INVASIE
MUUR
HITLER SLIEP EN
ROMMEL WAS THUIS...
ATLANTISCHE
„Dce" nam
van
moeilijkste
zijn leven
beslissing
V ijfentwintig
doorbrak
Vertraging van
een maand
»- 7
DONDERDAG 5 JUNI 1969
St. Ló, een Normandisch stadje,
werd tijdens de hevige gevech
ten totaal verwoest.
Golven van bevrijders overspoelden de brede stranden van Normandië.
door Link van Bruggen
De weg naar de bevrijding van West-Europa van het nazi-juk begon op 6
juni 1944 in Normandië. Hij was lang, bloedig en vaak onbegaanbaar, terwijl in zijn
bermen honderdduizenden witte kruisen moesten worden geplant. Toen bijna een
jaar later het oorlogsrumoer eindelijk verstomde, lag het verst verwijderde bevrij
de gebied slechts óp een dagreis afstand van de vijf invasiestranden tussen de Seine-
monding en het scheireiland Cotentin.
De getijden, het maanlicht, de daglengte en de weersomstandig
heden waren in 1944 bepalend voor de keuze van D-Day.
Aanvankelijk waren de landingen op de kust van Normandië vooi
het begin van de maand mei gepland. Het comité van geallieerde
chefs van staven had maarschalk Stalin al laten weten dat de invasie
van het vasteland van West-Europa op of omstreeks de vijfde mei
zou plaats vinden (indien dit was gebeurd, zo heeft generaal Eisen
hower later verklaard, had de oorlog nog dat zelfde jaar beëindigd
kunnen worden).
Bij nader# bestudering bleek ech-
ter dat er in de maand mei slechts
enkele dagen waren, die volmaakte
of nagenoeg volmaakte omstandighe
den boden voor de grootste militaire
operatie aller tijden. Tegelijkertijd
kwam naar voren dat het welslagen
der expeditie een groter landingsge
bied vereiste en een eerste inzet van
acht in plaats van zes divisies.
Desiderata
Als strategische desiderata golden
de volgende punten:
1. Maanlicht om de luchtlandingstroe
pen beter in de gelegenheid te stel
len hun nachtelijke taken uit te
voeren.
2; Tenminste 39 minuten daglicht om
de noodzakelijke precisiebombarde
menten (bunkers en artilleriestellin
gen van de Atlantische Muur.
spoorwegknooppunten, kazernes,
wegen e.d.) volgens opzet, d.w.z.:
uit de lucht zowel als uit zee, te
kunnen doen uitvoeren.
sprong over "Het Kanaèl óp 5 juni l<
wagen.
Maar op de vierde juni, merkwaar
dig genoeg een dag van stralenc
weer, kwam er een kink in de kabe
door de sombere voorspellingen var
kolonel Stagg. Deze meteoroloog, die
in dienst was van de Britse RAF, liel
de reeds op alles voorbereid zijnde
opperbevelhebber weten dat er vooi
de kust van Normand'ë kans op nood
weer was. Voor de vijfde juni. D-Day
of wel ,de langste dag", werden
windsnelheden van 70 kilometer er
meer verwacht.
Eisenhower sommeerde Stagg de
door hem gedane weersvoorspelling
mondeling te komen toelichten. Toen
hij het reiaas van de bekwame mete
oroloog had aangehoord, besloot hij
de invasie voorlopig 24 uur uit te
stellen. Dat was maar goed ook,
want de volgende dag' zweepte de
wind over Het Kanaal en de beide
kusten.
Gqed nieuws
OCTttVASIE
J. Laag water bij het aanbreken van
de dag om zoveel mogelijk mijnen
torsende „zeeëgels", die de Duitsers
in het vloedgebied hadden ge
plaatst, te kunnen opruimen.
4. Hoog water niet lang daarna om
de landingsvaartuigen zo dicht mo
gelijk op de kust te kunnen Varen
en de militairen zo min mogelijk
aan het moordende tegenvuur
bloot te stellen, dat op de open en
zwaar verdedigde stranden werd
verwacht.
5. Goed weer met weinig wind om de
schepen en manschappen niet al te
zeer te teisteren, en de branding
doorvaarbaar en doorwaadbaar te
doen zijn.
Elementen
In de periode van 4 tot 8 juni
vormden de berekenbare elementen
een bijna ideale combinatie. In zijn
commandobunker in Portsmouth,
waarin en waaromheen de invasie-
troepen .net hun materieel en giganti
sche voorraden gelegerd waren, nam
E*enhower dan ook het besluit de
Op 5 juni stapte Stagg opnieuw de
commandobunker binnen. De ge
leerde was weinig model gekleed,
maar niemand nam er aanstoot aan.
