schaak
Veelzijdig zijn en serieus
Armeense kerk toont schatte
AESCHYNANTHUS
Hetty Bergers raad aan jonge artiesten:
Herhaling
Zij begon als
dode Caesar
PUZZEL VAN DE WEÊK
een tropische ria-zomerbloeier
Moeilijk
ZATERDAG 13 SEPTEMBER 1969
Hetty Berger, een echte „Mokumse", heeft bijna haar
hele jeugd in Amsterdam doorgebracht. Na circa twaalf
jaar in Hilversum te hebben gewoond, is ze kortgeleden
weer in haar geboortestad teruggekeerd. Voor het eerst
sinds ze een jong meisje was werkt deze actrice nu weer
bij een gezelschap in haar woonplaats. Als gast-actrice bij.
de Nederlandse Comedie kan ze met de bus van dat ge-
Zij lijkt de blijmoedigheid
zelve en een actrice zonder ze
nuwen. Zij is echter zo emotio
neel geladen, dat ze een beetje
kapot kan gaan van alle dingen
die haar leed doen. Zij is tij
dens ons bezoek als kwikzilver,
speelt de eerste lessen van de
Toneelschool voor (een deur
binnenkomen, netjes zitten, een
telefoongesprek voeren), zit
even later achter haar nieuwe
piano om te laten horen... dat
haar stem nog altijd een beetje
hees klinkt.
„Zonder dat de mensen zich
omdraaien, herkennen ze mij
aan dat aparte tintje", vertelt
mevrouw Berger, die het echt
jammer vindt nog geen zang
koor te hebben gevonden voor
de dertienjarige Janine. Als so
liste bij het AVRO-kinderkoor
staat haar dochtertje al op me
nig grammofoonplaatje!
„In 1943 startte ik met een
hoofdrol in de musical „Ik moet
met je trouwen". Daarna volgde
de op mij geschreven musical
„Daar was laatst een meisje
Joos".
Al was ik schor, ik zong nooit
vals! In vele kritieken stond
dat ik met mijn charmante
zang de zaal wist te boeien. Bep
Ogterop heeft eindeloos veel
uren aan mij besteed. In mijn
Snip-en-Snap-revuetijd ging ik
tweemaal per week na de mati
nees naar Bep om daarna thuis
veel te oefenen."
Voor de musicals waren 2000
voorstellingen niets. Alleen op
Goede Vrijdag hadden de me
dewerkers vrij; verder waren
er elke werkdag twee en elke
feestdag drie voorstellingen.
Kwam er een goedkope jeugd-
opvoering bij, dan werd het
vier keer optreden op één dag.
Vervelen ging het echter nooit.
Zij rolde van het een in het
ander, niet alleen te danken
aan haar zang- en toneeloplei
ding (ze slaagde cum laude),
maar bovendien aan haar
danstalent. In haar to
neelschooljaren volgde ze een
balletopleiding en ging naar een
tapdansschool. Aanvankelijk
bleef zij in de amusementssec
tor hangen, ging o.a. ook caba
ret doen en belandde bij de
operette van Meyer Hamel. In
„De kuise Suzanna" zong ze de
titelrol: géén play-back, hoor
Dansen en zingen tegenlijk en
dan herhaaldelijk met de
tong op de schoenen nog
„Bis-machen" ook!
„Je merkt al aan kleinigheden
of iemand wel of niet een to
neelschoolopleiding bezit",
vindt onze gastvrouw. „Main-
tien, ballet, muziek, literatuur,
kostuumkunde.' kappen,
schminken, goede beweging: je
leert het er allemaal.
„De jonge spelers hebben te-
zelschap 's avonds weer thuis komen als elders werd ge
speeld: een weelde die ze nimmer kende. In haar Hil-
versumse tijd, werkend o.a. bij toneelgezelschappen in
Arnhem en Rotterdam, kon ze bijna nooit meer een trein
naar huis halen als de bus op zijn uitgangspunt was te
ruggekeerd.
Pietje en later op het toneel de
floddermadam; zo klim je op in
de loop der jaren", haalt ze aan.
„Bij de filmopnamen moesten
Boefje (Annie van Ees) en ik
poffertjes eten. Alle scènes
moesten vele malen herhaald
worden, ook dat poffertjes eten.
