DORPJE ORVELTE IS
STRAKS COMPLEET
SAKSISCH MUSEUM
meegenomen
voor de
David Frost zet Britten te kijk
Terugkeer van
oude ambacht
Landschapschoon
Positief
Gereformeerd
Vredesberaad
wekt op tot
bezinning,
discussie
en ook actie
MENSEN ACHTERAF BESCHOUWD
I
ZATERDAG 1 MAART 196»
Een van de best bewaard gebleven Saksische dorpjes in Drente
het in de gemeente Westerbork gelegen Orvelte krijgt een
nieuwe toekomst. Over tien tot vijftien jaar zal een groot plan
zijn voltooid, dat voorziet in de totale restauratie van het hele
dorp en de keienstraatjes, herstel van de oorspronkelijke aan
kleding, „plastische chirurgie" van enige minder passende boer
derijen en eliminatie van gebouwen, die in het dorpsbeeld mis
staan. Dan zal Orvelte één groot museum zijn geworden, een
kijkdorp, waar stedelingen kennis kunnen maken met oude
beroepen, waar zij wat kunnen opsteken over het landbouw-
„Wanneer je de ontwikkeling
In de landbouw, in casu in Or
velte, op z'n beloop zou laten,
zou het gunstigste geval zijn,
dat iemand een leegstaande
boerderij koopt en er al dan
niet permanent gaat wonen,
terwijl afbraak van monumen
tale boerderijen in het on
gunstigste geval niet denkbeel
dig zou zijn", zegt burgemeester
L. T. Lieve (47), enthousiast
vechter voor de Orvelter plan
nen. „Je kunt dat voorkomen
door de hele zaak over te bren
gen naar het openluchtmuseum,
maar dat is een vrij statische
zaak. Als je het dorp een nieu
we inhoud wilt geven moet het
een levend geheel blijven met
aangepaste bestemmingen voor
de karakteristieke boerderijen."
Die aangepaste bestemmingen
houden in, dat ondermeer een
origineel ingerichte Drentse
boerderij voor bezichtiging
open zal staan, met een „ex
positie" van oude landbouw
werktuigen en bijvoorbeeld re
gelmatige weefdemonstraties.
Binnenkort begint de restau
ratie van een boerderij, die zal
dienen als „buitenhof" voor de
Rijksacademie voor beeldende
kunsten in Amsterdam. Paar
den, die zo karakteristiek in het
bedrijf en waar zij desnoods zelf de hooivork ter hand kunnen
nemen. Het dorpsbeeld van Orvelte wordt gesierd door een
naar verhouding groot aantal monumentale Saksische boerderij
en, die alle tot voor kort werden of nog steeds bewoond worden
door boeren. De verwachting voor hun toekomst is echter, dat
binnen tien jaar nog slechts een kwart van hen in de landbouw
zal werken omdat zij geen opvolger hebben of buiten het dorp
op nieuwe ruilverkavelingsboerderijen gaan wonen. Het laat
zich raden wat daarvan voor het dorp de gevolgen zouden
kunnen zijn: bezitsversnippering zou dreigen en zélfs afbraak.
Saksische boerderijen en schuren
liggen in Orvelte kriskras door el
kaar, schijnbaar achteloos zijn ze
neergezet wat menig pittoresk door
kijkje oplevert.
Drentse landschap zijn, zullen
in Orvelte een vaste plaats krij
gen. Er zullen een paar oude
landbouwbedrijven in stand
worden gehouden, desnoods
gesubsidieerd, waar Orvel-
te-kijkers hun landbouwkundi
ge kennis kunnen opfrissen.
„Er zijn ook nog mogelijkhe
den om in het dorp een paar
oude ambachten een plaats te
geven", zegt burgemeester Lie
ve. „Ik denk hierbij onder meer
aan een wagenmaker, een man-
denvlechter en een klompenma
ker. Een aantal van die artike
len ligt behoorlijk in de markt
en daar zal ook wel een afzet
gebied voor zijn. Met een
dorpssmid wordt het al moei
lijker, hoewel die, als hij met
siersmeedkunst aan de gang
gaat, ook een goede boterham
kan hebben. Er is in Orvelte
een origineel dorpscafé geweest
en er zal er dus weer één ko
men. Het streven is om deze
hele samenleving weer in de
oorspronkelijke staat te bren
gen en te laten functioneren."
