Het zingen vergaat
je tijdens je werk
Goede start van
Koor festival
KOLONIALISME IN
WEST-IRIAN
Noli- en Kyogenspel:
voer voor etnologen
Zuster Folkerts „gesteund" naar Biafra:
Een volle Kurzaal bij:
Moeder en
zoon
Papoea's willen
met belastende
papieren naar VN
JAPANNERS ZETTEN DE KLOK TERUG
Zwitsers gooien
buitenlanders
de deur uit
Toondag
Galeriecheque
nu in omloop
Zelf creëren
op Musement
DINSDAG 24 JUNI 1949
(Van een onzer verslaggevers)
FIJNAART Zuster Brechtje Folkerts (44) heeft weer een steuntje in de
rug gekregen. Tijdens kerkdiensten en misvieringen in Fijnaart, Heijningen en
Standdaarbuiten hebben kerkgangers zondagmorgen en -middag voor die steun
gezorgd. De in Fijnaart logerende zuster zal over twee weken met een kleine
tweeduizend gulden weer kunnen vertrekken naar Biafra. Om haar menslievend
werk onder de Biafranen voort te zetten.
„Direct als ik in Oemoeahia aan
kom, neem ik contact op met dokter
H. M. Middelkoop om aan hem te
vragen wat we met het geld zullen
doen. Waarschijnlijk zullen we dit
geld besteden voc.r het kopen van
babymelk. De vorige gift van het
Diaconessenhuis in Utrecht kreeg
dezelfde bestemming. Vooral voor
baby's die hun moeder zijn kwijtge
raakt en couveusekinderen."
BEKEND
Zuster Brechtje Folkerts logeert
zoals zij dat telkens in haar ver
lofperiode probeert te doen weer
een aantal dagen in Fijnaart. Ze is
daar en in het gezin van landbou
wer H. A. Timmers aan de Bar-
laaksedijk een bekende verschijning
geworden. Bekend ook voor de zon
dag afscheid genomen hebbende
hervormde predikant ds. E. F. Ver
baas. Hij was het die zorgde voor
een oecumenische zondag in kerke
lijk Fijnaart
Sinds januari 1964, alleen onder
broken voor bezoeken aan ons land,
werkt de Nederlandse verpleegster
in Nigeria. Vrijdag 9 mei kwam zij
voor de derde keer naar haar ge
boorteplaats Nijkerk. De laatste
ie keer was in september 1968 toen zij
een aantal Biafraanse kinderen ver
gezelde, die werden ondergebracht
in Naarden en Bussum.
De classis Breda van de hervorm
de kerk stuurde haar aanvankelijk
uit naar Itigidi, in het oosten van
Nigeria dat onder Biafra viel. „Hoe
wel dit door die oorlogstoestand is
veranderd, was ik vanaf het begin
vooral in het „buitenwerk" werk
zaam. Voor moeder en kind. Wij
zouden kinder- en kraamzorg zeg
gen."
Aan dit prachtige werk kwam
voor zuster Folkerts vorig jaar fe
bruari een abrupt einde. Het zieken
huis werd het doelwit van bombar
dementen. Er kon niet meer gewerkt
worden. Wat in drie jaar was opge
bouwd, werd in een kwartier afge
broken. Het ziekenhuis, dat op een
heuvel lag en als het ware kon
neerkijken op omliggende dorpen,
moest achtergelaten worden.
TEAM
„Tot de val van Oemoeahia heb ik
hier met dokter Middelkoop mogen
werken. Ik maakte tot op het mo
ment dat ik naar Nederland kwam
deel uit van een reizend medisch
team. Dagelijks gingen we rond Oe
moeahia op bezoek in vluchtelingen
kampen. Het is zo goed gaan lopen
dit werk, dat nu de Biafraanse ver
pleegsters het konden overnemen."
Als vertegenwoordigster van de
Wereldraad van Kerken kwam zij
an onze speciale verslaggever)
DEN HAAG In zijn giste-
in verschenen boek Ik ben een
apoea beschuldigt Zacharias
awor Indonesië van het bedrij
en van onervalst kolonialisme
West-Irian.
