Tinbergen 2 economie wordt
voor vol aangezien
Grote keus aan stembus
in belegerd Israël
PERSONEEL EURATOM
IN PETTEN STAAKT
Oud-Nederlander lijstaan voerder
Verdachte moord
in Zaandam weer
vri
ijgelaten
MAN SCHIET OP
EX-VROUW
DINSDAG 28 OKTOBER 1969
(Van «en oneer verslaggevers)
ROTTERDAM Professor dr. Jan Tinbergen is niet erg onder
de indruk van de Nobelprijs, die hij heeft gekregen. Eigenlijk
vindt hij prijzen als deze niet sociaal. „Het beloningssysteem in
de sport, de kunst en soms ook de wetenschap deugt naar mijn
gevoel niet", zegt hij.
„Het is niet in werkelijke overeenstemming met de kwaliteit
van het geheel. De een krijgt alles, de anderen die op dat moment
net onder de top zitten krijgen niets". Hij voegt er trouwens aan
toe, dat er vele jonge mensen zijn die nu al ver boven hem uitste
ken, die de technieken in zijn vak beter beheersen dan hijzelf doet.
lingswerk veel meer in te zetten voor
de vrede.
Het geld dat de prijs hem oplevert
zegt hem nog minder, althans waar
het zijn persoonlijk profijt betreft.
Hij moet er nog met zijn vrouw over
praten (haar eerste reactie op het
nieuws was met een ongelooflijk un
derstatement: „Bah, wat vervelend")
maar evenals hij dat twee jaar gele
den deed met het geld van de
Erasmusprijs zal hij de 130.000 gulden
die hij nut te goed heeft ongetwijfeld
bestemmen voor onderzoek.
Wie professor Tinbergen kent ver
baast zich niet over dit gebaar. (Hij is
een man, die sober leeft. Hij rookt
niet, gebruikt geen alcohol en hij
heeft ook geen auto.
Wanneer deze laatste feiten overi
gens naar voren gebracht worden be
gint hij te lachen. „Dat valt allemaal
best mee. Ik heb geen rijbewijs, dus
wat moet ik met een auto".
Aan de andere kant is hij bereid
toe te geven, dat er ook iets van prin
cipe achtersteekt. Hij heeft een
„warm plekje" voor het openbaar
vervoer, want hij is er van overtuigd
dat al die auto's zich op een goede
dag hopeloos vast rijden.
Compliment
Professor Tinbergen ziet natuurlijk
wel een erkenning van zijn werk in
de prijs, maar ook die erkenning wei
gert hij op zichzelf te betrekken.
„Ik val deze eerste Nobelprijs voor
economie meer op als een compliment
voor de gehele stroming in deze we
tenschap, die verband wil leggen tus
sen het theoretisch denken en de
praiktische toepassing of om het an
ders te zeggen de praktische toetsing
van economische theorieën aan de
hand van harde feiten en cijfers op
dat de theorieën bijgestuurd kunnen
worden, kortom wat men dan econo
metrie noemt".
Hij meent het eerlijk wanneer hij
zegt verbaasd te zijn samen met eme
ritus hoogleraar Ragnar Frisch de
prijs gekregen te hebben voor econo
mie, waar hij zelf het gevoel heeft
zich met zijn huidig ontwikke-
De tijd van „de ontwikkeling van
dynamische modellen voor de analyse
van economische processen", waar
voor de Nobelprijs officieel is toege
kend ligt al weer heel ver achter
hem. Prof. Frisch was in 1933 al met
deze modellen bezig, waarna hijzelf
in 1935 volgde om na te gaan hoe men
uit de crisis zou kunnen geraken en
voorts om de oorzaken van een crisis
beter te leren kennen.
Natuurwetenschappen
Aan de andere kant kan hij zich
voorstellen dat men (afgezien van het
feit, dat de Nobelprijs voor economie
pas vorig jaar is ingesteld en hij hem
dus niet eerder heeft kunnen krijgen)
even heeft willen wachten om te kij
ken of men (achteraf bezien) ook wer
kelijk iets kan doen met de econome
trie zoals Frisch en hij die ontwikkeld
hebben.
Het vraagje waarom het naar
zijn mening zolang geduurd heeft
dat er een officiële prijs (lees erken
ning) voor economie is ingesteld le
vert een antwoord op, waarmee hij
zijn vak sterk relativeert.