Niet onbelangrijk bij de
restauratieplannen van Orvelte
is het behoud van de
landschappelijk fraaie omge
ving de prachtige essen
door het inrichten van een
landschapsreservaat. Er dienen
stukken heide en bos te worden
gekocht om de zekerheid te
hebben, dat ook de „lijst"
waarin Orvelte is gevat, mooi
blijft. Voor het gehele
dorpsplan is een bestem
mingsplan gemaakt, dat ter
visie heeft gelegen. Dat plan is
er niet alleen op gericht om Or
velte als dorpskern te behou
den, maar ook om de situatie
nog zoveel mogelijk aan te pas
sen en te verbeteren.
„Wij zouden van het buiten
gebied rondom Orvelte een be
paalde natuurpot willen maken,
die echt wel is gericht op de
landbouw en waar we kunnen
tonen wat de landbouw vroeger
inhield", aldus de burgemeester.
„Negentig procent van de recre
anten is stedeling en weet niet
hoe een aardappel groeit. Het
in kennis brengen met deze as
pecten kan hier worden verwe
zenlijkt. We moeten proberen
zover te komen, dat de stede
ling hier werkelijk actief gaat
meedoen met hooien en oogsten
en dat hij achter de ploeg gaat
lopen. Uit het dorp zelf moeten
auto's zoveel mogelijk worden
geweerd door aanleg van par
keerplaatsen en omlegging van
de hoofdweg."
Met de uitvoering van de
plannen is al geruime tijd gele
den een begin gemaakt. Aan
het meest karakteristieke kei
enweggetje is één van de oudste
Drentse boerderijen verrezen,
die is overgebracht uit Bruntin-
ge. De fundering van dit monu
mentale Saksische landbouwbe
drijf bestaat uit veldkeien, de
wanden zijn gedicht met stro
en leem. De hele bouw is in het
oude handwerk verricht, onder
meer door het gebruik van
handgesmede spijkers. Er is
veel eikenhout gebruikt, zoals
Autorijden kan nu nog In Orvelte,
maar in de toekomst zijn de slin
gerende keienweggetjes taboe voor
vierwielers.
Inzet: Burgemeester L. T. Lieve.
voor de zolder, waarvoor één
enorme boom werd gebruikt.
De overbrenging van nog een
boerderijtje, uit Vries, staat op
het programma.
De inwoners van Orvelte
staan zeer positief tegenover de
plannen (zoals dat ook het ge
val was met een beeldenten
toonstelling „Beelden in
Börck") en zij hebben ook een
maximale inspraak. Er is een
stichting Orvelte opgericht,
waarin onder meer zitting heb
ben de oud-staatssecretaris
Egas, prof. Röling en het ka
merlid dr. K. van Dijk. De be
volking van Orvelte wordt erin
vertegenwoordigd door Aaldert
de Weerd. Daarnaast bestaat
een college van advies van de
stichting Orvelte, waarin onder
meer zitting hebben genomen
vertegenwoordigers van monu
mentenzorg, landschapsbescher
ming en cultuurtechnische
dienst. Met de dorpsraad van
acht gekozen Orvelters is regel
matig vergaderd.
„Er was bij de inwoners van
Orvelte aanvankelijk nogal wat
aarzeling, die gebaseerd was op
de onzekerheid over de econo
mische mogelijkheden van de
bedrijven in de toekomst, maar
deze houding is in een positieve
instelling veranderd", zegt bur
gemeester Lieve. Overigens zul
len de kosten van het Orvelte-
plan niet op de gemeente
Westerbork neerkomen. Deze
zaak-op- lange-termijn, waar
voor nog niet bij benadering
bedragen zijn te noemen, blijft
in de eerste plaats aangewezen
voor financiering door rijk en
provincie.
A. K. HULST
Restauratie in Orvelte. Door de
spanten van het opengewerkte dak
manifesteert zich het dorp.
Het behoort tot de roeping
van de Ceref. Kerken, dat zij
deelnemen aan het Oecume
nisch beraad over de vrede. Het
Gereformeerde Vredesberaad is
een poging om tot die bezin-
Dit zegt prof. Verkuyl in zijn voor
woord van dit boekje, dat begint met
nog eens de brief van .hel Vredesberaad
aan de synode 1967 af te drukken om
vervolgens een overzicht te geven van
hetgeen andere kerken op de wereld
over het oorlogsvraagstuk hebben opge
merkt.
