Steenfabrieken omvormen
voor de vuilverbranding
Eén man bedient 70.000 m3
Begr
voor
oting geen stimulans
de effectenbeurs
Orgel Stevenskerk
Nederlands juweel
Roofmoordenaar in
zitting als getuige
Onrust steeg op twee
bedrijven van V.M.F.
Denen bedachten het Wij onderzoeken het
NIJMEGEN CULTUREEL RIJKER
Monteur dekte
schulden uit
„roofoverval'*
FINANCIEEL WEEKOVERZICHT
BOEKHOUDER
VERDUISTERT
90.000
ZATERDAG 20 SEPTEMBER 1969
(Van een onzer redacteuren)
ROTTERDAM ln Denemarken lijkt men een op
lossing te hebben gevonden voor het probleem van de
vuilverbranding. Door gebruik te maken van stilgelegde
en verouderde steenfabrieken is daar apparatuur ont
wikkeld, waarmee met een investering van een kwart j
miljoen gulden per jaar 70.000 kubieke meter huisvuil j
kan worden vernietigd. Het technisch bureau Grondfa
in Den Haag, die de Deense apparatuur importeert, is
thans bezig in Nederland belangstelling voor de vinding
te wekken.
De Britse minister van defgnsie, Healey, heeft een onverwacht bezoek ge
bracht aan de Britse troepen, die het door rellen geteisterde Falls Roaod-
gebied van Belfast bewaken. Hij werd begeleid door zwaar bewapende
soldaten.
De Grote- of St. Stevenskerk
te Nijmegen is gisteren na een
periode van 25 jaar feestelijk in
gebruik genomen. Deze datum
valt samen met het bevrijdings-
I feest van de stad Nijmegen. Met
I de volledige restauratie van het
grote orgel zal de luister eerst
recht compleet zijn.
Zowe lkerk als toren zijn op 22
februari 1944 door oorlogsgeweld
zwaar gehavend, en thans, op enkele
fragmenten na, op luisterrijke wijze
hersteld. De bouw van de kerk werd
aangevangen in 1254 en zij werd in
gewijd in 1272. De toren kwam ge-
reed in 1307. Deze vroeg-gothjsche
kruiskerk, die uitgebreid werd in het
midden van de 14e- en het begin van
de 15e eeuw, kreeg zijn uiteindelijk
karakter door grootscheepse verbou
wingen nadien, van oost naar west.
Zo ontsonden het zeer uitgebreide
koor en transept. De laatste gelangrij-
ke verandering aan de kerk vond
plaats in 1772 toen de hoofdbeuken
met schijngewelven werden gedekt,
zonder dat de vensterverdieping vol
tooid werd. Ook de toren heeft di
verse veranderingen ondergaan, t.w.
in 1569, 1593 en 1605. In 1953 is zij
hersteld volgens het ontwerp van
1605.
De kerk heeft een rijke inventaris,
zoals een laat-gothische graftombe
van Anne Katharina van Bourbon
(1512), koperen grafplaten (1570 en
1656), een rijk gesneden preekstoel
uit 1639. herenbanken (1644), verschei
dene 17e eeuwse tochtportalen en
dan het monumentale orgel, ge
bouwd in 1767 door L. Konig in Keu
len.
Het is niet het eerste orgel in deze
kerk. De St. Steven bezat reeds om
streeks 1500 een orgel. De Nijmeegse
orgelbouwer Albert Kiespenning
bouwde van 1603-1605 een vervan
gend orgel, dat door Jan Pieterszoon
Sweelinck werd gekeurd. Naast dit
grote orgel bezat de kerk ook nog
een klein orgel.
Het derde grote orgel is dan het
huidige. Dit instrument werd in 1944
zwaar beschadigd en wordt thans ge
restaureerd door de firma De Koff te
utrecht. Helaas is de restauratie nog
niet volledig votlooid. Van het orgel
zijn thans gereed: hoofdwerk, rug
werk en enkele stemmen van het
pedaal. Maar wij werden bij het be
luisteren van dit gedeelte er van
overtuigd met een orgel van grote
allure te doen te hebben. Wanneer
het orgel geheel bespeelbaar zal zijn,
is Nederland een zeer belangrijk or
gelmonument rijker.