„Geleidelijk aan begint de economie
zich van betere, meer wetenschappe
lijke technieken te bedienen, die in de
natuurwetenschappen al lang ge
bruikt werden. Zo komt het dat de
economie nu ook wat meer voor vol
wordt aangezien. Een feit blijft, dat
de grote doorbraken in het filosofisch
denken uit de natuurwetenschappen
zijn voortgekomen. Voor zulke diepe
gedachten ais bijvoorbeeld Einstein in
zijn relativiteitstheorie heeft neerge
legd zie ik geen kans". Deze opmer
king is vooral opmerkelijk wanneer
Tijdens de zeer drukke
persconferentie beantwoordt No
belprijswinnaar prof. Tinbergen
de gevarieerde vragen van
i binnen- en buitenlandse journa
listen.
NOBELPRIJSWINNAAR PROF. TINBERGEN
economie volwaardige wetenschap
men weet, dat professor Tinbergen In
1929 promoveerde in de wis- en na
tuurkunde cn kort daarop omzwaaide
naar de economie omdat hij van me
ning was niet het minst onder
de druk van de crisis als econoom
veel nuttiger werk te kunnen doen.
Hoewel professor Tinbergen geen
colleges bij zijn acht jaar oudere col
lega Frisch gelopen heeft is hij wel
bereid Frisch als zijn leermeester te
beschouwen. „Ik heb niet alleen van
deze man heel veel geleerd, maar hij
is ook de animator geweest in het
gehele econometrisch denken, zijn be
wogenheid heeft de econometrie so
ciety (een wereldomspannende orga
nisatie van econometristen) groot ge
maakt. Wie de congressen van deze
society bezocht (drie dagen waarin
niet maar wat gepraat, maar keihard
gewerkt werd) kwam doodmoe maar
voldaan thuis".
Professor Tinbergen, wiens beschei
denheid even wijd over de grenzen
bekend is als zijn vakmanschap, is
vast van plan zich niet te laten hin
deren door zijn Nobelprijs uit een
soort gevoel van „Nobel Oblige".
Hij zal zijn steeds verder vooruit
geschoven positie op het terrein van
de ontwikkelingshulp, waarbij hij
vaak zeer omstreden theorieën aan
hangt en zich de woede van de in
dustrie op de hals haalt, niet opgeven
omdat de wereld nu scherper op hem
letten zal en hij zich geen fouten
meer kan veroorloven.
Met zijn theorieën laadt hij het
risico van de blunder bewust op zijn
schouders omdat hij er van houdt
risico's te nemen.
Kloof
Hij is ervan overtuigd, dat in de
jaren zeventig een flinke stap voor
waarts gedaan moet worden bij de
aanpak van de hulp aan ontwikke
lingslanden omdat er anders een te
grote kloof zal ontstaan tussen wat
hij noemt ..noord" en „zuid". Het geld
van de Nobelprijs wil hij ook in die
richting besteden. „Onderzoek om de
ontwikkelingsstrategie te verbeteren"
noemt hij dat.
De scheiding van noord en zuid.
rijk en arm, acht hij op dit moment
al een veel groter probleem dan de
scheiding oost-west, die naar zijn
mening steeds minder reden hebben
om elkaar in de haren te zitten omdat
zij snel naar elkaar toegroeien. Wat
in Tsjechoslowakije gebeurd is on
derschat hij niet, maar op langere
termijn wil hij deze gebeurtenissen
toch slechts zien als een rimpeling in
de toenadering.
Persoonlijk
Professor Tinbergen mag dan als
man van wereldallure (als voorzitter
van het plancomité voor ontwikke
lingslanden van de Verenigde Naties
speelt hij een rol op het hoogste ni
veau) niet naast zijn schoenen lopen
van (nationale) trots omdat hij nu
Nobelprijswinnaar is geworden, hij is
toch gevleid genoeg om „de prijs
persoonlijk te gaan halen".
Welke lof men echter op 10 decem
ber in Stockholm hem ook toege
zwaaid zal worden, naar zijn gevoel
zal dat niet groter kunnen zijn dan
een simpele opmerking bij zijn ver
kiezing tot voorzitter van het plan
comité van de VN toen hij vroeg of
het geen bezwaar was dat hij maar
een Nederlander was. „Tinbergen",
zei men toen, „we beschouwen jou als
een wereldburger".