Voor het verdere worden, behoudens
een indringend artikel van ds. N. A.
Schuman waarin hij afrekent met het
fabeltje „dat we de atoomwapens hebben
om ze niet te gebruiken", 25 in discussies
vaak gestelde vragen onder de loep ge
nomen, ze worden veelal genuanceerd
beantwoord.
De stof tot bezinning houdt zich vooral
bezig met het z.g. „atoompacifisme",
waarbij het in wezen gaat om het on
derscheid tussen wapens die men in be
paalde omstandigheden op een goede
manier zou kunnen gebruiken, en grote
en wrede machtsmiddelen, die voor de
handhaving der gerechtigheid te enen
male ondeugdelijk zijn (dr. B. J. Brou
wer).
Bedoeld worden de abc-wapens en de
radiologische wapens in opbouw, die al
les vernietigen wat met gerechtigheid te
maken heeft. Het aanmaken van of drei
gen hiermee is niet alleen zondig, maar
door en door duivels. Demonisch is im
mers de wil tot algehele vernietiging van
Gods goede aarde en van allen (prof.
Verkuyl).
Enkele saillante opmerkingen uit de
beantwoording van de „standaard"-vra-
gen. In de bezwaren tegen het Vredesbe
raad' gaat men telkens uit van onjuiste
dilemma's. Zo ook, als men zegt: wie de
moderne oorlog verwerpt, kan Ggd niet
meer danken voor de bevrijding van
1945. We kunnen dat wèl, al blijft het
een danken met vrees en beven. Maar
onze dankbaarheid jegens God en ons
diep respect voor de bevrijders (ook de
Russen) behoeft niet in te houden, dat
wij de gehele strategie van de geallieer-
ning te komen. Alle kerken uit
dit kerkverband dienen discus
sie en actie te stimuleren. Voor
al met het oog hierop is de
brochure Meegenomen voor
de Vrede" 1geschreven.
den voor onze rekening nemen (dr. O.
Jager).
Over geestelijk in plaats van wapen-
verzet: Het bezetten van een land (Tsje-
choslowakije bijv.) dat geestelijk weer
baar is, vooral wanneer het getraind is
in de hiermee gepaard gaande strijdme-
thoden, blijkt een hachelijke zaak te
zijn. Wat zou er gebeurd zijn als Neder
land in 1940-1945 zich solidair had ver
klaard met de Joden door, om te begin
nen, samen met hen de Jodenster te
gaan dragen zoals toen door sommigen is
gedaan, en ook verder in deze geest
voort te gaan? (dr. J. J. Verdonk).
Onderschat het Vredesberaad dan niet
het gevaar van het communistisch stre
ven naar wereldoverheersing? Men
kan niet praten over „het" communisme.
Er bestaat kennelijk een communisme in
soorten en maten. Maar afgezien daar
van, moeten we niet erg hebben in geva
ren die onze wereld afschuwelijker be
dreigen, dan een communistische dicta
tuur? De afstand tussen de welvarende
en arme wereld groeit. En het onrecht
dat daarachter zit. wordt alleen maar
machtiger. Is dat niet een uitermate ge-
vaarlijke bedreiging voor heel onze we
reld? (drs. A. Schippers).
Trouwens, communistische wereldover
heersing kan onmogelijk met afgo
dische wapens worden tegengegaan. Het
kan slechts, indien het Westen zijn hoog
geroemde „waarden" inderdaad waar
maakt. De zwakte van het Westen is niet,
dat het ooit nog eens militair inferieur
zou kunnen worden, maar dat het de
moed niet opbrengt om op niet-mili
tair gebied zichtbaar superieur te wor
den (ds. Schuman).
