KLM - GOUDMIJN IN DE WOLKEN
Winsten dit
jaar
het hoogst
Vracht belangrijke tweede pijler
Levenswerk Plesman werd
wereldomspannend bedrijf
Door
„Dit vliegen, dat een hel
was, kan een hemel zijn"
Hele personeel
krijgt vrijaf
op 7 oktober
Bijna 4 miljoen
voor recreatie
in Zuid-Holland
15
DONDERDAG 25 SEPTEMBER 1969
Dc naaste toekomst
van de KLM: de Boeing
747 Jumbo, die een nieu
we periode in de lucht
vaart zal inluiden. Een
kleine 400 passagiers
kunnen er tegelijk mee
over de oceaan.
Een van de roem
ruchte Fokker-vliegtui
gen, waarmee de KLM
in haar beginjaren fu
rore maakten. Al zagen
ze er, vergeleken met de
reuzen van vandaag,
wat primitief uit, de pas
sagiers zaten er comfor
tabel in.
JJET WAS ONTZETTEND BUMPY, een natte en winderige ochtend op die 18de mei in 1920.
We vlogen zo laag, maar 100 meter, dat piloot Jerry Shaw ons boven Frankrijk de bom-
trechters uit de oorlog een voor een kon aanwijzen. Praten konden we niet door het lawaai van
de motor. Als we wat tegen elkaar wilden zeggen, schreven we het op blocnote-velletjes en gaven
die door".
Voor de nu 76-jarige Maarten
van den' Biggelaar, toen redac
teur van de Rotterdamse Maas
bode, nu deelnemer in een groot
advertentiebureau, was die eer
ste vliegreis naar Londen, waar
mee de KLM de start gaf aan
haar eerste lijndienst, even sen
sationeel als de maanreis voor
de astronauten moet zijn ge
weest. Met twee Engelse passa
giers werd hij op die dag we-
reldnieuws.
De „Vliegende Hollander", een half
jaar jong, vloog. Met een van de
Britse Aircraft Transport en Travel
Ltd. gehuurde De Havilland DH 16
kwam op die winderige ochtend de
eerste lijndienst tot stand. Plesman
was uitgelaten. Persoonlijk had hij
zijn eerste passagiers aan boord ge-
De Havillands DH 9 en Fokker F-2
en F-3 - vliegtuigen.
Ook de eerste eigen vliegers kwa
men toen in dienst: de later bekend
geworden sergeants van de militaire
luchtvaart G. J. Geyssendorffer en
R. Hofstra. Het luchtnet was 924 km
lang en verbond vijf steden in drie
overdroeg aan H. Nieuwenhuis en ir.
P. J. C. Vos in Londen.
Plesman zelf werd in 1941 door de
SD gevangen genomen en bracht een
jaar door in het Scheveningse „Oran
je-hotel". Dat gebeurde nadat zijn
zoon Jan naar Engeland was gevlucht
om daar bij de RAF te dienen en
even later twee mensen van Fokker
met een van de Duitsers gekaapte
Fokker G-l uitweken.
Men verdacht (terecht) Plesman de
hand in het komplot te hebben ge
had. Zoals steeds bij een arrestatie
gebeurde, werd ook Plesmans huis
aan de Haagse Tapijtweg onderzocht.
Daar vonden SD-ers toen wat zij
dachten uiterst belangrijke docu
menten: aantekeningen, die bewezen
dat Plesman een gesprek met Goe-
ring had gehad.
De rijksmaarschalk zou tijdens dit
onderhoud de KLM-directeur ruimte
hebben gelaten om als bemiddelaar
contact met Engeland op te nemen.
(Anthony van Kampen schrijft er in
Historisch moment: de Uiver heeft in de Melbourne-race een noodlanding
in het Australische Albury moeten maken. Slechts door hulp van inwoners kon
het toestel uit de modder worden getrokken en verder vliegen.
holpen, erop toegezien dat zij warm landen, Amsterdam, Rotterdam, Bre— zDn iuist verschenen boek „Plesman,
waren ingepakt en het vertreksein
gegeven.