De dispositie, drie klavieren en pe
daal, is als volgt: Hoofdwerk: Pres-
tant 16', Octaaf 8', Gemshoorn 8',
Roergedekt 8'. Quint 6'. Octaaf 4',
Roerfluit 4', Terts 31/5', Superoctaaf
ZWOLLE De „roofoverval", die
vrijdag 22 augustus werd gepleegd op
het Zwolse filiaal van de N.V. Suctor,
is geënsceneerd door een perso
neelslid. De 23-jarige radiomonteur
H. K. was die dag achter gebleven in
het cash- and carrybedrijf in radio's,
t.v.'s en electrische apparaten.
Het overige personeel was toen
even voor het begin van de koopa
vond thuis gaan eten. De radiomon
teur nam ƒ3850, weg en verwondde
zichzelf met een mesje. Aan de poli
tie verklaarde hij dat een man een
greep in de kas had gedaan en er
met het geld vandoor was gegaan.
Hij zou met de „overvaller" gewors
teld hebben.
De politie kreeg gelijk argwaan,
omdat er geen sporen van een
Worsteling werden gevonden. De man
nu aangehouden. Hij had nog 950
°P zak. Het overige had K. gebruikt
om zijn schulden te betalen.
2', Mixtuur VI, Fournituur III,
Trompet 6' en Trompet 8'.
Rugwerk: Prestant 8', Bouron 16',
Bourdon 8', Fluit Travers 8', Octaaf
4', Flute a bee 4', Quint 3', Octaaf 2',
Flageolet 1', Mixtuur VI, Carrillon
(disc.), Trompet 8', Basson 8', Vox
Humana 8'. Bovenwerk: Koppel 8',
Quintadeen 16', Viola da Gamba 8',
Wijdgedekt 8', Octaaf 4', Nasard 2',
Quintfluit 1 1/3', Cornet VI, Mixtuur
V, Carillon (disc.), Hobo 8' (disc.) Vox
Angelica 8', Vox Humana 8', Echo 8'
(disc).
Pedaal: Prestant 16', Subbas 16',
Violon 16'. Quint 12'. Octaaf 8',
Roerfluit 8', Quint 6', Octaaf 4', Bom
bardon 16'. Trompet 8'. Clairon 4' en
Cornet 2'.
Onmiddellijk vallen op het grote
aantal tertsstemmen en tongwerken.
Ook enkele mixturen zijn van tert
sen voorzien.
De bijeenkomst ter gelegenheid
van de voltooide restauratie van de
Grote- of St. Stevenskerk werd bijge
woond door o.a. prins Claus en de
Commissaris der Koningin in de Pro
vincie Gelderland.
De organist van de kerk, Arie Pe
ters. gaf tussen de toespraken een
fraaie uitvoering van het Preludium
in C gr.t. (Bachuitgave Peters II 7),
Aan het slot van de bijeenkomst
werd het Te Deum Laudamus van A.
Dvorak 'uitgevoerd door het Nijmeegs
Bachkoor en Het Gelders Orkest
o.l.v. Leo Pappenheim, m.m.v. de sop
raan Anette de la Bije en de bas
Henk van den Brink. Met name bei
de solisten hebben zich bijzonder mu
zikaal van hun taak gekweten. Het
koor kon zich moet moeite handha
ven tegen de forse orkestbezetting.
Nijmegen mag trots zijn op het rij
ke bezit van kerk en orgel, die onge
twijfeld een grote rol zullen gaan
spelen in het culturele leven van
stad en provincie.
K. VAN EERSEL
De heer A. Bergsma, chef van
de keramische afdeling: „juist in
Nederland liggen er voor deze
vinding mogelijkheden. Van on
ze 250 steenfabrieken zijn er de
laatste jaren zo'n zestig stilge
legd en zeker 25 hiervan zouden
zich uitstekend lenen voor een
vuilverbrandingsinstallatie om
dat ze binnen een straal van 25
km van een gemeente liggen".
Van de steenfabrieken worden voor
de verbranding alleen de op olie
gestookte ovens ring- en zigzag-o
vens) gebruikt. In plaats van stenen
wordt hier het vuil doorgevoerd. Het
aanbrengen van de installaties, die
voor het specifieke vuilverbran
dingsproces noodzakelijk zijn, vergt
een investering van een kwart mil
joen gulden.
