Bombarderen, géén ruit inslaan
lavona
lavona
Officiële fusie
aannemersbonden
Morgen uitspraak proef
proces van Kamerlid
Mannenpak van
de toekomst
Aad Wagenaars Rotterdam mei '40" bijna voltooid
Zwitserland wijst
Israëlisch
diplomaat uit
Geen advies over
tarief huisarts
HAARVERZORGING
tegen vet haar
hairsprays
haarverstevigers
haarkleurverstevigers
en spoelingen
crèmebehandelingen
h aarherstel Iers
Ontruiming woningen Apeldoorn
Kiesinger was
geheim agent
voor Vaticaan
9
DINSDAG 7 OKTOBER 1969
Huib Goudriaan
ROTTERDAM
Het manuscript is eind ok
tober gereed. Aan „Rotterdam
mei '40" wordt de laatste hand
gelegd. Gistermiddag beschreef
auteur Aad Wagenaar een
café vol vluchtende mensen
in brandend Rotterdam van
14 mei 1940.
Wagenaar: „Rondom dat
café woedt een vuurstorm zo
dat de mensen er niet meer
uit kunnen. Ze beginnen zich
ten slotte te bedrinken bier,
jenever, zoveel ze maar wil
len en het enige punt van
discussie i s nog: zullen we
stikken of verbranden?
Later kwamen ze er toch uit.
Maar ïk geef dit als voorbeeld
dat ik echt niet hoefde te over-
dramatiseren."
De Rotterdamse journalist Aad
Wagenaar (30) heeft het eerste boek
geschreven, dat alle beschikbare in
formatie geeft over het bombarde
ment van Rotterdam en de daaraan
voorafgaande oorlogsdagen van mei
1940.
Geschiedschrijving dus? „Nee ,dat
vind ik wel een erg groot woord. Het
is meer een op feiten gebaseerd ver
haal, dat het midden houdt tussen
geschiedschrijving en journalistiek.
Voor geschiedschrijving draag ik te
veel details aan, die een historicus
niet terzake dienend zou vinden."
Wagenaar heeft een documentaire
geschreven, waarbij de mens in het
middelpunt staat. „Maar", zegt hij,
„ik ben niet romantisch gaan dollen."
Geboeid door de aanpak van Corne
lius Ryan voor zijn boek „De langste
dag" paste hij ook een filmisch pro
cédé toe, waarbij de gebeurtenissen
op de voet worden gevolgd.
Inkleuren
„Het zwart-witte raam van het ver
haal wordt gevormd door het docu
mentatiemateriaal. Ik ben gaan in
kleuren met de gesprekken, die ik
met mensen voerde." Die mensen:
ooggetuigen en hoofdrolspelers in liet
drama, dat honderden mensen het
leven kostte en Rotterdams hart ver
woestte.
Aad Wagenaar wandelde in de
nacht van 8 op 9 juni 1967 na een
congres naar huis, toen hij voor het
eerst dacht aan de mogelijkheid van
een boek over het bombardement.
„Naast me liep een Amsterdammer,
die zei: Rotterdam is eigenlijk maar
een kale stad. Zo begonnen we te
praten over het bombardement.Van
af dat moment ben ik er eigenlijk
iedere dag mee bezig geweest. Ik
stapte naar de Arbeiderspers, die wel
geïnteresseerd bleek te zijn."
De gemeente Rotterdam werd erbij
betrokken, en een krediet van
ƒ25.000 werd beschikbaar gesteld: de
uitgeverij kon hem dertien maanden
vrijstellen van zijn redactionele
werk. En Rotterdam kan in mei 1970,
bij de herdenking van een kwart
eeuw bevrijding, het boek presente
ren.
Aad Wagenaar ging 1 april 1968
aan deslag. De eerste zeven maan
den gebruikte hij voor het' lezen in
AAD WAGENAAR in gesprek met generaal Kurt Student
archieven en gesprekken met men
sen, kortom voor het verzamelen
van documentatie. Pas op 15 novem
ber 1968 zette hij de eerste woorden
op papier.