De auteur houdt een pleidooi
Dor de vrijheid van zijn volks
boten, de vrijheid ook om te
logen kiezen in een eerlijk re-
irendum, dat niet gemarkeerd
ordt door „beschermende" In-
onesische machinegeweren.
De in 1962 tussen Nederland en
donesië gesloten overeenkomst van
>rk gaf de Papoea's het recht in
ijheid over hun staatkundige toe-
imst te beslissen, doch niemand, zo
idt Sawors hartekreet, grijpt in als
recht met voeten wordt getreden.
Sawor, die thans 31 jaar is, werd in
venter tot landbouwdeskundige
geleid. Voor de afdeling West-
an vervulde hij bestuursfuncties in
Indonesische Christelijke Jeugd-
weging (GAMKI). de Indonesische
iristelijke Partij (PARKINDO) en
t Indonesische Jeugdfront (FRONT
ÏRMUDA). In 1963 werd hij voor
t eerst gearresteerd, doch niet lang
arna vrijgelaten.
Toen het Indonesische bestuur alle
'litieke aktiviteiten van de Papoea's
rbood dit ondanks „de vrijheid
meningsuiting, de vrijheid van
weging êri het recht van vergade-
ng en vereniging", zoals in artikel
22 van de overéénkomst van New
York wordt gegarandeerd werd
Sawor opnieuw gevangen gezet.
Ruim een jaar later (eind 1966)
wist hij te ontsnappen en naar
Australisch Nieuw-Guinea uit te
wijken. Meer dan zestien maanden
verbleef hij daar in verschillende
interneringskampen.
In Nederland
Sinds december 1968 verblijft Sawor
in Nederland. Nog in mei van dit jaar
reisde hij naar New York, waar hij, in
opdracht van ballinggroep-Jouwe de
Verenigde Naties inlichtte over de
politieke situatie in Papoealand.
In een gesprek vertelde Sawor ons
dat zijn boek eij reactie is op de
woorden, die Kamervoorzitter Van
Thiel uitsprak nadat hij als voorzitter
van een parlementaire delegatie een
bezoek aan Indonesië had gebracht
(1968). Hij zei toen: „Als ik een
Papoea was. zou ik voor Indonesië
„Welnu", aldus de schrijver, „ik
ben een Papoea. Ik kies niet voor
Indonesië en heb mijn beweegredenen
zo goed mogelijk uiteen gezet"
Sawor meende niet dat zijn boek
te laat verschenen was. Het droeg een
algemeen informatief karakter en zou
ook na de volksraadpleging (10 juli
tot 4 augustus) van waarde blijven.
Als realist verwachtte hij de aanslui
ting van West-Irian bij Indonesië,
doch zolang zijn volksgenoten niet in
de gelegenheid waren gesteld zich
op een eerlijke wijze over hun toe
komst uit te spreken, ou de vrij
heidsstrijd voortduren.
op plaatsen in Biafra waar niemand
kwam of durfde te komen. De bos
sen wa-ren soms ondoordringbaar. Al
werkend vroeg zij zich echt wel
eens af, wanneer aan deze manier
van werken een einde zou kunnen
komen.
Zij denkt nu even hardop: „Ik ge
loof niet dat de Nigeriaanse stam
men elkaar zullen kunnen vinden.
De Ibo's niet, de Hausa's niet en de
Joruba's niet. Misschien dat men in
de verre toekomst wel met elkaar
zal kunnen omgaan, zoals dat bin
nen de Benelux het geval is.
Waarschijnlijk is zelfs dit al te
vooruitstrevend gedacht."
HUID
Brechtje Folkerts zit rustig in
haar stoel te praten. Haar ogen
staan helder. De zomerkleren en
slippers contrasteren fel met haar
diep doorbruinde huid. Na een korte
stilte, zet ze haar bril af en zegt:
„Biafra heeft ook onze hulp nodig.
