Binding aan belijdenis is
niet oer-gereformeerd
Alfrink: Bisschoppen zitten
niet op twee stoelen
Bali, Zandvoort overzee
Een woord voor vandaag
Prof. dr. C. Augustijn:
Geen nieuw keurslijf'
Uw probleem
is het
onze....
Hervormde dominees
naar Utrecht
Schorsingen
in Arnhem
W3DU1I1
BEROEPÏNGSWERK
DONDERDAG 10 APRIL 1W»
Gisteren schreven we over de heiligen, de handlangers van
God in deze wereldde mensen die Gods opdracht moeten
uitvoeren. Maar waar vinden we deze heiligen? Paulus schrijft
aan de Phïlippenzen en zegt dan: Aan al de heiligen in
Christus Jezus, die te Philippi zijn."
Heiligen leven niet in een eenzame hut of grot. Ze zitten niet
als Simon Stylitis op een hoge paal. Ze huizen niet in een
ivoren toren, onaantastbaar hoog boven deze wereld. Ze zijn
door God apart gezet, maar ze hebben geen muur om zich heen
opgetrokken. Hier is een apartheid die geen scheiding oproept.
De Philippenzen kunnen de heiligen vinden in, Philippi. De
heiligen wonen midden onder ons.
Heiligen zijn anders, niet omdat ze zich uit de wereld terug-
trekkken, maar omdat ze volop in de wereld staan. Terwijl de
mensen leven in een wereld, waarin altijd de dood dreigt, zijn
heiligen mensen met een toekomst, omdat ze het eeuwig
leven hebben.
Heiligen zijn niet anders door hun huidskleur, noch door hun
spraak en evenmin door hun kleding, hun gewoonten, hun
gedrag. Het „anders zijn" zit alleen in hun toekomst. Daarom
zijn ze moeilijk te herkennen, eigenlijk alleen aan het feit dat
je hen weinig hoort praten over mijn vrijheid", „mijn wil"
Kenmerkend is het: „Gods wil geschiede!"
We lezen vandaag: 2 Kronieken 12 1-16.
(Van onze kerkredactie)
UTRECHT In een tjjd als de onze, waarin in alle kerken nieuwe
vragen aan de orde komen, kan de functie van de oude belijdenissen
slechts zeer beperkt zijn. Aldus prof. dr. C. Augustijn gisteren op
de eerste dag van de gereformeerde predikantenconferentie.
Maar de kerkhistoricus van de Vrije Universiteit zag er geen
enkel nut in, om (eventueel samen met de Nederlandse Hervormde
Kerk en de Christelijke Gereformeerde Kerken) een nieuwe belij
denis te formuleren.
Een belijdenis kan alleen worden opgesteld in een tijd wanneer
men als kerk een behoorlijke mate van eenheid kent inzake de be
langrijkste dingen, alsmede vertrouwen. Dat zag hij nu niet. Daar
om zou een nieuwe belijdenis onder de huidige omstandigheden een
„allerverwaterdst, allerakeligst kanselarijstuk" worden.
Brieven die niet zijn voorzien
van naam en adres kunnen niet in
behandellne worden genomen. Ge-
helmhouding Is verzekerd. Vragen
die niet onderling met elkaar In
verband staan moeten In afzonder
lijke brieven worden gesteld. Per
brief dient een gulden aan postze
gels te worden Ingesloten.
Vraag: Wij wonen 30 jaren in on
ze huurwoning te X en we zijn nu
bij de zeventig. Steeds hebben we
trouw de huur betaald. We hebben
veel verbeteringen aangebracht en
alles goed onderhouden. Nu worden
wij voor de keus gesteld het huis te
kopen voor een prijs, die gelijk ls
aan het zesvoud van de bouwsom.
We hebben slechts A.O.W. en een
klein pensioentje. Kan de eigenaar
ons nu op straat zetten en moeten
we dan een woning nemen met een
veel hogere huur? De eigenaar heelt
pas het huis gekocht.
