Tsj echenduimschroeven
worden aangedraaid
GEEN CHARGES
IN PRAAG
Laatste (en geringekans
voor Europese luchtbus
SITUATIE LIJKT THANS UITZICHTLOOS
ANGST EN WANHOOP ALS VROEGER
Vermoedelijk na het
Russisch partijcongres
RUIM 200 SPANJAARDEN GEARRESTEERD
Minister ontkent dat
Franco zal aftreden
.PROCES
Doet Fokker mee?
AGENDA'
BERAAD
Vliegers tegen
Vlasfabriek in
brand: schade
kwart miljoen
5
DINSDAG 28 JANUARI 1969
(Vervolg van pag. *1)
Opnieuw liggen er narcissen en
seringen bij de nationale schrijn,
maar vergeleken met de bloemen-
vracht van de vorige week, steken
ze bepaald armzalig af. De houding
van de politie wordt gekenmerkt
door verwarring en onzekerheid.
Men weet niet goed raad met het
afgekondigde samenscholings- en de
monstratieverbod; men laat de jeugd
dan ook maar een beetje begaan.
Niet schietklaar
Alleen als de zaken uit de hand
dreigen te lopen, grijpt men in. Ove
rigens niet met harde hand en zeker
niet schiet- of ranselklaar.
De ongeregeldheden van zondag,
die in de hele Westeuropese pers
nogal wat apndacht getrokken heb
ben, moeten dan ook in de juiste
proporties worden gezien.
Het is waar dat misschien 1500 jon
geren aan een wat vage betoging
deelnamen, maar het is beslist on
waar dat de 'Praagse politie de stra
ten heeft moeten schoonvegen.
De meeste demonstranten hebben
zich door tot kalmte manende
luidsprekerstemmen laten overreden
en zijn rustig naar huis gegaan.
De paar bussen met politiemannen,
die waren ingezet, kunnen in geen
enkel opzicht vergeleken worden met
de manschappen en het materieel die
door de Pari-se oproerpolitie werden
gebruikt tijdens de stakingen en de
relletjes :n mei van het vorig jaar.
Van de jongeren, die tenslotte
overbleven, en die het standbeeld
van koning \7enceslas wilden bezet
ten, is er niemand in elkaar geslagen.
Wel zouden ter twee politiemannen
zijn gewond.
Geen charges
Van echte charges is noch zondag-
noch maandagavond sprake geweest.
En de arrestanten volgens een of
ficieel bericht van gisteravond zou
het om 200 personen gaan die wer
den opgebracht, zijn allen binnen het
uur weer vrijgelaten.
Het gros van de studenten schijnt
zich te willen houden aan de
afspraak die met de regering is ge
maakt géén moeilijkheden te veroor
zaken, die tot het ingrijpen van de
Russische bezetter zouden kunnen
leiden. Het gaat hierbij niet alleen
om akties van liberale zijde, maar
ook om provocaties van uiterst
rechts.
In Praag heerst al dagen de vrees
dat een uitgesproken neo-Stali-
nistische groep onder leiding van de
vooraanstaande partij-ideoloog Vil-
lem Novy een putsch voorbereidt te
gen Dubcek en de zijnen. Tot deze
gróep, die zich vooral in de Vereni
ging van Sowjetvrienden georga
niseerd heeft, behoren figuren als Jo-
das, Kapek, Kolder. Svetska, Jakkes
en Indra. die al sinds maanden
bestempeld worden als verraders of
zwakkelingen.
Gevaar
De kring-Ncvy is er volgens inge-
wijden op uit de gelegenheid te
(Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen)
PRAAG Het Tsjechoslowaakse jeugdblad Wereld in Beeld
is gisteren met een nummer verschenen dat voor een groot deel is
gewijd aan het vrijwillige martelaarschap van Jan Palach. Er moet
in te lezen staan dat de student zichzelf eer6t met ether heeft ver
doofd om de pijn van zijn zelfverbranding minder te voelen.
Onder een foto (ter grootte
van een pagina) van de 21-jarige
wanhopige jongeman staan de
dramatische woorden, afkomstig
van een in een Duits concentra
tiekamp omgekomen Tsjechoslo
waakse journalist: „Mensen, ont
waakt, er is een mens gestorven".
De ingestelde censuur voor de pu
bliciteitsmedia wordt nog altijd op
een merkwaardige wijze geïnterpre
teerd. Een van de vele weekbladen
drukt in extenso een artikel af van
de Russische Nobelprijswinnar pro
fessor Zacharof, die de moed had de
periode van Stalin en diens bloed
hond Beria te kritiseren. Tien mil
joen mensen werden vermoord. Vijf
tien miljoen anderen werden ver
laagd tot een jarendurend bestiaal
bestaan in Siberië.
