DR. L. DE JONG DOOK IN
GEHEIME ARCHIEVEN
Angst voor nieuwe
lasten
op
auto s
«SU*
OORLOG EN VREDE" MET
VEEL RUSSISCH GEDULD
UITGAVE IN 1980 ROND
Eerste deel verschenen
van oorlogsgeschiedenis
Verontrusten in omroep
lopen te lioop
CNV wil regeling
niet-verzekerde
bejaarden
HET KONINKRIJK
DER NEDERLANDEN
IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG
bestel-
biljet
Canada wil
erkenning
Rood-China
Verbazingwekkend schouwspel
5
DINSDAG 11 FEBRUARI 1969
(Van onze speciale verslaggever)
DEN HAAG Onder de titel Voorspel is vandaag het eerste deel verschenen van de ge
schiedenis van het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. De auteur
is dr. L. de Jong, directeur van het in Amsterdam gevestigde Rijksinstituut voor Oorlogs
documentatie, die in 1955 van de toenmalige minister van onderwijs, kunsten en weten
schappen opdracht kreeg dit volumineuze geschiedwerk te schrijven.
Fiscale druk op bedrijfsivagens
UTRECHT Het CNV pleit deze
week in „De Gids" voor een tijdelijke
regeling voor bejaarden, die op het
ogenblik juist niet in de bejaardenver
zekering vallen. Het CNV is van me
ning, dat deze groep te zwaar belast
is.
Het gaat om bejaarden, die niet val
len in de bejaardenverzekering omdat
hun inkomen hoger is dan 7016 gul
den per jaar. Bij een inkomen vlak
boven deze grens komt de premie van
bijna duizend gulden (voor een echt
paar) neer op 14 procent van hun
inkomen.
Voor de verplichte ziekenfondsver
zekering bedraagt de premie op het
ogenblik 7,5 procent met een
Ynaximum van ƒ73,40 per maand,
voor de bejaardenverzekering va
rieert de premie al naar gelang het
inkomen van 5,4 tot 8,1 procent. Het
CNV voegt hieraan toe, dat de premie
voor de vrijwillige verzekering be
halve voor de bejaarden met een in
komen boven dé ƒ7016 ook ondraag
lijk hoog wordt voor de jongeren, die
geen werknemer zijn en voor de zelf
standigen, die ongeveer 7000 verdie
nen.
Voorspel behandelt de periode
tussen de twee wereldoorlogen.
Het tweede deel, dat Neutraal
heet en dat op 18 november a.s.
op de markt zal komen, heeft
voornamelijk de mobilisatietijd
tot onderwerp. Het derde deel
(Mei '40) zal in april 1970 ver
schijnen.
Het gehele werk, dat uit acht of
negen delen gaat bestaan, zal
omstreeks 1980 gereed kunnen zijn.
Achtereenvolgens zullen worden be
handeld: de bezettingstijd, het beleid
van de (Londense) regering, de lotge
vallen van de Nederlandse koopvaar
dij, Suriname en de Nederlandse An
tillen, de geschiedenis van het toen
malige Nederlands Indië tot aan de
aanval van Japan, de aanval van Ja
pan en de Japanse bezetting. In het
slotdeel, dat Naspel heet, komt een
deel van de naoorlogse geschiedenis
van Nederland aan de orde.
Twee edities
De serie verschijnt in twee uitvoe
ringen. De wetenschappelijke versie
(eerste oplaag: 3000 exemplaren;
prijs: ƒ41,behelst voetnoten op
bijna elke pagina (in totaal 722!),
waarin het bronnenmateriaal wordt
vermeld, zomede een uitgebreid re
gister.
In de populaire versie (eerste op
laag: 50.000 exemplaren; prijs:
17,50) komen geen onvertaalde cita
ten voor, zulks naar aanleiding van
opmerkingen van lezers van het in
150.000 exemplaren verspreide, twee
delige werk De Ondergang (geschie
denis van de jodenvervolgingen) van
de hand van dr. J. Presser.