Getallen
Zo was de toestand toen. De KLM
had geen eigen vliegtuigen en de ca
paciteit bedroeg drie hele zitplaatsen.
Op de 18de mei 1969 legden 42
vliegtuigen samen 248.000 km af (zes
maal de aardomtrek), vervoerden
7000 passagiers, 140 ton bagage, 316
ton vracht en 11 ton post.
Getallen die voorspoedige groei il
lustreren in vijftig jaar Nederlandse
luchtvaart, maar waarover verder
niemand bij de KLM zich heeft opge
wonden. Het was een gewone dag.
En dat er op die 18de mei 200 starts
werden gemaakt, wat betekende dat
er elke acht minuten ergens ter we
reld een KLM-toestel opsteeg, was
I evenmin een feit dat de 14.500
1 KLM-ers heeft geschokt. De KLM is
nu eenmaal een van de reuzen in de
luchtvaartwereld en daarbij horen
respectabele getallen.
Dubbel goud
Vijftig jaar KLM, op 7 oktober.
Goud voor onze nationale luchtvaart
maatschappij. Ook letterlijk, want de
86 miljoen winst van het afgelopen
boekjaar was de grootste in haar ge
schiedenis en met recht kan men zeg
gen, dat de maatschappij op gouden
vleugels naar een nieuw jubileum toe
vliegt:
Dank zij het levenswerk van dr.
Albert Plesman, die in 1953 op
64-jarige leeftijd overleden zeker
bij de viering van dit jubileum een
achtergelaten lege plaats doet voelen.
men, Hamburg en Londen.
Dat was het begin. Aarzelend nog,
maar het enthousiasme waarmee de
maatschappij van de grond werd ge
bracht, rechtvaardigde hoop op
grootse momenten. En die kwamen
al gauw.
In 1924 al met de eerste vlucht van
de H-NACC naar Batavia. Gezagvoer
der A. N. J. Thomassen a Thuessink
van der Hoop zat aan het levier en
vloog de Fokker in 55 dagen (waar
van 30 door motorpech op de grond
in Bulgarije werden doorgebracht)
naar Nederlands - Indië.
In 1933 de twaalfdaagse record
vlucht Amsterdam - Batavia en te
rug van Iwan Smimoff met zijn Pe
likaan. En later het succes in de Mel
bourne - race van de Uiver, die als
winnaar uit de handicapsectie kwam.
De Apollo 11 kon er in populariteit
nauwelijks mee wedijveren: heel Ne
derland stond op zijn kop, evenals
trouwens bij de vlucht van de Snip
naar de West, wat later.
grondlegger van de gouden KLM"
uitvoeriger over).
Zou de maarschalk toch niet hele
maal zuiver op de graat zijn ge
weest? De SD-ers vermoedden een
goudmijn. Ten onrechte. Maar voor
Plesman hadden de aantekeningen
wél tot gevolg dat hij tijdens zijn
gevangenschap redelijk werd behan
deld en een paar jaar later weer vij-
gelaten werd, zij het dat hij naar
Twente moest verhuizen.
Opbouw
Groei
De groei zat erin. In 1939 opereer
de de maatschappij met 45 vliegtui
gen, die 724 passagiers of 91.000 kilo
vracht met een gemiddelde snelheid
van 265 km per uur over een
luchtnet van 28.000 km naar 61 ste
den in 29 landen konden vervoeren.