„Ik heb goed nieuws voor u," zei hij
tegen de gespannen Eisenhower,
„nieuws althans, dat u misschien
hoop kan geven."
Onder doodse stilte vertelde Stagg
dat er een hogedrukgebied in aan
tocht was, doch voegde er tegelijker-
tijd aan toe dat dit op z'n hoogst 36
uur actief zou blijven. Ook zou de
wind gaan liggen, hoewel in de mor
genuren van de zesde juni de golven
voor de kust van Normandië toch
nog altijd een hoogte van een meter
zouden bereiken.
Toen de meteoroloog uitgesproken
was, stelde Eisenhower hem geen en
kele vraag. Wel begon hij rusteloos
heen en weer te lopen. Zijn naaste
medewerkers keken zwijgend toe. De
chef- staf en rechterhand van de ge
allieerde opperbevelhebber, generaal
Bedell- Smith zou later in zijn mé
moires schrijven dat de spanning bij
na ijzingwekkend was. Alleen staar
den naar die ene man, die op dat
moment zo eenzame f'guur, die minu
tenlang met zijn inzicht en zijn gewe
ten worstelde.
,,We gaan
Eindelijk kwam het hoge woord
eruit. „Okay, we gaan" klonk het
kort. maar krachtig.
In latere gesprekken heeft Eisenho
wer meer dan eens naar voren ge
bracht dat hij in die commandobun
ker in Portsmouth voor de moeilijk
ste beslissing van z'n leven stond.
Toen de wind nog huilde en toen hij
vernomen had dat het op komst zijn
de hogedrukgebied slechts een kort
leven beschoren was het slagen
van een invasie over zee en door de
lucht is sterk afhankelijk van het in
stand houden van de verbindingslij
nen -, moest hij een besluit nemen
dat de uitslag of, in ieder geval, de
duur van de oorlog zou bepalen.
Bij de risico's die .Ike" ongetwij
feld nam, dacht hij ook aan het mo
gelijk falen van zijn invasieplan. En
kele uren voor het vertrek .van de
eerste stoottroepen krabbelde hij
haastig epn verklaring op een vel
papier, een soort zelfbeschuldiging,
die in geval van een nederlaag moesl
worden gepubliceerd, en die na de
oorlog door een van zijn adjudanten
in de openbaarheid werd gebracht
Deze luidde;
„Onze landingen in de sector Cher
bourg - Le Havre hebben niet geleid
Tussen Eisenhower en Mont
gomery bestond nogal wat riva
liteit, maar niét toen de grootste
militaire operatie aller lijden
moest worden uitgevoerd.
Op D-Day. bij liet krieken van de
dag. kreeg een Duits officier, die zich
in een bunker bij Caen bevond, de
schrik van zijn leven, toen hij met
zijn kijker het water van Het Kanaal
aftuurde. De man wankelde krijtwit
achteruit, keek verdwaasd om zich
heen en stamelde de historisch ge
worden woorden; „De hele vloot
van de wereld komt op ons af."
„Het ene onverzettelijke lid na het
andere", schreef Cornelius Ryan later
in zijn beroemd geworden boek De
Langste Dag. „Tien rijen naast el
kaar, over een breedte van 20 mijl."
ARMADA
De geallieerde Armada, die over
een vrij ruwe zee naar de Atlan
tische Muur opstoomde, bestond uit
niet minder dan 5300 schepen van
allerlei soort. Kleine, grote, langzame,
snelle, oorlogsbodems, tankers, kust
vaarders, troepentransporters, sleep
boten en onafzienbare stoeten lan
dingsvaartuigen.
De ingewikkeldheid van het vaar-
plan ten spijt leek elk schip een van
tevoren uitgestippelde koers te vol
gen. De kanonnen van de Britse gi
ganten Rodney, Nelson en Warspite, en
van de Amerikaanse titanen Nevada.
Texas en Arkansas vuurden roller na
roller af op de Duitse kustverdedi-
gingswerken.
Dit precisiebombardement op de
Allantikwall was niet het eerste van
de nog maar pas begonnen „langste
dag". Kort na middernacht hadden
duizend bommenwerpers van de RAF
geprobeerd de keten van bunkers,
kazematten en vuurmondopstellingen
te splijten. Een paar uur later was
deze golf van bruut geweld gevolgd
door nog eens duizend Amerikaanse
bommenwerpers, welker piloten het
zelfde doel voor ogen stond.
