NIET OVER DE BRUG
kansen in Voorburg
LANDING VAN
600 PARAS
V 7*
Slag om Arnhem begon zo goed
9
5.
7VTERDA© U SEPTEMBER 196»
Na de oorlog werd het Britse
.10e Parachutisten-bataljon, dat
25 jaar geleden met 800 man
werd ingezet bij de strijd om
Arnhem, opnieuw opgericht.
Sinds 1961 dalen elk Jaar in deze
herdenkingsmaand 60 tot 70
manschappen per parachute op
de Glnkelse helde bij Ede, het
landingsterrein van 1944.
Dit jaar zullen geen 60 maar
600 parachutisten de sprong ma
ken in twee groepen van 300
man. De ene zou vanmiddag om
3 uur springen; de andere groep
donderdag 18 september om 10
uur in de ochtend. Ook vetera
nen uit 1944 zullen meespringen
of op de heide als toeschouwer
aanwezig zijn.
Na een herdenking bij het mo
nument aan de Amsterdamseweg
wordt een militaire show met mu
ziek gehouden op het Wijde
veld, een weideterrein achter de
Het was zondag. Rustig nazomerweer deed bijna
vergeten, dat er een verschrikkelijke oorlog aan de
gang was. Drie maanden na de invasie in Norman-
dië waren Frankrijk en België grotendeels bevrijd.
De stormloop op Hitiers Derde rijk kon beginnen.
Met spanning werden de vorderingen van de ge
allieerden gevolgd. Waar en wanneer zouden zij de
Rijn oversteken om het Roergebied te bezetten en
snel een eind aan de oorlog te maken
Op die gedenkwaardige zondag, 17 september 1944, pro
beerden ook de Duitsers op de Veluwe en in de Achterhoek
het zich zo gemakkelijk mogelijk te maken. Het waren restan
ten van eenheden, die voor de geallieerde legers uit waren
gevlucht en benoorden de rivieren, waar zij zich veilig dach
ten, probeerden op verhaal te komen, in afwachting van her
groepering en nieuwe strijd.
Ook veldmaarschalk Model,
die de plaats van Rommel had
ingenomen, had het zekere voor
het onzekere genomen. Dat
dacht hij tenminste. Op 15 sep
tember had hij zijn hoofdkwar
tier van Venlo naar Ooster
beek verplaatst. Hij was er van
overtuigd, dat de luchtlandings
troepen, die in Engeland waren
geconcentreerd, gebruikt zou
den worden om een directe
overgang over de Rijn te force
ren en het hart van het Roerge
bied binnen te dringen.
Model bleek zich te hebben
vergist en met hem de overige
militaire bevelhebbers. Juist
toen hij in hotel Tafelberg te
Oosterbeek wilde gaan lunchen,
kreeg hij het schokkende be
richt, dat op enkele kilometers
afstand geallieerde luchtlandin
gen aan de gang waren. Hij
kon nog slechts enkele persoon
lijke bezittingen bijeen grissen
om via Arnhem naar de Achter
hoek te vluchten.
Voordat Model zijn lunch
voortijdig moest afbreken was
een groot deel van Nederland
al getuige geweest van het over
vliegen van een machtige ar
mada van vele honderden geal
lieerde transportvliegtuigen,
waartoe ook talrijke zweefvlieg-
picknickplaats op de Ginkelse
heide. Slechts twee delen van de
heide zijn afgezet: dat waar de
parachutisten neerkomen en het
terrein nabij het monument.
Een goed uitzicht op de „drop
ping zone" heeft men o.a. op de
hoge rand langs het pad van de
Amsterdamseweg (Zuid-Ginkel).
Voor een goede verkeersregeling
verzoekt de politie belangstellen
den, die per auto komen, een
grote zelfgetekende zwarte
hoofdletter P op wit papier op de
voorruit van hun wagen te be
vestigen. Hun wordt een parkeer
plaats aangewezen.