Met de regelmaat en een precisie,
die premier Nehroe van India later
in zijn autobiografie deed schrijven:
„Een van de welkome afleidingen in
ons gevangenenbestaan in Naini
(1935) was het overvliegen van grote
vliegtuigen. Allahabad was een van
de routeplaatsen voor alle grote ma
chines op de lijnen tussen west en
oost. En de reusachtige toestellen op
weg naar Australië, Java en Frans
Terwijl zijn landgenoten in 1945
nog verbluft staarden naar het tien
tje, waarmee zij het de eerste dagen
na Lieftincks geldzuivering moesten
doen, kwam Plesman, die nog tijdens
de oorlog hard had gewerkt aan de
wederopbouw van de KLM, uit Ame
rika terug met veertien Douglas C 54
A Skymasters en dertig C-47A Dako
ta's, losgebrand van de Amerikaanse
regering, die tegen de onverzettelijd
Hollander al „ja" had gezegd, voor
dat zij voor een „nee" enig argument
hadden kunnen bedenken. En binnen
vijf maanden na het oorlogseinde
vloog de KLM weer.
Wat daarna volgde, is recente
geschiedenis. Plesman overleed op
oudejaarsnacht 1953 en werd opge
volgd door de vroegere chef-lucht
machtstaf Isaac Aler, nadat enkele
maanden tevoren de KLM-DC-6a Dr.
ir. M. H. Damme met gezagvoerder
H. A. A. Kooper de Londen
Christchurch-race had gewonnen en
de maatschappij daarmee opnieuw in
het wereldnieuws had gebracht
Na Aler kwam mr. H. E. van der
Beugel in een tijd, dat het de KLM
slecht ging. De overgang op de jets
had de maatschappij, evenals bijna
alle andere luchtvaartondernemingen
in de rode cijfers gebracht. Er was
een verlies van tientallen miljoenen.
Maar nog tijdens het bewind van mr.
Albarda, die Van der Beugel in 1963
opvolgde, trok de maatschappij zich
na een grootscheepse reorganisatie
op.
Leningen
Expansie
Niet overigens dan nadat de over
heid zich garant had gesteld voor le
ningen, waardoor ze 51 procent van
de aandelen in handen kreeg.
Thans is de maatschappij geheel
Hij was de man die hielp de lucht
vaart in de belangstelling te brengen
(met zijn Eerste Luchtverkeers Ten
toonstelling Amsterdam in augustus
1919), die een groepje bankiers en
I zakenlieden interesseerde voor een rv» i Tl* "I
nationale luchtvaartmaatschappij l /lek ningiever
(het kapitaal bedroeg bi] de start
ruim vijf miljoen, waarvan zes ton
I volgestort) en ten slotte op die 7de
oktober plaats nam achter het eiken
houten bureau van het pand Heren
gracht 13 in Den Haag. Eerst als
administrateur, later als directeur,
om de toen al Koninklijke KLM van
de grond te brengen.
Dubbeltjes
Dat laatste betekende vliegtuigen
en vliegers zoeken, maar vooral pas
sagiers. Van een van zijn oudste se
condanten, de latere directeur Neder
land A. van der Paauw, stamt een
mooi verhaal over Plesmans commer-
j ciële interesse in die eerste jaren.
In het hoofdkantoor, dat al kort na
I de oprichting naar Hofweg 9 werd
verplaatst, verzorgde Van der Paauw
I de verkoop aan het publiek, ook van
prentbriefkaarten met vliegtuigaf
beeldingen. En telkens als hij de kas
sabei liet rinkelen, ten teken dat er
I weer een dubbeltje omzet was ge
boekt. verscheen het hoofd van Ples
man boven de vitrages van het aan
grenzende directiekantoor en kreeg
hij een goedkeurende knipoog.
Viel er niets meer te bepraten of
Indo - China passeerden bijna recht
boven ons hoofd in NainL Het regel-
matigst van alle waren de Hollandse
lijnvliegtuigen naar Batavia."