Aantal doden
Het boek, dat eind april volgend
■jaar op de markt zal komen, bestaat
uit. drie delen: „De slag", „De bom
men", „De brand". De titel is „Rot
terdam mei '40".
Het bombardement, het lijden van
de slachtoffers, wordt in het derde
deel behandeld. De auteur noemt
hierin een aantal doden van „meer
dan 600, minder dan 900."
„Het juiste aantal weet ik niet. Tot
augustus 1940 werden nog mensen
onder het puin vandaan gehaald, en
ook op 10, 11 en 12 mei waren er
bombardementen geweest."
Destijds werd het bombardement
aan geallieerde zijde als een terreur-
bombardement gezien, omdat toen
het cijfer 30.000 doden werd ge
noemd. De Duitsers beschouwden het
als een strategisch bombardement,
maar als je de historie volgt was het
een strategisch bombardement met
terreurwerking.
Wat betreft het veelomstreden
punt of het bombardement op een
vergissing of op een terreurdaad be
rustte, heeft de schrijver zich aan de,
conclusies van het wetenschappelijk
onderzoek gehouden.
De mariniers
Wagenaar werd in 1939 in Rotter
dam geboren. Op 14 mei 1940 was hij
een jaar oud. „Mijn moeder heeft me
in een kinderwagen afgevoerd naar
Schiedam."
Hij beschrijft dus een stuk historie,
waarvan hij geen getuige is geweest.
Iets dat hem merkwaardigerwijs on
langs nog voor de voeten werd ge
worpen door een lezer van een
krant, die Wagenaar ook heeft geïn
terviewd.
In dit interview liet Wagenaar blij
ken dat zijns inziens de mariniers
wel dapper om Rotterdam hebben
gevochten, maar dat de verhalen
over mariniers met messen tussen de
tanden in twijfel moeten worden ge
trokken.
Er kwam een boze reactie van ge
noemde lezer. Wagenaar: „Er wordt
in mijn boek geen enkele legende
ontkracht, maar ook niet gevormd.
Er staat: Die dag sprak een Duits
officier op het Noordereiland, die de
aanval van de mariniers in hun blau
we uniformen had kunnen volgen,
vol bewondering over „diese
schwarze Teufel." Men hoorde het,
onthield het en gaf het door: die
zwarte duivels.
Van volkomen onverdachte zijde,
in het boek De zwarte duivels, zegt
de schrijver, een officier der mari
niers, zelfs dat al die woeste verhalen
overdreven zijn. Bovendien waren
niet alleen mariniers, maar ook an
dere soldaten helden. Voor een parle
mentaire enquêtecommissie is des
tijds verklaard ddt bij de mariniers
28 doden vielen, maar bij de infante
rie 120 en bij de genie 80 doden.'
De tegenspraak het elkaar te
genspreken van ooggetuigen was
vooral in het begin een groot
probleem voor de schrijver. Hij loste
dit op door de diverse meningen met
elkaar te vergelijken en te toetsen
aan het documentatiemateriaal.
Duittse risie
Hij sprak met ongeveer 150 men
sen, waaronder 20 Duitsers. Van Duit
se kant, het Institut fur Zeitgeschich-
te te Munchen en het ministerie van
voorlichting te Bonn, en door ex-
militairen werd alle medewerking
verleend.
„Wat me opviel was het oog voor
details, het bijna fotografische geheu
gen van de Duitse militairen. Die tijd
is voor hen de belangrijkste periode
in hun leven. Zodra de hele oorlog
ter sprake kwam, gaven ze toe voor
een verkeerde zaak te hebben gevoch
ten. Maar het offensief in het westen
van 1940, vooral wat Nederland be
treft, vinden ze een „anstandige",
een fatsoenlijke zaak.
Foto: Richard Henke
Wel werd het bombardement van
Rotterdam „een schrille dissonant"
in het hele offensief genoemd. Maar
daarnaast wezen ze erop dat ge
neraal Kurt Student, commandant
van de Duitse parachutisten, toen hij
in Rotterdam een hoofdkwartier
moest inrichten niet de ramen van
een school liet inslaan, maar de con
cierge liet zoeken voor de sleutels.