Antwoord: U woont niet in een
gemeente waar de huren gelibera
liseerd zijn. U kunt zich op huur-
bescherming beroepen. De koper
kan u, als hij het pand dringend
nodig heeft voor eigen gebruik, de
eerste drie jaar niet uitzetten. Ook
dan is het de vraag of u gedwongen
zal worden het huis te verlaten,
want de Kantonrechter zal bij
de vorming van zijn beslissing
waarbij hij uw belangen en die van
de eigenaar tegen elkaar afweegt
zeker rekening houden met uw leef
tijd en de verbeteringen die u aan
de waning heeft laten aanbrengen.
Vooiifc is het van belang dat u er al
zojrng heeeft gewoond.
jfergeet ook niet aan de Kanton
rechter de brief te tonen, waarin u
het huis wordt te koop aangeboden.
Daaruit blijkt toch immers duidelijk
dat de eigenaar het huis niet ge
kocht had omdat hij er dringend
behoefte aan had daar te wonen,
doch slechts om er een winstje uit
te slaan.
Vraag: Hoe gaat het in het ver
volg met de afschrijving van
luistergelden en TV-betalingen? Ik
heb radiodistributie. Er werd twee
maandelijks voor de distributie 9
(d.i. ƒ4.50 per maand) afgeschreven
van mijn girorekening. Eveneens
automatisch werd er tweemaal per
jaar jn maart en oktober af
geschreven voor mijn televisie.
Antwoord: Tot nu toe is in uw
abonnement voor de draadomroep
van ƒ61,20 per jaar ƒ18 luistergeld
begrepen. Na 1 januari betaalt u
voor uw TV-toestel 75 per jaar.
waarin luistergeld begrepen is. De
radiodistributie brengt dan 18 in
mindering voor het luistergeld, dat
u reeds op andere wijze betaald
heeft
Vraag: Aan de onderkant van
mijn sierbegonia komen geregeld
nieuwe bladeren uit, maar kort
daarna valt het grote blad eraf. De
plant blijft dus klein, hoewel het
normaal een grote plant ls.
Antwoord: Dit kan verschillende
oorzaken hebben:
a. Gebrek aan voedsel, waardoor
de plant niet in staat is, èn jong èn
oud blad te voeden. Wij adviseren u
elke week eenmaal te helpen met
verdunde kamermest en in het vroe
ge voorjaar verpotten in nieuwe
grond en in een iets grotere pot.
b. Teveel gieten met koud water.
Alleen gieten als het nodig is. en
met lauw water. Liefst op het scho
teltje, dus niet op de grond met het
oog op voorkomen van wit.
c. Te stijve en dus koude grond.
In het voorjaar verpotten. Al»
grondsoort bloemistengrond, ver
mengd met wat turfmolm en scherp
zand. De grond niet te vast aan
drukken. Zorg dat er voldoende
lucht beschikbaar is. Tegen felle zon
beschermen.
Vraag: Staat een vrouw machte
loos, als de man relaties heeft met
een vrouw in het buitenland, gere
geld naar die vrouw heen en weer
reist, en een scheiding weigert? De
sfeer In het gezin is onverdragelijk.
Antwoord: Ook al kan zij geen
overspel bewijzen, dan nog kan zij
scheiding van tafel en bed vragen
op ::rond van buitensporigheden.
Heeft de vrouw geen eigen inkoms
ten. dan kan zij op het gemeente
huis een bewijs van onvermogen
vragen en daarmee gewapend bij de
rechtbank om een advocaat verzoe
ken.
Die regenjas kan ik zelf
wel waterdicht maken.
Met Harmisol
van mijn drogist.
Daarbij heeft het in een tijd
als de onze, met heroriëntering
in de kerken op vele punten
en tegelijk een gezamenlijke
heroriëntering, volgens prof.
Augustijn geen zin, te streven
naar een nieuwe belijdenis, als
men het niet gezamenlijk zou
doen met alle kerken in de we
reld.