Verdere evenementen: van
daag in Oosterbeek, maandag,
woensdag en donderdag in Arn
hem, dinsdag in Ede en donder
dag in Driel, waar de gesneuvel
de Poolse parachutisten worden
herdacht.
P KLAASSEN
tuigen behoorden. Het was de
grootste luchtvloot, die ooit
werd gebruikt.
De toestellen waren opgeste
gen van 24 Engelse vliegvelden.
Boven de Noordzee hadden zij
zich gegroepeerd tot twee lang
gerekte brede linten. De ene
formatie had het gebied ten
noorden van Eindhoven als be
stemming, de andere koerste
naar landingsterreinen bij Nij
megen en Arnhem. Zij werden
beschermd door honderden
jachtvliegtuigen. Alleen de Duit
se luchtafweer kwam in actie
en haalde enkele tientallen
vliegtuigen neer.
De luchtlandingen waren een
ontzagwekkende, maar tevens
gewaagde onderneming, vooral
wat betreft het verst verwijder
de doel: de Rijnbrug bij Arn
hem. De Britse veldmaarschalk
Montgomery had het zo gewild.
En de Amerikaanse opperbevel
hebber, generaal Eisenhower.
Een Nederlandse verpleegster verleent eerste hulp aan een gewonde
Britse parachutist.
die zich aanvankelijk verzet
had, was ten slotte voor zijn
argumenten gezwicht. In de we
tenschap, dat een mislukking
de strijd tegen de Duitsers nade
lig zou beinvloeden.
De gigantische onderneming
zou zeker ook bij Arnhem zijn
geslaagd, als Montgomery op
de hoogte was geweest van de
werkelijke militaire situatie in
het gebied van Arnhem. De
Duitse troepen, die zich daar
bevonden waren bedoeld om na
hergroepering naar Duitsland
te vertrekken. Ook de resten
van enkele pantserdivisies wa
ren niet aan de aandacht van
de Britten ontsnapt. Zij waren
niet gevechtsklaar.
In zijn memoires schreef
Montgomery zich vergist te
hebben toen hij aannam, dat de
pantsereenheden niet meer in
staat waren tot een doeltref
fend optreden: „De gevechts
kracht was ver boven onze ver
wachting." Tc weinig aandacht
bleek te zijn besteed aan inlich
tingen uit bezet gebied, waar
van de waarde niet altijd even
goed kon worden beoordeeld.
Zelfs wist men niet, dat Model
zijn hoofdkwartier naar Ooster
beek had verplaatst.
Eenzelfde fout hebben de
Duitsers gemaakt, toen zij geen
geloof hechtten aan de meldin
gen" van de Nederlandse spion
Lindemans, die onder de naam
King Kong werkte. Op 25
augustus had hij de Duitsers
gemeld, dat de geallieerden hun
hoofdaanval zouden doen in de
omgeving van Dinant, dan over
Namen in de richting Eindho
ven doorbreken om zo snel mo
gelijk de rivierovergangen bij
Nijmegen en Arnhem in han
den te krijgen.
Twee dagen voor de landin
gen berichtte hij, dat de geal
lieerden een grote aanval zou
den doen met het doel Eindho
ven te bezetten en verder naar
het noorden te trekken. Op zon
dagochtend 17 september zou
de operatie beginnen. In Enge
land stonden, zo meldde hij
voorts, parachutisten en lucht
landingsdivisies gereed voor on
middellijk uit te voeren lucht
landingen. Van zijn inlichtin
gen werd echter geen gebruik
gemaakt. Zozeer verwachtte
men een rechtstreekse aanval
op het Roergebied.
De overhaaste vlucht van
veldmaarschalk Model uit Oos
terbeek en de paniek, die de
machtige luchtarmada aanvan
kelijk veroorzaakte, bewijzen,
dat de Duitsers niet alleen bij
Arnhem, maar ook bij Eindho
ven en Nijmegen volledig wer
den verrast. Aan een samen
loop van ongelukkig omstandig
heden hadden zij te danken,
dat de Slag bjj Arnhem in
hun voordeel uitviel.
