze eeuw. over de
staat van oorlog en van beleg.
Op dit gebied ontstonden openlijke
conflicten tussen Reynders en het kabi
net. De generaal, die alles deed om zijn
ontslag te voorkomen, was er heilig van
overtuigd de Koningin aan zijn zijde te
weten. Het tegengestelde was waar. En
daarom ontmoette De Geer in 1940 min
der tegenstand bij WiHielmina dan in
.1918 premier Cort van der Linden, die
toen generaal Snijders de deur wilde
wijzen.
Zoals gezegd, het eerste conflict was
een gevolg van onvoldoende wetgeving.
Direct na zijn benoeming tot opperbevel
hebber in augustus 1939 diende Reyn
ders bij het kabinet het verzoek in voor
het hele land de staat van beleg af te
kondigen. Argumenten van de generaal
hij moest ruim schootsveld hebben voor
zijn kanonnen (dat betekende bomen
hakken en huizen afbreken), er moesten
nieuwe stellingen worden gebouwd en hij
moeet bij personen, die de neutraliteit
volgens hem in gevaar brachten,
huiszoekingen kunnen doe^i.
Stuipen op lijf
Joeg dat laatste de regering al de
stuipen op het lijf, Reynders' laatste
maatregel stuitte in het kabinet op zeer
sterk verzet: Reynders had sl een
kant-en-klare verordening bij de hand om
de pers aan banden te leggen.
Het kabinet trapte daar niet im de
staat van oorlog (minder verstrekkend
dan die van beleg) bleef wel gehand
haafd. De staat van beleg echter alleen
in gebieden waar belangrijke stellingen
lagen.
Reynders was woedend: hij moest het
met een uitgehold militair gezag doen.
waardoor de toestand, zowel voor de
opperbevelhebber als voor het kabinet,
onbevredigend was. Toen het kabinet
Reynders' eisen afwees had minister
Dljxhoorn van Oorlog tegen Reynders
gezegd „Doe maar wat we zeggen, het
Er werden dus, voor zover de onvolle
dige wet het toeliet, afspraken gemaakt
tussen opperbevel en kabinet, welke arti
kelen uit de Oorlogswet door Reynders
zouden worden gehanteerd. „Met een
beetje scharrelen en schoffelen zal het
wel marcheren", vond Dljxhoorn. Dus
schoffelde Reynders Ijverig alles naar
zich toe, wat hij maar krijgen kon.
Generaal schoffelde
En dat was niet mis: ten aanzien van
het postgeheim handelde hij alsof overal
de staat van beleg gold. Ontving het
veldhoofdpostkantoor in Den Haag stuk
ken die men niet vertrouwde, dan zei
Reynders: „Stuur ze maar naar Zeist".
Daar was de staat van beleg wel afge
kondigd.
Hij „schoffelde" nog meer: comman
danten kregen de bevoegdheid vergun
ningen uit te vaardigen voor optochten
en openbare vergaderingen (en konden
die natuurlijk ook weigeren), hij mach
tigde die commandanten de rust op ver
gaderingen te handhaven, zijn comman
danten mochten nieuwe politie- en
brandweerverordeningen vaststellen. En
last but not least liet hij de pers weten,
waar men zich aan te houden had.
En ook dat was niet mis: strikte neu
traliteit in de berichtgeving in acht ne
men, geen sensationele koppen gebrui
ken. geen enkele kritiek op het Derde
Rijk. Dat iaatste meer uit angst dan uit
sympathie voor dat rijk.
Deze onberaden, politiek bedenkelijke
handelwijze schoot bij de regering In het
verkeerde keelgat: men stond niet toe
dat aan de persvrijheid zou worden ge
tornd. „Dat was als een donderslag bij
heldere hemel", zei Reynders later over
het verbod.
In november ontstond het tweede con
flict: de socialisten wilden hun mobilisa
tieclubs weer oprichten. Reynders vond
dat „een ondermijning van de
krijgstucht". Minister Dljxhoórn had zich
natuurlijk de vraag moeten stellen waar
men bleef als men politieke organisaties
binnen het leger ^>u toestaan. Hij deed
dat niet en de clubs mochten opgericht
worden. Er zaten immers twee soci
aal-democraten in het kabinet?