Maar van die trotse vloot en die
precisie bleef weinig over toen de
Duitsers op 10 mei 1940 achttien
vliegtuigen vernielden en er elf vor
derden. Veertien, die „buitengaats"
waren naar Batavia en Engeland,
ontsprongen de dans. Bristol, Lissa
bon, Gibraltar, een uitbreidend lucht
net rond de Nederlandse Antillen en
Suriname: het waren van toen af nog
maar een paar plaatsen, waar het
rood, wit en blauw op de vlieg
tuigstaart werd gezien.
Gevangen
Plesman moest zijn levenswerk uit
handen geven. Willem Versteegh,
leermeester van vele Nederlandse
vliegers en op dat moment directeur
van de in 1928 opgerichte dochteron
derneming in de oost, kreeg de lei
ding van de KLM buiten Nederland,
KNILM, die hij in 1941 op zijn beurt
Dr. Albert Plesman,
die de KLM van de
grond bracht, werd op
7 september 1889 ge
boren in het Haagse
pand Balistraat 3. Bin
dingen met de lucht
vaart had de familie
geenszins: zijn ouders
bezaten een winkel
voor brood en eieren,
die vader Plesman
dikwijls vergezeld van
zijn zoon met paard
en wagen rond bracht.
Plesman bezocht de
Gedeking lagere school
waar hij uitblonk in
rekenen, natuurkunde
en gymnastiek. Ver
volgens liep hij de 3-
jarige HBS aan het
Haagse Blijenburg af,
bezocht de Cadetten
school in Alkmaar en
de KMA in Breda
(1909).
Voor het eerst zag hij
daar een vliegtuig.
„Ik kon mijn gevoe
lens van enthousiasme
nauwelijks beheersen toen ik me realiseerde, dat daar hoog in de lucht
een mens in een machine voortbewoog. Het schouwspel maakte diepe in
druk op me".
In 1911 werd hij beëdigd tot tweede luitenant en ingedeeld bij het vijfde
regiment infanterie in Amersfoort. In 1915 volgde zijn overplaatsing naar
een bataljon wielrijders in Gouda, waar hij Susanne Jacoba van Eijk
leerde kennen, met wie hij in 1917 trouwde.
In de winter 1915-T6 volgde hij op het vliegkamp Soesterberg een
waarnemerscursus en in april 1917 werd hij leerling-vlieger.
Zijn organisatie van de luchtvaarttentoonstelling Elta in 1918 was zijn
eerste stap naar de oprichting van de KLM. Bij de opening zei hij
sprekend over de oorlogsvliegerij „Dit vliegen, dat een hel is ge
weest, zou een hemel kunnen worden".
En op 7 oktober zette hij de KLM op poten
De huidige president-directeur dr.
G. van der Wal (64), die in 1965 de
eerste was, die na de moeilijke perio
de weer winsten kon aankondigen,
ziet die toekomst optimistisch tege
moet, al vindt hij dat het gebruik
van nieuwe „wide body"-vliegtuigen
groot aanpassingsvermogen zal eisen.
Zijn motto: gecontroleerde ex
pansie. Een probleem van de jaren 70
noemt hij de snelle veroudering van
het materiaal. Steeds sneller zullen
de veranderingen elkaar opvolgen,
niet alleen waar het de vloot en de
luchthavens betreft, maar ook binnen
de maatschappij.
Hij is ervan overtuigd, dat ideëen
en technieken van vandaag niet voor
de toekomst zullen gelden. In de ko
mende tien jaar zal de politiek van
de luchtvaartmaatschappijen meer op
het marktonderzoek dan op de pro-
duktie moeten worden gericht, meent
hij.
Ook een luchtvaartbedrijf is
een onderneming die vandaag
door harde economische wetten
wordt geregeerd. De romantiek
van het verleden is voorbij, ook
voor de KLM.
Studenten bezetten
huis in Utrecht
UTRECHT Vier Utrechtse stu
denten in de geologie en een onder
wijzer hebben vorige .week vrijdag
een sinds half juli leegstaand huis
aan de Wed bezet. Het huis, dat 15
kamers telt en op de monumenten
lijst staat, is eigendom van de ge
meente. Het zal worden gesloopt.
