Brand vernielde het stadhuis
LEZERS SCHRIJVEN:
NZH-chauffeurs gaan
13 februari staken
12 februari 40 jaar geleden
De kerk, oude of
nieuwe mentaliteit
Ambtenaar duikt akten
na in ijskoud water
Geen „grof vuil"
J ongerenparlemenl
aanvaardt motie
Eredoctoraat prof. Jansen
NIEUWE LEIDSE COURANT
3
ZATERDAG 8 FEBRUARI 196?
LEIDEN Leiden door een ramp getroffen
Ziedaar de eerste gedachtedie ons hedennacht aan
greeptoen ons de mededeeling gewerd, dat het oude
trotsche stadhuis door brand werd vernield. Een ril
ling doorliep onze ledenniet zoozeer door de gedach
tedat deze brand nu juist iveer moest uitbreken in een
barren winter, nu alles en ieder bezwijkt nagenoeg van
de fellestriemende koudeneen'f was niet die ge
dachte. doch de wetenschapdat hier in wellicht en
kele uren tijds werd vernield wat de roem van de al
oude Sleutelstad was
Aldus de aanhef van een emo
tioneel verslag van de stadhuis
brand in Leiden in de krant van
dinsdag 12 februari 1929, gesteld
in een wat bloemrijker taal dan wij
gewend zijn. Woensdag is het
veertig jaar geleden, dat deze
brand, die in het hele land de ge
moederen in beweging bracht, het
stadhuis in as legde.
Het was me ook de winter wel in
«tie februarimaand van 1929, zoals
vele ouderen zich nog wel zullen
herinneren. De jubileum-bloemen
tentoonstelling te Lisse, die pech
kreeg met de verwarming, stond
die morgen stijf bevroren en voor
de schaatsliefhebbers was het wat
je noemt „een ouderwets wintertje".
Maar dat had ook tot gevolg, dat
het blussingswerk werd bemoei
lijkt door die strenge vorst. Het
bluswater bevroor bijna al toen het
de straalpijp verliet, maar het to
verde tegelijkertijd de zwart
geblakerde ruïne van het stadhuis
om tot een wit „sprookjespaleis".
De foto's van deze bezienswaardig
heid vulden de kranten van die
dagen.
Nachtwacht
Af AAR laten wij de verslaggever
uit die dagen weer even aan
het woord:
„Als wij hier maar zoo zonder
meer neerschrijven de groote
vraag: hoe de brand ontstaan, dan
mogen we er aanstonds aan toe
voegen, dat het moeilijk is on
middellijk de juiste oorzaak te
noemen. Laten we trachten een
getrouw relaas te geven van het
geen we bij onze komst op het
terrein van de brand hoorden.
Te omstreeks half vijf bemerkte
de agent van politie Van Pierik,
die de nachtwacht had en op ge
regelde tijden het geheele gebouw
controleert, bij zijn ronde door 't
gebouw, dat er in een kast op de
afdeeling Rekenkamer brand was
uitgebroken, vermoedelijk doordat
een balk boven een pijp van de
kachel was gaan schroeien. On
middellijk waarschuwde de man de
brandweer.
Daarop snelde hij terug het ge
bouw in om te trachten het vuur
te stuiten. Zulks bleek echter niet
meer mogelijk wijl het vuur reeds
dadelijk, mede door de droogte van
het hout, een enorme uitbreiding
had aangenomen en een verstik
kende rook verspreidde. De burge
meester, die evenals de brandweer
zeer spoedig na 't groot alarm aan
wezig was, vond den politieman
nagenoeg bewusteloos door den
rook en hij moest den man aan
den Eersten Hulpdienst overgeven".
Nadat groot alarm was gegeven,
was de brandweer spoedig ter
plaatse. Maar het vroor om en bij
15 graden. De spuiten raakten be
vroren en waren met de handen
niet te gebruiken. Motoren en kop
pelingen moesten worden verwarmd
en de slraalpijpen met spiritus
branders ontdooid of bij omwonen
den op de kachels warm worden
gemaakt.
Het bestrijden van de vuurhaar
den, waarvan zich de hevigste aan
de Vismarktzijde bevond, stond
onder leiding van burgemeester
Bakhuizen van den Brink en brand
weercommandant A. J. Verhoog. Al
spoedig moest om assistentie wor
den verzocht van de brandweren
der omliggende gemeenten en zelfs
van de Haagse. Deze laatste was als
eerste helper in de nood present.
„Inmiddels zette de brand zijn
slooperswerk voort met onverbidde
lijke kracht. Steeds voort sloop het
vuur, het eene gedeelte van het
fraaie gebouw na het andere in
laaien gloed zettend".
