ZITTEN WE
WEL GOED?
IS EEN ZAAK VAN GENADE
GELOVEN
n'3 m '...hmr
ISRAËL?
Dat
is
thuis
Ligg
end
eten
dialoog
JOODSE VROUW HEEFT
HAAR
EIGEN „OORLOG"
is lang zo gek
niet als een
pauwenveertje
Kastanjeknop
Niet alles is kristal
Bad hoeft
niet over
te lopen
ZATERDAG 1 FEBRUARI 1969
ben. Ook ten opzichte van het
doorbrengen van onze vrije tijd op
doordeweekse dagen zijn wij ver
antwoordelijk tegenover God."
„Hebben de mensen die twijfe
len aan God's liefde en altijd met
Vietnam en Biafra aankomen, God
weieens gedankt voor zijn zege
ningen?", vraagt mevrouw P. te H.
„God is ons geen verantwoording
schuldig en de mensen die altijd
kritiek hebben geloven niet in
Hem. Ondanks het wereldgebeuren
en het grote verdriet in mijn leven,
wat ik heus niet wegcijfer, is en
blijft Hij de rots van mijn behoud."
„Ik geloof dat God nooit een
bidder laat staan", zegt de heer B.
te Z. „Hij heeft het immers be
loofd. Ik bid niet om een nieuw
geloof, maar versterking van mijn
geloof, 'k Kan niet jubelen over
„verlost te zijn" en ik zie ook
tegen mijn stervensuur op, maar
toch geloof ik, dat ik mag steunen
op Zijn beloften en dat de ster-
vensgenade gegeven wordt op Zijn
tijd."
Mej. D. te H. vindt het jammer
dat: „De kerken zo ernstig in ge
breke gebleven zijn en nog blijven.
D i verschraling van het geestelijk
leven gaat verder. Zij mist het be
leven van het Hart van God zoals
dit beschreven is in de zaligspre
kingen. De outcasts „mensen die
anders zijn", hebben geen vol
waardige plaats in de kerk. Ik bid
en velen met mij, om een opwek
king dwars door de kerken. Soms
heb ik het gevoel dat dit veel dich
terbij is dan we denken."
„Ik vond mezelf nogal christelijk,
maar van een werkelijke overgave
kon niet gesproken worden", zegt
N.N. „Totdat de crisis in mijn le
ven kwam. Ik ging mij toen afvra
gen of het wel zo vanzelfsprekend
was dat ik Gods kind was. Het
leek of er een muur was tussen
God en mij. Maar God zelf bracht
me door veel diepten en duisternis
weer bij Hem terug. Mijn geloof is
nu een bewuste beleving van dag
tot dag."
„De Satan gebruikt altijd nog
dezelfde leugen: Gij zult als God
zijn; Eva geloofde het en de mens
van heden schijnt het ook nog
steeds te geloven. Onder de lei
ding van de duivel zal de we
tenschap u'tgroeien tot de volheid
van het getal 666, maar aan de
Heiligheid Gods raakt het niet. Dit
namen wij uit de brief van me
vrouw D. te M.
Mevrouw H. te Z. wordt het In
deze tijd weieens bang te moede:
„Telkens worden we opgeschrikt
door hongersnoden, rampen, moor
den, bankroven, zedendelicten,
enz. Ook het tornen aan de Bijbel,
het alles willen weten en begrijpen
kan me beangstigen. Gelukkig dat
wij bij dit alles toch ook vast mo
gen weten en vertrouwen dat God
zijn woord en belofte waar zal ma
ken."
„Ik denk wel eens terug aan het
geloof van onze jeugdjaren", ver
telt mevrouw O. te R. „Alles na
men we, zonder vragen, met een
kinderlijk geloof aan. Het is en
blijft belangrijk voor het geloof
van een kind dat het ouders heeft
die het geloof beleven en het
voorleven. Daar bfijf je je gehele
leven aan terugdenken. Laten we
niet vergeten waartoe we gescha
pen zijn. Niet om de verdienste,
namelijk om in de Hemel te ko
men. We moeten leven als
Christenen; dit is tot Gods eer."