(„We zijn correct opgetreden.")
Wagenaar: „Het bombardement
vinden ze heel droevig, maar onver
mijdelijk, en ze voelen zich niet schul
dig wat ze natuurlijk wel waren."
Aad Wagenaar praatte zes uur ach
tereen met de nu 78-jarige ex- ge
neraal'Kurt Student, die geanimeerd
over zijn verleden vertelde. Ter
sprake kwam een Nederlands schot
door zijn voorhoofd. De Nederlandse
chirurg die Student oplapte, vond bij
het onderzoek een kogeltje naast zijn
linkeroog. De chirurg, die nog leeft,
vertelde Wagenaar dat niet te heb
ben begrepen, want de kogelbaan
ging in een andere richting.
tudents hazen j acht
„Student begon bijna honend te
lachen en zei: Ja maar dat kogeltje
zat er nog van de hazenjacht in 1916!
(Student was toen jachtvlieger aan
het westelijk front). Overigens moest
ik wel de groeten doen aan de Neder
landse chirurg.
Deze kreeg later in de oorlog een
foto van een vriend die de
herstelde generaal toonde als de
trotse veroveraar van Kreta. „Dat is
jouw schuld, zak" had de vriend er
bij geschreven."
Bij het afscheid slaagde Wagenaar
erin een boekje van Student cadeau
te krijgen. Het is een bundeltje Ber-
lijnse volksverhalen „Det fiel mir
uff", dat Student in de nacht van 9
op 10 mei 1940 las om zijn zenuwen
te kalmeren..
„Wijlen prof. Oud, toen burgemees
ter van Rotterdam, schreef die avond
een brief aan zijn zoon aan het front.
Ik had Oud graag willen intervie
wen, maar hij werd maart 1968 in
het ziekenhuis opgenomen; juist toen
ik begon met mijn documentatie."
Uel detail
Wagenaar schildert in zijn boek bij
voorkeur het kleine, ogenschijnlijk
onbelangrijke detail. Juist hierdoor,
door het aaneenrijgen van een keten
van menselijke reacties, is een con
trastrijk beeld ontstaan van wats zich
in mei 1940 in Rottedram afspeelde.
Een greep hieruit.
Op de avond van 13 mei, aan de
vooravond van het bombardement,
bleef iemand in de binnenstad eten,
stak daarna een pijp op en wandelde
de stad nog eens door. Hij vond dat
Rotterdam als stad toch 'wel iets ging
worden.
Even voor half twaalf op de
morgen van de 12de mei nodigde een
verpleegster van het ooglijdersge-
sticht aan de Oostmolenwerf mari
niers op de thee. 'Ze lagen verspreid
in de tuin. Een marinier, die de
wacht hield bij een machinegeweer,
zei dat hij niet van zijn post mocht.
Bij de luchtaanval die even later be
gon, werd hij gedood.
Diezelfde morgen ontwaakte ge
neraal Kurt Student in zijn hoofd
kwartier „Het Wapen van Rijsoord"
te Rijsoord. Hij werd pas goed wak
ker, toen zijn mannen binnenkwa-
BERN Zwitserland heeft de mi
litaire attaché van Israël, kolonel Zvi
Alon, persona non grata verklaard, zo
deelt het ministerie van buitenlandse
zaken in Bern mee. De maatregel
vloeit voort uit de zaak Fraunknecht,
de Zwitserse ingenieur die Israël 20
kratten supergeheime tekeningen
heeft verstrekt voor de motoren van
hetndiegtuig Mirage-3.
De tekeningen verschaffen Israël
de kennis, van zijn vloot van Mira-
ge-gevechtstoestellen, waarvoor
Frankrijk een embargo heeft afge
kondigd, in stand te houden.
De Zwitserse regering beweert, dat
de blauwdrukken van de Mirage van
af najaar 1968 tot de vorige maand
aan Israël werden verschaft. De toe
voer kon worden gestopt door de toe
vallige ontdekking van een paar
kratten die aan de Zwitsers-Duitse
grens op een fabrieksterrein in het
geheim waren opgeslagen.