Men zit er vrij geïsoleerd en dreigt
te verhongeren. Gelukkig hebben de
Nederlanders al diverse malen ge
toond sympathie te kunnen opbren
gen voor het lot van de Biafranen.
Het is toch ook een teken aan de
wand dat alle bezoekers aan Biafra
anders weg gaan, dan ze er komen.
Niet omdat wij met hen praten,
maar omdat ze met de Biafranen
praten."
LUCHTBRUG
Het „genoegen" van de kerkelijke
luchtbrug heeft de beheerst spre
kende verpleegster al meermalen
ondervonden. Uitvoerig geeft ze
weer op welke wijze geprobeerd
wordt het voedsel zo eerlijk moge
lijk te verdelen. Het uitdelen hier
van doet ze een enkele keer denken
aan de Tweede Wereldoorlog. Zuster
Folkerts ervaart dat het voedsel uit
de vliegtuigen het evenwicht in
stand houdt.
„Het is echt heel moeilijk om als
vrijwilliger naar Biafra te gaan. Ik
zou ze het niet aanraden. Voor mij
zelf is dat anders. Je werkt er al
weer langere tijd en de Biafranen
zien je als vriendin. Dat maakt je
het werken gemakkelijker. Het con
tact is dan dieper. Je staat dichter
bij hen."
ANGST
Zuster Brechtje is ook eerlijk:
„De aanblik van al die overvolle po
liklinieken maakt je eerlijk gezegd
ook wel eens droevig gestemd. Het
zingen tijdens je werk vergaat je
daar wel. Je kan nog zoveel opbou
wen, maar je weet nooit wat hét
resultaat zal zijn. En dan de angst
waarmee de mensen je benaderen.
Hun angst is ook onze angst."
„Begin juli zal in de omgeving
van de Imoriver gaan werken. De
bombardementen maken je nauwe
lijks meer aan het schrikken. Het
gaat allemaal zo snel... Dc spanning
waaronder je leeft merk je niet
meer. Wat je doet en kan doen is
belangrijker."
De Nederlandse verpleegster
met een wijkverpleegsters-
diploma, een Engelse opleiding
tot vroedvrouw en een Nieuw-
Guinea ervaring van 1954 tot
1962 blijft nuchter: „Je moet
altijd maar denken: „Je familie
zit veilig in Nederland; wat zou
er dan nog méér kunnen gebeu
ren?".
Hy suggereerde dat er in West-
Irian wel eens een opstand zzou kun
nen uitbreken, terwyl hy tevens naar
voren bracht dat de Papoea-ballingen-
leiders gedwongen zouden kunnen
worden hun heil by Moskou of
Peking tc zoeken nu Nederland en de
andere westerse landen van de Ver
enigde Naties hen in dc steek hadden
gelaten.
Scheps
DEN HAAG Het Internationale Koorfestival in Scheveningen
startte gisteren in een dicht bezette Kurzaal met zeven Nederlandse
koren in een weliswaar wat te lang, maar zeker geen log pro
gramma.
Het openingsnummer, Magnificat van Schütz, werd gezongen
door drie koren, het Haagse Kamerkoor, de Kon. Zangvereniging
Excelsior en de Voorburgse Oratoriumvereniging onder directie
van Rocus van Yperen, die tevens het Gewestelijk Orkest voor Zuid-
Holland leidde.
Nu de installatie van prins
Charles als prins van Wales een
kwestie van dagen wordt, heeft
de Britse koninklijke familie
een opmerkelijke openhartigheid
getoond wat het privéleven van
haar leden aangaat. Mocht vroe
ger sporadisch en uitsluitend
„officieel" van publiciteitsmedia
gebruik worden gemaakt, nu
kan men zelfs spreken van een
revolutionair beleid, getuige de
recente filmopnamen in het. ko
ninklijk paleis. Of de nationalis
ten in Wales overtuigd worden?