(Van een medewerker)
JERUZALEM Vandaag worden
In Israël dc verkiezingen gehouden
voor het uit 120 leden bestaande par
lement. Tevens wordt gekozen voor
gemeenteraden. Geen verkiezingsstrijd
is in Israël zo zoetsappig geweest.
Ook hier heeft de televisie haar in
vloed doen gelden.
Het lijkt of Israëls bevolking min
der is geïnteresseerd in het politieke
spel. Dat wordt ook veroorzaakt door
de beperkte verschillen bij een grote
keus van partijen. Een van die
zestien wordt aangevoerd door een
buitenbeentje in het Israëlische poli
tieke leven, de oud-Nederlander Da
vid Ehrenfeld.
Hij is de grootste dramentexpor-
teur op de beurs Tel Aviv. Gebo
ren werd hij in 1929 in Scheveningen.
Zijn vader was voorzitter van de Ne
derlandse Zionisten Bond. In 1939
vestigde deze zich in Israël.
Vier jaar geleden stond David Eh
renfeld als tweede op de lijst van Uri
Avneri, de eigenaar van het boule
vardweekblad Olam Hazé Deze we
reld) die ter wille van de oplage van
zijn krant een voor Israël wereld
vreemde politiek aanhangt.
Ehrenfeld ls vier jaar geleden niet
in het parlement gekomen omdat de
lijst van Avneri maar één zetel toebe
deeld kreeg. Onlangs heeft Ehrenfeld
met deze lijst gebroken omdat Olam
Hazé de eenwording onder Israëlisch
gezag van Jeruzalem goedkeurde.
Onder de naam „Shalom" (Vrede)
neemt Ehrenfeld thans met een eigen
lijst aan de verkiezingen deel.
Vrede
Om die vrede te bereiken, hangt
hij een politiek aan, die bepaald niet j
populair is in Israël. „Israël moet Je- I
ruzalem aan de Arabieren terugge-
ven. samen met de in juni 1967 vero- j
verde gebieden. Dan zal vrede wor
den verkregen", is zijn belangrijkste
credo.
Het is de vraag of de Israëliërs veel i
vertrouwen in deze oud-Nederlander
en zijn politiek zullen hebben.
Dat hij oud-Nederlander is, spreekt
meer tot de sentimenten dan zijn po
litieke inzichten. Het uit Nederland I
afkomstig zijn spreekt zelfs zo mee.
dat voor David Coren. die als num-
mer 39 kandidaat staat voor de Vere
nigde Arbeiders Partij, en vrijwel ze
ker is van een zetel, propaganda
wordt gemaakt met zijn Nederlandse
afstamming.
David Coren (Coronel) zijn over
grootvader, van vaders kant. was een
lid van de roemruchte Portugees
Israëlische Gemeente te Amster
dam. Deze kwam 140 jaar geleden
naar Israël. Coren heeft Nederlands
bloed in de aderen", zo heet het.
Het is wel zeker dat de Verenigde
Arbeiders Partij (fusie van de vier
socialistische groeperingen) onder
aanvoering van Golda Meir de ver
kiezingen zal winnen. Want de
verschillen in politiek opzicht beper
ken zich tot drie groeperingen: de
socialisten, de rechtse Gahal en de
confessionele partijen.
In het huidige parlement vertegen
woordigt Golda Meir _-eds een meer
derheid. Zij kon totdusver rekenen j
op 67 zetels. De kiezer moet zich nu
echter uitspreken over de fusies in
het socialistische kamp. Alles echter
wat niet op rechts of op de confesslo- I
nelen wenst te stemmen is (zo de
I voorkeur niet uitgaat naar de in twee
partijen verdeelde communisten) wel
genoodzaakt op de Verenigde Arbei
ders Partij te stemmen. Golda Meir
rekent dan ook op ongeveer 75 zetels.
Confessionelen
Ook de Gahal, de vroegere nationa
listische Gheroeth, met twee mi
nisters zonder portefeuille opgene-
men in het ministerie van nationale
eenheid, rekent op verkiezingswinst.
Zij heeft thans 26 zetels in het parle
ment. maar rekent op ten minste 30.