Prof. Augustijn hield een strikt
kerkhistorisch betoog over de functie
van de belijdenis in de tijd van <Je
Reformatie. Maar de enkele opmer
kingen waarmee hij zijn referaat aan
het slot actualiseerde, deden toch een
levendige discussie ontstaan.
Hij had betoogd dat de belijde
nisgeschriften in de reformatorische
kerken aanvankelijk primair een pe
dagogische bedoeling hadden: een
kort resumé van de Bijbel, om de
mensen naar de Bijbel toe te brengen.
Iets later het eerste de lutherse be
lijdenis van Augsburg van 1530)
krijgt de belijdenis het karakter van
een apologie naar buiten. Na Luthers
dood, toen het Duitse lutheranisme
een tijd van grote verwarring door-
Vierde pastoraal concilie
maakte, werd de Augustana steeds
meer het midden om de eenheid in
eigen huis te bewaren en de ketterij
te weren. Dan gaat de belijdenis als
kerkelijke wet functioneren en komt
er een strenge binding aan de belij
denis (1555 - 1580).
Jeugdzonde
Het gereformeerd protestantisme
bood tegen deze ontwikkeling verzet.
In deze kring was de belijdenis in
eerste instantie verklaring van ge
voelen. Er was een veelheid van con
fessies en de binding eraan was
zwak. Weliswaar wilde Calvijn in
1538 de onderdanen van Genève bin
den aan een door hem opgestelde be
lijdenis, maar dit zag prof. Augustijn
als een „jeugdzonde", waarop Calvijn
later nooit meer is teruggekomen.
Het merkwaardige is nu. dat alleen
de Nederlandse calvinisten na 1580
de lutheranen achterna zijn gegaan
in een ontwikkeling, waarbij de bin
ding aan de belijdenis steeds sterker
werd, resulterend in het bekende on-
dertekeningsfc-rmulier van Dordt
(1619), dat praktisch onveranderd nog
altijd in de Gereformeerde Kerken
geldt.
Bij de remonstranten bleef volgens
prof. Augustijn de oude gereformeer
de traditie leven.
Prof. Augustijn vond, dat de ge
loofsbelijdenis primair positief be
hoort te zijn: een verklaring van ge
voelen „hier staan wij als kerk". „De
juridische binding, zoals wij die for
meel kennen, maakt onherroepelijk
van de belijdenis een norm."
In de discussie kwam met name de
waag naar voren, wat er nu vandaag
(„In deze tussentijd" zei ds. A. C. van
Nood, Velsen) moet gebeuren. Wat
moet je nu vandaag als ambtsdrager
met de ondertekening van het formu
lier, als je er niet meer uit kunt
komen? vroeg ds. H. J. Spier uit
Rijswijk. Hij drong aan op duidelijk
heid in het belijden van de kerk.
Sommigen wezen erop, dat het on
dertekeningsformulier spreekt van
„de leer, die vervat is in..." Dan kun
je zeggen: Zondag 3 en 4 van de
catechismus bedoelen niet de histori
citeit van Adam te belijden. Maar
dat vond prof. Augustijn niet bevre
digend.
Artikel X
De formulering, die de Hervormde
Kerk in artikel X van haar kerkorde
heeft staan (de kerk doet belijdenis
„in gemeenschap met de belijdenis
der vaderen") was twintig jaar gele
den een aardige vondst, maar voldoet
nu eigenlijk ook niet meer.
Daar kreeg prof. Augustijn prof.
dr. J. van den Berg in tegen, die
vond dat artikel X veel bevat, waar
mee de gereformeerden hun winst
kunnen doen, maar, zei prof. Au
gustijn: ik wil belijden in ge
meenschap met het hele volk van
God, ook met de wederdopers, de lu
theranen en de vaderen van Trente,
die in de „belijdenis der vaderen"
juist bestreden worden.
