Kijken in een paleis
Kennedy koos de
verkeerde weg
VOLFmMA
de Haagse hof
Pakketje met
explosieven
voor Brandt
Antwoord op vele vragen blijft uit
Prijscontrole
vervangt
prijsstop
2ANDVOORT
5
VRIJDAG 25 JULI 1969
Nu geen „grote wereld" in Het Iluis ten Bosch. Inplaats van ambassadeurs met geloofs- Hllib Goudriddn
irieven, ministers, generaals of andere „hoge" bezoekers, dwalen dagjesmensen door het
>aleis.
De verfijnde Chinese Kamer en de imposante Oranjezaal, de witte eetzaal en de Japan-
Kamer zijn maandag weer opengesteld voor kijkers.
Gisteren wees een huisvrouw uit Loosduinen me op een „bankstel"" in de Oranjezaal
LZoiets zou ik wel willen meenemen, maar het past niet zo thuis; bij mij is het maar heel
jewoonjes."
Haar man: „Ik vind dit alles zeer interessant, maar ik zou hier toch m'n leven niet wil
len slijten. Het is te deftig voor me."
De houw van Het Huis ten
posch in Den Haag begon in
1645 naar ideeën van prinses
tmalia van Solms, echtgenote
fan prins Frederik Hendrik.
Toen de Prins in 1647 overleed,
erschiep de Prinses de Oranje-
aal in een mausoleum met
childerstukken, gewijd aan de
lagedachtenis van haar man.
Vele Oranjes woonden in het
aleis tot de Franse tijd, toen
aadspensionaris Rutger Jan
ichimmelpenninck het betrok,
fa 1813 werd Het Huis ten
losch bezit van de staat, maar
er beschikking gesteld aan de
[oning.
In 1899 kreeg „Het Huis" een
ieuwe functie: de wereldvre-
esconferentie, op initiatief van
zaar Nicolaas II, vergaderde er.
V(tk«nlie.s prinsessen
De eerste helft van deze eeuw
erd het paleis vaak bewoond door
e koninklijke familie. Koningin Ju-
ana ontving er onderwijs gedurende
Eerstg Wereldoorlog, en later lo-
eerden er haar dochters. „Prinses
eatrix en prinses Irene brachten hier
vakanties nogal eens door", vertelt
mand van het personeel, die zich
nanusje van alles" noemt, nu de
•zoekers rondleidt, en zijn naam
et in de krant wil zien.
„Ze kennen me, natuurlijk. Wij
d\wamen op de feestjes, St. Nico-
asfeest bijvoorbeeld, en dronken
an chocola." Wie zijn wij? „We heb-
n hier een vaste staf voor het on-
,.&rhoud van twee mannen en twee
j*1 rouwen, en nog drie mannen voor
tuin."
Het onderhoud van Het Huis ten
osch is geen karweitje, dat op za-
rdagen door padvinders kan wor-
:n opgeknapt. „Als je hier iets beet-
'frkt ben je niet zomaar een, twee,
t ^rie klaar, meneer. Als je gaat ze-
\en, weet je wel wat je te zemen
ebt. Je kunt ook nooit zeggen: laat
"laar zitten lot morgen, want morgen
an de Koningin wel komen. Laat ik
et zo zeggen: we moeten altijd start
klaar zijn."
Bordes
Be buitenboel
®el h
la
De man, die tot de huishoudelijke
IJenst blijkt te behoren, vertelt dat
e Koningin elke week wel een keer
et paleis gebruikt voor ontvangsten
- behalve nu. want de koninklijke
is met vakantie.
„De Prins is hier ook dikwijls in
jn werkkamer, maandag was hij er
og. En dan: je weet nooit, er kan
Jtijd wel een kabinetscrisis komen."
len uitlating, die verwijst naar de
aditionele plaatjes in de krant van
abinetsformateurs. poserend op het
irdes van „Het Huis" alvorens door
e Koningin te worden ontvangen.