Capaciteit
Een vuilverbrandingsinstallatie met
dezelfde capaciteit (70.000 kuub per
jaar, ongeveer de hoeveelheid, die
een stad als Breda jaarlijks oplevert)
zou met het thans gebruikte bouw
procédé drie tot vier miljoen gulden
kosten.
Ook voor grotere gemeenten kun
nen, volgens de heer Bergsma, de
stilgelegde steenfabrieken uitsteken
de diensten bewijzen omdat men aan
de meeste steenovens in totaal wel
drie installaties kan aanbouwen, wat
ook een driemaal zo grote capaciteit
betekent.
In Denemarken wordt het nieuwe
procédé thans in een gemeente ge
bruikt. Ongeveer een tiental installa
ties zijn al aan het buitenland ver
kocht.
In Nederland wordt het systeem
door gemeenten en steenfabrieken
nog bestudeerd. Een van de gemeen
ten. die in principe belangstelling
hebben getoond, is Nijmegen.
Keuze
De gemeente, die het nieuwe sys
teem wil gaan toepassen, heeft de
keuze uit twee mogelijkheden. Zij
kan de steenfabriek overnemen, wat
volgens de heer Bergsma -r- twee
tot vijf ton kost. Maar zij kan ook de
vuilverbranding uitbesteden, wat dus
betekent, dat de steenfabriek de no
dige voorzieningen zelf moet treffen.
In Denemarken heeft men tot dit
laatste besloten.
Volgens de ontwerpers vernietigt
de installatie het vuil zo grondig, dat
slechts 5 tot 8 procent van de om
vang overblijft. Ook de luchtvervui
ling zou minimaal zijn.
Vriendin hoorde vier jaar eisen
AMSTERDAM De Amsterdamse
rechtbank heeft gistermorgen een be
gin gemaakt met de behandeling van
de zaak die bekend staat als de roof
moord in de eerste Jan Stcenstraat in
De Pijp te Amsterdam. Daar werd op
21 oktober van het vorige jaar de
78-jarige melkhandelaar/kruidenier
Reyer Royé met een spijkertrekker in
de achterkamer van zijn winkeltje
De ontwerpers bevelen bij de
installatie het gebruik aan van de
papieren afvalzakken in plaats van
asemmers omdat deze beter branden.
Voor gemeenten zou dit inhouden,
dat miljoenen kunnen worden
bespaard op de dure asemmers.
Ook de bekende auto's van de rei
nigingsdiensten. die meer dan een
ton kosten, zouden kunnen worden
afgeschaft. Een vrachtwagen, waarop
de papieren zakken worden geplaatst,
zou voldoende zijn.
Wal de arbeidsintensiviteit betreft,
hebben de ontwerpers bekendge
maakt, dat een installatie met een
capaciteit van 70.000 kubieke meter
voor de bediening slechts een man
vergt.
doodgeslagen. De buit was een porte-
monnaie met 50 gulden.
De hoofdverdachte, de 33-jarige in
Indonesië geboren scheepswerktuig-
kundige Ronald M.O.S., die aanvan
kelijk voor de politie en rechter-com-
missaris had bekend, heeft zijn ver
klaringen echter ingetrokken, en ver
klaarde op de zitting dat deze onjuist
waren en ontkende alles. Bovendien
waren opgeroepen getuigen niet ge
komen. Daarom hield de rechtbank
de zaak aan voor het doen horen van
deze getuigen door de rechter-com-
missaris.
In aanwezigheid van prins
Claus is gistermiddag de Grote
of St. Stevenskerk in Nijmegen
na de restauratie heropend.
Naast de Prins, met ambtsketen,
burgemeester De Graaf van Nij
megen; aan de andere zijde van
de Prins jhr. G. Krayenhoff,
president-kerkvoogd.
Vuist-presentator Willem Duys
ontving gisteren de gebroeders
Dijkman-Dulkes, die deze week
in het nieuws kwamen met hun
eigengebouwde vliegtuigje, dat
zonder luchtwaardigheidsbewijs
onverwacht de lucht inging en op
Zestienhoven landde. Het maak
te voor de uitzending zijn twee
de reis: naar Laren. Maar dit
maal ging het over de weg. Op
de foto Cor en Clement bü de
„knutselkist".