De jongelui willen protesteren te
gen het feit dat in Nederland in tij
den van woningnood huizen vaak
maandenlang leeg staan. Zaterdag
werd de woning op verzoek van de
bewoners op het gas- en electrici-
teitsnet aangesloten.
De jongelui willen er niet uit. Ver
moedelijk zal de politie er aan te pas
moeten komen, omdat „wederrechte
lijk een andermans eigendom in bezit
is genomen". De beslissing daartoe is
overgelaten aan de Utrechtse wet
houder van volkshuisvesting.
te regelen, dan kon het gebeuren dat
Plesman resoluut zijn jas aantrok en
naar buiten stormend riep: „Kom
mee. Van der Paauw, we gaan re-
clame maken".
In de toiletten van café's en restau
rants schroefde hij in onbewaakte
i ogenblikken dan eigenhandig bordjes
i naast de spiegel met „Een zakenman
vliegt en verzendt per KLM" erop.
De bemanning van de recordvlucht AmsterdamBatavia per KLM-Fokker
F-18 Pelikaan. V.ï.n.r. gezagvoerder Smirnoff, eerste officier Socr, boordwerk
tuigkundige Grosfeld en radio-telegrafist Van Beukering.
uit de moeilijke periode: het gaat
haar beter dan ooit tevoren, beter
ook dan de meeste andere lucht
vaartbedrijven.
Aan het aantal vliegtuigen zou men
dat niet afzien. De KLM heeft min
der toestellen dan vroeger (43, waar
van 42 met straalaandrijving), maar
de capaciteit is veel groter. Die wordt-
nog groter als in 1971 de eerste van
de zes bestelde Boeing 747's met een
kleine 400 stoelen wordt afgeleverd,
later gevolgd door de DC-10, waar
van er zes zijn besteld, terwijl er
optie op nog eens zes is genomen.
De maatschappij gaat haar vleugels
nog wijder uitslaan. Zeker als aan
het eind van de jaren zeventig ook
de supersonische Boeing 2707 zijn in
trede zal doen en passagiers in drie
uur van Amsterdam naar New York
zal brengen.
Feestelijkheden die met het 50-ja-
rig KLM-jubileum gepaard gaan:
Zaterdag 4 oktober wordt op
Schiphol het Nationaal Luchtvaart
Museum Aviodome door prins Bern-
hard overgedragen aan de stichting
die het museum beheert. Het Aviodo
me kwam tot stand mede door een
bijdrage van de KLM.
Maandag 6 oktober wordt in han
gar 9 van Schiphol een feestelijke
bijeenkomst voor het personeel ge
houden.
Dinsdag 7 oktober, de eigenlijke
jubileumdag, krijgt iedere KLM-er,
voor zover de dienst dat toelaat, vrij
af plus een jubileumuitkering van 50
gulden (en 5 gulden voor elk
dienstjaar). Het personeel in het bui
tenland ontvangt een herinne
ringspenning en een Parkerschrijfset.
Namens het personeel zal op deze
dag een herdenkingssteen bij het
nieuwe hoofdkantoor in Amstelveen
worden aangebracht en wordt bij het
standbeeld van Plesman in Den Haag
een krans gelegd. In de aula van de
TH in Delft wordt een Plesman Me
morial Lecture gehouden en 's avonds
is er in het Haagse Congresgebouw
een jubileumreceptie.
DEN HAAG Het ministerie van
cultuur, recreatie en maatschappelijk
werk heeft de provincie Zuid-Hol
land bijna vier miljoen gulden
3.925.325) toegezegd ten behoeve
van voorzieningen voor openlucht
recreatie.
Het geld zal onder meer worden
gebruikt voor de aanleg en ontslui
ting van de Bleiswijkse Zoom, voor
uitbreiding van het recreatieterrein
langs de Loet in de Krimpenerwaard
en voor het aanleggen van een lig
plaats voor de watersport op het Ka-
recreatie.