Klokkenspel
MAAR uit de reeds brandende
toren klonk nog het klokken
spel van kwart voor zes. Het zou
den de laatste tonen zijn die Hemo-
nys carillon over de daken zou
uitstrooien. Enkele minuten vóór
zes was het gedaan met de klok
van Heinrich van Trier uit 1572, de
klok uit 1880, gegoten door de
Amsterdamse klokkengieter Fremy
en het Hemony-klokkenspel.
„De tijd vloog voortWe hoor
den den klik-slag, zeven minuten
voor zes, toen was het gedaan
even later bezweek het trotsche
bouwwerk, dat de eeuwen had ge
trotseerd".
De vonkenregen wolkte zelfs over
de Witte Singel, waar brandende
stukken papier in het rond wer
velden. Aangrenzende gevels dreig
den ook een prooi van de vlammen
te worden en er bestond groot
gevaar voor de winkel van Schlat-
mann, nu „De Faam". Grote schade
werd ook toegebracht aan de zaak
van de firma Pierrot in de Maars-
mansteeg.
Maar om rond half negen kon
men zeggen, dat direct gevaar voor
uitbreiding was geweken. En om
negen uur stond er niets anders
meer overeind dan de gevels langs
de Breestraat.
De nablussing voorzover de
omstandigheden dat toelieten
duurde nog tot de namiddag van
de volgende dag. Maar toen bleek
ook overduidelijk „dat het geheele
stadhuis een prooi der vlammen
was geworden. Men hoopte nog de
kluis te kunnen behouden, doch
overigens zal er weinig van al wat
erin was terecht komen", verzucht
te de verslaggever. Later bleek
echter, dat de inhoud van de kluis,
zij het hier en daar wel wat ge
blakerd. de brand goed had door
staan.
Kunstwerken
BEHALVE het onherstelbare
verlies van het oude bouw
werk, viel ook de totale vernieti
ging van vele kunstwerken, die
het stadhuis herbergde, te be
treuren: de oude schilderijen uit de
kamer van B. en W., waaronder
een werk van Ferdinand Bol, de
kostbare wandtapijten, de lees
kamer met de beroemde gobelins
en de prachtige betimmering van
de Weeskamer.
De topgevels werden neergehaald
want de brandweercommandant
„achtte het onverantwoordelijk de
wankele gevels te laten staan en
hij verzocht daarom en verkreeg
van den burgemeester toestemming
tot het omtrekken der topgevels".
Twee kleinere gedeelten waren
spoedig gestreken, maar met het
hoge middenstuk boven de trap
had men moeite.
..Jammer genoegzo schreef de
verslaggever in 1929, „werd daarbij
de tot toen onbeschadigde trap van
het stadhuis ernstig beschadigd. Het
grootste deel van de leuninghet
bovenstuk op het bordes met de
twee leeuwen is door het neerval
lend gesteente weggeslagen, ivaar-
door deze trap, die wellicht als
monument bewaard had kunnen
worden, misschien onherstelbaar
beschadigd is
Holland. Prins Hendrik herhaalde
zijn bezoek donderdags, toen in ge
zelschap van koningin Wilhelmina.
In het Luxor-theater werd reeds
de avond van de brand een film
van de ramp vertoond. Deze film
is door de heer Ughes, directeur van
het theater, aan de gemeente ten
geschenke aangeboden. Vorig jaar
werd hij in De Lakenhal tijdens
een bijeenkomst nog eens gedraaid.
Veertig, dertig jaar geleden zou
een stukje als in uw blad van 31 ja
nuari j.l. (mening ds. Lamping) een
storm van protest hebben doen op
waaien. Met grote verwondering
bemerk je nu, dat slechts één per
soon, de heer Van Buuren, een pro
test woord laat horen. Het is een
goed protest, dat tot nadenken kan
oproepen. Ik hoop van harte, dat de
Hervormde gemeente zo wakker
blijft, dat zij zich haar laatste
spreekbuisje, de kerkeraad, niet laat
ontnemen en de kerk in een totale
Domlneeskerk opgaat.
Nodig is verandering van mentali
teit. Het staat met grote letters aan
gegeven. De jeugdpredikant is niet
te vinden in de pastorie, maar moet
gezocht worden onder de gemeente
leden. Akkoord! Dit is een opmer
king waarmee je het eens zou kun
nen zijn. Maar dan zou de keus moe
ten vallen op één van die bange,
kritische, gedropen theologen die al
weg zijn nog vóór ze een woord in
de Gemeente gesproken hebben.
Zo'n man zou in de wereld moeten
gaan staan om te getuigen. Ja wat
eigenlijk?