In elk geval zien ze hier hun
aanstaande prins met zijn moe
der in de tuin van Windsor
Castte, in een informeel (huise
lijk) gesprek.
Wijding en kunde waren er volop,
maar het tempo lag wat laag en af
en toe naderde men de grens van de
saaiheid. In Psalm 103 van dezelfde
componist en vooral in de madriga-
leske kunst van Johann iHermann
Schein, sloeg Van Yperen er zich met
het Haags Kamerkoor veel vlotter,
maar daarom geenszins oppervlakkig,
doorheen.
Studentenkoor
Een hoogtepunt werd het Bach-mo-
tet „Der Geist hilft under Schwach-
heit auf" door Jaap Hillen met zijn
zingende en spelende Utrechtse stu
denten. Exacte abstracte dubbelko-
righeid, waarvoor veel lof.
Het Haags 'Jeugdkoor en het Blok
fluitensemble van Marius Borstlap
staan bekend voor hun gave stem
voering en dynamische souplesse. De-
„Ik ben een Papoea" is op de
markt gebracht door uitgeverij De
Vuurbbaak te Groningen. Het boek
kost 4,90. Het inleidend woord is
van het oud-Tweede-Kamerlid J. H.
Scheps, die „het koloniaal imperialis
me, ditmaal het Indonesische", in
PORT MORESBY Aan de Neder
landse regering is gevraagd reisdocu
menten te verschaffen aan twee uit
geweken leden van het parlement
van West-Irian opdat deze naar New
York kunnen reizen. Het tweetal wil
daar documenten overhandigen,
waaruit zou blijken dat Indonesië de
bevolking van West-Irian onder
drukt.
Het gaat om Clemens Roenaweri
en Willem Zongganoa, die op 29 mei
naar het Australisch deel van Nieuw-
Guinea zijn uitgeweken als verte
genwoordigers van de beweging voor
een vrije Papoeastaat.
Een blank lid van de volksverte
genwoordiging van Australisch
Nieuw-Guinea heeft zich bereid
verklaard voor het reisgeld van de
twee Papoealeiders te zorgen. Hij
heeft ook de in ons land wonende
Papoealdeider Marcus Kaisepo, tele
grafisch gevraagd zich voor de reispa«
pieren tot de Nederlandse regering te
wenden. Daarvoor is ook de Neder
landse ambassade in Canberra bena
derd.
Indonesië heeft volgens minister
Malik bij de Verenigde Naties en de
Nederlandse regering rapporten inge
diend over de Nederlandse Unesco-
ambtenaar H. Reiff, die wordt be
schuldigd van deelneming aan anti-
Indonesische activiteit in West-Irian.
Irian.
in krachtige bewoordingen aan de
kaak stelt.
De kracht van het boek, waarin
zowel de geschiedenis als de proble
matiek van de Papoea's wordt behan
deld, ligt in de nuchtere en zakelijke
opdiening van het feitenmateriaal en
de consequente en zeer accurate ver
melding van de bronnen.
Lijsten met tientallen namen van
gearresteerde ofo mgekomen Papoea's
versterken Sawors betoog dat Indo
nesië, ook na de machtsovername
door generaal Soeharto, een dictato
riaal terreurbewind in West-Irian
voert
DEN HAAG Voor wie geen et
noloog en dan nader gepreciseerd Ja-
panoloog was, viel er gisteravond in
dc Kon. Schouwburg iets zeer curieus
te beleven: authéntiek Japans Noh-
en Kyogen-spel.
Het Holland Festival hard de Nip
pon Nógaku-Dan uit Tokio (te verge
lijken met onze Nederlandse Come-
dic) uitgenodigd om dit spelgenre in
Nederland te brengen. Een uiteraard
koddig idee met een sterk educatieve
inslag, want nu konden ook eens
mensen die geen reisje naar Japan
maken, ervaren hoe zo'n spel
gespeeld moet worden.
De avond in Den Haag (vanavond
speelt men in Amsterdam met een
iets gewijzigd programma) begon met
Matsukaze, een Noh-spel van Ze-
Ami.