We begonnen gretig. Tot grote
woede van de regisseur werden
bij elke herhaling onze hapjes
kleiner en stonden onze gezich
ten viezer".
„Ik houd ervan een stuk ach
ter elkaar door te spelen en
niet zoals bij de film alles
kris-kras door elkaar. Ik vind
een televisiespel dan ook heel
fijn. Wanneer je een stuk in
zijn geheel speelt, kun je een
rol echt opbouwen. Er zit meer
lijn in dan bij filmopnamen.
Voor een tv-spel is de tijd van
voorbereiding meestal erg kort,
maar spelen is toch je vak en
daarbij hoort het je rol goed te
kennen. Als je er niet voor wilt
zorgen dat de rol vast zit, moet
je een ander vak kiezen."
Onze gastvrouw ziet in dat
vlugge werken echt geen be
zwaar, evenmin als in een op-
nemertje om een zieke actrice
te vervangen. Dat deed ze o.a.
eens in Utrecht. Gelukkig be
trof dat een klucht, zodat ze er
een lachertje van kon maken
-!
Correspondentie aan de
heer H. J. 1. Slavekoorde
Goudreinetatraat 125, Den
Haag.
Cicero heeft eens gezegd dat de
herinnering vervaagt wanneer men
haar niet levend houdt. Wij kennen
die uitdrukking ook, maar in wat
andere termen vervat: Herhaling is
de moeder van het geleerde! Wij
gebruiken die uitdrukking om erop
te wijzen dat men niet altijd iets
geheel nieuws mag verwachten in
deze rubriek. Het is goed de her
innering levend te houden aan
dingen die men niet mag vergeten,
aan manoeuvres waarvoor men in
het verleden eenmaal de tol van
„verlies" heeft betaald.
Het Is een fase die in vele
schaakpartijen voorkomt, waarover
men na afloop niet zelden
schaakspelers hoort spreken: „Ik
wist dat ik dit al eens eerder ge
had had. maar ik was vergeten
hóe het toen verder ging. Ik heb
er heel wat tijd aan besteed om
me dat weer in het geheugen terug
te roepen". Soms is het geheuqen
coöperatief, soms blijft het weiger
achtig.
Het is om de genoemde reden
stellig niet afkeurenswaardig om
bepaalde facetten van het prak
tisch 6chaken telkens opnieuw
door middel van voorbeelden t£
illustreren. Niet dezelfde voorbeei
den. Dat zou vervelend worden
Maar: èndere voorbeelden,
hetzèlfde idee.
De expert spreekt vanuit zijn
Ivoren toren van „standaardfou
ten", d.w.z. fouten die altijd weer
terugkomen, misschien in een an
der jasje gehuld, maar in beginsel:
altijd weer dezelfde fouten.
Niet elke standaardfout krijgt
een etiket mee. Dat behoeft ook
niet. U weet het zelf wel: te grote
gulzigheid, stukken ongedekt laten
staan, niet voldoende acht slaan
op de bedoelingen van de te
genstander. en nog zo vele meer.
Ditmaal dan: driemaal een fout
van het standaardtype.
Uit een partij Reinhardt
Mevr. Hund (Corr. partij)
OPLOSSINGEN
Hieronder de oplossingen van de op
gaven uit de rubriek van 6 september
(Verklaring).
(1) Tal Clrlc. Het ging als volgt: 1.
a3 2. Thl Te5 3.d4 Txd5 4.exd5 DM
5.c5 a2 6. De5 Dbl 7.TMI (Op 7. ...Txh7
komt nu 8. Dxh8t Ke7 9. d6+ Ke6 10.De5
mat). En op 7. ...Dg6 komt 8.Db8t Ke7
9. Txg8 De4+ 10. f3 Dc2* 11. Kh3 Df5t
12.KM Df6t 13.Kg4 Dxd4 14.Kh3 enz.) 7.
alD 8.Dd6t en de spelers reikten
elkaar de hand omdat Ciric zich gewon
nen gaf.