Zo moest een Amerikaans
vliegtuig, dat bij de landings
operaties was betrokken, een
noodlanding maken in bezet ge
bied. In het toestel vonden de
Duitsers een operatiebevel, dat
inzicht gaf in de geallieerde
operatieplannen voor de ko
mende dagen en de mogelijk
heid verschafte doeltreffende
tegenmaatregelen te nemen.
Zij konden hun reserves naar
Arnhem sturen om te voorko
men, dat de van Nijmegen uil
Zwaar getroffen kwam Arnhem uit de strijd om de Rijnbrug tevoor
schijn. Ook in de St. Eusebiuskerk was weinig overeind geblevan.
oprukkende troepen de Rijn
zouden bereiken om de in Arn
hem en bij Oosterbeek ingeslo
ten luchtlandingstroepen te ont
zetten en vervolgens toch een
bruggehoofd op de noordelijke
oever te vestigen. Veel tran
sportvliegtuigen werden een ge
makkelijke prooi van Duitse ja
gers, die precies wisten, waar
zij moesten toeslaan.
Ook was het weer omgesla
gen. Het regende en mistte,
waardoor nieuwe landingen
moesten worden uitgesteld.
Toestellen, die er in slaagden
boven het landingsgebied te ko
men oin levensmiddelen en mu-
nitievoorraden af te werpen,
misten vaak hun doel, waar
door hun ladingen achter de
vijandelijke linies terechtkwa
men.
Van de 350 Britten, die tol de
Rijnbrug waren doorgedrongen,
leefden er na vijf dagen geen
100 meer. En toen na negen da
gen bleek, dat geen hulp kwam
opdagen, wisten slechts enkele
duizenden militairen volkomen
uitgeput de zuidelijke oever
van de Rijn te bereiken. Duizen
den waren omgekomeij en nog
talrijker waren degenen, die in
Duitse krijgsgevangenschap ge
raakten.
Dit alles had niemand kun
nen vermoeden op die zonnige
zondag, bijna 25 jaar geleden,
waarop de bevrijding van bezet
Nederland zo dichtbij leek. De
dramatische nederlaag stelde
het einde van de oorlog echter
verder uit. Er zou nog een lan
ge hongerwinter komen en ve
len zouden nog sterven, voordat
in mei 1945 de bevrijding zou
aanbreken.
Eigenlijk zo maar ineens heeft de Gereformeerde Kerk van Voorburg twee lekeprekers.
Zelf zullen zij dr. Joh. Scheurer, oud-personeelchef bij Van der Heem en W. Ros, secretaris
pensioenfonds van een aantal produktschappen het niet zo formuleren. „We spreken in de
dienst een stichtelijk woord", of: „We geven er een bijbeloverdenking", zeggen ze voorzich
tig. Hun optreden is uit nood geboren: plotselinge ziekte van een dominee en open predikbeur
ten, waarin niet officieel kon worden voorzien. Beiden zijn het er, na een aantal malen te zijn
opgetreden, over eens, dat deze mogelijkheid bij het zoeken naar vernieuwing in de eredienst
ernstige overweging verdient. „Ik weet in Voorburg direkt tien mensen te noemen die het ook
zouden kunnen", meldt de heer Ros. En waarom zou Voorburg een uitzondering zijn?
In elk geval is er. voorzover valt
1 te gaan, sprake van een unicum
de gereformeerde kerken. Merk
aardig is, dat de lekeprekers ei-
bnlijk zonder slag of stoot de
I naar de kansel geopend za-
fen, terwijl kerkeraden over heel
minder belangrijke zaken
s uit den treure kunnen delibe-
voor (of zonder dat) er een
sslissing uit de bus komt.