Auto gestolen met
geheime ontwerpen
LONDEN Een vrijdag in Londen
gestolen auto van een ambtenaar van
het ministerie van technologie is te
ruggevonden. In de kofferruimte za
ten tekeningen van een nieuw geleid
projectiel voor de Britse marine, de
Sea Dart. Naar het schijnt zijn de
geheime schetsen onberoerd geble
ven.
Handhaving christelijke beginselen
(Van onze soc.-econ. redactie)
SCHEVENINGEN De Ne
derlandse christelijke aanne
mers- en bouwvakpartoonsbond
en de Nederlandse katholieke
mers- en bouwvakpatroonsbond
gaan morgen in een officiële bij
eenkomst fuseren tot het Alge
meen verbond ondernemers
bouwnijverheid (AVOB).
Vandaag hebben de beide bonden
in het Kurhaus nog afzonderlijk ver
gaderd in een laatste ledenvergade
ring. Voorzitter J. P. A. Nelisscn van
de NKAPB memoreerde de 52-ja-
rige geschiedenis van de bond, die in
1919 met 57 leden begon en er thans
4000 heeft.
De heer Nelissen stelde, dat het
vooral de katholieke bond is geweest,
die heeft geijverd voor de totstandko
ming van billijke regelingen van ar
beidsvoorwaarden voor de bouwvak
arbeiders, zich kritisch opstelde te
genover de zogenaamde „bouw-asso-
ciaties", een krachtige stoot gaf tot
de afschaffing van de borgstelling,
vanaf 1929 van leer is getrokken te
gen het opkomend verschijnsel van
beunhazerij, impulsen gaf tot de op
richting van het vakantiefonds voor
de bouwnijverheid en het eerst va
kantiebonnen uitgaf.
Voortzetten
Daarbij was steeds het christelijk
beginsel leidraad, waarlangs wij ons
als militante organisatie opstelden, al
dus de heer Nelissen. De NKAPB, zo
vervolgde hij, is niet gedoemd te
sterven, maar gaat zijn bestaan voort
zetten in het Algemeen verbond on
dernemers bouwnijverheid.
„Onze 52-jarige geschiedenis heeft
wel degelijk zin gehad en het is waar
achtig niet voor niets geweest. Met
behoud van het christelijk beginsel
gaan wij nu een nieuwe ondernemers
organisatie op een moderne leest
schoeien. De service aan de leden
wordt uitgebreid en de strijd tegen
misstanden krachtiger dan ooit
(rechtspositie aannemer, beunhazerij,
oneerlijke concurrentie enz.)."
De heer Nelissen legde er bijzon
dere nadruk op, dat de nieuwe organi
satie met erkenning van de Bijbel
als richtsnoer de belangen van de
ondernemers in de bouwnijverheid in
het algemeen en van de leden van de
vereniging in het bijzonder zal behar
tigen en zal bijdragen tot een recht
vaardige sociaal - economische orde.
Geen breuk
De heer D. Versloot, voorzitter van
de NCAB, noemde in zijn ledenverga
dering de fusie geen breuk met het
verleden, maar een voortzetting van
het verleden. In een andere tijd met
andere vormen zal de NCAB, die 40
jaar heeft bestaan, het werk voortzet
ten.
„Wij gaan in hetzelfde spoor ver
der. De toekomst is een belofte en
een taakstelling, een gave en een op
gave", aldus de heer Versloot, die
inmiddels reeds is gekozen tot voor
zitter van de beide fusionerende orga
nisaties.
UTRECHT De landelijke
huisartsenvereniging is niet van plan
haar leden advies te geven over de
tarieven, die zij hun particuliere pa
tiënten berekenen. Dit ondanks het
feit, dat minister De Block de LHV
heeft geschreven, dc\t hij ervan uit
gaat. dat de huisartsen hun tarieven
per 1 oktober niet zouden verhogen.