Mag ik. over mentaliteit gespro
ken, twee namen noemen? die van
Piet Mazurel en Abram van Borse-
len. Jeugdleiders uit de Gemeentele
den. Mannen die zich het Evangelie
van Jezus Christus niet schaamden,
die iets hadden van de glans die van
het aangezicht van Mozes afstraalde.
Zij geloofden dat God een levende
God was Die de ganse schepping
voortbracht door het woord Zijner
kracht, die God Zijn macht niet ont
namen door de erkenning van de
bevruchting der maagd Maria door
de Geest. Zij geloofden in de dwaas
heid van het Evangelie. Zij wisten
om zich heen te vergaderen honder
den jongeren die van hen de licht
stralen opvingen en daardoor ge
dreven zich op vele plaatsen in de
kerk hebben dienstbaar gemaakt.
Nog zijn er in de Gemeente vonken-
dragers van aanwezig.
Beiden zijn ze gestorven als on
nutte dienstknechten die het ver
keerd gedaan hacklen. Maar
waar is één zo'n man te vinden?
TER AAR „Waar is de fles,
dan zullen we je eerst van binnen
verwarmen", zei de gemeentesecre
taris, toen hij de heer F. van
Onzenoord in zijn pension opzocht
na diens duik in het Aarkanaal.
„Onmiddellijk ben ik er op af ge
gaan", zo vertelde de heer Robertz,
„toen ik van het ongeluk hoorde,
we hebben de stukken wat uit elkaar
gelegd om weer droog te krijgen.
Dat was me een toestand. Er mag
wel worden gewezen op de plichts
betrachting van deze ambtenaar. Ik
had me wel tweemaal bedacht voor
ik het koude water weer was inge
doken".
Burgemeester B. J. Hogenboom
had woensdagmiddag het huwelijk
gesloten tussen de heer T. Spoelstra
en mejuffrouw J. van Harten en de
heer Van Onzenoord had alle stuk
ken in zijn tas gedaan om ze naar
de gemeentesecretarie te brengen.
Onderweg leunde hij even op een
paaltje langs het Aarkanaal om zijn
tas te sluiten, maar het paaltje was
niet van beton en boog onder zijn
gewicht. Het gevolg daarvan was,
dat de ambtenaar met. al zijn spul
len in het Aarkanaal terecht kwam.
En tot overmaat van ramp dreef
Afbreken
TAR. J. KALFF. toenmalig direc
teur van 's Rijks Monumenten
zorg. was van mening, dat hel
overeind gebleven deel van de
gevel niet in stand kon worden
gehouden. Hij gaf het advies „de
gevel niet omver te halen, doch
voorzichtig af te breken, opdat de
verschillende ornamenten bewaard
konden blijven om later in een
museum op te stellen".
Andere deskundigen waren het
daarmee niet eens. Het zou „zeer
wel mogelijk zijn den gevel te be
houden en een nieuw gebouw
daarachter op te trekken. De dikke
muren, die voor een groot gedeelte
met ijs zijn bedekt, hebben nage
noeg niets geleden".
Maandag 10 februari
Museum Volkenkunde. 8 u.: drs. Gan
Tjiang Tek over ontwikkelingen in de
Chinese opera.
De Doelen, 8 u.: amateurfotografen.
Schouwburg, 8 u.: Centrum met „Cen
trum vermoordt pianiste".
Dienst apotheken
Geopend voor spoedeisende gevallen:
Apotheek Reijst, Steenstraat 35. tel. 20l3ii.
Apotheek R. van Breest Smallenburg te
Leiderdorp en Apotheek Voorschoten zijn
de gehele week geopend
De Oegstgeestse Apotheek is op zondag
9 februari gesloten van 8 uur tot 24 uur.
Doktersdienst
LEIDEN Komende week wordt,
volgens het jaarrooster, geen grof
huisvuil opgehaald.
een map met stukken een heel eind
van de kant in het water. De heer
Van Onzenoord bedacf\t zich niet
en sprong weer in het water om
deze map te halen.
Nadat men in het noodgemeente-
huis bericht had ontvangen wat er
was gebeurd, snelde de gemeente
secretaris. de heer Robertz er op af.
Hij vond zijn collega in zijn pension.
Vervelend is na alle moeite, dat
de huwelijksakte van het echtpaar
Spoelstra-van Harten spoorloos is.
Daar zal een nieuwe voor moeten
komen.
Die echte oude mentaliteit, eerlijk,
oprecht. Het lijkt er meer op dat de
Oudtestamentische tekst bewaar
heid wordt: Mijn volk gaat verloren
omdat het geen kennis heeft. Ken
nis, ja die is er wel van Jazz en
Swing, mede dank zij de kerk en
haar nieuwe mentaliteit.