In het betreffende artikel hebben
de Tsjechoslowaken ook kunnen lezen
dat er tussen Stalin en Hitier
slechts op een punt een verschil
bestond. Het vrederegime van de ro
de Russische despoot duurde namelijk
twee keer zo lang als dat van de
Duitse tiran....
Tv-uitzendiiig
Al even uitdagend voor de
Russische bezetter moet de lange te
levisieuitzending zijn geweest, waar
scheppen desnoods door doldrieste
daden van liberale heethoofden uit te
lokken of uit te buiten die een
nieuw ingrijpen van Moskou noodza
kelijk maakt. Onder dekking van de
Sowjettanks zou dan een greep naar
de macht worden gedaan en alle ver
lichte politici worden gewipt.
De centrale regering van Tsje-
choslowakije onderkent dit gevaar.
Zij stelt zich dan ook naar alle zijden
afwerend op. Het spel in Praag is
weliswaar verloren, maar nog lang
niet uitgespeeld. Wijsheid en taktisch
inzicht zullen bepalend zijn voor de
wijze, waarop de kaarten uiteindelijk
zullen vallen.
MADRID De Spaanse mi
nister van voorlichting Fraga
Iribarne heeft ontkend, dat ge
neraal Franco in april zal af
treden. Het Spaanse staatshoofd
voelt zich „beter dan ooit". Gis
teren circuleerden geruchten als
zou Franco in april de macht
overdragen aan troonpretendent
Juan Carlos.
Minister Iribarne ontkende dat de
afkondiging van de noodtoestand ge
lijk stond met een „militaire
staatsgreep". Er is volgens hem geen
enkele militaire druk geweest. Iribar
ne ontkende, dat er ministers tegen
de afkondiging van de noodtoestand
zouden zijn geweest.
Alle ministers hebben de maatregel
goedgekeurd als middel om een einde
te maken aan de „communistisch-
anarchistische chaos aan de universi
teiten".
Volgens Iribarne betekent de nood
toestand niet het einde van de
Spaanse „iberalisatiepolitiek". De
uitzonderingstoestand zal dit proces
niet tegengaan, maar vormt slechts
een waarschuwing en een kleine pau
ze.
Er zijn volgens de minister sinds
vrijdag niet meer dan 200 mensen
in ex-politieke gevangenen uit de tijd
van Gottwald en Zapotocky een boek
je open deden over de behandeling
van hun strafzaak en over hun leven
achter de tralies. (Een deel hiervan
werd door de NCRV-televisie aange
kocht)
De met rancunes overladen intel
lectuelen, die men aan het woord liet
en die het vorig jaar tevergeefs heb
ben geprobeerd zich in de „Club van
231" te organiseren, namen geen blad
voor de mond als het op weergeven
aankwam van door de Russische ge
heime dienst geïnspireerde schandda
den.
De censuur in Tsjechoslowakije
wordt kennelijk zo soepel gehanteerd
dat er voor de schrijvers en journa
listen nog ruimte genoeg over blijft
er een mening op na te houden, die
afwijkt van de officiële.
Voor de tekenaars geldt precies
hetzelfde. Legio zijn de grapjes, die
dagelijks in de vorm van cartoons
worden gedebiteerd en waarin duide
lijk sprake is van een afzetten tegen
de geknevelde regering en de op de
achtergrond conspirerende bezetter.
Studenten
Ook de studenten hebben er een
nieuw, nog gestencild blad bijgekre-
gen. Het eerste nummer verscheen op
de dag van de begrafenis van Jan
Palach. De in protcstvorm gegoten
krant verschijnt onregelmatig en
wordt gratis verspreid.
Een door de Russen uitgegeven en
in het Tsjechich verschijnend
tijdschrift Sprany blijft in Praag de
ergernis, maar gelukkig ook de lach
lust opwekken. Het recept van de
samenstellers („de redactieraad der
verbonden legers") Is eenvoudig. Alle
feiten en omstandigheden worden
verdraaid of uit elkaar gerukt. Hier
door ontstaat een beeld dat de goege
meente moet doen geloven dat de
Tsjechen en Slowaken nog dagelijks
blij zijn met de Russische interven
tie.