Ook mevrouw S. te P. vindt dat
je vroeger kinderlijker geloofde:
„Over leven en sterven piekerde
je niet, je gestorven grootvader
was in de hemel en zelf kwam je
er ook. Nu zie je Gods bewarende
hand over je, beter dan in je
jeugd. Daar verwonder je je nu
meer over dan toen. Ook zie je
Gods leiding In je leven, in moeite
en ziekte voel je Gods bescher
ming. Dat zijn toch dingen die je
niet kan missen, het maakt alles
Een stoel is een deel van onszelf. IT an-
neer we staan, zijn we gespannen. Als we
plaats nemen in een stoel, kunnen we ont
spannen en urenlang lui blijven zitten,
kunnen we zelfs zittend slapen. Eigenlijk
zou ieder een stoel moeten hebben die in
alle opzichten op hem of haar is afgesteld.
Zon stoel zou moeten passen bij onze
zitgewoonten, ja zelfs bij onze hobbies.
Voorname Romeinen dineer
den liggend en konden op die
manier enorme hoeveelheden
voedsel aan. Zo'n maaltijd
duurde soms een week en ze
bleven maar eten. De historie
vertelt ons dat 't zelfs de Ro
meinen soms teveel werd en zij
zich met een pauweveertje in
de keel kriebelden om aldus de
maaginhoud te doen terugke
ren.
Ik heb nooit goed begrepen
waarom dan nu een pauwe
veertje moest zijn. Met de vin-
ger lukt het ook, maar mis
schien deden de Romeinen het
Hoe leven de Israëlische meisjes op het ogenblik? Alle
vrouwen boven de achttien jaar hebben immers een mili
taire training achter de rug? Doen ze in deze tijd van
spanning dienst? Of werken ze op het land, bij de kinde
ren, op kantoor, met een geweer bij de hand? „Ga eens
praten met Henny Schaapzei opperrabijn Vorst in Rot
terdam. In het huis aan de Walenburgerweg is aan de
deurpost een mezoezah bevestigd. Gods tvoord wordt dit
huis binnengedragen en van dit huis de wereld in. Ik blijf
mij tijdens de gesprekken sterk van die kokertjes beivust.
Mezoezah: Opdracht en „lamp die de weg naar huis
verlicht".
Toen Ik het wonder zag van een
openspringende kastanjeknop kon
ik niet nalaten het volgende op pa
pier te zetten, schrijft Gerda Mar
seille, Von Bönninghausenlaan 10
In Lisse, die hiermee de „Zij" is
vandaag:
O God, mag ik U vragen
zó door het leven te gaan
het leven uit te dragen
en niets mij in de weg mag
staan
Laat Uw zon mijn kop
beschijnen
zodat het leven Leven wordt
en laat in mij verdwijnen
wat in Uw oog is een tekort.
Ook mevrouw N. te V. vindt dat
het geloven nu voor velen erg
moeilijk wordt: „Leef je niet veel
dichter bij God als je zorg hebt?
Daarom heb ik zo veel respekt en
eerbied voor de velen die ik ken,
die het heel goed hebben en heel
dicht bij hun Heiland leven. Ik vind
het moeilijker God te dienen als je
het goed hebt, dan wanneer de
kwade dagen komen, en je van het
manna uit den Hemel leeft, genoeg
voor elke dag. Want dan moet je
„geloven" dat er morgen weer
vers is. Begrijpt u wat is bedoel?
Als je veel geld hebt, aanzien en
alles wat het leven te bieden
heeft, kan je God zo snel verge
ten. Want je denkt er niet aan dat
al de luxe je afgenomen kan wor
den. Daarom vind ik geloven nu
voor velen moeilijk.
Mej. V. te H. wil graag iets zeg
gen over de vraag of iets op zon
dag wel of niet mag: „Als kind van
God dienen wij er in de allereerste
plaats aan te denken, dat God ge
loofd en verheerlijkt door ons wil
worden. Wij mogen Hem eer be
wijzen! Welke dag is hier beter
voor geschikt dan de zondag. Tus
sen de kerkdiensten kunnen we
ons dan nog genoeg ontspannen.
Dat zal voor een ieder op een
ander terrein liggen. Laten we ech
ter de dienst van en voor God er
niet voor verzuimen en eraan den
ken een ander geen aanstoot te
geven. In dit licht gezien behoeven
wij 't er niet moeilijk mee te heb-
lichter te dragen. Voor de nu op
groeiende jeugd met atomen, ruim
tevaarders, opzienbarende vindin
gen op medisch gebied, de recla
me, al het lawaai enz., moet het
beslist veel moeilijker zijn om nu
te geloven."