(Van onze radio- en t.v.-redactie)
HILVERSUM De groep van vijf
tien omroepmedewerkers en (progres
sieve) geïnteresseerden die voor gis-
teravond ccn vergadering hadden uit-
1 geschreven voor allen die verontrust
Zijn over de nieuwe omroepwet raak
te letterlijk en figuurlijk in de knel
door de opkomst van honderden col
lega's en belangstellenden.
De zaal was veel te klein en men
moest over spiegelgladde wegen om
de vier resoluties die de groep al
vast had opgesteld, na luttele discus
sie aangenomen te krijgen.
De vergadering had in een dik uur
beslecht kunnen zijn, als het gehuur
de zaaltje tweemaal zo groot was ge
weest. Tot kwart voor negen hield
men zich bezig met het binnendrin-
gen der menigte (onder wie promi
nenten van alle omroepen) die ten
slotte alle paden met op de grond
zitten verstopte, achterin stijf opeen
gepakt stond en verder in de gang
o existeerde.
Intussen werd er druk gebeld naar
studio's om een lege kantine, die ten
slotte bij de VARA werd gevonden.
a Voorzitter M. Huibregts, één van de
KRO-geestelijken die zich onpartijdig
hield en daarom als zakelijk leider
van de bijeenkomst was uitgenodigd,
was toen juist in arrenmoede maar
met zijn inleiding begonnen. Toch
H brak men nu maar op.
Deze volksverhuizing kostte weer
tijd, zodat pas om kwart voor tien
de vergadering op gang kwam. Want
zelfs de VARA-kantine, groot en
nieuw, leverde niet genoeg stoelen
op.
Resoluties
Vergadertechniek bleek niet een
van de grotste bekwaamheden van
pater Huibrechts te zijn, maar de j
aanwezigen hadden ook niet bar veel i
In te brengen. Aangevoerde amende
menten op de resoluties vielen als
rijpe pruimen van de boom en zo de
monstreerden men zijn verontruste
gevoelens in het aanvaarden van de
oorspronkelijke teksten, die wij reeds
publiceerden.
Belangrijkste punten: afwijzing van
de omroepwet, die door koppeling van
het ledenbestand aan abonnementen
tal uitgeverijen in staat kan stellen
grote invloed te krijgen op het ont
staan en de groei van omroepvereni
gingen;
de noodzaak tot het bestuderen van
een regeling, die in de omroep een
waarborg schept voor het tot uiting
komen van de verscheidenheid in het I
Nederlandse volk;
•n het oprichten van een studie- j
groep die zal nagaan hoe een wils- i
uitdrukking van het luister- en kijk-
publiek aangaande die verscheiden-
held kan worden geregistreerd.
Ter vergadering werd nog een nieu
ws vierde resolutie zonder discussie I
aangenomen, waarin een dringend ver
zoek wordt gericht tot de vaste CRM-
commissie van de Tweede Kamer om
binnen een maand een hearing te la
ten houden, waarbij elke geïnteres
seerde omroepmedewerker in de ge
legenheid moet worden gesteld aan
wezig te zijn.
Twee later ter vergadering geko
men Kamerleden, de heren De Voogd
(soc.) en Visser (D'66) zegden toe, dit
verzoek in de Kamer te steunen.
het eerste volledige
volstrekt openhartige en
onthullende relaas over
onze vooroorlogse
geschiedenis
Dr. L. de Jong:
deel 1 VOORSPEL
Iƒ,7.50
Prof. De Jong, welbekend van zijn
televisieserie over de bezetting, is
zijn moeizame studie begonnen met
het lezen van het verslag der parle
mentaire enquêtecommissie over net
regeringsbeleid in de Tweede We
reldoorlog. Deze commissie begon
haar werkzaamheden op 17 februari
1948 en hield op 17 juli 1956 het
laatste verhoor.
De auteur heeft becijferd dat het
verslag der commissie ongeveer
30.000 normale boekpagina's groot is.