Een goed voorbeeld van het bedrij
ven van tegenpropaganda met offi
ciële Sowjetstukken treft men in een
boekwinkel aan op het Wen-
ceslasplein. Daar ligt het door
Moskou uitgegeven en in het Tsje
chisch vertaalde witboek in de etala
ge, dat over de gebeurtenissen in
Praag handelt tijdens de donkere au
gustusdagen van het vorig jaar. Het
is een aaneenrijging van leugens,
alsook van fotografische bedriegerij
en, die de woede heeft opgewekt van
het hele Tsjechoslowaakse volk.
Zelf lezen
Toch slaat men daar in die boek
winkel elke dag een pagina van dit
witboek om. De voorbijgangers kun
nen dan zelf lezen een reusachtige
papieren vinger wijst naar het ver
valste stuk hoe de Russische
versie luidt van het drama, waarbij
ze zelf zo nauw betrokken zijn ge
weest.
Er is overigens ook een zwartboek,
dat slechts in een duizendtal exem
plaren gelichtdrukt werd, en ook of
ficieel niet mag worden verspreid. De
samenstellers zijn leden van het
historisch instituut. Op zakelijke, we
tenschappelijke wijze wordt daarin
elke pagina weerlegd, die het
Russische witboek telt.
De Tsjechoslowaken zijn zich er
terdege van bewust dat de
duimschroeven straks verder zullen
worden aangedraaid. Waarschijnlijk
na het Russische partijcongres, dat
over enkele maanden gehouden zal
worden.
De hopeloze, uitzichtloze situatie,
waarin ze verkeren, zien ze mis
schien beter dan menige Westerse
waarnemer. Langzaam, maar zeker
zien ze zich afzakken naar de apathie
en de wereld van angst en vrees van
vroeger. Noch in politiek, noch in
economisch opzicht zullen ze het
kunnen redden.
Hun uitingen en uitdrukkings
wijzen van nu zijn de laatste
strohalmen, waaraan ze zich
vastklampen. De tragiek is te
snijden in dit land, dat het Wes
ten boven het Oosten verkiest,
maar dat in feite geen keuze
heeft.
In Iraks hoofdstad Bagdad heeft een trio rechters
veertien man schuldig bevond en aan sabotage, spionage
en complot om president Hassan el Bakr af te zetten.
Onder grote belangstelling het schouwspel nam de
proporties aan van massaal volksvermaak werden
zij opgehangen. Negen van hen waren joden. Op de
foto: de beklaagdenbank tijdens het „proces".
De EEG-ministers zijn vandaag
in Brussel bijeen om van ge
dachten te wisselen over Mans-
holts landbouwsaneringsplannen.
Op de foto: EEG-voorzitter Jean
Rey (links) en vice-voorzitter
Sicco Mansholt beraden zich
over de agenda.
(Van onze luchtvaartmedewerker)
LONDEN Binnenkort ko
men regeringsvertegenwoordi
gers van West-Duitsland, Enge
land en Frankrijk bijeen om te
beslissen over de Europese lucht
bus A-300B. De Amerikaanse
concurrentie is inmiddels zo
dringend geworden dat het
thans wel de laatste kans is voor
dit project.
Insiders geven het toestel
evenwel niet veel kans, en ook
de Britse en Franse vliegtuigin
dustrie houden al rekening met
een afwijzing.
De A-300B is het resultaat van het
Europese luentbusconsortium, bestaan
de uit Hawker Siddely, Sud Aviation
en de ..Arbeitsgemeinschaft Airbus".
Het ontwerp is al verschillende jaren
gearresteerd. Talrijke personen, die
vijandig jegens het regiem staan, zijn
niet lastig gevallen.
Volgende week zal de minister van
onderwijs een witboek uitgeven over
de hervorming van het hoger onder
wijs. Daarin staan maatregelen van
historisch belang, zei minister Iribar
ne.
Masker gevallen
Het Internationaal Verbond van
Vrije Vakverenigingen (IVW) en het
Wereldverbond van de Arbeid (de
voormalige christelijke vakbond)
hebben de noodtoestand veroordeeld.
„Het masker is gevallen", aldus een
verklaring van beide bonden. „De zo
genaamde liberalisatiepolitiek is al
leen maar een poging geweest om
de deur van de EEG open te krijgen
voor een slecht gecamoufleerde dicta
tuur". De bonden roepen de aan
gesloten organisaties op bet Spaanse
regiem te veroordelen.
WASHINGTON De democratische j
leider in de Senaat Mike Mansfield
steunt een plan van senator Vance I
Harkte een ministerie voor de vrede
in te stellen. Volgens het plan zullen
vijf bestaande federale organisaties in i
het nieuwe ministerie worden ver
enigd. I
IEDEREEN had zich zo langza
merhand in de zenuwen gewor-
I pen.