PARA'S
Achter de gedeeltelijk intact geblé"*
ven Atlantische Muur waren duizen
den parachutisten geland, gevolgd
door in zweefvliegtuigen aangevoerde
infanteristen. Bij Sainte Mère Eglise
kwamen 13.000 Amerikanen neer, in
de omgeving van Caen 5.000 Britten.
Toen die grootste invasievloot aller
tijden op de golven van Het Kanaal
dobberde, was in Normandië al de
hel losgebroken. Onder een paraplu
van geallieerde vliegtuigen het
wolkendek van de vorige dag was
gelukkig gebroken joegen de pa
ra's de Duitsers uit hun stellingen en
schuilhoeken. Overal sloegen bom
men, granaten en kogels in. Aan bei
de zijden waren reeds veel slachtof
fers gevallen, ook onder de burgerbe
volking.
De armada was voorafgegaan door
mijnenvegers, die in de letterlijke
betekenis van het woord hun straatje
probeerden schoon te vegen. Speciaal
opgeleide kikvorsmannen verdwenen
onder het water om Rommels dode
lijke obstakels uit de weg te ruimen.
Het moordende vuur, dat uit de
Duitse bunkers kwam, werd zo goed
en zo kwaad als dat ging beant
woord, doch de strijd was ongelijk
door het voordeel, dat de vijand had
van zijn betonnen dekking.
PLAN
Eisenhower en zijn staf hadden een
plan uitgewerkt, dat het slaan van
vyf bruggehoofden beoogde. De
eerste invasiestroom, die uit het 1ste
Amerikaanse leger bestond en die
onder bêvel stond Van generaal
Bradley, had landingen tol taak, die
onder de naam Utah en Omaha de
geschiedenis zijn ingegaan. De twee
de invasiestroom: mannen van het
2de Britse leger onder bevel van ge
neraal Dempsey moesten de strips
Gold, Juno en Sword bezetten.
Toen D-Day ten einde liep, waren
de meeste doelen inderdaad bereikt.
80.000 Amerikanen en 70.000 Britten,
die wekènlang in de Zuiderigelse in
vasiekampen op hun inscheping had
den gewacht, waren erin geslaagd
zich op de Noord franse kust in te
graven.
Niet alles was echter volgens wens
verlopen. Eisenhower zowel als
Montgomery hebben later verklaard
dat ze zich over het bruggehoofd
Omaha grote zorgen hebben gemaakt.
De landingen verliepen daar verre
van vlot. De ruwe zee deed aanvan
kelijk de meeste amfibietanks vollo
pen. terwijl het tegenvuur van de
Duitsers veel slachtoffers maakte.
Een ander kritiek punt was Pointe
du Hoe. Op een uitstekende rotspunt,
die van grote strategische waarde
werd geacht, moest vuurmonden het
zwijgen worden opgelegd, die, achter
af bezien, helemaal niet bestonden.
Bij de bestorming waren 500 Rangers
ingezet, die tot de élite van de Ameri
kaanse strijdkrachten behoren. Meer
dan 48 uur duurde de strijd, waarbij
ladders van de Londense brandweer
werden gebruikt en touwladders, die
met mortieren naar boven werden
geschoten. Toen het bloedbad ten
einde was. waren er van de Rangers
nog maar 90 man over.
*b-Dav. „de langste dag", kostte aan
2.000 geallieerde militairen het leven,
terwijl er 10.000 gewonden moesten
worden geteld. Velen van hen wer
den al geveld voordat ze een schot
hadden kunnen lossen. Voltreffers
brachten landingsvaartuigen tot zin
ken. Zweefvliegtuigen sloegen te
pletter op de rotsachtige bodem of
kwamen in een moeras terecht. Om
de bescherming biedende duinen te
bereiken moest vaak een regen van
kogels worden getrotseerd. Anderen
verdronken in zee doordat de lan
dingsvaartuigen, waarin ze zich be
vonden, niet hoog genoeg het strand
opvoeren.
TOL
De gruwelijke tol zou nog veel
zwaarder worden. De tegenstand die
Rommel bood, was aanzienlijk groter
dan het comité van geallieerde chefs
van staven had verwacht; Nor
mandië, in 't bijzonder de beruchte
ketel van Falaise Eisenhower
beschreef deze als „ontegenzeglijk 't
grootste slagveld van de Tweede We
reldoorlog" leek aanvankelijk een
val te zijn.