Als de regering van nationale een- i
heid na de verkiezingen zal aanblij- j
ven ls de rol van de confessionele
partijen uitgespeeld.
Deze confessionelen, in drie partij-
en met een nagenoeg gelijk program
uiteenvallend, waren steeds nodig om
een coalitieregering te vormen. Voor
hun meedoen lieten zij zich altijd
goed „betalen". Als echter de Vere
nigde Arbeiders Partij een meerder
heid in het parlement behaalt en dan
ook nog een regering van nationale
eenheid wil vormen kunnen de con
fessionele partijen (met thans teza
men 17 zetels) geen prijs bedingen.
Alle partijen vrezen echter dat de
kiezers het zullen laten afweten naar
de stembus te komen. Daarom heeft
de Verenigde Arbeiders Partij een
korps van 50.000 vrijwilligers met
3.000 voertuigen opgeroepen om. kie
zers naar de stembus te begeleiden.
Gahal heeft de beschikking over
7.000 auto's.
Ook alle soldaten zullen een stem j
uitbrengen. Mogelijkheden zijn ge
vonden dat iedere soldaat, waar hij
zich ook bevindt, in de Sinaï, aan het j
Suezkanaal, op de Golanhoogte of in
het vroegere deel van Jordanië, naar
de stembus gaat
ZAANDAM De Amsterdamse
politie heeft voor de vijfde maal een
man aangehouden en na verhoor
weer vrij moeten laten, in verband
met de moord op de 54-jarige Duitser
K. E. d'Alquen. afgelopen donderdag
avond in Zaandam. Anders dan aan
vankelijk werd aangenomen meent
de Zaandamse politie nu dat de
moordenaar niet donderdagavond
met de laatste trein uit Zaandam
naar Amsterdam is vertrokken, maar
eerst vrijdagochtend. Hij zou de
nacht hebben doorgebracht in
loodsen van Van Gend en Loos nabij
het Zaandamse station.
Inmiddels is het slachtoffer van
middag begraven op de algemene be
graafplaats te Zaandam, overeen
komstig het verzoek van de na
bestaanden in Iserlohn.
APELDOORN De veertigjarige
P. A. M. heeft zondagnacht met een
pistool op zijn ex-vrouw geschoten.
De kogel trof geen doel. De politie
heeft de man gearresteerd.
M. was naar het woonadres van
zijn vroegere vrouw gegaan, en eiste
zijn zoontje op. dat bij de vrouw
verblijft. Er ontstond een twistge
sprek via de gesloten tuindeuren.
Op zeker moment riep M. „ik
schiet je dood", waarna hij een pis
tool op de vrouw richtte. Na het
schot begon de vrouw te gillen. M.
ging er vandoor. Hij werd later in
zijn woning aangehouden.
Twee vrijdagen van deze ok
tobermaand verdienen op de
onderwijskalender te worden
aangestreept om ze te onthou
den. Op de 17e oktober bouwde
prof. Idenburg een rede voor
een gezelschap researchmen-
sen uit tot een aanval op de
ambtelijke top van het minis
terie van O. en W. en op de
24e oktober ging een hoogmik-
kende conferentie over de
strategie bij de vernieuwing
van het onderwijs ver de mist
in.
Het een met het ander tezamen
tekent een beeld met sterk histo
rische trekken. Anno 1969 is de
vraag wie het in het onderwijs
voor het zeggen moet hebben weer
even actueel als in de vorige eeuw.
Ambtenaren
Juristen hebben m de ambtelijke
hiërarchie de leiding: een construc
tieve onderwijspolitiek stelt aan de
bestuurders andere eisen, aldus
prof. Idenburg. Hij wil de ambte
lijke top „gesaneerd" zien: het de
partement heeft thans „educatief
inzicht en creatieve begaafdheid"
nodig.
Het opmerkelijke van deze kri
tiek ls niet dat het ministerie er
weer eens slecht op wordt gezet,
want dat gebeurt vrijwel altijd
wanneer iémand het over het on
derwijs heeft (de Deurnese rector
Hoogbergen die kortgeleden zei dat
hij zich beslist niet wilde scharen
„in het gemakkelijke koor der de
partementale vergulzers", vormt
een hoge uitzondering). Het bijzon
dere in de kritiek van Idenburg is
dat ze geuit wordt door een ken
ner-bij-uitstek van ons onder
wijsbestel en dat nu juist hij de
ambtelijke top van het departe
ment door pedagogen, sociologen en
psychologen bezet wil zien.