Uniek, omdat het hier leden van
kerk betreft die geen enkele
aroepsmatige ambitie" hebben
er dus ook geen honorering
oor ontvangen, zoals theologische
indidaten, toekomstige predikan-
0 op artikel 6 (vroeger 8). of
rende ouderlingen, die met name
1 langdurig vakante gemeenten
leer en meer gaan voorkomen en
betaalde z.g. hulpdiensten
irrichten. Kerkrechtelijk is de
aak van de lekepreek dan ook
•Ikomen blanco, hoorden we van
en deskundige op dit gebied,
'of. dr. D. Nauta
Beide „doe-het-zelvers" (als we
oneerbiedig mogen zijn) stellen
et bepaald niet zonder enige er-
"ing. Dr. Scheurer sprak in zijn
iensttijd mobilisatiejaren
erste wereldoorlog al samen
et een hervormde sergeant in ge-
ganiseerde godsdienstoefeningen
Jor protestantse militairen, het-
hun al gauw de bijnaam van
labelzwaaiende zielszorgers" op-
verde. Later, in Amersfoort, ging
voor in diensten van Levensvra-
en (buitenkerkelijken), die je daar
zondags had. Ook op zeereizen
iald hij, als er geen dominee aan
oord was, wel korte meditaties.
A's ouderling spraken zowel de
'eer Ros als dr. Scheurer in
'iensten van het rusthuis en het
taconessenhuis, die in hun wijk
|9gen. Voorts soms ook in
Avondstilten op zaterdag. Vreemd
is de verkondiging hun dus niet.
Acute aanleiding tot een en an
der vormde het plotseling uitvallen
van ds. I. M. de Graaf, die 's
woensdags voor Hemelvaartsdag
door een hartinfarct werd getroffen
(waarvan hij gelukkig weer herstel
lende is). In de dienst van de vol
gende morgen kon niet meer wor
den voorzien.
Dr. Scheurer: ,.Met de heer Ros
BIJLAGE VAN
HET KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
behoorde ik tot de ouderlingen die
aangewezen waren, in geval van
nood een preek te lezen. Nu gaat
me dat altijd moeilijk af. Ik ben
gewend bij spreken in het open
baar en dat heb Ik heel wat in
mijn leven moeten doen alles
wat ik wil zeggen puntsgewijs op
te zetten. Doe ik het niet, dan voel
ik me geblokkeerd omdat ik onvol
doende contact heb. Zelfs bij
preek-lezen las ik tevoren de stof
zo vaak door, dat ik deze aan de
hand van de punten die ik eruit
gehaald had kon na vertellen."
„Die dag voor Hemelvaart voel
de ik meer voor een eigen stichte
lijk woord, ook al omdat ik me
afvroeg waar ik zo gauw een
preek over Hemelvaart vandaan
zou moeten halen. Welnu, dat is
gebeurd ondanks de korte tijd van
voorbereiding. De kerkeraad had
geen bezwaar."
„Omdat we met een open preek-
rooster bleven zitten met later nog
meer te verwachten „blinde vlek
ken" vanwege een komende vaca
ture, blijft men de heer Ros en mij
van tijd tot tijd vragen diensten te
leiden. Dat vinden we goed als
ons maar voldoende tijd van voor
bereiding wordt gegund. Met ande
re woorden, bij het ontbreken van
een andere oplossing vallen we in.
Het blijft vooralsnog echt een
„noodverband".
Er gaan in de gemeente echter
al meer stemmen op om, als het
kan, deze zaak te normaliseren.
De kerkgangers ervaren het als
een verrijking nu al herhaaldelijk is
gebleken hoe onvermoede krach
ten onder hen tot hun recht kun
nen komen. Het Is eenvoudig zon
de om die ongebruikt te laten, zo
kan men horen.
Dat ligt natuurlijk ook aan de
kwaliteit van het openbaar gewor
den lekewerk. Beide lekeprekere
namen als nadrukkelijk uit
gangspunt een verantwoorde exe
gese, want je houdt geen referaat,
je doceert niet, maar moet verkon
digen. „Alles wat je zegt, moet je
uit de Bijbel duidelijk kunnen ma
ken, zeg maar gerust: bewijzen,
als ik even zo ouderwets mag zijn,
meent dr. Scheurer. „En dat ver
eist heel wat studie, zeker als je
geen professional bent."