(2) Ujtelky Kolarov. Zwart won als
(2) Uit een partij Janosevic
Honfi (Serajewo 1966)
volgt: 1. ...Lxe2l 2.Dal Ped3t 3.K
Dxd4! 4,Dxd4 Pxclt 5.Ke3 (Jami
5.Kei Pc2 mat zou „In stijl" gawo*
hebben) 5. Pc2t 6.Kxe4 Pxd4 7.K
en de rest Is prozaïsch: 7. ...c5/ 8.
Pxa2t 9.Kb2 Pb4 10.lxb5 Tad8 11.1
Kh8 12. Kc1 Pd3t 13.Kc2 Pxf2 en
gaf het op.
(3) Szabo Petltjean. De truc
1.Pc3l was dat zwart nu niet mag sp<
1 Df 11 2.Pb1 gevolgd door 2.
e2?7 Waarom niet? Omdat wl» nu
staat en remise heeft als hl| zijn
wegoffert. Dat deed Szabo dan
promptl Een leerzame provocatieve
dedigina.
(3) Uit een partij KovacsHon
(Kamp. Boedapest 1966)
Wat gebeurde na 1.Df4?
Zwart speelde 1 Pe2t—
2.Kf1 Dxb2??? Hoe ging het
verder, denkt U?
Zwart speelde 1. Df2?
Hoe zoudt U voortgezet hebben
-#■ Hetty Berger met haar dochter
ianine, die een veelbelovend zang-
stemmetje heeft.
genwoordig die opleiding wel
gehad, maar dat wil niet zeggen
dat ze daarom stuk voor stuk
grote kunstenaars zijn. Er zou
den aan het toelatingsexamen
veel zwaardere eisèn moeten
worden gesteld. Strenge selectie
bij de studie-aanvang kan voor
komen dat een leerling na en
kele dure schooljaren soms toch
moet horen niet geschikt te
zijn".
„In mijn tijd waren ze
streng: van de 58 kandidaten
werden er acht toegelaten, na
een proeftijd van drie maanden
bleven er vijf over, en door
trieste oorlogsomstandigheden
deden er uiteindelijk slechts
drie eindexamen!"
Hetty Berger beveelt de jon
gelui aan toch vooral allround
te zijn. Daarin schieten de jon
geren vaak schromelijk tekort.
En dan: serieus een geboden
kans aanpakken; met gein
tjes-maken kom je er niet!
Hetty bezit van jongasaf aan
Haar eerste échte toneelrol was die van Julius Caesar
nadat hij door Brutus was vermoordDe vijfde-
klassers hadden hun oog op het eerste-klassertje Hetty
Berger laten vallen, omdat zij zo'n mager sprietje en
dus makkelijk te dragen was. Al moest het jonge hbs-
meisje dan alleen maar heel stil en onder een enorm
laken op de draagbaar liggen, zij vond het maar wat
gewichtig door die gróte leerlingen te zijn uitverkoren!
HOR 1. tekengereedschap. 5. geraamte: 10. lied; 12. eer: 13. verdik
king der opperhuid; 15. boom; 17. part; 18. rijstbrandewijn; 20. lichaams
delen: 22. voorzetsel: 23. in loco (afk); 25. emeritus (afk); 26. voorvoeg
sel; 27. gesteldheid; 31. lidwoord; 32. maanstand; 34 plaats in N.-H.:
41. rund; 42. muzieknoot; 43. nummer (afk); 44. voorzetsel; 45. brilslang;
47. sprakeloos-, 49. een loodoxyde; 51. vrouw van Jacob; 53. fuik (Ind);
55. eikenschors; 58. voorzetsel; 59. brede, grove lat; 60. hoffelijk.
VERTt: 1. grassteppe in Hongarije; 2. vaarwel; 3. teken dat in de psal
men voorkomt; 4 landbouwwerktuig; 6. bijwoord; 7. kloof; 8. vlaktemaat;
9. maangodin; 11. lidwoord; 14. drietal; 15. pers. voomaamw; 16. rivier
In. Italië; 17. dunne overjas; 19. bergweide; 21. koning (Lat). 24. oude
vlaktemaat; 27. afgesloten hokje; 28. smalle weg; 29. water in Utrecht;
30. achting; 33. plaats in Drente; 35. gewoonterecht (Ind); 36. bijwoord;
37. muzieknoot; 38. boomloot; 39. myth, figuur; 40. distilleerkolf; 45. niets
(spreektaal); 46. reeds; 47. welaan; 48. stof ter vervanging van spiritus;
50. meisjesnaam; 52. voedsel; 54. kippenloop; 56. uitroep; 57. gebod.