De conflicten over het krijgsplan, voor
het geval Hitier toch zou aanvallen (maar
dat zou hij wel uit zijn hoofd laten, aldus
Reynders) werd aanleiding voor diens
vertrek. Op 30 december 1939 barstte de
bom. die al maanden onder de verhou
ding kabinet-opperbevel lag. Reynders
wilde bij een aanval de hoofdmacht te
rugtrekken achter de waterlinie, en alleen
de vesting Holland verdedigen.
Het krijgsplan van generaal Reynders, oktober 1939:
Afsluitdijk, oost- en zuidfront Vesting Holland, en
Zanddijkstelling moeten hardnekkig verdedigd wor
den. Er vindt een met rode pijlen aangegeven
terugtocht van de eenheden van het veldleger plaats.
Het Iste legerkorps wordt naar het oostfront van de
Vesting Holland verplaatst. Ten aanzien van het lilde
legerkorps u geen beslissing genomen.
Generaal Winkelmans krijgsplan:
Afsluitdijk, Grebbelinie, Waal-Lingestelling, zuidfroni
Vesting Holland en Zanddijkstelling moeten hard
nekkig verdedigd wordxn. Brigade B ep het lilde
legerkorps trekken terug achter Waal en Linge. de
twee grensbataljons in westelijk Noord-Brabant gaan
naar het Hollands Diep, de Lichte Divisie wordt
reserve in de Vesting Holland.
Er gingen echter éteeds meer stemmen
op om de grote stoot bij de Grebbelinie
op te vangen. De commandant van het
veldleger, baron van Voorst tot Voorst,
was het zo oneens met Reynders, dat hij
zich niet strikt aan diens plan hield en
bij de Grebbelinie extra versterkingen
ging aanleggen.
Dat verbeterde de houding tussen
Reynders en het kabinet niet bepaald.
De generaal schiep een onhoudbare
toestand door zijn aankondiging, de Oor
logswet integraal te zullen gaan toepas
sen. En wat de bevoogding door minister
Dljxhoorn betreft, deed de generaal een
rake uitspraak: „Het lijkt net of Ik een
bemoeizuchtige schoonmoeder op het
departement heb zitten."
In januari stelde het kabinet nieuwe
richtlijnen op voor de verdediging ven
het land. Die richtlijnen waren het gevolg
van een inspectiereis van de minister
lanqs alle stellingen. Daarbij had hij de
onplezierige ervaring opgedaan, dat de
opperbevelhebber het kabinet niet altijd
correet had voorgelicht. Zelfs onjuiste
mededelingen had gedaan.
Reynders was het daar natuurlijk niet
mee eens. Op alle mogelijke manieren
verzette hij zich tegen de nieuwe richtlij
nen. Hij decht er echter niet aan om
ontslag te vragen, terwijl dat toch het
meest logische zou zijn geweest. De
22ste januari hakte het kabinet de knoop
door: Reynders zou worden ontslagen.
Maar eerst moest een opvolger worden
gezocht. Dat werd ten slotte generaal
Winkelman.
Onvrijwillig heen
Op 5 februari ging Reynders heen.
Onvrijwilligl En met hem de chef van de
legerstaf, qeneraal-majoor Carstens. Zijn
opvolger werd een broer van de com
mandant van het veldleger, H. F. M.
baron van Voorst tot Voorst
Het personeel van het hoofdkwartier
liet die vijfde februari duidelijk merken,
dat men het niet met het ontslag eens
was. Toen Reyndere voor de laatste
maal zijn bureau verliet, juichten ellen
hem demonstratief toe.
Reynders: „Ze hebben me els een
schoffie de laan uitgestuurd".
Dr. L. de Jong, Het Koninkrijk der
Nederlanden In de Tweede Wereldoorlog,
deel 2 „Neutraal", populaire uitgave 460
blz„ f16,Staatsuitgeverij. De weten
schappelijke editie verscheen bij Mar-
tinus Nijhoff, Den Haag, 660 blz., f 38.—.