„Het bordes wordt ook gebruikt
Hoor de ambassadeurs, die hun ge-
lofsbrievcn komen aanbieden. Trou
wens, bij ceremoniële gelegenheden
omen ze daar altijd naar binnen."
f Wordt in de Witte Eetzaal ook ge-
eten? „Er wordt geluncht en soms
S ok gedineerd." Maar niet door het
rir ersoneel. „Nee, als we dienst heb-
-Foto's Herbert Hebreus
R
eten we in de eetzaal. Ik vind
[aa -ouwens dat ze toch al ver genoeg
F
Diiï me", bel v otccol is toch heel
•aafrat minder aan vroeger. I- ken de
.oningin natuurlijk; maar wij zien
bei st anders als buitenstaanders. De
j chtgennten van de prinsessen kende
jik ook eerder dan u, meneer 1'
Hei onderhoud van het paleis, een
•an zijn taken, is vereenvoudigd door
mechanisatie". ..Vroeger lag ik met
e twee vrouwen op mijn knieën in
g_ e Oranjezaal om de vloer in de was
e zetten. We hebben nu een ma-
hientje en dan doe je het voor de
il."
De buitenboel? „Als het mooi weer
s. en er geen bezoekers zijn, pak ik
lat aan. Maar daar ben ik wel een
f laar dagen mee bezig."
is; Andere activiteiten. „De traproeden
zaï loetsen kost me ook een dag. en dan
iet andere koper en de nikkelen kra-
fien van de badkamers. Als ik een
ies kraantje zie, erger ik me nu
■enmaal. Ik vind wel dat het opvalt
vg.ls alles mooi glimt."
Iets wat inderdaad opvalt. Duitse
>ezoekers vertellen dat alles zo
choon is. Maar ze beklagen zich ero-
frer ciat er geen gids is. die in het
Duits een toelichting geeft bij de
rondleiding. „Maar dat is geen
museum", probeer ik te verontschul-
digen. „Ja maar, bij ons in Duitsland
"ju vind je overal toelichtingen in Frans
en Engels."
Mevrouw G. Gordijn-Steentjes uit
Jr\ Loosduinen is opgetogen over het pa-
leis. „Vooral de Oranjezaal vind ik
mooi. Ik heb er wel geen verstand
van, maar die meneer vertelt het al
lemaal zo goed.
I Ja, ik interesseer me voor alles van
|de koninklijke familie. De Koningin
BONN De Westduitse minister
van buitenlandse zaken Brandt heeft
I eind vorige week een pakje toegezon-
den gekregen waarin zich explosie
ven en een dreigbrief bevonden. Dit
j is gisteren in Bonn bekendgemaakt.
Een woordvoerder van het ministe
rie van buitenlandse zaken zei, dat
men het pakje op het departement
had geopend omdt men door het ei
genaardige handschrift argwaan had
gekregen. Een soortgelijk pakket is
1 jongstleden dinsdag bij de Zuidsla-
i vische ambassade bezorgd.
Men vermoedt dat de afzenders in
kringen van Zuidslavische ballingen
gezocht moeten worden, die gebelgd I
i zijn over het bezoek van de Zuidsla-
I vische minister van buitenlandse za-
i ken Tepevac aan Bonn.
(Van een onzer redacteuren)
In de nacht van vrijdag op zaterdag koos senator Eward Kennedy
de verkeerde weg. In plaats van linksaf te gaan naar de veerpont
van Edgartown, stuurde hij zijn auto naar rechts op een niet ge
asfalteerde weg, die naar de kust liep. Op een houten brug zonder
leuningen gebeurde het: aan de rechterkant raakte de wagen van
de brug en ondersteboven kwam hij in tweeëneenhalve meter diep
water terecht.
De volgende ochtend legt Kennedy een verklaring voor de politie
I af, waarin hij o.a. zegt: „Ik kwam aan de oppervlakte en dook ver-
J volgens herhaaldelijk naar de auto om te zien, of de passagiere er
nog in was. Mijn pogingen hadden geen succes. Ik was uitgeput en
in een shocktoestand."
Hij herinnert zich, te zijn terugge
wandeld naar het huis, waar zijn
vrienden waren achtergebleven. Voor
het huis stond een auto geparkeerd.
Kennedy ging achterin zitten en vroeg
iemand, hem naar Edgartown te bren
gen. Ook weet hij, dat hij nog enige
tijd heeft rondgelopen, voordat hij
naar zijn hotelkamer ging.