OPLOSSING VAN DE
VORIGE PUZZEL
HOR 1 boerin. 4. geiser. 7. amper. 9.
hert, 10. olim. 12 sier. 13. Irene. 14.
•ela. 15 molen. 18. eel. 20. Klaas. 23.
belet. 25. Potter. 26. gondel. 27. adder.
29. grens. 31. eer. 32. leest. 37. reis. 39.
pe;er 4n krab 41 q\»° 42 Erie. 43
•ngen. 44. lommer. 45. terras
VERT. 1. brasem, 2. roer. 3. natie. 4.
groet. 5. kis. 6. relaas, 8. poedel. 9.
heel. II. meta. 16. opper. 17. Etten. 18.
Eerde. 19 leger. 21 ladde. 22. alles.
23. Bea. 24. tor. 28. dertig. 29. gordel.
30. enig. 33 Eire. 34. Tobias. 35 speer.
36 krent. 38 slim. 40. kier.
INZENDINGEN
Oplossingen, uitsluitend op brief
kaart. worden voor donderdag aan
ons bureau verwacht. In de linker
bovenhoek vermelden: „Puzzelop
lossing". Er zijn drie prijzen: een
-en ƒ10 en twee van ƒ5.
de mentaliteit van netjes-al-
le-plichten-doen. („Misschien
vinden ze mij Wel een uitslo
ver!" Vandaar dat ze vaak 's
morgens om half zes opstaat om
ervoor te zorgen het huis keu
rig 'aan kant te hebben als ze
voor de ochtendrepetitie ver
trekt. Als Janine van School
komt en zij van haar werk, wil
ze dat er een gezellig thuis
wacht.
Mocht Janine talent hebben
en naar het toneel willen, dan
zal Hetty haar graag helpen.
Maar zij zal haar wel erop wij
zen dat het toneelleven niet al
tijd leuk is en eigenlijk véél te
hard voor een
vrouw-met-een-gezin.
Haar filmervaring is niet
groot, maar ze herinnert zich
levendig de verfilming van
„Boefje". „In de film speelde ik
door steeds over een divan te
springen daarachter weg te dui
ken... waar haar tekstboek lag!
Kortgeleden had ze nog een
dolle dag in de bossen bij Pan-
nerdën tijdens de opname van
een tv-strip. De medewerkers
werden door de eigenaar van
het bos onthaald op broodjes en
koffie. Toen eindelijk de zon
doorbrak en alles goed leek te
gaan, liep de eigenaar die
met zijn vele genodigden uren
muisstil had gestaan dwars
door het beeld De cameraman
was een flauwte nabij
Onze gastvrouw vindt het
heerlijk met toneelregisseur
Erik Vos te werken, hetgeen zij
o.a. in „De Spaanse Brabander"
deed (met welk stuk de
Gijsbrecht-traditie werd door
broken). „Ik vind het prettig als
een regisseur zoveel vertrouwen
in je stelt dat je een eigen in
breng mag hebben".
Hetty Berger houdt ook van
haar radiowerk (o.a. in de we-
kelijse cabaretstrip „Bij de
Buyten binnen"). „Er zijn spe
lers die vanaf de eerste repeti
tie nauwkeurig de
mise-en-scène met kruisjes en
lijntjes aangegeven willen heb
ben. Verandert er eens iets, dan
worden ze schichtig. Dat kan
mij nou niets schelen en dat is
bij een man als'Erik Vos maar
goed ook. Soms vindt hij iets
prima en de volgende dag wil
hij wat anders. Je moet elkaar
aanvoelen.
Misschien heb ik door mijn
radiowerk veel geleerd, want
daar werk ik soms in één week
met drie of vier regisseurs."
Zelf beweegt ze zich ook al
op het pad van de regie, dat
voor haar niet glibberig bleek:
ze werd onlangs zeer geprezen
als regisseuse van een musical
bij het fameuze Bussumse ama
teurgezelschap „De Planke- 9
niers" Omdat ze zelf in „De
Spaanse Brabander" speelde,
nam Janine bij de première de
hulde voor haar in ontvangst!