Kluis
De officier van justitie mr. J. J.
Abspoel eiste tegen de vriendin van
S.. de 27-jarige prostituée Erica U.,
voor het medeplegen van diefstal met
geweldpleging vier jaar gevangenis
straf met aftrek van het voorarrest.
De vrouw had bekend. Haar vriend
had van de 40-jarige nachtclubportier
Willem M. de tip gekregen dat de
melkhandelaar-kruidenier zeker een
ton in de kluis had liggen.
De president van de rechtbank mr.
J. A. Bletz zei naar aanleiding van de
ontkenning van Ronald dat het pro
ces-verbaal in deze zaak duizend
bladzijden beslaat. De verdachte
voegde daar nog aan toe dat de
nachtportier m,et de zaak niets te
maken had terwijl hij dat van Erica
niet wist.
AMSTERDAM De 47-jarige
boekhouder C.V. uit Haarlem wordt
ervan verdacht ten nadele van zijn
werkgever een textielfirma in de
Haarlemmerhouttuinen in Amster
dam een bedrag van ruim ƒ90.000
te hebben verduisterd.
De man, die een volledige bekente
nis aflegde, werd in zijn woning aan
gehouden. Hij zou de afgelopen veer
tien maanden regelmatig verzamel-
bankgirobiljetten hebben vervalst,
waardoor er ten onrechte bedragen
op zijn girorekening werden gestort.
De fraude kwam aan het licht bij
een accountantsonderzoek, dat zijn
achterdochtig geworden directie liet
instellen. Verdachte was in het voor
jaar van 1968 bij de firma in dienst
gekomen en zou reeds enkele maan
den later met zijn frauduleuze prak
tijken zijn begonnen. Het geld zou
hij geheel aan zijn gezin hebben op
gemaakt.
Uitvoerig
De staatsbegroting vormde
geen stimulans voor de effecten
beurs, welke een voorzichtige
stemming aan de dag bleef leg
gen. Een verzwaring van de las
ten voor het bedrijfsleven werd
in de Miljoenennota aangekon
digd, terwijl het wel duidelijk is,
dat aan een rentedaling voorlo
pig niet gedacht kan, worden,
gezien de behoefte aan financie
ring met name in de overheids
sector.
Het nog te vragen bedrag voor het
Rijk. dit jaar, is opgelopen tot circa
ƒ650 miljoen, welk bedrag op de ka
pitaalmarkt moet worden gedekt. Het
is wel zeker, dat in de drie maanden,
welke nog resten, zulk een bedrag
niet op de open kapitaalmarkt kan
worden ondergebracht, daar men ook
nog rekening moet houden met de
kapitaalbehoeften der gemeenten,
welke voor een groot deel via de
Bank voor Ned. Gemeenten gedekt
worden. Daarnaast zijn er dan nog het
bedrijfsleven en andere instellingen,
welke om financiering aanklappen.
Het ziet er naar uit, dat een deel
der overheidsfinanciering inflatoir
gedekt zal moeten worden.
KREDIETREM
Intussen is het stafdeposito voor de
banken in de vorm van het depone
ren van gelden renteloos bij de Ned.
Bank wegens overschrijding van de
afspraken inzake de kredietverlening
door de banken, tot een bedrag van
ƒ144 miljoen voor de periode van 15
sept tot 15 oktober geklommen en
het ziet er naar uit. dat in de komen
de tijd deze kredietrem nog harder
wordt ingetrapt.
Het is met de kapitaalmarkt na de
staatsbegroting nog ongunstiger ge
steld dan we gedacht hadden. De e.v.
staatslening zal minstens van het acht
procent rentetype moeten zijn, moge
lijk beneden pari uit te geven. De
laatste 8 pet. lening Bank voor Ned.
Gemeenten is gedaald tot 98.6 pet.,
dus ruim beneden de uitgiftekoers,
welke 100 procent bedroeg.
Zolang de rentevoet internationaal
zo hoog blijft, kan een hervatting
van de opwaartse koersbeweging op
ce aandelenmarkt niet verwacht wor
den, al kan tussentijds cc.n technische
verbetering wel eens optreden.
BUITENLAND
Als we rondom ons kijken, dan
zien we dat België deze week het
disconto met een half procent tot 7Vs
pet. heeft verhoogd. In Italië.