Op een zaterdag voor Pasen, vorig
jaar, liep ik om 23 uur langs zo een
tent van de kerk. Goed bezocht. De
drum zong zijn hooglied. Er waf
vrolijkheid. Ik heb even stil gestaan
en dacht: wat heeft dat nu nog te
maken met; O hoofd bedekt met
wonden, belaan met smart en hoon.
Ik deed door al mijn zonden. Hem
al die jamm'ren aan.
„Gij zult mijn getuigen zijn".
De kerk? Oude of nieuwe
mentaliteit? Is er nog een
woord voor de wereld?
Ik teken als kritisch bejaarde ge-
importeerde Leidenaar, tot voor drie
jaar lidmaat der Hervormde kerk.
C. DE GEUS Tulpenstraat 17, Leiden
LEIDEN Het Leids Jongeren
parlement, dat, zoals wij gisteren
berichtten, donderdagavond bijeen
kwam, heeft na een langdurige dis
cussie een motie aangenomen. Deze
luidt aldus:
„Het Leids Jongeren parlement is
van mening, dat, gezien de financië
le situatie van de gemeente Leiden,
er dringend behoefte bestaat aan
een drastische verbetering van de
financiële verhouding tussen rijk en
gemeenten. De financiële situatie
in onze gemeente is van dien aard,
dat zij niet meer kan voldoen aan
de eisen, die de noodzakelijke voor
zieningen in Leiden vragen, vooral
wat betreft de verkeerssituatie en
de woningbouw".
De motie was ingediend door CPN
en PPR,
IJsvereniging vierde
10-jarige beslaan
LEIDEN In een van de zalen
van het motel Holidav-Inn vierde
gisteravond de 40-jarige ijsvereni-
ging Rijndijk/ Hoge Mors feest. De
ijsvereniging beschikt aan de Rijn
dijk over een eigen ijsbaan.
Al zeven jaar lang maken 200 in
dividuele leden en 300 gezinsleden
een intensief gebruik van deze baan.
Aan de accommodatie mankeert
niets, eigen clublokaal, goede ver
lichting en prima geluidsinstallatie.
De 250 aanwezigen kregen een ge
varieerd programma voorgeschoteld.
De Leidse Bakerstreet Jazzband ver
zorgde de dansmuziek. Verder kon
men genieten van de Haagse confe
rencier Han Bakker, die het optre
den van de Valentina's, pianist Nico
Scheffer en cabaretière Claire Am
man leuk inleidde.
LEIDEN Prof. dr. W. J. C. Ver
haart heeft gistermiddag als erepro-
motor aan dr. J. B. Jansen uit Oslo
(op de foto rechts) het ere-docto-
raat in de geneeskunde verleend.
Dit ter gelegenheid van de viering
van de 394ste gedenkdag van de
stichting van de Leidse universiteit.
Kon
ingmnen
T'IEER groot was de belangstelling
uit alle delen van het land
De koninginnen Wilhelmina en Em
ma zonden telegrammen. Prins Hen
drik was reeds dinsdagmiddag op
de plaats van de ramp aanwezig en
met hem jhr. Van Karnebeek, de
commissaris der Koningin in Zuid-
Als er geen overeenstemming wordt bereikt
LEIDEN Ilondcrvijftig chauf
feurs van de NZH hebben gisteravond
besloten te gaan staken wanneer op
13 februari geen overeenstemming is
bereikt over hun lonen.
De chauffeurs kwamen bijeen in
Ons Centrum aan de Hooigracht met
het afdelingsbestuur van de Neder
landse band voor vervoerspersoneel.
Volgens het afdelingsbestuur zijn
uitputtende onderhandelingen gevoerd
met de KNVTO, maar overeenstem
ming over de cao kon niet worden
bereikt.
Het knelpunt is het versehil tus
sen de lonen van het bnspersoneel
bij het streekvervoer en die bij het
gemeentevervoer. Dit verschil van
f 83 tot f 87 per maand moet vol
gens de buschauffeurs worden ge
lijkgetrokken.
Besloten is op het onderhavige punt
niet toe te geven. Is de zaak 13 fe
bruari niet voor elkaar dan wordt er
niet meer gereden.
De nadruk werd er op gelegd, dat
er geen geschil is met de directie van
de NZH. Daarmee worden de onder
handelingen niet gevoerd. Deze lopen
via de KNVTO waarbij de NZH is
aangesloten.
Het landelijk stakingsparool is 8 ja
nuari al uitgegeven. Overal waar geen
overeenstemming wordt bereikt, aal
worden gestaakt.