Bij afschaffing van het huidige on
dertekeningsformulier zag prof. Au
gustijn voorts als groot gevaar, dat
het nieuwe formulier, dat er dan op
de een of andere manier zou moeten
komen, voor velen toch weer een
nieuw keurslijf zou worden. Hij ver
wees daarbij naar de manier, waarop
Assen-1926 terzijde is gesteld.
Maar wat dan? Een collega van de
Amsterdamse katholieke theologische
hogeschool vertelde p-rof. Augustijn
onlangs, dat hij in zijn leven al ne
gen keer de „anti-modernisteneed"
(door Pius X in 1910 ingevoerd) had
moeten afleggen. Het zei hem niets.
Zo hoorde het nu eenmaal....
„Wij willen duidelijkheid.
Daar zijn we gereformeerden
voor. Maar wat doen we ermee,
als de zaken onduidelijk liggen9
Dan vind ik duidelijkheid veel
weg hebben van oneerlijkheid."
UTRECHT Volgende week zal,
traditiegetrouw een weck na de gere
formeerde predikantcnvcrgadering
ook in Utrecht, de hervormde predi
kantenvergadering worden gehouden.
Maandagavond spreekt prof. dr. H.
G. Hubbeling uit Groningen over
„Theologie en analytische filosofie".
Dinsdag gaat na de toespraak door
synodepraeses dr. G. de Ru en de
domineespreek door ds. W. E. Ver
donk uit Oegstgeest dr. F. O. van
Gennep, een van de twee nieuwe
conrectoren van het theologisch se
minarie, vertellen hoe hij preekt, 's
Avonds komt het cabaret Rients Gra-
tama voor de hervormde dominees op
de planken. Woensdagmorgen
tenslotte spreekt prof. dr. J. Verkuyl
over de theologie van de revolutie
onder de titel „Societas semper refor-
manda".
ARNHEM Ds. J. C. van
Ravenswaay en zes andere ker-
keraadsleden van de christelijke
gereformeerde kerk van Arn
hem zijn verleden week donder
dag door een spoedvergadering
van de classis Apeldoorn voor
veertien dagen geschorst.
Deze schorsing is het gevolg van de
mededeling, die ds. Van Ravenswaay
verleden week zondag aan zjjn ge
meente had gedaan, dat de kerkcraad
het voornemen had, uit het kerkver
band te treden.
Twee kerkeraadsleden zijn niet
geschorst. Zij zijn het met de meer
derheid van de kerkeraad niet eens.
Vrijdag zijn ds. J. Kievit, ds. J. Tij
mes en ds. J. H. Velema met enkele
gemeenteleden in Arnhem de gemeen
te rond geweest, om alle leden het
schorsingsbesluit mee te delen en hen
te verzoeken de kerkdiensten en de
ledenvergadering, die de geschorsten
zouden beleggen, niet te bezoeken.
Sinds enkele jaren schrijft de kerk
orde voor, dat een kerkeraad die wil
uittreden, dit besluit tweemaal aan
de gemeente moet meedelen en een
ledenvergadering moet beleggen.
Daarna kan de kerkeraad pas defini
tief besluiten. „Men heeft ons door
ons tussentijds te schorsen niet de ge
legenheid gegeven, de kerkorde te
houden", aldus ds. Van Ravenswaay.
De ledenvergadering is dinsdag toch
gehouden. Zondag zal de kerkeraad
zijn besluit aan de gemeente mee
delen.
De zeven zijn geschorst omdat zij
volgens de classis in strijd hebben
gehandeld met artikel 31 der kerk-
verordening, doordat zij hun bezwa
ren nooit tevoren op de meerdere
kerkelijke vergaderingen aan de or
de hebben gesteld. Ds. Van Ra
venswaay is het met deze interpretatie
van artikel 31 niet eens.
Ook ontzegt hij de classis het recht,
ambtsdragers te schorsen zonder dat
daar overeenkomstig artikel 79 een
schorsing door de eigen kerkeraad
en die van de naastgelegen gemeente
vooraf is gegaan.