West-Duitsland en Frankrijk is de
sociale toestand erg onrustig en drei
gen nieuwe loonexplosies, soms door
middel van stakingen. Welke invloed
zal daarvan uitgaan op ons land, dat
nog steeds de naweeën kent van de
exorbitante prijsstijging na de invoe
ring van de BTW?
Het lijkt ons dus gemotiveerd om
voorlopig kalm aan te doen met de
effectenbeurs, want er is nog veel
onzekerheid te overwinnen. Er zullen
in de komende maanden, welke ons
nog van het jaareinde scheiden, ver
moedelijk sterk fluctuerende koersen
te zien zijn en wanneer men dan
liquide is, kan men trachten op een
laag niveau te kopen.
Van belang zal voor de komende
tijd zijn. welke houding Wallstreet
inneemt. Veel peil is daarop de
laatste tijd niet te trekken en ook
daar heerst onzekerheid over de
groei van het bedrijfsleven en de in
ternationale politieke ontwikkeling.
INTERNATIONALS
Van de internationale fondsen was
Kon. Olie flauw gestemd, vooral ten
gevolge van buitenlandse verkopen.
De koers daalde ven ƒ171,70 tot ƒ165,
dus met ruim 33 punten. In Amerika
waren de oliefondsen vrij algemeen
lager genoteerd. In hoever hier naast
fiscale verzwaring van lasten, welke
in de pen is, ook de oliebelangen in
Libië van betekenis zijn, is niet te
bepalen.
De Kon. Olie is, via een dochteron
derneming, bij de oliewinning in ge
noemd land betrokken, in veel min
dere mate dan b.v. de Standard Oil
of New Jersey. Maar de grote olie
concerns hebben een grote spreiding
van hun oliebelangen, zodat een te
genvaller in een land niet zo hard
aankomt, als b.v. voor kleinere olie
concerns als Occidental Oil en Ash
land Oil, om een paar te noemen,
welke hier goed bekend zijn op de
beurs.
LUCHTSPRONG
Ons nationaal luchtvaartfonds
werd donderdag in New York ge
vraagd en maakte een luchtsprong
van 198 tot 208. Fokker daarentegen
duikelde van 432 tot 407 pet., daar het
fonds de laatste tijd moeilijk in de
markt ligt.
Gist-Brocades heeft belangstelling
gekregen en kwam van ƒ116.40 op
Erica -zelf gaf een uitvoerig relaas
van de morgen dat het winkeltje in
de Jan Steenstraat werd bezocht. Ze
zou dronken zijn geweest Ronald
had haar gedwongen mee te gaan. Na
de moord had Erica het wapen
schoon moeten maken. De politie
vond dit werktuig dan ook bij haar.
Erica zit al zeven maanden in voor
arrest, evenals de nachtclubportier
wiens hechtenis overigens werd op
geheven. Zijn zaak is aangehouden.
In het psychiatrisch rapport werd
opgemerkt dat de vrouw een geringe
intellectuele capaciteit bezit. De
artsen zagen voor haar weinig toe
komstmogelijkheden. Een terbeschik
kingstelling van de regering werd
echter niet nodig geacht.
Preventie
De officier van justitie begon zijn
requlsitoor met de opmerking dat
men in het strafrecht en het straf
proces zieb eeuwenlang gecontreerd
heeft op het feit in juridische zin en
pas in een betrekkelijk korte tijd ook
6wv.v6«, ^wo«„ .o.. j u«.w uu °P de Persoon van de dader. Hij
ƒ121.50, waaraan de gunstige gang meende dat de functie van de straf
van zaken in dit chemisch bedrijf van ®rjca ten dele in de generale
bepaald niet vreemd is. preventie moet worden gezocht als
een waarschuwing aan vrouwen ii>
Op de lokale afdelingen over- haar beroep rich niet le seer te laten
heersten echter de koersverliezen. Zo verwikkelen In de dolatere zaken van
daalde Ver. Mach. Fabrieken van 94 hun beschermers
tot 86 pet., Internatio van 298 tot'281
pet., Wyers van 134 tot 1271/* pet.