Op de meisjes-hbs kreeg de
veertienjarige Hetty van de le
rares Frans de hoofdrol van
Louis XIV toebedeeld in „Le
roi soleil". Na de pauze moest
iets vrolijkers volgen. Hetty
had daarvoor een echt revuetje
geschreven, maar wél zo dat ze
zelf de ster was.
De revue moest een week
lang elke avond worden
gespeeld! De toneelschooldirec
teur en de wethouder van on
derwijs vroegen: „Jij wilt zeker
aan het toneel?" Alsof Sinter
klaas voor haar stond ant
woordde Hetty: „Alstublieft,
mijnheer" en het tweetal ging
praten met haar ouders.
Nimmer kreeg zij spijt, toen
al voor het toneel te hebben
gekozen.
MONIQUE FLOOR
(Van een medewerker)
Voor het eerst in de
geschiedenis geeft
patriarch permissie
Voor de eerste maal in de geschiedenis
kunnen geïnteresseerde leken kennismaken
met de adembenemende schoonheid van de
kunstschatten uit het bezit van de Armeense
kerk in Jeruzalem. Patriarch Yergishe Derde-
rian heeft toestemming gegeven voor een
expositie in samenwerking met het Israël
Museum. Voorheen waren de kunstschatten
slechts te zien, nadat drie bisschoppen, die
ieder een afzonderlijke sleutel bezaten, de
kelders van het St. Jacobsklooster hadden
geopend. De schatten zijn de produkten van
een grote en antieke beschaving, die stamt
uit Klein Azië en teruggaat tot de negende
eeuw voor onze jaartelling. Er waren tijden
dat Armenië zich uitstrekte van de Middel
landse Zee tot de Zwarte Zee.
Gouden, met edelstenen bezette scepter uit JA
De Armeense traditie verkon
digt, dat het christendom naar
Armenië werd gebracht door de
apostelen Bartolomeus en
Thaddeus. In het jaar 301 was
Armenië het eerste land dat het
Wie wel eens een pijpje
lak" heeft gekweekt, zal met
dit plantje niet veel last
hebben ondervonden. Deze
Gesneria, die tegenwoordig
als Rechsteineria bekend
staatheeft echter een fa
milielid dat de meeste
liefhebbers méér zorgen
baart. Het is Aeschynan-
thus speciosus, helaas zon
der Nederlandse naam, bij
bloemisten nog vaak onder
de oude naam Trichospo-
rum bekend.
Als ze het naar haar zin
heeft, bloeit deze rankende
plant met haar typische han
gende, asymmetrische pijpbloe-
men met gele keel. van
augustus tot november. Eigen
lijk is de duur van de bloei
afhankelijk van het meer of
mindere donkere najaar en de
temperatuur.
In voorjaar en zomer krijgt
deze tropische plant veel water
op de aarde en zo mogelijk re
genwater. Het blad dient gere
geld te worden besproeid, be
halve als de bloemen open zijn.
Wie een zonloze kamer heeft,
kan met succes deze plant kwe
ken, want elders moet in voor
jaar en zomer constant tegen
zon geschermd worden.
Het gaat er maar om dat de
winterverblijfplaats niet kil en
vochtig is. want dan legt ze het
loodje. Wie echter een tempera
tuur van 16 - 17 gr. C. kan
handhaven gedurende de winter,
met daarbij een vochtige atmos
feer, zal de Aeschynanthus wel
kunnen overhouden.
Ze wordt in de wintermaan
den bijna droog gehouden en
niet bemest. Zodra in het voor
jaar nieuwe groei zichtbaar
wordt, kan om de veertien da
gen kamerplantenmest of vloei
bare bladmest worden gegeven.
Deze laatste niet gebruiken als
de plant eenmaal bloeit. De be
mesting wordt verder voortge
zet tot zich geen knop meer
vormt.
Als er wortels uit het potgat
groeien, zal het nodig zijn om
in februari maart een gro
tere pot te geven met een laag
potscherven op de bodem en in
een mengsel van grove bladaar-
de of bosgrond met oude koe
mest en wat sphagnum (veen-
mos).