Hoe ziet de constatering „wij leven
nog in vrijheid dank zij het NAVO-
atoomzwaard" eruit als ik het bewust
„voor Gods aangezicht", dus in gebeds
vorm zet? Ik ga er van uit, dat de
bidder de feiten kent: doordat honderden
miljoenen mensen en zelfs ongeborenen
dag en nacht onder schot gehouden wor
den, zag de vijand er van af om ons
>nder de voet te lopen. Zijn gebed kan
iu deze vorm aannemen:
„Here, God van de NAVO, wij danken
J, dat U ons dit zwaard als een goed
instrument gegeven hebt. Door Brosio,
Uw secretaris-generaal"
of:
„Heer. wij danken U, dat U in Uw
geduld dit verschrikkelijk middel toch
nog gebruikt hebt om onze vrijheid te
bewaren"
of:
„Wij danken U, dal U ons nog niet
vergolden hebt naar deze grote zonde.
Maar wij vrezen Uw toorn, indien wij
ons verharden. Erbarm U onzer"
Tussen deze uitersten van blasfemie en
verootmoediging zullen we moeten kie
zen. De leden van het Vredesberaad we
ten zich, bij onderlinge verschillen, één in
het laatste gebed (ds. F. Joziasse).
Tenslotte nog een opmerking uit de
beantwoording van de vraag: Wat is het
realistisch alternatief van het Vredesbe
raad? Drs. H. R. Stroes zegt daar kort en
bondig op: Iedereen kan weten dat er
zo'n alternatief niet is. Voor geen enkele
christen mag echter het probleem van de
realistische alternatieven, hoe benau
wend ook, beslissend zijn. De kernvraag
is: wat Jezus de Messias van ons ver
wacht in deze tijd. Of het „realistisch" is
of niet. Wc moeten niet eerder over al
ternatieven spreken dan nadat hierop,
voor Zijn aangezicht, een antwoord is
gegeven.
TON v. d. HAMMEN
1) Meegenomen voor de vrede. Een nadere
verantwoording van het Gereformeerd Vredesbe
raad. Onder redactie van ds. N. A. Schuman, drs.
A. Schippers en prof. dr J. Verkuyl. Verschijnt
binnenkort als paperback bij Kok, Kampen [f 7.90).
Ds. P. J. O. de Bruijne. die
jaren achtereen de dagelijkse
korte meditaties in het dag
blad Trouw schreef, heeft als
predikant de ..mensen achter
af beschouwd*'.
In het boekje Terzake
met de Trouw-domi-
nee schrijft hij over de ge
loofshelden en -heldinnen, die
hij in zijn gemeenten ont
moette. Nou ja, helden? Ds.
De Bruijne tekent de mens.
die weet waar hij het moet
vinden. Hij beschrijft het ge-
meentelid, wiens herder hij
zich voelt en met wie hij zich
vaak vereenzelvigt.
Daar is ook de altijd sla
pende kerkganger, en de
schrijver laat de wanhoop
van de man op de kansel
merken.
De verhalen gaan over ouder
wetse vrome lieden met een on
voorstelbaar geloof, om jaloers
op te zijn. Maar deze mensen
zijn in hun denken niet ouder
wets en geven blijk van opvat
tingen, die altijd modern blij
ven. Dat is het sprekende in
deze verhalen.
De predikant laat een
rustende medicus zeggen: „We
onderschatten de kracht van
het gebed en van de genezende
genade. Als ik het nog eens
over mocht doen, zou ik in elk
David Frost heeft besloten op z'n 32ste met pensioen te gaan. Daar
voor werkt hij dan ook twintig uur per dag, verzorgt drie tv-programma's
per week waarover iedereen praat, barst van de ideeën en heeft nu ook
een boek geschreven. In DE ENGELSEN (Uitgave In den Toren, Baarn,
167 blz., f9,90) neemt hij alles wat Engels is of heet met een flinke dosis
zelfspot onder de loep: het snobisme, de tradities, het superioriteitsgevoel,
het parlement en de overheid, de 6port, en noem maar op. Het is geen
wonder dat elke conventionele Brit David Frost als een nationaal gevaar
beschouwt.