Het bericht inzake de overneming
van Spronk Rotterdam door Machi-
nefabriek Reineveld tegen 100 pet. in I
contanten, heeft een gunstige uitwer- I
king op de koers van laatstgenoemd
fonds gehad. Vorige week was de
koers 90 laten, gisteren 99 pet. Men is j
van mening, dat de vergroting van
het assortiment van Reineveld op het
gebied van wasmachines, welke
Spronk vooral voor inrichtingen als
ziekenhuizen vervaardigt, een goede
uitwerking op de produktivileit zal j
hebben.
GEPASSEERD
Zoals men weet, heeft Reineveld
het dividend over 1968 gepasseerd.
Spronk is een te kleine ^instelling om
in deze tijd van internationale con
currentie de strijd om het bestaan,
gezien de stijgende kosten, vol te
houden. Spronk is meer dan honderd
jaar oud en het is een teken des
tijds. dat zulk een familiebedrijf, na
vele stormen in vroeger jaren te heb
ben doorstaan, thans onderdak moet
De Tsjechische ambassadeur Josef
Pospisil, die naar zijn land is te
ruggeroepen na sedert 1967 in Ne
derland te zijn geaccrediteerd.
Het weer in Enropa
weer ma»
temp
neerslag
gisteren
Amsterdam
mist
18
0
Brussel
onbew.
19
9
Frankfort
onbew.
19
n
Genève
half bew
17
n.9
Innsbruck
motregen
18
Kopenhagen licht bew.
16
0
Locarno
mist
17
22
Londen
mist
20
0
Luxemburg
onbew.
17
0
Madrid
onbewolkt
19
0
Majorca
onbewolkt
2fl
t)
MUnchen
mist
12
0
Nice
half bew
Parijs
onbewolkt
Ie
s
Rome
licht bew.
24
20
Wenen
mist
IS
0
Zürlch
geh. bewolkt
13
0
LIJST ONTSLAGENEN KOMT SNEL
UTRECHT/AMSTERDAM Het heeft bij Kromhout in Am
sterdam en bij Werkspoor in Utrecht gisteren de gehele dag ge
gonsd van geruchten. Het een hele ochtend door vierhonderd per
soneelsleden niet werken bij Kromhout en het een half uur verga
deren van zo'n zeventienhonderd werknemers in de kantine van
Werkspoor-Utrecht zijn het resultaat van die geruchten. De raad
van bestuur van de VMF heeft gisteravond duidelijk gesteld dat
er niets verandert in de huidige situatie.
De moeilijkheden onder het perso
neel waren gerezen ten aanzien van
de toepassing van de afvloeiings- en
uen uuuiMddii, mans onaeraaK moei de v'er^OIJ"
zoeken bij een grotere onderneming JÏÏTtrfc
De Amrobank is met een tweede
serie 8 pet. 7-jarige obligaties tegen
100 pet. aan de markt gekomen tot
een bedrag van ƒ50 miljoen. De aan
kondiging van deze emissie was
maar enkele tientallen binnen het
VMF-conccrn kunnen worden her
plaatst.
Bij Werkspoor-Utrecht, waar de
afdeling staalconstructies dichtgaat,
koersdrukkend voor de obligatie- j ligt de situatie iets gunstiger; onge-
marlft ftvnritrnnc t ,1.; ifol» „int 1 -
markt. Overigens twijfelt men er niet
aan. of de emissie zal slagen, hoewel
de toeloop minder zal zijn dan vorige
keer. Gisteren werden de obligaties
van de eerste aerie op 101 pct. ver-
handeld.
veer 180 van de 270 werknemers
kunnen elders in het concern een an
dere functie krijgen. Niemand weet
echter wie er zal worden ontslagen.
Om deze reden hebben dan ook
tientallen werknemers eieren voor
hun geld gekozen en zijn ergens an
ders gaan werken. De directie is niet
van plan zoals de vakbonden dat
willen deze werknemers in aan
merking te laten komen voor de ont
worpen regelingen. Het directiestand
punt werd in pamfletten door de
vakbonden meegedeeld. Dat was 's
morgens in Amsterdam.
Het pamflet „waaide over" naar
Werkspoor Utrecht. De onderne
mingsraad moest vertellen hoe de
vork in de steel zat. Medegedeeld
werd dat op zeer korte termifr door
de Kromhout-directie de namen zul*
len worden vrijgegeven van hen dia
zullen moeten afvloeien. I