Toen hij zich de volgende ochtend
realiseerde wat er gebeurd was, had
hij onmiddellijk contact gezocht met
de politie. Dat was pas om 10 uur
zaterdagochtend. De autoriteiten wa
ren toen al gewaarschuwd door voor
bijgangers en de auto met de omge
komen 29-jarige miss Mary Jo Ko-
pechne (vroegere secretaresse van de
vermoorde senator Robert Kennedy)
was aan de kant getrokken.
In paniek
Dochtertje Mariska (3) en zoontje Alfons (7) van de heer en mevrouw Gordijn rusten uit
onder de portretten van prinses Anna en haar man prins Wilem IV,
en de Prins zijn zo gewoon, hè. Het
is ook fijn dat de prinsessen gelukkig
getrouwd zijn. Ze konden trouwen
met de man van wie ze hielden. Dat
was vroeger anders in koninklijke
families en bij mensen van rijke
stand."
Toilettafel
De dochter van mevrouw Gor
dijn, Trudy (17), vindt het alle
maal interessant, maar is vooral
weg van een Chinese toilettafel
in de Chinese Kamer. „Het zou
leuk zijn voor mijn kamer, met
al die tierelantijntjes erop."
Maar het blijft bij kijken in
Het Huis ten Bosch. En dat is al
heel wat, meent de suppoort. Bo
vendien: „Alles is toch anders
dan vroeger." Prins Frederik
Hendrik slaat vanuit zijn portret
alles misprijzend gade. Of lijkt
het maar zo?
Al spoedig bleek echter, dat de on
fortuinlijke senator niet de volle waar
heid had gesproken. Uit mededelin
gen van personen, die in het huis wa
ren geweest, waar het Kennedyfeestje
werd gehouden, bleek dat Edward
niet zozeer in een shocktoestand,
maar in paniek had gehandeld, om
dat hij zich terdege realiseerde, welke
funeste gevolgen de gebeurtenis voor
zijn politieke carrière zou kunnen
hebben.
Toen hü kletsnat op de achter
bank van de auto voor het huis
was neergevallen, waren zijn eer
ste woorden: „Haal Markham". De
advocaat Paul Markham, die 's mid
dags met de senator op het jacht
Victura had gezeild, was een van
de zes mannen op de party, die ook
door zes vrouwen werd bijgewoond.
Bovendien bleek, dat Edward Ken
nedy niet met de veerpont naar
Edgartown kon zijn overgestoken.
Die voer zo laat niet meer.
Ook de tijd klopte niet. Kennedy
had verklaard, dat het ongeluk om
ongeveer kwart over elf was gebeurd.
Een deputy sheriff had echter gecon
stateerd, dat het omstreeks tien over
half een op zaterdagochtend moet
zijn gebeurd. Bij de driesprong zag hij
hoe de bestuurder van de auto aar
zelde, voordat hij rechtsaf sloeg. Ook
meende hij een man en twee vrou
wen in de auto te zien.
Wat dit laatste betreft is het op
vallend, dat in de uit het water ge
trokken wagen het tasje van miss
Rosemary Keough, de secretaresse
van de senator, werd gevonden. Toen
een antwoord op deze en andere vra
gen uitbleef, begon Edward Kennedy
het slachtoffer te worden van de pu
bliciteit, die hij en zijn familie zo
naarstig hadden gezocht om de weg
naar de top te kunnen bereiken.
Veel drinken
Het Amerikaanse weekblad News
week schreef openlijk, dat Kennedy
de slechte gewoonte had, veel te drin
ken, hard te rijden en zelfs, dat hij
opvallend veel aandacht schonk aan
vrouwelijk schoon. Hoe speelde Ken
nedy het klaar, aldus Newsweek, in
een shocktoestand naar het huis terug
te lopen, dat twee kilometer van de
plaats van het ongeluk verwijderd
is. Waarom vroeg hij geen hulp in
huizen vlak bij de brug?
Het blad vraagt zich ook af. waar
om zijn vrienden niet tot actie zijn
overgegaan en hoe de senator er in
slaagde, over het zoute water van
een kanaal, Edgartown te bereiken,
toen de veerpont al uit de vaart was
genomen. Werd hij per boot naar de
overkant gebracht?
Ook riep men in Amerika de her
innering terug aan 1962, toen Ed
ward Kennedy voor het eerst pro
beerde een senaatszetel te bemach
tigen. Toen zijn tegenstanders pro
beerden hem onmogelijk te maken
door in zijn (jonge) verleden te dui
ken, gaf hij toe „een fout" te heb
ben gemaakt toen hij op Harvard-
university studeerde.