Ten slotte is de classisvergadering
volgens hem onwettig geweest. Vol
gens de bepalingen van de kerkenor
dening kunnen drie gemeenten een
vervroegde classis aanvragen. Dat
zijn er verleden week maar twee ge
weest.
■&- MESOZ, de vereniging voor me
dische en schoolhulp op de zen
dingsterreinen van de Gereformeerde
Kerken (vrijgemaakt), houdt zater
dagmiddag haar jaarvergadering in
het restaurant „Kobus aan de Poort"
te Amersfoort. Mevrouw De Groot
uit Hillegom zal vertellen over het
werk op Soemba, terwijl de heer J.
W. Meyer uit Eemdijk dia's over Ko
rea zal vertonen.
Wastafel verstopt.
Is er nog Fifax? Nee!
Haal het even
bij de drogist.
WÊKaÊÊÊÊÊ/ÊÊtBÊBÊHÊBÈËBÊÊÊEÈBSÊÈÈÈÊÈÊÊ
NOORDWIJKERHOUT
Het pastoraal concilie, voor de
vierde plenaire zitting in Noord-
wijkerhout bijeen, wil de span
ning tusen orthodoxen en vrij
zinnigen niet op de spits drijven.
Dc suggestie van de commissie He
dendaagse geloofsbeleving om het
concilie te laten kiezen uit twee mo
gelijkheden van pastoraal beleid,
herstel van het geschonden even
wicht of opmars naar de toekomst,
vond zo goed als geen instemming.
Het alternatief werd onvruchtbaar
genoemd en schadelijk voor de kerk.
"Voel es hoe glad
geweldige
snelscheercrême,
die Bartex!"
Vul horizontaal in: 1. medeklinker,
2. vaartuig, 3. rund, 4. oude vlakte
maat, 5. ingetogen, 6. ijverig, 7.
raapstelen, 8. vreemde munt, 9. me
deklinker.
Bij juiste oplossing leest men vert.
1. de naam van een plaats In N.-Bra-
bant.
OPLOSSING VORIGE PUZZEL
1. Frits, 2. tiran, 3. grens, 4. lento.
5. trans, 6. armee, 7. stelt, 8. menie. 9.
kreen, 10. kolen, 11. sterk, 12. santé,
13. glans.
FIETS - TREIN - KOETS.
Voorzitter is evenals in januari prof.
dr. P. A. J. M. Steenkamp. Onder
voorzitter dr. L. G. Ch. A. M. Schnei
der.
Kardinaal Alfrink had in zijn ope
ningsrede de verhouding tussen bis
schoppen en concilie besproken. Hij
noemde het concilie een vorm van
overleg, waarin de bisschop spreekt
èn als gewoon gelovige èn als voor
ganger. „Dit is iets nieuws, waaraan
noch de gelovigen, noch de bisschop
pen gewend zijn. Wij moeten elkaar
leren verstaan".
Twee stoelen
Hij ontkende, dat de bisschoppen
op twee stoelen zouden zitten, zoals
hun tijdens de vorige vergadering
was verweten. Zij moeten net als ie
dere gelovige rekening houden met
het geloof van andere mensen, andere
landen, andere episcopaten en Rome.
„Wanneer u dit kunt aanvaarden,
dan zult u begrijpen, dat bisschoppen
bij alle afkeer van diplomatie in de
zin van halve waarheden, compro
missen en verzwijgingen en bij alle
waardering voor een eerlijk, open ge
tuigenis rekening moeten houden met
hetgeen bereikbaar is. Als u in mijn
schoenen stond", aldus de kardinaal,
„zou u spoedig ervaren, dat u voor
dezelfde problemen zou staan, als ik".
De kardinaal besloot: het pastoraal
concilie is zo nieuw, dat het onmoge
lijk aanstonds een onverdeeld succes
kon zijn In de kerk bestond geen
ervaring met gemeenschappelijke me
ningsvorming en besluitvorming van
volk en bestuurders. Resultaat binnen
één of twee jaar is te veel gevraagd.