Tot slot het woord aan mej. V.
te H. „Wordt tegenwoordig niet de
majesteit Gods op de achtergrond
gesteld? Wordt er nog wel gespro
ken over Eredienst of Gods-dienst,
of wordt dit alles naastendienst?
Vragen wij niet teveel: „Wat heb
ik er aan?" of „Wat hebben de
jongeren eraan?"
Na dit bezinnen op, belijden van
en vraagtekens zetten bij ons ge
loven nu, (jammer dat de jeugd
verstek liet gaanl) komt het mo
derne verkeer aan bod. Chaos op
wielen, onmisbare schakel tussen
mensen en volken, hooggeprezen,
veel verguisd, zwaar beladen (be
lasting!) toekomst van de NS? We
kunnen weer alle kanten uit en
rekenen erop dat vele pennen in
beweging komen. Tot schrijfsl
Ook moeten we op de beschikbare
ruimte letten. Een model dat de kamer te
vol maakt, zal ons gauw gaan tegenstaan.
Laat u in een meubeltoonzaal niet
(ver)leiden door kleuren en afmetingen
want in onze eigen kamer zal anders toch
weer anders lijken. Of een stoel prettig
zit, wordt mede bepaald door de ver
houdingen en de ivijze van stofferen.
Het gebruik van lichte en open model
len is tegenwoordig „in". Ons interieur is
mobieler dan vroeger. Wij houden van
een veranderingetje door bijvoorbeeld de
meubels eens anders te zetten. Met lichte
modellen levert dat geen bezwaar op.
Soms kunnen we voor de prijs van een
grote clubfauteuil twee kleine stoeltjes
kopen die qua ,^itvermogen" beslist niet
onder hoeven te doen voor het grote zit
meubel.
Via foto of catalogus kunnen we niet zo
best een stoel kiezen: we kunnen de ver
houdingen nog de soepelheid van de stof
fering controleren.
Bent u een brei-ster dan zult u de voor
keur geven aan een stoeltje zonder arm-
leggers, of met lage korte armleggers. Zit
u graag op uw „praatstoel" dan is er een
met lage zitting en sterk hellende rug.
Een aanstaand moedertje zit prettig op
een stevige stoel met wat hogere zitting
en een steile rug, en natuurlijk forse arm
leggers zodat ze met dat steuntje toch
elegant op kan staan uit haar zetel. Een
boekenwurm zal dol zijn op een stoel
waarbij je je benen lekker onder je kunt
trekken, en dan maar jezelf verliezen in
.een boeiend boek.
Er bleken maar weinig stoelen te zijn
die aan de wensen van bejaarden vol
deden, reden waarom de Centrale Bond
van Meubelfabrikanten in samenwerking
met de Ver. voor Nederlands Fabrikaat
een prijsvraag uitschreef voor Nederland
se meubelontwerpers.
Er zijn besprekingen gehouden met
directies en bewoners van bejaarden
tehuizen. Als resultaat daarvan ging men
uit van een vormgeving waarvan gemoe
delijkheid en beslotenheid hoofdkenmer
ken zouden zijn.
Zestig ontwerpers hebben zich overi
gens over de opdracht gebogen. Te ver
wachten valt, dat binnen korte tijd be
jaarden keus kunnen maken uit een ge
varieerd aanbod van meubelen, waarbij
zij zelf zeggenschap hebben gehad waar
het vorm en zit-comfort betreft. Dat is
iets, waarvoor wij even zijn gaan zitten.
Cosmetische artikelen hebben een nadelige invloed op kristal
Toch worden er voor lotions e.d. vaak kristallen flacons gebruikt.
In Engeland zijn deze flacons voorzien van een dop, al dan niet
met schroefdraad, vervaardigd van kunststof. Daarvoor worden
dan grondstoffen van DOW gebruikt, die de eigenschappen heb
ben naar het uiterlijk precies op kristal te lijken. Zij hebben
echter meer weerstand tegen eventuele beschadiging en kunnen
bovendien met worden aangetast door chemicaliën, die in de in
houd van de fles zijn verwerkt.