NAAR PARIJS
Hoewel er in de eerste week van
de invasie 350.000 man, 55.000 voer
tuigen en 110.000 ton bevoorrading
aan land konden worden gezet, slaag
den de Amerikanen en Britten er
niet in. uit te breken. Pas in de twee
de helft van augustus, toen er een
strijdmacht van bijna een miljoen
geallieerde militairen in
Noord-Frankrijk stond, kon de weg.
naar Rarijs worden opengebroken.
Moest Rommel ai op 1 juli 1944
melden dat hij 28 generaals en
250.000 officieren en manschappen
verloren had verreweg de meesten
doordat ze in krijgsgevangenschap
waren geraakt von Rundstedt
moest dit aantal nog geen anderhalve
maand later met 200.000 verhogen.
Een schuimbekkende Hitier werd bo
vendien nog bericht dat de geknakte
Duitse divisies ook nog eens 3500 ka
nonnen en 1500 tanks waren kwijtge
raakt.
tot voldoende vaste voet voor onze
troepen. Ik heb daarom tot de terug
tocht besloten. Mijn besluit aan te
vallen op dit tijdstip en op die plaats
was gebaseerd op de beste gegevens,
die beschikbaar waren. Het leger, de
luchtmacht en de marine hebben alle
dapperheid en toewijding getoond,
welke in ware plichtsbetrachting kon
den worden opgebracht. Mochten in
deze poging tekortkomingen of fou
ten aanwijsbaar zijn, dan zijn dat de
mijne."
De D-day van
Ben Gimbert
Bijna had de Brit Ben Gimbert
D-day niet meer meegemaakt. De
goederentrein waarop hij machi
nist was reed met de voor
geschreven snelheid van maxi
maal 40 km. per uur op hel tra
ject van March naar Ipswich,
Niet minder dan 52 wagons wa
ren beladen met gemiddeld 10.000
kg. explosieven elk.
Vlakbij het 5.000 'inwoners fei
lende stadje Soham kwamen
Gimbert en de 22-jargie stoker
Jim Nightall tot de ontstellende
ontdekking dat de eerste wagon
met 44 vliegtuigbommen in brand
stond. Zij brachten de trein tot
stilstand, verbraken de koppeling
tussen de eerste en de tweede
wagon en begonnen aan een wa
re dodenrit.
Zelfs slaagde Gimbert er nog
in. de stationswachter te
waarschuwen, dat. een militaire
trein niet lang daarna over het
zelfde traject zou rijden. Toen de
wagon met de locomotief in de
lucht vloog, kwam Gimbert aan
de andere kant van het station
neer. Hij ontwaakte in een zie
kenhuis. waar 32 operaties nodig
waren om hem weer op te lap
oen.
Daar hoorde hij dat de stoker
was omgekomen, evenals de sta
tionswachter, maar dat er verder
slechts gewonden waren, hoewel
600 huizen weggeslagen daken en
gapende vensters vertoonden en
twee enorme gashouders als fak
kels hadden gebrand. De militai
re trein had men tot stilstand
kunnen brengen.
Gimbert kreeg een hoge' ko
ninklijke onderscheiding. Bij het
nieuwe spoorwegstation te So
ham staat een eenvoudig gedenk
teken.
D-Day was een volslagen verrassing
Het Duitse opperbevel hield al
sinds 1943 rekening met een invasie.
Van Nederland tot Bretagne was de
1200 kilometer lange kustlijn zwaar
versterkt; niet minder dan 58 di
visies. waaronder 9 tankdivisies, wa
ren in West-Europa samengetrok
ken.
Toen veldmaarschalk Rommel
eind 1943 het bevel kreeg over Le
gergroep B. begon hij de betonnen
kuststrook in een koortsachtig tem
po uit te bouwen. Voor en achter de
„oneembare" Atlantikwall ver
vaardigd met de hulp van meer dan
500.000 o wangarbeiders uit de be
zette gebieden liet de gevierde
„woestijnvos" die overigens bij El
Alamein zijn meerdere in Montgo
mery had moeten erkennen, hon
derdduizenden mijnen leggen.
Gebral
Hitier. die zijn jongste veldheer
nog dat zelfde jaar zou elimineren
wegens zijn vermeende aandeel in
de mislukte putsch van de groep-
Von Stauffenberg (20 juli), bralde
reeds in april dat de geallieerden,
waar /e ook zouden toeslaan tussen
de Golf van Biskaje en het noordelij
ke puntie var Noorwegen, zich op
de onvolprezen Duitse verdedigings
werken te pletter zouden lopen.