Hij moest zijn studie toen afbre
ken, omdat uitgekomen was, dat hij
een vriend zover had gekregen, in
zijn plaats een examen Spaans te
doen. ..Wat ik deed was fout. Ik heb
er altijd spijt van gehad. De ellende
die het over mijn familie en vrien
den bracht is een bittere ervaring
voor mij geweest. Maar het was ook
een waardevolle les."
EXCUUS AANVAARD
Zijn excuus werd van harte aan
vaard. Hij won de verkiezingen en
werd in 1964 herkozen met de groot
ste meerderheid in de geschiedenis
van de staat Massachusetts. Het is
echter de vraag, of de Amerikanen
(en niet alleen die van zijn eigen
staat) weer zo vergevingsgezind zul
len zijn, als komt vast te staan, dat
Edward Kennedy opnieuw een grote
fout maakte.
Democratische collega's in de Se
naat voeren zo meldt Ass. Press
als verzachtende omstandigheid
aan, dat de senator tegenover de
vader van de overledene gezegd
heeft: „Ik wou dat ik het geweest
was." Zulke uitlatingen kunnen vol
gens hen alleen maar publieke sym
pathie opwekken voor de senator,
wiens familie reeds zo zwaar is ge
troffen.
De verklaring van een medewer
ker van Edward Kennedy, dat de se
nator herhaaldelijk heeft aangebo
den de kosten voor de begrafenis
van miss Kopechne te betalen wordt
echter weer als een stap in de ver
keerde richting beoordeelt. Afgezien
van de begrijpelijke poging van Ken
nedy om iets goed te kunnen maken
vrezen zijn collega's dat zo'n aanbod
cynische reacties uitlokt in de geest
van „De Kennedy's denken dat zij
ales met ged kunlnen doen."
Eelke ontwikkeling in de zaak kan j
gevolgen hebben voor de invloed van
Edward Kennedy onder zijn collega's I
in de Senaat en op zijn positie als
I „whip" of assistent van de Democra
tische fractieleider.
NIEUWE LEIDER?
Aan zijn oordeel over te behande
len kwesties werd in de Senaat en
daarbuiten groter belang gehecht dan
zijn positie als „tweede man" zou
rechtvaardigen, juist omdat alge
meen de mening heerst dat hij de
favoriet is voor de Democratische
presidentsnominatie.
Zo heeft hy de hand gehad in de
verklaring van de democratische be
leidscommissie dat, voordat de Se
naat zijn goedkeuring kan hechten
aan de reeds door het huis van af
gevaardigden aanvaarde verlenging
inkomstenbelastingverhoging met 10
procent, de regering eerst met con
crete voorstellen tot hervorming van
het belastingbeleid op tafel moet ko
men. Deze resolutie verliest volgens
deskundigen aan kracht als Kennedy
haar niet persoonlijk kan verdedigen.
Blijft zijn figuur in mysteries ge
huld, dan is het waarschijnlijk dat
men aanzienlijk minder aandacht zal
schenken aan zijn meningen en wen
sen en dat de Democraten naar een
nieuwe leider zullen uitzien. Eenzelf
de nadelige invloed valt dan te ver
wachten in Massachusetts, waar vol
gend jaar Kennedy's senaatszetel in
verkiezingen op het spel staat en tot
nu toe zonder meer werd aangeno
men dat hij voor een nieuwe termijn
in aanmerking wenste te komen.
DEN" HAAG Verwacht wordt dat
het cijfer voor de kosten van levens
onderhoud van half augustus niet
ongunstig zal zijn. Minister De Block
van Economische zaken zal in dal
geval tegen half september zyn oor
spronkelijke plan kunnen uitvoeren,
dc algemeen prijsstop op te heffen.
De prijsstop zal echter niet zonder
meer verdwijnen. Minister De Block
zal er een scherpe calculatiebeschik
king voor in de plaats zetten. Volgens
deze beschikking kunnen bedrijven
bepaalde kostenverhogingen in de
prijzen doorberekenen.