Voor wie het naadje van de kous wil weten: men gebruikt voor
deze doppen, die doorzichtig zijn en flonkeren, zowel acrylonitriel
als polypropyleen.
Die dreiging aan de grenzen
maakt wel dat je je nutteloos
voelt als je zomaar vakantie
houdt. Henny werkte in de kib
boets Sa'ad in de Negev, vier
kin van Gaza. De Arabieren
konden daar over het land in de
boomgaarden komen. Kibboets-
niks houden er beurtelings de
wacht. Iedere morgen wordt
de weg afgezocht naar mijnen.
Je hoorde regelmatig de mijnen
in Gaza ontploffen. Henny hielp
bij de appel- en druiventeelt, in
de keuken en het kinderhuis.
Michel had zijn rijbewijs en
werd meteen op een tractor ge
zet hij moest worteltjes oog
sten. In de keuken bediende hij
de afwasmachine.
Waren deze in Neder
landse ogen nog s schoolkinde
ren bang?
Michel: „Nederland kan, na
Tsjechoslowakije banger zijn
voor de Russen dan Israël voor
de Arabieren." Henny: „Het le
ven gaat gewoon door. Mijn zus
ter was bij die bomaanslag op
vrijdagmiddag in Jeruzalem,
waar tien mensen werden ge
dood. Iedereen bleef kalm. De
slachtoffers werden snel wegge
voerd. Na tien minuten kon je
niets meër merken. Hier zou in
zo'n geval paniek uitbreken."
Michel: „en nog meer slachtof
fers zouden vallen."
Ze leven al twintig jaar met
spanningen daar, dan sta je er
wel anders tegenover. Wat vin
den ze van het wapenembargo
van president De Gaulle?
Henny: „Ik ben verschrikke
lijk partijdig. Hij laat helemaal
zien wat hij eigenlijk wil: dicta
tor spelen over de hele wereld.
Hij moet weten dat Frankrijk
geen wereldmacht meer is."
Michel: „De Gaulle moet
maar van Drees gaan trekken!"
Dat beetje blik in Beiroet, daar
van wordt te veel ophef ge
maakt. Hoorde de wereld iets
over die gedode "man in Athene,
die vader was van een gezin?
Wat weegt zwaarder, een men
senleven of vliegtuigen? Trou
wens," zegt Michel, „in Beiroet
ging alles volgens plan, er is
geen enkel mensenleven bij be
trokken geraakt.
Als Henny klaar is met haar
studie wil ze naar Israël.
Misschien wordt ze er kleuter
leidster. Eerst een jaar in de
kibboets. De Joodse jeugdbewe
ging Bne Akiwa waarvan Mi
chel en Henny lid zijn propa
geert dat haar leden naar Israël
gaan: de bijbel naleven en erbij
werken. „Wij proberen dat te
doen als orthodoxe joden", zegt
Henny eenvoudig.
Een groot deel van de Joodse
jeugd ziet als ideaal zich blij
vend in Israël te vestigen. De
laatste twee jaar is de trek van
Amerikaans-joodse jeugd naar
Israël sterk toegenomen. Dat
was vroeger wel anders, omdat
JEANNE DE VLIEGER
„Nog even de luiers in 't la
vet", zei ze tegen haar ongedul
dige man die met de kraaiende
baby op zijn arm wachtte voor
het bezoek aan oma. Hij knip
oogde naar de hoofdbewoner:
vrouwen, je kunt er altijd op
wachten! De oude baas knikte
begrijpend.
Toen ze terugkwamen was hij
niet langer de wijze oude man,
maar liep jachtig en boos hen
tegemoet. Zij had wel de warm
waterkraan uitgedraaid, maar
de knudwatcr-dito vergeten.
Terwijl elders het kleine ventje
bewonderd werd en moeders
trots gestreeld, siepelde thuis
het water door de zolderplan
ken op het bed van de hoofdbe
woner. Het drééf: dekens, la
kens, matras zelfs.
Zo'n tergende nalatigheid Je
gens iemand die je kost wat
kost te vriend wilt houden,
de man bij wie je een huiska
mer en de zolderverdieping
gehuurd hebt, zou bij een een
voudig alarmsysteem niet meer
kunnen voorkomen.