Het is het verhaal van een priester,
die komt bidden voor de zieleheil
van twee vissersmeisjes, eens de ge
liefden van de dichter Yukihira.
Als hij zo bezig is, komen er twee
meisjes, die schreien als zij hem ge
dichten van hun vriend horen recite
ren. Het blijken de geesten te zijn
van de gestorven meisjes. Een van
hen, Matsukaze, wordt zo ontroerd,
dat zij zich laat kleden als de
priester en voor hem danst. Als de
priester 's morgens ontwaakt, is er
geen spoor van de meisjes.
Het geheel werd opgeluisterd met
authentiek Japans gezang, zoals het
sinds de 14e eeuw hoort. Voor de
niet-Japanners en de niet-Japanolo-
gen was het moeilijk in deze gelui
den, die veel weghadden van het
leeglopen van een gootsteen, het
monkelen van kippen en het geknor
van andere dieren, dit schone verhaal
te herkennen, dat ik zojuist voor U
uit het programma overschreef. Men
moet ervan houden.
De Kyogen, het narrenspel, was
duidelijker te herkennen: een heer
gaat van huis en waarschuwt zijn
twee knechten, dat zij niet van de
sake mogen drinken. Er zullen er on
getwijfeld geweest zijn, die in zijn
boze toon hun vroegere kampcom
mandant bij een donderspeech meen
den te herkennen.
De knechten zijn zeer onderdanig
en een van hen geeft de verzekering;
„M'n opoe mag een kind krijgen, als
ik van Uwes sake zal drinken", of
iets dergelijks in het Japans dan.
Voor de zekerheid bindt de heer,
samen met de andere knecht, zijn
handen op een stok over de schou
ders. Dit gedaan zijnde, gooit de heer
de andere knecht ook slinks een
touw om, en gaat welgemoed van
huis.
Hoewel gebonden weten de
booswichten toch bij de sake te ko
men en drinken er zo goed van, dat
zij de terugkeer van hun meester
niet eens merken. Eerst als zijn don
derstem goed tot hen doordringt, roe
pen zij ach en wee.
Goldoni mocht het dan zwaar vin
den een knecht van twee meesters te
zijn, dit kostelijk Japans kluchtspel,
maakt het duidelijk, dat het nog veel
moeilijker is als meester twee knech
ten te hebben.
Na de pauze ging de Noh „Funa-
benkei", waarvan de inhoud eveneens
in het fraaie programma stond afge
drukt. U houdt mij wel ten goede,
dat ik met mijn gebrekkig Japans
maar genoegen heb genomen met de
ze programmatoelichting.
Het Holland Festival heeft onge
twijfeld vele Japanologen, de gehele
Japanse kolonie en wellicht enkele
anderzins geïnteresseerden ten
zeerste aan zich verplicht.
Ev. Grolle
Scène uit de Japanse Noh- en Kyo-
gen-spekn in het kader van het Hol
land Festival.
ze eigenschappen ontbraken gisteren
in werken van Eccard, Scheid en
Schütz niet.
Rotte's
mannenkoor
Na de pauze een grote sprong voor
waarts. Antoon Krelage met De Stem
des Volks uit Amsterdam en de naie-
ve en ondogmatische vroomheid van
Dvoraks Te Deum en tot besluit Ge
nesis van Henk Badings, waarvoor
Rotte's Mannenkoor aantrad, bij
gestaan door het orkest en G. L. van
der Velde, tenor, Lieu we Visser, bari
ton, Ria Borgmeyer, celesta, een drie
tal slagwerkers en Jos Vranken Jr.
met elektronische apparatuur.
Badings heeft n.l. voor de stem van
God en andere scheppingsklanken
gemengd en gezeefd elektronisch ge
luid nodig, afkomstig van ruis- en
sinusgeneratoren. Alleen een leek
mag zeggen, dat het net was alsof het
bad leegliep....