Werden het dan „ouderwetse"
preken? Verre van dat Voor een
jeugdienst haalde de heer Scheu
rer een aantal jongeren bij zich
thuis om samen tot een tekstkeus
te komen. Het werd, naar (ook de
jonge) kerkgangers verklaarden,
een hypermoderne, indringende
preek. Waarbij hij voorts over
woog: nu ik toch wat aan het vrij-
buiteren ben, doe ik het liturgisch
ook een beetje anders.
Zo vertaalde hij de Wet voor
een keer eens in eigentijdse be
woordingen en week hij. bij schuld
belijdenis en genadeverkondiging
enigszins af van de gangbare vor
men. Ook liet hij in die dienst een
jongere de lezingen van Oud en
Nieuw Testament niet voor, maar
tijdens de preek doen. die hij dan
even onderbrak. Zo waren de toe
hoorders gemakkelijker in staat op
te merken waarom die bijbelge
deelten in verband met de preek
waren gekozen.
Ook de heer Ros heeft het zich
zelf in zijn preken allerminst ge
makkelijk gemaakt. Zo koos hij
voor zijn meest recente preek een
tekst uit een nogal onbekend bij
belgedeelte: 2 Koningen 10 vers
15b: „En hij (Jonadab) gaf hem
(Jehu) de hand", waarna hij uitvoe
rig de positie van Jonadab, de her
der-Bedouin, schetste, die, geleid
door de wil om Jahwé te dienen,
koos voor overste Jehua, die als
gezalfde Gods de afgodendienst
van Achabs huis radicaal vernie
tigde.
Geroutineerde kerkgangers zul
len nu misschien al wel begrijpen
in welke richting de lekepreker de
lijnen naar onze tijd doortrok. Zo
niet, dan zijn ze geen lekepre-
kers-in-de-dop....
In elk geval kan wel begrepen
worden dat dit stukje origineel
Schriftonderzoek Je neemt er
ongelooflijk veel van mee, aldus
de heer Ros de lekepreker een
paar weken (avonduren) kostte
Zelfs een kampeerweekend werd
ervoor benut.
Enkele meelevende theologen
mochten dan gefronst hebben (zo
van: kon je aanloop niet wat een
voudiger?) toen ze van die keus
hoorden, achteraf vernamen ze van
een doorwrocht stuk stichtelijk
werk. waarnaar de gemeente ge
boeid had geluisterd.
Beide sprekers kregen na afloop
van hun diensten de nodige com
plimenten. Al waren er ook wel
enkele minder positieven, die het
„instituut" als zodanig teveel bui
ten de orde vonden. Deze zijn
echter op de vingers van één hand
te tellen.
Dr. Scheurer: „Een dominee
heeft me in het verleden wel eens
toen we het over deze zaak had
den. gezegd, dat als je lekepre
kers ruim baan zou geven, dit de
weg zou openen voor allerlei ket
terijen. Waarop Ik hem toen goed
moedig heb geantwoord: Maar
weet je wel, dat praktisch alle ket
terijen in het verleden door theolo
gen zijn gelanceerd?"
Professor Nauta, in het begin al
genoemd, vindt dat in deze tijd
van experimenteren en moeilijke
voorziening In predikbeurten (de
scribae krijgen er grijze haren
van) de lekepreek misschien wel
een kans moet krijgen (ook hij is
voorzichtig). Maar als dit veel zou
gaan voorkomen, moeten er van
synodewege natuurlijk wel regels
voor worden opgesteld, waar de
kerken deze meerdere vergadering
dan om zouden moeten verzoeken.
Nu het nog niet zover is, zou hij
het om te beginnen al correct vin
den als In voorkomende gevallen
de classis op de hoogte werd
gesteld.
Zo kerken-ordelijk waren ze in
Voorburg nu ook wel weer. De
classis weet er alles van.
De twee lekeprekers, de heren dr. Jon. Scheurer (links) en W. Ros
kerk in Voorburg.