In Amerika is een apparaatje
uitgevonden dat het onheil van
een overlopende badkuip of
wastafel voorkomt. Het gaat om
een sponsachtig gevalletje dat
in de badkuip gehangen wordt.
Zodra de „spons" wordt onder
gedompeld gaat een alarmschei
over. I.oopt het bad leeg dan
krimpt de „spons" weer ineen
tot normale grootte en kan op
nieuw worden gebruikt.
Handig in de woning waar
peuters in bad spelen of lieverd
jes de badkranen openzetten
en zich dan uit de voeten ma
ken. Ook hotels en badhuizen
(bestaan de laatste nog wel?)
zijn met d/'t Amerikaanse appa
raatje gediend.
gen oorlog. Wat vinden deze
jongelui van het commentaar
op Beiroet: „oog om oog en
tand om tand"? Dit wordt niet
letterlijk genomen. Dat is een
algemeen verbreid misverstand.
Bedoeld wordt: de aanvaller
moet de schade van de man
met het ene oog vergoeden.
Israël is geen agressor. Wat
zou er gebeurd zijn als we
de klap niet hadden gegeven? Is
raël is het uitverkoren volk.
Dat wordt iedere dag opnieuw
bewezen, als twee en een half
miljoen Joden het opnemen te
gen veertig miljoen Arabieren."
„Dit is trouwens niet de eer
ste keer in de geschiedenis. Het
bewijst een heleboel. Wat? Later
zullen we misschien het ver
band zien. De toekomst voor Is
raël?, Jeruzalem wordt een stad
waar alle godsdiensten vrij kun
nen worden beleden. Dat was
onder Jordaans bewind alleen
Henny zit op het Erasmiaans
gymnasium, vijfde klas. Ze was
deze zomer zeven weken in Is
raël. Haar zuster Channa, 19,
studeert in Tel Aviv nadat ze
haar kibboetzjaar heeft volge-
maakt. Michel Meijer, 19, was
er enige maanden. Henny: „Op
het ogenblik doen meisjes geen
dienst in gewapende onderde
len. Die militaire training is ge
woon nodig voor de grenskib-
bc tzim, veelal bevolkt door
idealisten die het land ontgin
nen maar dagelijks het mikpunt
van schietpartijen kunnen zijn."
„Overigens moet u dat leger
niet puur militair zien. Ortho
doxe meisjes die godsdienstige
bezwaren hebben, mogen „nee"
zeggen. Ze krijgen wel een half
jaar militaire training, daarna
mogen ze in de „Nachal". Dat
woord betekent: voorbereiding.
Het houdt in dat ze de rest van
hun diensttijd in een kibboets
mogen werken en zich zelfs
voorbereiden toe te treden als
kibboetslid, als zij dit willen,
Mijn nicht Mirjam bijvoorbeeld,
lerares 1.1., heeft les gegeven in
't leger. Dreiging? Voor ons lijkt
het erger dan voor hen."
Michel: „Het hoort bij het le
ven, je raakt ermee vertrouwd.
De eerste week dat je er.bent,
is het vreemd; maar je went
eraan."
ze het zo goed hebben. Je moet
veel opgeven. Een groot ge
deelte van het jaar valt er veel
regen, dan weer is er de droge
hete woestijnwind. Je hebt
meer moeite om een goeie baan
te krijgen, ten slotte: de taalbar
rière.
Trekt dat Henny zo aan? „Als
er iets mag gebeuren, ben ik er
liever zélf bij. Ik vecht graag
mee. Je kunt hier weinig actiefs
doen!" Vechten, met een ge
weer? Henny: „Er is allerlei
soort gevecht. Ieder op zijn ge
bied. Daar waar je in thus bent,
zo goed mogelijk doen, of dat
nu is als soldaat of voor de
kinderen zorgen. Hier heb ik
een brief van mijn neef, die ons
schreef tijdens de juni-oorlog:
„Er zijn hier maar twee soorten
mensen, soldaten en vrijwilli
gers. Vrijwilligers voor wat dan
ook. Mensen stellen auto's
beschikbaar, geven bloed,
schenken geld. werkdagen, le
vensmiddelen. Sinds onze postbo
de opgeroepen is krijgen we in
plaats van één maal per dag
driemaal per dag (soms 's
nachts) post. Een oude vrouw
weigerde op te staan toen men
haar niet toestond bloed af te
staan. Tot eindelijk de dokter
kwam en haar zei dat ze van
haar geen bloed konden ontvan
gen, barstte ze in snikken uit.