Iets daarvan is aangeduid in
Idenburgs standaardwerk, de
Schets van het Nederlandse
Schoolwezen, waar hij pleit voor
een afzonderlijke vorming van
ambtenaren die met onder
wijsvraagstukken te maken heb
ben. Maar in diezelfde Schets zegt
hij ook dat de overheid niet moet
denken dat zij bij uitstek weet hoe
het moet. Een volk heeft z'n onder
wijsorganisatie niet bij toeval ge
kregen en men moet ons in deze
essentiële aangelegenheid niet een
weg op laten gaan die in dit land
niet zou passen.
Formule
Geen vertrouwen in ministerraad
PETTEN Het personeel van
het Eurotomctrum in Petten
staakt. Gisteren en vandaag heeft
het de gebouwen bezet gehou
den. Een comité gaat toekomsti
ge activiteiten voorbereiden.
Zoals bekend heerst onder het Eu-
ratompcrsoneel al geruime tijd onge
rustheid over het uitblijven van een
nieuw vijfjaren-plan voor deze Euro
pese gemeenschap. Dit is niet alleen
In Petten, maar ook In de centra in
Ispra, Mol en Karlsruh:.
Een groot deel van het personeel in
Petten zou deelnemen aan een pro
testmanifestatie, die de Europese
ambtenaren vandaag, tijdens de zit
ting van de ministerraad in Luxem
burg. zouden houden.
Het Pettense Euratom-personeel
heeft gisteren een motie aangenomen,
waarin het zijn volkomen gebrek aan
vertrouwen in de ministerraad
uitspreekt
Op de vergadering van dc mi
nisterraad zou het zogenaamde red
dingsplan voor Euratom van minister
van verschillende geluiden; er
moest toch een zekere bundeling
van meningen mogelijk zijn, werd
achteraf overwogen. Dat beluistert
men ook in de rede die prof. Van
Gelder hield bij de opening van de
grote conferentie die zich in
Amersfoort zou bezighouden met
de strategie voor de vernieuwing
van het onderwijs.
Herinnerend aan het verwijt dat
prof. Idenburg tot het departement
richtte, zei hij dat wij zo langza
merhand in de situatie gekomen
zijn dat iedereen een andere
instantie als „schuldige" aanwijst.
Om te ontkomen aan een onvrucht
bare strijd zou men sinds lang en
sinds kort gevestigde posities moe
ten opgeven om gezamenlijk op te
gaan in een nieuwe structuur. De
conferentie mocht niet volstaan
met het uiten van vage wenselijk
heden: zij moest concreet de rich
ting aangeven naar een Nationale
Raad voor het Onderwijs.
Ja, dat had Van Gelder gedacht.
Maar de strategie-conferentie, bij
eengeroepen door de Werkge
meenschap voor vernieuwing van
opvoeding en onderwijs, bleek daar
bijzonder weinig voor te voelen. De
overwegende mening was dat on
derwijsvernieuwing van onderop
moest komen. Een overkoepelend
orgaan zou in ieder geval anti-au
toritair moeten zijn; het zou juist
niet dienen uit te maken hoe het
moet enz.
Van de kant van de kritische le
raren en scholieren kwam de stel
ling: wat 200 man in Amersfoort
bekokstoven, kan onmogelijk
consequenties hebben voor bredere
groepen elders, tenzij de 200 van
Amersfoort hun inzichten op de
scholen zelf ter discussie stellen.
De radicale critici van vandaag
plaatsen zich hiermee op een or
thodox-politieke lijn: de oude lijn
van „soevereiniteit in eigen kring".
Luxe
Idenburg sprak de week tevoren
met nauwelijks verholen afkeer
over het ontbreken van een cen
traal bestuursorgaan met dirigeren
de macht in schoolzaken. Het mi
nisterie onthoudt zich van
rechtstreekse bemoeienis; het geeft
ieder advies, maar men heeft de
In Nederland leeft een oude
vrees voor staatspedagogiek. Prof.