Hij meent dat hij de enige Nederlan
der is en blijven zal, die alle boekde
len woord voor woord bestudeerd
heeft.
Onderzoek
Met alle waardering voor het vele,
dat de commissie heeft gepresteerd,
is dr. De Jong tot de conclusie geko
men dat er op heel veel punten geen
onderzoek, of onvolledig onderzoek is
geweest.
„Iedereen, die voor de commissie
moest verschijnen om onder ede ge
hoord te worden, wist dat zijn woor
den zwart op wit in druk zouden
verschijnen. Zoiets leidt niet tot
openhartig spreken. Daarnaast is de
rol, die koningin Wilhelmina in de
gebeurtenissen heeft gespeeld, buiten
het onderzoek gehouden."
Door direct en persoonlijk contact
heeft de auteur veel diepere onder
zoekingen kunnen verrichten. Hij
heeft o.m. met alle nog in leven zijn
de leden van toenmalige kabinetten
gesproken en is in 1956 tot* drie keer
toe in de gelegenheid geweest open
hartige gesprekken te voeren met
prinses Wilhelmina.
Daarnaast heeft hij kennis geno
men van datgene wat in circa 1500
publikaties bijeen is gebracht.
Dr. De Jong deelde mee dat hem
van alle zijden de meest volledige
vrijheid wordt gelaten. Dit is zijns
inziens ook de enige voorwaarde,
waarop dit omvattende werk kan
worden verricht.
Hij heeft o.m. toegang tot bewaard
gebleven notulen en stukken van de
ministerraad, tot alle documenten
van het Kabinet der Koningin en tot
geheime rapporten van de vooroor
logse geheime centrale inlichtingen
dienst.
Geheime dienst
Deze laatste dienst is buiten voor
kennis van de Staten-Generaal opge
richt kort na de revolutiepoging van
Troelstra in november 1918. Alle rap
porten werden na de Duitse inval
vernietigd met uitzondering varn écn
stel. Dit werd op deskundige wijze in
de grond verstopt en kon na de oor
log onbeschadigd worden opgediept.
De altijd geheel buiten de publici
teit gebleven zijnde „voorloper van
j de BVD" had tot taak zo zorgvuldig
mogelijk na te gaan wat er in „links"
Nederland, met inbegrip van de
SDAP en het NW, geschiedde.
De dienst had contact met de Com
missarissen der Koningin, de procu
reurs-generaal, de politie in ruim
honderd gemeenten, de Rijksveld-
wacht, de werkgeversorganisaties, de
confessionele vakbeweging, de Bij
zondere Vrijwillige Landstorm, de
burgerwachten en de Nederlandse
consulaten in het buitenland. Nader
hand strekten de observaties zich ook
uit tot fascistische en nationaal-soci-
alistische organisaties.
Met de hand
Zijn tekst schrijft de auteur met de
hand. Er worden vervolgens gesten
cilde kopieën van gemaakt, die wor
den voorgelegd aan het bestuur van
het Rijksinstituut, aan drie we
tenschappelijke adviseurs, aan alle
leden van de wetenschappelijke staf
van het instituut, aan de hoofden der
secties krijgsgeschiedenis van mari
ne, land- en luchtmacht, en aan en
kele tot oordelen bevoegde bui
tenstaanders.
Op de ontwerp-tekst van
„Voorspel" heeft dr. De Jong zo'n
drieduizend kritische opmerkingen
ontvangen. Over de meest principiële
ervan heeft hij overleg gepleegd met
het bestuur en de wetenschappelijke
adviseurs.
De auteur merkte nog op dat alle
geschiedbeschrijving subjectief is.
Hij herinnerde in dezen aan de woor
den van prof. Geyl: „Historie is
discussie zonder einde". Hij hoopte
dat het geschiedwerk aanleiding zal
geven tot hernieuwde discussies met
nieuwe gegevens.