De LHV staat nog steeds op het
standpunt, dat de artsen het recht
hebben de algemene trend van de
loon- en prijsindex te volgen. Als
centrale vereniging wenst zij zich
echter niet te bemoeien met de
beslissingen van individuele
huisartsen, die nu minder ver of ver
der zouden willen gaan.
men met Hollandse tulpen: Student
was jarig, maar was dat zelf verge
ten. Bovendien werd hem meege
deeld, dat hem door de Fuhrer het
ridderschap van het ijzeren kruis
was verleend.
Aad Wagenaar rijdt elke
morgen via Hofplein, Goudse-
singel en Oostplein naar zijn
werk. „Ik kom dan precies door
een wijk, die helemaal plat lag.
Ik moet dan denken aan die
70 kinderen van een rooms-
katholiek tehuis, die in een kel
der zaten met een paar nonnen.
Een man hoort dan door een
zijdeur een gezoem als van een
bijenkorf. Het zijn de kinderen,
ze waren als rooms-katholieken
al bediend, die aan een stuk door
„Wees gegroet Maria" bidden.
Ze werden nog gered ook. En
het is fijn, dat je als schrijver
zo'n man dan met die stoet kin
deren over de Coolsingel kan
laten trekken."
Details? De historicus prof.
Bouman gebruikt als motto voor
zijn boek „Revolutie der een
zamen" dat Wagenaar in ons
gesprek even noemde woor
den van de psycholoog C. G.
Jung: „Wat echter eigenlijk
is gebeurd, onttrekt zich aan de
vorsersblik van de historicus,
want het eigenlijke historische
gebeuren ligt diep verborgen,
door ALLEN geleefd en door
niemand bespied."
met het symbool van klassieke schoonheid
Let op het EGYPTISCHE KOPJE
op alle Lavona-produkten, het symbool
van klassieke schoonheid.
DEN HAAG Morgen zal de
Apeldoornse kantonrechter mr.
P. Pilon uitspraak doen in het
proefproces, dat door het socia
listische Tweede-Kamerlid
van den Doel namens de huur
ders van de oude stadswijk
Sprengendorp tegen de woning
bouwvereniging „De Goede
Woning" (en indirect tegen de
Huuradviescommissie te Harder
wijk) is uitgelokt.
Wijst de kantonrechter ontruiming
van een pand door de heer Wassink
toe, dan hebben de huurders het pro
ces verloren en zullen de huren
alsnog, met terugwerkende kracht tot
1 mei 1968 worden verhoogd.
Op 23 juli 1969 dagvaart de wo-
ningbouwstichtirig een huurder als
proefpersoon en eist opruiming. Af
gesproken is, dat als de ontruiming
wordt toegewezen, alle bewoners van
BONN De aftredende bondskan
selier Kiesinger heeft beweerd, dat
hij in de tweede wereldoorlog agent
is geweest voor het Vaticaan. Het
Westduitse weekblad „Der Spiegel"
schrijft deze week over deze inlichtin
gen te beschikken.
Volgens het weekblad heeft Kiesin
ger dit verklaard in een Westduits
interneringskamp in 1946. Kiesinger
had toen gezegd, dat hij in zijn
functie van plaatsvervangend hoofd
van de afdeling radiopropaganda bij
het nazi-ministerie van buitenlandse
zaken was gebleven, omdat hij gro
tere belangen nastreefde. Hij had
kontakt gehad met het Vaticaan «n
was geheim agent voor het Vaticaan,
zo zou hij volgens „De Spiegel" heb
ben gezegd.
J. v. d. Doel
de wijk de huurverhoging van vier
procent met terugwerkende kracht
zullen betalen. Verliest de stichting
het proces, dan hoeft niemand een
hogere huur te betalen.
V erkeer
Op 13 augustus verweert Van den
Doel zich namens de huurders. In de
richtlijnen van de minister van
Volkshuisvesting en ruimtelijke orde
ning staat dat de huuradviescommis
sie elk individueel geval op zijn ei
gen merites moet beoordelen. Daarbij
moet volgens het Kamerlid vooral
gelet worden op de gebreken die de
woning vertoont en de verbeteringen,
die de bewoners zelf hebben aange
bracht.