De schatrijke Frost (hij heeft bijvoorbeeld telefoon aan boord van zijn
gouden Mercedes en kleurentelevisie in alle kamers ook de badkamer
van zijn kapitale villa) windt er geen doekjes om. Van hem was er
trouwens niets anders te verwachten. Toch „verraadt" Frost zich hier en
daar als rechtgeaarde Brit door op een wat verzoenlijke en milde manier
zijn landgenoten te „pakken". De Engelsen (samen met zijn vriend Anthony
Jay geschreven) is desondanks even spits, onthullend en schuimend als
Frosts tv-uitzendingen. We laten hem dan ook graag aan het woord:
Over het parlement: „Het is zo
op het oog verrassend dat een der
gelijke instelling nog in staat is zon
der dienstplicht leden te recrute-
tiende; en bracht In de negentiende
Afrika de beschaving. De enige uit
daging die de Engelsman in de
„Engeland is ook trots op zijn
uitvoerrecord. Het exporteert waar
schijnlijk meer wetenschapsmensen
en artsen dan enig ander land ter
wereld. Meer en meer mensen ko
men naar Engelands musea om te
kijken waar "s werelds beroemdste
schilderijen hingen."
Vooral de EEG is een dank
baar onderwerp: „Buitenlanders zijn
gewoon niet goecf genoeg voor ons.
ofschoon we er natuurlijk begrip
voor moeten hebben dat zij het niet
kunnen helpen. Zoals de conserva
tieve politicus John Hay tijdens een
openbare discussie over het EEG-
vraagstuk tegen iemand zei die het
over „moffen" en „fransozen" had:
Wij moeten als natie niet schimpen
op anderen die misschien niet de
zelfde kansen hebben gehad als
wij."
„In de zestiende eeuw verken
de hij de Stille Zuidzee; in de ze
ventiende dreef hij handel op Indië;
koloniseerde Amerika in de acht- David Frost
twintigste eeuw nog rest. is het
continent."
„Natuurlijk zouden de Engelsen
er geen bezwaar tegen hebben om
deel uit te maken van een breder,
verenigd Europa, maar staat het niet
als een paal, zelfs een buitenlandse
paal. boven water dat de Engelsen
onvermijdelijk aan het hoofd van die
groep zouden staan?"
„Het getuigt In hoge mate van
de gulhartige toegeeflijkheid en het
aangeboren gezonde verstand van
de Engelsen dat we, ondanks al de
erkende tekortkomingen van de Eu
ropeanen. nog steeds bereid waren
ons tot aansluiting bij hun armzalige
clubje te verwaardigen."
Terloops doet het duo Frost/
Jay ook een oplossing van het
jeugdprobleem aan de hand: „Ver
hoging van de leerplichtige leeftijd
tot achtenveertig. Dat zal iedereen
tevreden stellen. Het zal de scha
vuiten van de ondeugd afhouden, de
politici genoegen doen, en prachtig
in het huidige systeem passen om
dat het toch steeds duidelijker
wordt dat voor wie het onderwijs
dan ook bestemd moge zijn, het op
het ogenblik zeker niet voor kinde
ren is."
„Het kaartspel is In Engeland
altijd populair geweest, het schaak
spel niet om de eenvoudige re
den dat je als je bij het kaarten
verliest altijd kunt zeggen dat je
zulke rotkaarten hebt gekregen."
■X- Het leven verandert, zelfs in
Engeland, maar het verandert ge
leidelijk en stoort zich daarbij niet
aan politici. Diepvriesgroente en
braadkippetjes hebben waarschijn
lijk ons leven grondiger beroerd dan
alle na-oorlogse ministers bij el
kaar."
geval meer bidden. De mensen
bidden elke dag voor hun bo
terham. maar is een pilletje, dat
ze moeten slikken, minder be
langrijk?"
En even later: „Dat lied van
die opwekkingssamenkomsten
zing ik van harte mee; ook als
Ik denk aan de moderne thera
pie: „Daar zijn geen grenzen
aan Jezus' Macht voor elk, die
wondren van Hem verwacht..."
Zo zijn de mensen, die achter
af worden beschouwd. Er zijn
veel grootvaders bij. Maar het
gaat niet in de trant van „Zo
Opa, weer lekker genieten van
het zonnetje?" Want dat is
„dom naar beneden duwen en
buiten het leven zetten." Ver
wacht geen puntige verhalen
van ds. De Bruijne, maar ge
voegelijke en getuigende vertel
lingen van een emeritus-predi
kant die terugziet op een geze
gend herderlijk leven, vol geloof
en humor.
De dominee blikte terug en
beschouwde eigenlijk ook zich
zelf als pastor van 1928 tot 1968.
(Uitgave Semper Agendo, Apel
doorn. 77 bldz. 4.90)
BERT DE JONG
BIJLAGE VAN
HET .KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