Ilachelijk
In zijn voorwoord zegt dr. De Jong
dat hij het schrijven van Voorspel
een moeilijke en hachelijke taak
vond, omdat de periode tussen de
twee wereldoorlogen in ons land nog
maar nauwelijks object is geweest
van wetenschappelijk onderzoek. Hij
had er eigenlijk nog een jaar of
twintig op moeten studeren voordat
hij de pen ter hand nam, maar hier
voor ontbrak nu eenmaal de tijd.
In het eerste deel van Het Konink
rijk der Nederlanden in de Tweede
Wereldoorlog geeft de auteur in de
eerste plaats een schets van het ge
heel der politieke, economische, soci
ale en militaire factoren, die stuk
voor stuk en tezamen de achterstan-
grond vormen „voor het bewogen re
laas, dat nog in volgende delen te
ontvouwen valt".
Hij deelt voorts mee dat hij enkele
belangrijke aspecten van het culture
le leven, de kunsten en de we
tenschappen bijvoorbeeld, geheel ter
zijde heeft gelaten, omdat zijn speci
alistische kennis van deze onderwer
pen te gering was.
Verantwoordelijk
De staatkundige verantwoordelijk
heid voor de verschijning van de se
rie (een gezamenlijke uitgave van de
Staatsdrukkerij en Martinus Nijhoff)
Dr. L. de Jong
ligt bij de minister die daartoe mach
tiging verleende. Dr. De Jong zegt
aan die verantwoordelijkheid niet te
willen tornen en evenmin aan de
waarde der bemoeienissen, die ande
ren met de door hem geschreven
tekst hebben gehad, wanneer hij er
van getuigt zich als auteur verant
woordelijk te beschouwen voor het
geen nu wereldkundig wordt ge
maakt.
Hij heeft geen enkel falen met
de mantel der liefde willen be
dekken. Hij had en heeft slechts
de behoefte alles op te nemen
wat hem historisch relevant
lijkt.
Serieuze geschiedschrijving,
aldus dr. De Jong in zijn voor
woord van Voorspel, is zonder
volstrekte openheid, zonder poli
tieke en geestelijke vrijheid,
ondenkbaar.
MORGEN: MUSSERT, EEN TYPISCH
NEDERLANDSE KLEINBURGER
DEN HAAG De tienduizenden
bedrijven die vracht- en bestelwa
gens gebruiken, zijn zeer beducht
voor een verhoging van de fiscale
druk op het gebruik van hun ver
voermiddel. Dit blijkt uit de vele
klachten die de Algemene Verla
ders- en Eigen Vervoerders Organi
satie ontvangt.
Vooral in het midden- en klein
bedrijf, waarin men veel met speci
fiek bestelwerk en dienstverlening
te maken heeft dat door lichte
vracht- of bestelauto's wordt ver-
richt, is men zeer ontstemd over
de manier waarop hun onmisbare
auto's fiscaal worden klemgei-eden.
Van elke honderd gulden ge
bruikskosten bij de lichte vracht
en bestelwagens gaat nu al twintig
tot dertig gulden naar de fiscus
in de vorm van motorrijtuigenbe
lasting en accyns op motorbrand
stof en smeermiddelen, zo heeft de
EVO uitgerekend. In vijf jaar is het
niveau van de verkeersbelastingen
met niet minder dan 45 procent
gestegen.
Een nieuwe verzwaring van de
lasten op bedrijfsauto's wordt, tegen
de achtergrond van vaak deze
maanden al sterk stijgende interne
kosten, door vele bedrijven met
vrees tegemoet gezien.
De EVO maakte de volgende kos
tenberekening voor een bedrijfs
auto van één ton, die per jaar
25.000 kilometer rijdt: per gulden
25 cent naar motorrijtuigenbelastin
gen en accijns, 22 cent onderhoud
en reparatie, 21 cent rente en af
schrijving, 13 cent verzekering all-
risks, 12 cent brandstof en olie excl.
accijns en 7 cent stalling en di
versen.