Het merendeel van de 50-jaar oude
woningen verkeert op de rand van
verkrotting. Sommige huurders heb
ben voor meer dan duizend gulden
verbeteiingen aangebracht, daardoor
ontstond een grote verscheidenheid
in woongenot, maar de huurad
viescommissie beoordeelt de wonin
gen toch gelijk.
Op 10 september repliceert „De
Goede Woning". Zij voert aan dat in
het verleden te weinig voor onder
houd in de huur is omgerekend, er
beslist geen grote onderlinge kwali
teitsverschillen bestaan, dat de wo
ningen geen vervallen krotten zijn,
de bewoners drommels goed wisten
wat zij huurden, toen zij in de wo
ningen kwamen en de richtlijnen van
de minister niet meer dan een
„steuntje" in de rug van de huurad
viescommissie zijn.
Kamer papier
En nu komt het: „Wel moet wor
den erkend dat de woningen niet
meer modern zijn. „De Goede Wo
ning" beschikt echter niet even ge
makkelijk over de Nederlandse be
lastinggelden als de heer Van den
Doel blijkbaar over het papier van
de Tweede Kamer der Staten-Gcne-
raal, waarop deze zijn verweer heeft
getijpt".
Van den Doel: (weer op papier van
de Tweede Kamer) „Of de invoering
van de niet-verplichte huurverho
ging, gelet op de onderhoudsnormen,
het door Kamerleden gebruikte pa
pier, de harmonisatie van de huren,
en de verhouding tussen huurder en
verhuurder, een verstandige of
niet-verstandige maatregel was. is
niet van belang. Het gaat alleen om
een juiste uitvoering van de nu een
maal aangenomen wet".
De rechter zal het uitmaken
De eerste prijs van mejuffrouw
Candia Visser: dit futuristische
model is kennelijk op sterke kli
maatswisselingen berekend. Het
is namelijk uitgevoerd in zijden
tricotgevoerd met schuimplastic.
(Van onze moderedactrice)
AMSTERDAM Candia
Visser van de Academie St.
Joost uit Breda gaat naar Kaap
Kennedy, dank zij de Kostuums
der toekomst, die ze heeft ont
worpen voor een prijsvraag, uit
geschreven door het honderd
jarig Peek en Cloppenburg.
Prof. dr. F. L. Polak, de futuro
loog, presideerde de jury, die giste
ren in het Apollohotel de uitslag be
kendmaakte. Een jury van vier he
ren, allemaal in het nette pak met
boord en das en twee dames, van
wie Ageeth Scherphuis in een zwarte
oetit-robe en haar arm, die sinds
oud Indiaas collier, dat nu ook door
zoals het moet, in een fraaie sjaal als
mitella en Margreet Bokking in een
keurig japonnetje getooid met een
oud Indiaas collier.dat nu ook door
het Westen ontdekt is. Alleen prof.
Polak was vooruitstrevend, omdat
zijn donkerblauw kostuum nu eens
niet van kamgaren maar van wollen
jersey gemaakt was.
€1 Nauwsluitend
In de toekomst echter zal ook dat
hopeloos ouderwets zijn, want de ont
werpers, leerlingen van mode- acade
mies, prefereerden allemaal vinyl als
materiaal voor de kledij, die onveran
derlijk bestond uit een nauwsluitende
bodystocking belegd met allerlei va
rianten van vinyl. Soms met afritsba-
re delen, want bloot zal in die toe
komst veelal kunnen, omdat we in
steden zullen leven, waar de koude
onbekend is.
Blijkbaar wordt wel op een verhar
ding van meubelen gerekend, want
verscheidene keren waren de pakken
voorzien van stootkussens.
Zilver
De bekroonde,ontwerpen van Can
dia waren: een bodystocking met vi
nyl broek-hes, a-symetrisch en
zelfs zonder onderlaag te dragen en
een bodystocking met voorpand en
broekspijpen van dubbele stof met
repen schuimrubber gevuld. De ele
gante toekomstman kan er een tu
nica over dragen met zilveren kraag
en gordel.
De ontwerpen waren voor de show
uitgevoerd, maar zullen wel nooit
meer gedragen worden, want be
paald gemakkelijk leken ze ons de
dressmen niet te zitten.