De tenoren hadden het in dit ze
vendaagse klankbeeld moeilijk, niet
alleen vanwege het recitatieve karak
ter en de 31-toons stemming, maar
ook omdat van hen wel een zeer gro
te hoogte wordt gevraagd.
We zijn van deze Schepping als
schepping niet ondersteboven. Dubbel
plezierig dus daaraan voorafgaand in
Dvorak de engelreine zang van de
sopraan Rina Cornelissens te hebben
beluisterd, die met Lieuwe Visser de
solopartijen zong. F.D.
BERN De Zwitserse regering
heeft de geldigheid erkend van
de beweging tegen de buiten
landse overheesing van volk en
vaderland". Deze beweging had
voor haar actie 70.000 handteke
ningen verzameld.
Zij wil het aantal bviitenlan-
ders per kanton tot tien procent
van de bevolking beperken. Bin
nen twee jaar moet nu over dit
voorstel een referendum worden
gehouden.
Als het voorstel een meerder
heid krijgt, moeten van de onge-
ver een miljoen buitenlanders fn
Zwitserland ongeveer 300.000 het
land verlaten, van wie alleen in
het kanton Zurich al 70.000.
Beter perspectief
voor Nederlandse
hemofiliepatiënten
HUIZEN De vooruitzichten van
de ongeveer duizend hemofiliepa
tiënten (bloederziekte) in Nederland
zijn duidelijk verbeterd, ten opzichte
van enkele jaren geleden. Vroeger
stierven veel patiënten aan kleine in
grepen op jonge leeftijd, omdat het
bloed niet op de normale manier kon
stollen en de middelen ontbraken om
dit te bevorderen.
Thans worden alle operaties, die
beslist noodzakelijk zijn, uitgevoerd
zonder nadelige gevolgen. Reeds is
met succes de mogelijkheid om bloe
dingen te voorkomen aangetoond. Dit
deelde prof. dr. S. van Crefeld, voor
zitter van de Nederlandse Hemofilie
Stichting mee op een persconferentie
ter gelegenheid van het vijftigjarig
bestaan van de kliniek.
Ook in het Deense vorstenhuis min
der zwaarwichtige besognes: prinses
Margarethe en prins Hendrik heb
ben gisteren hun jongste zoon aan
de pers voorgesteld. De persconfe
rentie verliep naar wens, hoewel de
hoofdpersoon niet al te zeer van de
tongriem was gesneden. Op de foto:
het prinselijk paar met hun twee
jongste zonen in de tuin van kasteel
Amalienborg. De baby wordt 15 juli
gedoopt in Aarhus.
AMSTERDAM Namens minister
Klompé heeft secretaris-generaal rar.
J. van Viegen van het ministerie van
cultuur gisteravond de eerste galerie
cheque Ier waarde van honderd gul
den in ontvangst genomen. Van nu af
aan kan iedereen een ander plezieren
met een i.aleriecheque, als hij hem
een kunstzinnig cadeau wil schenken.
Het systeem werkt hetzelfde als de
reeds enige jaren in gebruik zijnde
boeken- en platenbonnen, met dit
verschil, dat het minimale te beste
den bedrag voor een kunstwerkje
100 moet zijn. Het initiatief is van
de 32-jarige Amsterdamse kunsthan
delaar Eugene Anatole Siau.
AMSTERDAM In het nieuwe
rijksmuseum Vincent van Gogh dat
begin 1972 opengaat kunnen de be
zoekers onder meer in een speciaal
daarvoor ingerichte werkplaats on
der deskundige begeleiding beeldend
werkzaam zijn.
Vooruitlopend op de opening van
het nieuwe museum is op „Muse
ment" in Utrecht onder leiding van
Christa van Santen een dergelijke
werkplaats ingericht waar het pu
bliek kan werken met penseel, teken-
stift, textiel, hout, papier en andere
materialen. Ook wordt er in drie
dimensies gewerkt: ruimtelijk vor
men met karton en tevens wil Christa
van Santen het publiek monotypes
laten maken.