Aangezien ze in haar vader
land Indonesië op stammen en
takken van bomen groeit
(epiphyt), laat ze zich bij ons
ook goed op een stuk kurk-
schors of uitgeholde boomstam
kweken. De potkluit wordt dan
flink in veenmos verpakt, dat
steeds vochtig wordt gehouden.
In een kamer zal dat nog wel
eens moeilijkheden veroorza
ken, maar in een serre met ste
nen vloer en natuurlijk in een
kas beter uitvoerbaar.
In het voorjaar kunnen we
eventueel stek nemen en daar
voor gebruiken we tien cm lan
ge toppen die we in bladaarde
met scherp zand of turfmolm
steken en een warm voetje ge
ven door de pot op de warme
schoorsteen of radiator te plaat
sen. Eerst water geven en door
een plastic zak beschermen. Be
ter drie tot vijf stekken langs
-#• Deze Aeschynanthus speciosus
(Trichosporum splendens) door een
liefhebster gekweekt, bloeide in ok
tober nog volop.
de rand van een pot zetten, dan
één in een klein potje. Niet al
leen dat ze dan gemakkelijker
aan de groei komen, maar we
zullen eerder een mooie bossige
plant krijgen. Om de drie a
vier weken controleren en zo
nodig water geven. De zak er
weer overheen tot zich nieuwe
groei openbaart, dan langzaam
laten zakken om ze aan de ka
merlucht te wennen en: houd
de bloemenspuit vooral bij de
hand.
A. C. MULLER-IDZERDA
christendom accepteerde als
staatsgodsdienst.
Het centrum van de Ar
meense kerk bevindt zich in
Etsjmiadzin, in Sowjet-Armenië
en voorts zijn er patriarchen in
Istanboel en Jeruzalem met als
zetel het St. Jacobs Klooster.
Een belangrijk deel van de
tentoonstelling is gewijd aan
versierde manuscripten, die da
teren van de elfde tot de zeven
tiende eeuw. Zij kunnen wedij
veren met de prachtigste wer
ken van Franse en Italiaanse
scholen. Vele boeken zijn ge
wijd aan de vier evangeliën en
kunstig geïllustreerd. Een aan
tal van de boeken is gevat in
gouden of zilveren banden, be
zet met diamanten, parels, sma
ragden, robijnen en saffieren.
De Armeense taal, die be
hoort tot de Indo-Europese
taalfamilie, had tot de vijfde
eeuw geen eigen alfabet. Nadat
men het christendom had aan
genomen. rees de noodzaak, de
bijbel en ander geschriften te
vertalen.
De schepping van een Ar
meens schrift wordt toegeschre
ven aan St. Mesrop in 404. Het
Armeens wordt van links .naar
rechts geschreven en vormt
daarmee een uitzondering op
alle andere talen in het Midden
Oosten. De vervaardiging van
de manuscripten ging voort tol
in de achttiende eeuw. want de
drukpers vond in Armenië geen
ingang.
Alleen de meer wereldse cen
tra van de Armeense diaspora
begonnen te werken met druk
persen, zoals bijv. Venetië en
Amsterdam. Het eerste Ar
meense boek werd in 1512 in
A 8
O H V 10 8 6 3
O 62
8642
oost, na met één harten te hebben geopend,
en het sans bod van west op twee schoppen
eindigde. "Men zie de onfortuinlijke kaartver-
Corraspondentie aan da heer B. 1. Nuye.
Burg. Baumannlaan 163c. Rotterdam.
Hoe fraaier de kaart die men heeft, hoe
moeilijker dikwijls de bieding verloopt. Dit
uiteraard vooral, als de partner praktisch
niets heeft en dat wil nog wel eens gebeu
ren. Vaak komt men dan toch in een hoog
contract terecht, of een contract dat bijna
niet is te maken, hoewel men zich nog aan
het begin van de bieding bevindt. Vandaag
dan ook twee spellen waarin dit probleem
aan de orde komt. Het eerste spel is wel
een prachtig voorbeeld. Na passen van zuid,
west en noord iaat oost met twee klaver zijn
sterke kaart horen. West komt met twee
ruiten en oost moet wel in twee sans atout
vluchten, wat anders? West laat de derde
horen.
10972
N
A H 6
954
W O
v> A 7 2
H 9 8 5
2
O AV3
97
A V 5 3
deling.