Zeeland krijgt ƒ141.384 voor de
aanleg van parkeer- en picknick
plaatsen in Wemeldinge en Katten-
dijke en voor het opstellen van een
basisplan voor. het kustgebied van
West-Zeeuws-Vlaanderen.
Noord-Brabant krijgt ƒ861.075 voor
de aanleg van rijwielpaden in ruil-
verkavelingsgebieden rond Breda, ter
voorziening van de mogelijkheden
voor dagrecreatie in Wanrooy en
voor het opstellen van basisplannen
voor de openluchtrecreatie in de
Kempen en de agglomeratie Eindho
ven.
Het hoogste bedrag (ruim zeven
miljoen gulden) wordt uitgekeerd aan
Noord-Holland. Drente krijgt het
minst: 63.500.
In 1934 maakte de Snip de eerste transatlantische vlucht. De aankomst in
Curasao stelde de KLM in staat haar Westindisch vliegbedrijf op te richten.
Historie
I Dat hij er succes mee had, bleek
na afsluiting van eerste jaar De
KLM had toen 82.000 kilometer ver
voerd. Het jaar daarop kon Plesman
Itarten met eigen vliegtuigen: twee
Evenveel passagiers als er
in haar eerste bestaansjaar in
totaal werden vervoerd,
neemt de KLM straks mee in
één Boeing 747. Evenveel kilo
meters als er toen in één jaar
werden gevlogen, worden
straks door de zes supersone
KLM-ers in vijf uur over
brugd.
In de KLM van nu is die
van toen nauwelijks herken
baar. Vorig jaar vervoerde de
maatschappij 2,2 miljoen pas
sagiers, die een gemiddelde
afstand aflegden van 2300 km.
Vracht is een belangrijke
tweede pijler geworden: zij
groeide van 22.000 kilo in 1920
tot 100 miljoen kilo vorig
jaar; van 29.000 tonkilometers
in 1945 tot 327 miljoen tonki
lometers nu, wat betekent, dat
er nu elke dag 300.000 kilo
vracht over 3000 km en 10.000
kilo post over 3500 km wordt
vervoerd.
In percentages van het tota
le vervoer steekt de KLM
hiermee met kop en schouders
boven de andere grote
maatschappijen uit: de vracht
vormt 38 procent van het to
taal aantal verkochte tonkilo
meters. En waar de opbrengst
van de vracht' bij andere
maatschappijen slechts 10
procent van de inkomsten
vormt, bedraagt dit percenta
ge bij de KLM 22.
Voor een belangrijk deel
komt dit ook door de facilitei
ten, die het nieuwe Schiphol
biedt én door de gunstige
doorverbindingen (over weg
en rails) naar andere Europese
centra. Reden waarom veertig
buitenlandse bedrijven op
Schiphol hun Europees distri
butiecentrum vestigden.
De KLM verwacht, dat
vracht in de toekomst een nog
belangrijker aandeel in het
totaal-vervoer zal krijgen.
Groei zal er overigens over de
hele linie zijn.
IATA-berekeningen hebben
aangetoond, dat vorig jaar nog
maar 5 procent van de we
reldbevolking (260 miljoen
mensen) van het vliegtuig ge
bruik maakte. Maar binnen
zes jaar zal dit aandeel zijn:
verdubbeld, zo wordt ver-1
wacht.
Ook de KLM met zijn 280
verkoopkantoren in 85 landen
zal daarvan een graantje wil
len meepikken.
?e*rIand, ston,d op.zÜn k°P topn «n december 1933 op een koud Schiohol
de Pelikaan terugkeerde van zijn recordvlucht naar Batavia. De heenreis
duurde 100 uur en 35 minuten, de terugvlucht ging 10 minuten sneller.