Toen operatie „Overlord" op 6 ju
ni van start ging, was men in het
Duitse hoofdkwartier volledig ver
rast. Hoewel de eskaders van Iucht-
maarschalk Goering boven Noord-
Frankrijk verdreven waren en ook
groot-admiraal Dönitz niets meer te
vertellen had in de wateren die En
geland -an hei Europese vasteland
scheidden de hegemonie in de
lucht en op zee waren absolute voor
waarden voor het welslagen der
grootscheepse landingen onder
kende het Derde Rijk zijn onheil
pas, toen dit er was.
Berekeningen
Ook von Rundstedt, de Duitse op
perbevelhebber aan het Westfront,
Rommel en Jodl hadden hun bereke
ningen gemaakt Twee dagen voor
D-Day hadden ze de Führer aller
Germanen gemeld, dat 5. 6 en 7 juni
weliswaar geschikte,dagen voor een
invasie waren (gunstige maanstand,
gunstig getij), maar dat het weer
elke landing onmogelijk zou maken.
Er zou een wind opsteken, die storm
kracht zou bereiken; de golven die
ap Het Kanaal zouden ontstaan, zou
den nog dagen nadeinen.
In het „adelaarsnest" van Hitier
in Brechtsgaden hield men er bo
vendien nog een andere formule op
na. Alle vapporten van' de inlichtin
gendiensten wezen erop dat de geal
lieerden de invasie zouden doen sa
menvallen met een Russisch zomer
offensief aan het Oostfront. En dit
was voorlopig niet in zicht door de
achterliggende strenge winter en de
slechts iangzaam doorgewerkt heb
bende duoi, die onmetelijke gebie
den in modderpoelen had herscha
pen.
Slapen
Misschien kan daaruit worden ver
klaard dat de Führer sliep, toen het
gevreesde tweede front zich aan
meldde. Niemand waagde het ook
hem te wekken, omdat hij de avond
tevoren nadrukkelijk bevolen had
door niets en door niemand ge
stoord te willen worden.
Hoe s:erk het verrassingselement
was van de naar de bevrijding voe
rende invasie bleek uit de afwezig
heid van Rommel. Op 5 juni was hij
naar zijn bij Ulm gelegen woon
plaats Herrlingen gereisd om op 6
juni de verjaardag van zijn vrouw
te kunnen vieren. „Wat stom van
me, wat stom." moet hij gestameld
hebben, toen zijn chef-staf, ge
neraal- majoor Speidel (dezelfde die
later een van de bevelhebbers van
de NAVO werd), hem telefonisch
van de landingen op de hoogte
stelde.
Feiten
Er waren trouwens meer merk
waardige feiten, die om nog altijd
onverklaarde redenen niet de juiste
aandacht kregen. Zo had admiraal
Canaris, de chef van de geheime
dienst, de code onderschept, die op
een speciale golflengte zou worden
uitgezonden om de Franse verzetsbe
weging voor een belangrijk gebeu
ren" 'e alarmeren.
Londen was er niet van op de
hoogte dat dit vitale geheim in han
den van de vijand was geraakt. Op
4 juni ving een Duitse luisterpost
dan ook het eerste deel van de code
op (de beginregel van een herfstlied
van Paui Veriaine: „De lange snik
ken van de herfstviolen") en op 5
juni net tweede en laatste deel
(„Wondon mijn har» met monotoon
verlangen") Beide berichten van
ontvangst werden met spoed naar
het hoofdkwartier van von Rund
stedt doorgeseind, maar de bete
kenis van de boods.-haL is de laatste
kennelijk ontgaan.
Zelfs ra D Dav heeft 't het Duitse
opperbevel moeite gekost te geloven
dat de landingen op de Xormandi-
sche kust tot de verwachte hoofdaan
val behoorden Tot zeker een week
daarna warer de veldheren ervan
Rommel, de jonge veldheer (43
jaar tijdens de invasie) met hei-
oude gezicht. Eerst in Noord-Afrika
en daarna in Normandië een ge
ducht tegenstander van de ge
allieerden.
overtuigd dat de eigenlijke invasie
zou komen in het gebied tussen
Dieppe en Duinkerken, waar Het
Kanaal op zijn smalst is. Aan de
overkant hield men hen in deze
waan door over radiostations een
veelheid van Engelstalige comman
do's uit te zenden. Hierdoor leek 't
erop dat er grote troepencontingen
ten naar hun uitgangsstellingen wer
den gedirigeerd.
Deze meesterlijk gespeelde mislei
ding heeft in ieder geval tot gevolg
zehad 'ut Rumme' vijftien divisies
°n honderd**r tanks in voorlopige I
eserve hield. Het geallieerde front
in Normandië kon zich hierdoor con
solideren en zich sterken voor de
strijd djp nog komen zou.