Het is een langdurig proces om tot
een werkelijke dialoog te komen.
Iedere fout van een van beide
zijden wreekt zich door verharding
aan de andere kant- en dan moet er
een creatief begin worden gemaakt.
In de geloofstraditie heet dat „de
genade van de Heilige Geest". Laten
wij ook nu weer beginnen in de
kracht van de Heilige Geest.
Duidelijk bleek, dat de vergadering
moeite had met de nota, die door de
commissie was voorbereid.
Velen vonden haar te wijsgerig, te
geleerd en te secularistisch van op
zet. Het beste werd dit bezwaar on
der woorden gebracht door vicaris
Ruygers van de Bredase delegatie.
Hii verweet de commissie dat zij
de nota had geschreven vanuit de
bezorgde vraag: Is het in de wereld
van nu nog mogelijk te geloven? Hij
vond dat de immer positieve beteke-
Leden van de commissie, die dc
nota Hedendaagse geloofsbele
ving heeft voorbereid, bestaande
uit van links naar rechts: pro/.
dr. P. Smulders, prof. dr. J. F.
Lescrauwaet en drs. J. A. M.
W eterman.
nis van het geloof als religieuze er
varing uitgangspunt had moeten zijn
en niet alleen behandeld had moeten
worden op hoog wetenschappelijk
niveau in discussie met de wereld.
„Er is", zo zei hij, „geen enkele po
ging gedaan om het geloof te baseren
op doodgewone menselijke ervarin
gen als liefde en vertrouwen. De
commissie heeft geen oog gehad voor
het eigen taalspel en de eigen erva
ringswereld van de gelovige.
Het rapport is een stuk wijsgerige
bo/.'nninc op hoog wetenschappelijk
niveau, dat geen mens iets zegt. Men
had het misschien bij het Thijmge-
nootschap kunnen indienen, niet bij
het pastoraal concilie".
De commissie probeerde zich bij
monde van drs. Weterman en prof.
Smulders tegen deze §anval te ver
weren, maar slaagde daarin slechts
ten halve.
De nota ondervond bij de vergade
ring slechts matige waardering.
Het daarin aangesneden thema
bleek volop te leven, niemand wilde
extreem rechts of extreem links gaan
staan, maar waar het midden gezocht
moest worden, kon niemand vertel
len. ..Als wij het konden vertellen",
aldus professor Smulders, „dan deug
de onze uiteenzet t nc zeker niet".
NED. HERV. KERK
Beroepen te Andel (N.B.): R. de
Bruin te Lunteren; te Sommelsdijk: C.
v. Schoonhoven te Vreeswijk.
Aangenomen naar Ten Boer (Gr.)-
toez. en tevens bijstand i.h. studenten
pastoraat te Groningen: W. v. d. Wolk
te Middelstum.
Bedankt Besoijen: A. Tromp te Gou-
driaan-Ottoland.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Hamilton (Ont.
Can.-Chr. Ref. Church): W. L. Vander-
beek hulppred. te Baambrugge, die be
dankte voor Haney (Br. Col.) en voor
Edmonton (Alb. Can.).
Bedankt voor Rotterdam-Overschie
'vac. H. Moll): John Jellema te Blok
zijl: voor Gerkesklooster-Stroobos: H.
T. Swierts te Enkhuizen.
CHRIST. GEREF. KERKEN
Beroepen te Sliedrecht (Middeldiep-
-traat): G. de Vries te Rilnsburg.
GEREF. GEM. IN NED.
Bedankt voor Veenendaal: J. Panne-
koek te Terneuzen.
(Door Jan Filius)
DJAKARTA Over recep
ties gesproken: nauwelijks twee
dagen in Djakarta bewoog ik
mij handenschuddend door het
oude hotel des Indes, waar een
ontvangst werd gehouden ter
gelegenheid van het feit dat
generaal Simatupang een ere
doctoraat had ontvangen van
de universiteit van Tulsa en
wel in „the humane letters",
wat dat dan ook moge zijn. Er
was nogal wat fantasie voor
nodig om je te kunnen voorstel
len dat dit in het gebouw was,
waar de planters vroeger de
bloemen begoten met cham
pagne en zichzelf met jenever.