De prijzen helemaal vrij laten is
politiek niet haalbaar. Dat er wel
verzachting van de prijsstop moest
komen, was al duidelijk na de ont
heffingen die het departement de
laatste weken heeft verleend. Bij
sommige bedrijfstakken en ook indi
viduele bedrijven waren de kosten
zo hoog gestegen dat zij terecht kon
den vragen dit in de prijzen te mogen
doorberekenen.
Zoals bekend is het prijsindexcijfer
van half juni (127,1) precies gelijk
aan dat van half mei. Verwacht
wordt een verdergaande stabilisatie
of een lichte daling.
De Tweede Kamer heeft minister
De Block bij het prijzendebat ge
waarschuwd de prijsstop niet abrupt
op te heffen. Men was bang voor een
onmiddellijke prijsverhogende reactie
van het bedrijfsleven.
UNIEKE
ONDERWA TERGALERIJ
Shows om 12,14 en 16 uurV v
Avondshow: 21 uur (niet op maandag)
Telefoon 02507-5741
(naast BOUWES PALACE)
GROOTSE
DOLFIJNEN -
ZEELEEUWEN
"V,
i vt:
DOOR
Nu ambassadeurs noch kabinetsformateurs op de trappen van
het bordes: de familie Gordijn poseert
De gunst van het volk is door de
eeuwen heen het grootste raadsel
der geschiedenis geweest. Dat geldt
voor vorsten en krijgslieden, maar
ook en misschien vooral voor het
winkel- en horecabedrijf.
Waarom stroomt het bij de een
binnen en krijgt de ander alleen
verdwaalden in zijn tent?
Daar is nu' het Carnegieplein.
riant voorportaal van het Vredespa
leis. Bussen vol rijden ervoor,
tramlijn 8 heeft altijd wel wat uil
en instappers hier.
Het is eigenlijk een der meest be
kende plekjes ter wereld. Wie uit de
vreemde Den Haag bezoekt „moet"
het toch minstens even van buiten
gezien hebben, net als in Parijs de
Eiffeltoren, in Keulen de Dom en in
Londen de Tower.
Toch zijn in nauwelijks zes weken
tijd daar drie zaken, die de toe
risten konden dienen en het op hun
beurt van de toeristen moesten heb
ben, voor goed dichtgegaan.
Een bakker, annex lunchroom; een
souvenirwinkel annex tijdschriften-
keus en café-restaurant De la Paix
Waarom?
Je kan niet in de boeken van een
ander kijken, maar wel aannemen
dat de bedrijfsresultaten niet loon
den. Er zat geen leven in.
De bussen laden uit en er worden
foto's genomen; de groepen schuiven
als het tenminste open is, het hek
van het Vredespaleis in en later
eruit regelrecht de bus weer in.
Zes weken lang zijn er telkens
studieweken in internationaal recht
in hel Vredespaleis; de studenten,
niet zo jong meer, want de meesten
hebben al een studie in eigen land
Volksgunst
achter de rug, ziel men dagelijks in
groepjes aan- en afwandelen. Maar
nooit een club op het terras van De
la Paix, lekker in de zon achter wat
koels. Nooit haastige happers in de
lunchroom, alleen een verdwaalde
taartjeseetster-op-leeftijd. Stil was
ook de souver irwinkel, die werke
lijk gevarieerd was.
De zaken zijn gewoon doodge
bloed, werden niet eens opgemerkt.
Maar nog gekker, een steenworp
naar links en rechts verder, ging het
net andersom. Aan het begin van
het rijwielpad langs de Scheve-
ningseweg met de rug tegen de muur
van het Joods kerkhof groeide een
kioskje met wat snoep en ijs uit tot
een buitenrestaurantje-met-terras
vol fleurigheid. Chauffeurs leggen
er even aan; moeders met kinderen
rusten er, bezadigden lezen er hun
boek of krant.
Op de hoek van Anna Paulow-
nastraat en Laan van Meerdervoort
ontwikkelde zich een saai café tot
een geliefd café-restaurant-met-bar.
Bruiloften en buurtbewoners, toe
risten cn vaste klanten worden cr
gelaafd.
Telkens is er iets veranderd: een
lantaarn voor de deur. bloembakken
aan de ingang, wie een glas wijn
bestelt „krijgt het tweede aangebo
den".
Wat is het, dat een zaak dood
maakt of doet bloeien?
Raadsel van de volksgunst.