OTTAWA Canada wil diploma
tieke betrekkingen aanknopen met
Rood-China. Dit heeft de minister
van buitenlandse zaken Mitchell
Sharp gisteren verklaard. Hij zei, dat
de Canadese ambassade in Stockholm
opdracht had gekregen de Chinese
ambassade in die stad te benaderen
met een voorstel tot het voeren van
besprekingen over de betrekkingen
tussen Canada en China.
BELGRADO Zuidslavië zal niet
deelnemen aan de communistische
topconferentie, die mei in Moskou
wordt gehouden. De Zuidslavische
premier Mika Spiljak heeft dat de
Hongaarse regering meegedeeld. Op
de conferentie zullen praktisch alle
communistische partijen van de we
reld vertegenwoordigd zijn.
Interviews
"DEHANDELING in de Veiligheids-
raad van de Jordaanse klacht
tegen Israël is opgeschort, maar de
spanningen in het Nabije Oosten
blijven toenemen.
Het aanbod van premier Esjkol van
Israël, overal en op elk tijdstip te
onderhandelen met president Nasser
van Egypte, is niet goed overgeko
men.
Oorzaak is vooral Esjkols medede
ling, dat Israël nooit afstand zal doen
van Jeruzalem en de Syrische heu
vels.
De Arabische landen en hun mede
standers beschuldigen Israël nu, dat
het zich niet wil houden aan de
vredesregeling van de Veiligheids
raad.
In Israël zelf echter neemt men
Esjkol kwalijk, dat hij blijkbaar be
reid is het grootste deel van de be
zette Arabische gebieden terug te
geven.
Het ziet er zelfs naar uit, dat Esjkols
kabinet in grote moeilijkheden zal
komen, als zijn basis in het parlement
nog meer versmalt.
De jongste ontwikkelingen laten zien.
hoe moeilijk het afleggen is van ver
klaringen over het conflict.
Esjkol deed zijn mededelingen aan
het Amerikaanse weekblad News
week, dat een week eerder .een ge
sprek met president Nasser had
weergegeven.
Beide interviews hebben geleld tot
verharding van de standpunten. Geen
van beide leverden zij bijdragen tot
een oplossing.
Grote openheid is een groot goed in
een democratische samenleving. Dat
geldt ook voor Israël en de Arabische
landen.
Er zijn echter omstandigheden die de
beslotenheid van de conferentiekamer
behoeven, wil er kans op een rege
ling bestaan.
De grote mogendheden zullen de
mogelijkheid hiertoe moeten schep
pen, om er vervolgens ook onver
wijld gebruik van te maken.
AKKOORD CAO
TUINBOUW
UTRECHT Er is overeenstem
ming bereikt over de nieuwe cao voor
de tuinbouw. De lonen zullen met
negen gulden per week stijgen (6,2
procent), de arbeidstijd zal per jaar
met 65 uren worden verminderd. On
der de arbeidsovereenkomst vallen
15.000 werknemers.
DEN HAAG Natasja Rosto-
wa had, toen we haar het laatst
in de bioscoop achterlieten haar
hart verloren aan de losbol Ana-
tole, hoewel zij haar ernstige, in
zichzelf gekeerde, enigszins
hardvochtige Andrej Bolkonsky
onder ede beloofd had een jaar
lang op hem te wachten, maar
Natasja kon in de frivole wereld
van de Petersburgse society haar
belofte niet gestand doen en
stortte zich halsoverkop in het
ongeluk. Slechts door de trouw
hartige Pierre Bezoechow kwam
er toch nog iets van haar te
recht.
Nu in het vervolg van de mam-
moetproduktie van Sergei Bon-
dartsjoeks verfilming van Leo
Tolstoi's meesterwerk „Oorlog en
Vrede" vatten we de draad weer op
en maken ons gereed de troepen van
Napoleon in het eindeloze Rusland
een warm onthaal te geven.