Idenburg is daar nu overheen
gestapt en dat is het wat in zijn
rede dc aandacht trekt. Temeer
omdat hij voor de vernieuwing van
het onderwijs eigenlijk een ander
instituut op het oog heeft.
Met drs. Souren schreef hij een
Inleiding bij de nota Opstaan tegen
het zittenblijven en daarin wordt
gezegd dat er een centraal orgaan
moet komen om de onderwijsver
nieuwing door te zetten. „Het is
erg belangrijk dat zo'n orgaan ge
accepteerd wordt in de samenle
ving. Hoe je het in elkaar zet?
Daar moet de staatssecretaris maar
voor zorgen mij niet gezien!"
aldus Idenburg op een persconfe
rentie.
Dat centrale orgaan is een van de
benamingen voor een coördinerend
lichaam (planningsinstituut. natio
nale raad of hoe men het noemen
wil) waar verscheidene onderwijs-
sorekers en -schrijvers het al enige
tijd over hebben. Het heet dat op
het departement een plan voor een
vernicuwinssraad klaar ligt.
Staatssecretaris Grosheide heeft
zich drie jaar geleden eens een for
mule voor de organisatie laten ont
vallen (nou ja. „ontvallen"...) Het
gaat omaxbxe d e x. In
deze formule stelt a het aantal vor
men van onderwijs voor. b het
aantal richtingen waarvan scholen
aanwezig zijn, c het aantal groepen
dat bij het onderwijs betrokken is
(besturen, docenten, ouders), d het
aantal horizontale, e het aantal
verticale overkoepelende organisa
ties en x het onbekend grote aantal
organisaties dat niet onder de let
ters a tot en met e te vangen valt...
Er zou eigenlijk nog een letter
bij moeten om er de haviken en
duiven van het onderwijs onder te
vatten, maar ook zonder dat is wel
duidelijk dat de samenstelling van
zo'n raad geen eenvoudige zaak is.
Soeverein
De gedachte aan een dergelijk li
chaam is sterk gevoed door erva
ringen bij de strijd over de Mam
moetwet. Het onderwijs presen
teerde zich toen met een kakofonie
PROF. VAN GELDER
vrijheid dat advies niet te volgen.
Of dat in feite precies klopt, is een
tweede, maar juist dat minimum
aan leiding bleek voor de jongere
generatievernieuwers het grote ide
aal te zijn.
De 200 van Amersfoort vormden
misschien wel de sympathiekste
onderwijsclub die men zich kan
denken; wat daar aan individuele
oorspronkelijkheid van denken en
goede wil bijeen kwam, was niet
gering. Maar er klonk ook een kri
tisch woord dat mij is bijgebleven:
we zijn hier aan het luxe-praten.
Met een beminnelijk enthousiasme
sprak men over vérgaande veran
deringen die op de duur uit de
initiatieven van afzonderlijke scho
len zullen opbloeien, maar de 200
bleken niet capabel tot het nemen
van enig besluit iets te doen voor
het heden.
En verder
zei prof. Van Gelder na afloop van
de conferentie dat de nieuwe expe
rimentenwet te veel wil vastleggen.
Goed. dat is een mening. Maar
veelzeggend is dat tijdens de confe
rentie zelf het feit dat er enkele
weken geleden een experimenten
wet is ingediend bij een hele groep
van ijverige praters over vernieu
wing totaal onbekend bleek te zijn.
En dan ook nog bezorgde betogen
houden over de zielige massa die in
onderwijszaken niet goed bij is.
De Block ter sprake komen. Volgens
het Algemeen vakverbond van het
personeel der internatianale instellin
gen. afdeling Petten, is de enig& ver
dienste van dit plan dat het een poli
tiek haalbare en gedurfde methode ia
om Euratom in etappes te ontmante
len.
Het vakverbond meent dat de sta
king in Petten niet op zichzelf staat,
maar dat zij deel uitmaakt van een
Europese actie. In totaal nemen 2600
technici uit centra (vijfhonderd van
hen worden met direct ontslag be
dreigd) en ongeveer 2500 werknemers
van de hoofdkantoren ln Brussel en
Luxemburg aan de staking deel.
Het Euratompersoneel is vooral
ontstemd over het feit dat de belan
gen van Europa worden behartigd
door een college van nationalistisch
denkende politici, en niet door het
Europese parlement.