Het maakte allemaal een ver
sleten indruk.
De zaak werkte met verlies, ver
telde men mij. Dat kan wel waar
zijn. maar de directie had kennelijk
besloten althans op deze receptie
geen geld toe te leegen het was
meer stok dan sateh en meer water
dan stroop. Een teleurstelling voor
Felix de Braga en mij, die die
avond thuis niet gegeten hadden om
ruimte te laten voor wat het buffet
ons te bieden zou hebben.
Toch was het een gezellige avond,
eeopend met gebed en opgeluisterd
door een orkest zoals dat vroeger in
Ruteck's placht te spelen. Natuurlijk
waren er speeches, maar ze waren
niet langer dan ze in Nederland bij
dergelijke gelegenheden worden ge
houden. Nadat het orkest voor een
laatste maal een bijdrage had gele
verd (het waren westerse nummers,
dus het was sweetheart voor en
darling na) werd met gebed geslo
ten en kreeg men „gelegenheid om
nog wat gezellig na te praten".
Voorstellen
Dat gaf Felix gelegenheid om mij
aan een indrukwekkende serie ge
neraals, admiraals, gouverneurs,
sultans, synodeleden, hoofden van
hogere, middelbare en lagere scho
len, politie-funetionarissen en ver
dere hoogwaardigheidsbekleders
(met hun dames) voor te stellen als
de „man van de aktie „Kom over de
brug".
De beleefde maar tevens aarze
lende reactie deed mij al spoedig
beseffen dat de meesten beslist niet
wisten of deze aktie iets met fami
ly-planning, pluimveeteelt of toe
risme te maken had. Dit onbekend
(dat bij deze alleraardigste mensen
beslist niet onbemind maakte) irri
teerde Felix op den duur zodanig
dat hij allerlei toevoegingen begor
te geven, waarvan „die al die mil-
loenen in Indonesië gepompt heeft"
nog de meest bescheiden was.
Dat veranderde de zaak op slag.
Jan Filius, de perschef van
de actie „Kom over de Brug"
is op foto- en verhalen-safari.
Hü reist door Afrika en Azië
om te zien wat gedaan is met
het geld dat door de Neder
landse christenen is bijeenge
bracht. De serieuze verslagen
moeten nog geschreven wor
den. In een rondsehrijfbrief
geeft hy zyn vrienden een
gekruid verslag van kleine
belevenissen op deze reis.
Ik weet het niet helemaal zeker,
maar toen ik na een uur met opge
heven hoofd de zaak verliet, hoorde
ik een dame fluisterend aan haar
echtgenoot vragen: „Wie is die dik
ke vent?" En ik moet me al heel
sterk vergissen als hii toen niet zei:
„Die? O, dat is die beroemde Ne
derlandse miljonair".
Toerisme
Beslist een ontdekking was het
intercontinentale toerisme. Dat ik
in Las Palmas (ik heb het nu even
over mijn Afrika-reis) Duitse toe
risten tegen kwam, was niet zo bij
zonder veertien dazen „am Pal
menstrand", dat is gesneden koek
voor elke Wirtschafswunderburger.
Maar dat ze al met chartervluchten
naar Kameroen verscheept worden,
was toch wel even een verrassing.
Onze oosterburen hebben daar
tijdens hun „erregende Tage im
mysteriösen Afrika" de markt aron-
dig bedorven toen ik voor mijn
vrouw een slangeleren tasje wilde
kopen, moest mevrouw Goote de
prijsvaststelling (die zoals U weet.
overzee geheel aan 't persoonlijk
initiatief wordt overgelaten) in het
juiste spoor brengen door te zeggen
dat ik géén „tourist allemand" was
hetgeen meteen de helft scheel
de.