We beginnen met het einde van de
waardeloze en seniele legercomman
dant Barclay de Tolly, die alleen
maar retireert. De Fransen zijn al
voorbij Witebsk en Smolensk, maar
gelukkig komt generaal Koetoesow,
de kozak met het halve oog, die de
Fransen tot strijd uitlokt in de vlakte
van Borodino. Een enorme veldslag
barst los en zoveel soldaten, paarden
en kanonnen, bommen en granaten
heeft men nog nimmer op enig wit
doek ter wereld gezien.
Bondartsjoek ziet kans weer een
enorme veldslag in beeld te brengen.
VELDSLAG
De vijandelijke legers decimeren el
kaar. De Fransen trekken op, de Rus
sen houden stand en ieder denkt, dat
hij gewonnen heeft. Hoewel de weg
naar Moskou open ligt zal het later
Na de slag van Borodino trekken de
Russische troepen door dè\ eindeloze
sneeuwvlakten.
ondergetekende,
EUROPA-BOEKHANDEL
Nieuwe Binnenweg 220222
Rotterdam - Tel.: 236690 237763
.ex dr. L. de Jong - Het Koninkrijk
der Nederlanden in de 2e wereld
oorlog - Deel I - Voorspel A 17.50.
Levering onmiddellijk bij verschijning.
De prijs wordt voor ieder deel afzon
derlijk vastgesteld.
Wenst tevens
genoteerd te wor
den voor de vol
gende delen (hok-
rwart maken
Datum
|^mdien gewenst).
blijken, dat Napoleon bij Borodino
zijn nederlaag geleden heeft; van de
toen geslagen wonden heeft zijn le
ger zich nimmer meer kunnen
herstellen.
De dappere Andrej Bolkonsky
wordt zwaar gewond en sterft in een
witte kamer in een herberg in de
armen van zijn daar teruggevonden
Natasja Rostowa, een prachtig
ontroerend moment in deze laaiende,
monumentale film.
Het is Pierre Bezoechow (de rol
van Sergei Bondartsjoek zelf) die
overal opduikt. Met deftige hoge
hoed en al flaneert hij op het slag
veld van Borodino en later is hij
weer in Moskou present, waar Koe
toesow de Fransen als een rat in de
val heeft. Enorm is de brand ver
filmd, die een einde maakt aan de
Gloire Frangaise op Russische bodem.
TERUG
In eindeloze rij sjokken de Fransen
over de besneeuwde Russische velden
terug naar het adelaarsnest aan Seine
en Rhóne. De troepen van Koe
toesow, op hun felle paardjes vallen
voortdurend aan. Het is een trieste
afgang van wat eens een glorieuze
armee was.
Gedachtendie werkelijk grote
gevolgen hebben zijn altijd een
voudig. Het is mijn gedachte dat in
een geval waarin slechte mensen
samenwerken en een macht vor
men. de goede mensen alleen maar
hetzelfde behoeven te doen. Zo
eenvoudig is de zaak."
Ja, en nu maar uitzoeken wie „de
goeden" zijn en wie „de slechten".
Het is zo eenvoudig als het ei van
Columbus, de kunst is echter eerst
een ei te hebben en dat is soms een
totaal onmogelijke zaak.
KWALITEIT
Zo'n uitspraak van Tolstoi is de
wijsheid van een onnozelaard. Afge
zien van de moeilijkheid om de goe
den van de slechten te scheiden is de
Russische veldtocht in concreto ge
wonnen door de generaals Honger,
Uitputting en Winter en die gene
raals staan heus niet altijd aan de
kant van de goeden. Ze zijn gene
raals en als zodanig jenseits von Gut
und Böse.
Niettemin zullen degenen, die het
eerste deel van „Oorlog en Vrede"
hebben gezien, ook dit tweede deel
wel willen aanschouwen. Zij weten
van tevoren al wat ze te zien krijgen,
want nieuwe aspecten doen zich niet
voor.
Oorlog en Vrede van Sergei Bon
dartsjoek is van a tot z, van het
eerste tot en met het slot van het
tweede deel, een goedgemaakte, gi
gantische film op kwaliteitsniveau.
Ev. Grolle