A 10 6 2
V 9 8 3 2
O B 5
65
VB543
B
O B 1074
H B 10
Zuid komt met schoppen vrouw uit tegen
dit contract, die voor de heer wordt Oost
die hoopt op een extra rultenslag, speelt die
kleur gelijk om bij de derde keer te merken
dat zuid met boervierde zit. Hij besluit vanuit
west in klaver te snijden, wat misluktt.
Daarmee wordt zuid het toch niet makke
lijk gemaakt, natuurlijk kan hij ruiten boer
slaan en dan harten terugkomen, maar die
laat oost niet lopen, omdat hij noord, gezien
de uitkomst van zuid, op een lange harten-
kaart schat
Oost speelt nu klaver aas en klein en zuid
moet nu van schoppen spelen, waardoor drie
SA wordt gemaakt.
Moeilijk was ook het tweede spel, wasrin
53
v> 106
O A V 7 4 3
«fr HV98
Terecht kwam zuid met troef uit (schoppen
was Immers de tweede kleur van oost).
Noord kwam klaver terug voor de aas van
oost, die met harten aas vervolgde en west
de tweede hartenslag liet introeven. West
kwam met troef terug, om oost de resteren
de troeven te laten weghalen. Daarna volgde
harten heer (zuid bekende niet) en klaver.
Zuid kon nu nog wel de heer en de vrouw
maken, maar moest toch e*.n ruitensiag
afstaan, waardoor oost net niet down ging.
Hoe dan ook, In belde spelen had oost het
moeilijk, al redde hij zich fraai.
Venetië vervaardigd. De ee
bijbel in het Armeens kwan
1666 in Amsterdam tot st
Zij zijn beide op de tentoons
ling te zien.
Het is door de late toepas!
van de drukpers, dat
nuscripten een zo belangr
plaats in het Armeense le
innamen.
Manuscripten waren hei
schatten. Steeds weer en vo<
wanneer deze manuscripten
een kerk of klooster wen
aangeboden, citeren de klerl
aan het einde van de- i
nuscripten de woorden van
profeet Jesaja: „Gezegend is
die kinderen heeft wonen in
on. en een gezin in Jeruzale
Behalve twee geïl'.ustree
folianten, kostbare relieken
de late zesde of de vroege
vende eeuw, is er geen I
meens handschrift hekend
der dan de negende eeuw. M
vanaf dat tijdstip zijn zij er
grote hoeveelheden, en getuii
van grote kunstzin.
De Armeense gemeenschap
Jeruzalem behoort tot een
oudste christelijke groep
Reeds in de zevende eeuw w
in Jeruzalem een patriarch
gevestigd. De Armeense kerk
Jeruzalem was nauw verbom
met de bouw van de kerk v
het Heilige Graf. In het w«
derige Jeruzalem van de 1
zantijnse tijd hadden de Arn:
niërs ongeveer zeventig kert
en kloosters in hun beheer,
meeste ervan werden bij de
val in 614 door de Perzen v
nietigd.
Toen de Islam in de zeven
eeuw opkwam, reisde de I
meense patriarch van Jerui
lem naar Mekka, waar hij v
de profeet Mohammed een
rantie voor rechten en Drivi
ges kreeg voor de Armeniërs
Jeruzalem. Deze garantie is
de tentoonstelling geëxposee:
Tijdens de kruistochten v
het Armeens koninkrijk Cic'
de enige bondgenoot van
kruisridders in het Midc
Oosten. 'Het Armeense oatrii
rhaat is een van de drie die
Jeruzalem zetelen. De ande
zijn het Romaanse en het Grle
Orthodoxe patriarchaat.
Het Armeense draagt bij a
het behoud van de kerk van li
Heilig Graf, de Geboorteniske
in Bethlehem, de plek van
Hemelvaart op de Olijfberg
het graf van Maria in Gets
mané.
De zetel van de patriarch
de kathedraal van St. Jacc
een van de mooiste kerken V
Jeruzalem, die is gebouwd 1
wat wordt aangenomen als
begraafplaats van de twee I
cobussen, de broeder van d
hannes en Jacobus de broer vi
Jezus.
De in de St. Jacob georg
niseerde tentoonstelling Is
zien, hoe rijk de Armeen
geschiedenis is.