Een man meldde zich bij 't le
ger of ze hem direkt wilden op
nemen. Hij schaamde zich dood
omdat zijn vrouw opgeroepen
was. Een soldaat die op een lift
wachtte, kreeg twintig pond in
de hand geduwd met de lakonie-
ke mededeling: neem een taxi.
Genoeg staaltjes uit de sfeer die
hier heerst."
Het klinkt allemaal erg prak
tisch. Wanneer er „iets" ge
beurt, is de Israëlische vrouw
bij de hand. Zij vecht haar ei-
De vrouw in Israël vecht haar eigen oorlog: ze geeft les, ze bewerkt
het land en zij verzorgt kinderen. Deze jonge moeder uit Israël is kleuter
leidster in een kibboets. Ze voed hier haar baby onder grote belangstelling
van de eigen kleuters.
Zestienjarige Henny Schaap: Hier is een brief van mijn neef. „Een
man meldde zich bij het leger of ze hem direkt wilden opnemen. Hij
schaamde zich dood omdat zijn vrouw wel opgeroepen was".
maar theoretisch waar wij
mochten er niet komen. De be
volking van het oude Jeruzalem
is overigens helemaal niet zo
vijandig maar leeft in vrede sa
men. Niet één godsdienst zal
worden uitgesloten, Jeruzalem
zal het middelpunt zijn."
De kinderen van Israël zijn
rijper dan Nederlandse jongeren
van dezelfde leeftijd. Dat ligt
aan de omstandigheden. Kib
boetskinderen worden opgevoed
in een grote groep van leeftijd
genoten. Die groep blijft van ba
by af totdat ze uit het leger
komen, bij elkaar. Dat geeft een
grote verbondenheid. Het
groepsleven maakt de kinderen
„socialer", legt Henny uit. 'tls
er één grote familie, de leidsters
worden bij de voornaam aange
sproken, ook het onderwijzend
personeel. Meneer of mevrouw
ken je er niet; dat zou een
giller zijn.
„Ieder is er geweldig
gastvrij", vult Michel aan. „Je
wordt bij wildvreemden uitgeno
digd die je verwelkomen met
een baddoek en je de badkamer
aanbieden.
Beschouwen jullie Israël als
je tweede vaderland?, wil ik
weten.
„Israël? Dat is thuis!" zeggen
ze onmiddellijk. Bij het afscheid
wens ik ze: shalom. „Dat is een
heel mooi woord", antwoordt
Henny ernstig.
Michel Meijer: De Gaulle moet
maar van Drees gaan trekken!
meer voor het tafeldecorum.
Zoals wij soms deftig een peer
met mes en vork schillen...
Zonder dat pauweveertje
konden de Romeinen toch erg
veel eten. Zoveel dat de fysio
loog Crawshaw en zijn mede
werkers van de Schotse uni
versiteit van Edinburgh er een
speciale studie van hebben ge
maakt. Zij ontdekten, dat reeds
de aanblik van voedsel bij hon
gerige mensen een verhoogde
produktie teweeg brengt van de
maagsappen, die de vertering
bevorderen. Na ongeveer een
half uur heeft de verteringsca
paciteit een maximum bereikt.
Belangrijk is vooral het hor
moon „gastrin", dat door de
maagwand wordt geproduceerd.
Als de verwerking van het
voedsel over zijn hoogtepunt
heen is en de maaginhoud de
bodem van de maag heeft be
reikt, wordt de produktie van
gastrin automatisch afgeremd:
men is verzadigd.
En nu komt het: doordat de
Romeinen liggend aten bereikte
het voedsel met de maagsappen
niet de bodem van de maag. Zij
zouden aldus veel meer voedsel
tot zich hebben kunnen nemen
dan de mens die zittend eet.
Mocht u nog eens voor een
flinke rijsttafel komen te zitten
en ziet u met lede ogen aan dat
lang niet alles kan worden ver
orberd probeer het dan eens
liggend. Dat is tenslotte lang zo
gek niet als een pauweveertje!