Wat de toeristen in Afrika zien is
over het algemeen voornamelijk de
binnenkant van de volkswagen
busjes, waarmee ze over slechte
wegen naar min of meer pittoreske
plaatsen gesleept worden.
In Kenya zaten de hotels vol met
„Neckermann Reisende" en naast
de liften hingen mededelingen over
..Sonder-Ausflüge" (unsere geehrte
Safari-Freunde werden zebeten das
Gepack rechtzeitig in der Lobbev
be reit zu stellen"). Nu heeft Kenya
de toerist inderdaad wel het een en
ander te bieden, en verbazinzwek-
kend is eigenlijk alleen het feit dat
zoveel mensen geld kunnen neertel
len voor een vakantie en dat in
februari!
Bali
Maar nog verbaasder was ik over
•'e grote aantallen Duitsers op Bali,
dat hard bezig is een toeristenat
tractie van de eerste orde te wor
den. een Volendam van het Oosten.
Ik heb dat, dank zij de onbetrouw
baarheid van de Garuda („het spijt
ons, maar het vliegtuig is te laat
vertrokken en dus zullen we niet op
Sumba landen") noodgedwongen
drie dagen lang kunnen gadeslaan.
Het is al een complete toeristen
industrie. met uitstapjes („We
friendly announce that we were
able to organise for you one of the
famous Bali cremations") en con
certen van het hotel-gamelan
huisorkest. Het Bali Beach-hotel
had „Sauerkraut" en
„Schwarzwalderkirscht.orte" op het
menu van de „koffi shop" plus
beefburgers en nasi-goreng („the
traditional Indonesian Rice Dish").
Nederlanders waren er nog niet
veel, maar dat is een kwestie van
tijd waarschijnlijk. Dan hoort U
door de radio Johnny Hoes'
nieuwste creatie: „Kom lieve Ali/Ga
mee naar Bali/Waar de gamelan
klinkt/Als je palmwijn drinkt'Aan
het gouden strand'Samen hand in
hand'Wordt de mijne Ali/Op het
wond're Bali....Tegen die tijd is het
dan wel Zandvoort overzee.
Eten
Hoe was het eten? Vooral wie
niet zelf deze verre landen heeft
bereisd, is geneigd deze vraag te
stellen. Het antwoord kan kort zijn:
niet om over naar huis te schrijven.
Zeker niet voor iemand die toch al
geen grote vriend van rijst is. Toch
moet ik vaststellen dat het gemid
delde Indonesische kokkie meer
fantasie en variatie in de maaltij
den brengt dan de gemiddelde Ne
derlandse huisvrouw.
Maar zezien het feit dat onze na
tionale biidraze aan de internatio
nale gastronomie hoofdzakelijk
bestaat uit stamppot, gehaktballen
en de vlaflip. is dat ook niet zo'n
wonder. Werkelijk voortreffelijk
heb ik gereten, waar Indonesische
gastvrouwen te mijnen ere een
feestmaal hadden laten aanrichten
een tafel vol gerechten, waar ie
der met het bord omheen wan^lt
en het naar eigen keuze vult
Zo'n maaltijd heb je zelf In de
hand. Hetgeen niet gezegd kan wor
den van hét zondag^maal in een
Papoeahuis aan het Sentani-meer.
hoog boven het water. Het enige
waarvan ik de herkomst met zeker
heid kon vaststellen, was de kip.
maar die hadden ze dan ook tijdens
de koffie op de veranda, voor onze
eigen ogen geslacht. En wel door
het dier. om bloedverlies te voorko
men, langzaam de nek om te draai
en.
In elk geval kon ik hier het dier
ter plaatse consumeren. In Kenya
stopten ze me na afloop van de
dienst de kip levend in handen,
plus een pet vol eieren, twee ana
nassen en een tros bananen. Toch is
dat heel wat menseliiker dan in
Nederland. Daar vraagt een der ou
derlingen meestal fluisterend om je
gironummer.