Er was dan ook zoveel aan vooraf
gegaan!
Eerst na talloze jaren de heront
dekking. Het begin speelt zich af in
de jaren na de Eerste Wereldoorlog
toen een klein hongerig Hongaars
meisje naar Nederland kwam. Na
een droomjaar ging het kind terug.
Er werden nog wat brieven gewis
seld, maar wat kan een meiske van
zes schrijven?
De Hollandse woordjes, vlot uitge
roepen in het spel, waren klanken
en geen schrijf bare letters. Zo ging
het contact verloren. Alleen de her
innering aan een ver en goed land
bleef.
Een heel mensenleven gleed ver
der. Het meisje trouwde; de vrouw
werd weduwe. Een bescheiden
bestaantje, meer niet.
Tot op een dag een auto pech
kreeg voor haar huis. Een auto met
NL. Holland... Een gebarengesprek
en een naam noemen van lang gele
den.
Omdat de wereld immers klein ls,
behoorde die naam aan kennissen en
zo werd een contact hersteld.
Daarna een plan gemaakt: „Laat
haar hier komen..."
Correspondentie volgde, papieren
werden in orde gemaakt. Wel pas
geen pas, toch een pas...
Eindelijk kon zelfs de reisdatum
worden vastgesteld.
De gastfamilie was in alle staten.
Schreef laatste instructies voor de
reis. „We komen je in Utrecht ha
len. Geen overstapperij voor je. Je
kunt van Wenen af blijven zitten..."
Gisteravond stond de familie in
Utrecht aan het station. Met bloe
men, met een brede lach. De trein
denderde binnen. Portieren openden.
Twee vlotte meisjes stapten uit.
Niemand meer....
Niot aangekomen
Van voor naar achter en van ach
ter naar voor holden de afhalers de
trein door. Geen vriendin van mid
delbare leeftijd
De trein reed weg naar Amster
dam.
Wanhoop bij de achtgrblij venden
op het verlaten perron.
Arnhem gebeld. Geen Hongaarse
dame gepasseerd. In Amsterdam de
treinconducteur opgespoord. Geen
dame gezien.
Vreselijke veronderstellingen: ge
arresteerd bij de grens: politiek ver
dacht, deviezensmokkel...
Medelijden: de stakker, op van de
zenuwen natuurlijk; in paniek op
reis gegaan, een fout gemaakt....
Uren later een telefoon. Vreemde
stem die in proper Hollands zegt,
dat men in de trein een Hongaarse
dame ontmoet heeft, die naar Den
Haag wil, echter een kaartje naar
Utrecht heeft. Het telefoonnummer
had ze op een papiertje, hoe moet
dat nu?
Weer een uur later de ontmoeting
aan het Haagse station; de vriende
lijke begeleider het enkele reisje
Utrecht-Den Haag terugbetaald en
logee in snel tempo naar huis ge
voerd.
Met armen.en benen, een half snel
ingestudeerd woord Hongaars en
van haar kant wat Duits, het
gesprek. Moeilijkheden bij grens?
Douane?
Maar ze glimlacht sereen, middel
baar dametje dat helemaal niet
meer op het kleine hongerkind lijkt,
maar meer de overgrootmoeder van
dat kind.
Schudt van neen, neen. Maakt ge
baar met gevouwen handen tegen
wang, ogen dicht....
Geslapen heeft ze. Heerlijk gesla
pen in de trein. Zo geslapen, dat ze
niet eens gemerkt heeft dat de wa
gon werd afgehaakt in Frankfort-
Dat de conducteur haar bij de
controle niet gemerkt heeft is geen
wonder, want ze zit er ook nu zo
stil, zo nietig. Vindt dan het eerste
Hollandse woord van heel, heel lang
geleden terug en zegt behoedzaam:
„Lekker...." nog eens slaapgebarend.
in studie en werd laatstelijk aange
houden vanwege de te hoge ontwikke
lingskosten.
Volgens het meest recente resultaat
van de gezamenlijke studies zal de
A-300B Euroluchtbus nu plaats gaan
bieden aan 250 passagiers, terwijl het
oorspronkelijke ontwerp voorzag in
306 zitplaatsen. Daarnaast kan de ko
per naar verkiezing Amerikaanse of
Britse kleinere en dus goedkopere mo
toren laten inbouwen.
CONCURRENTIE
De Eurobus is niet het enige ont
werp in deze klasse; Douglas en
Lockheed hebben al een soortgelijk
type in aanbouw. De Amerikaanse
concurrenten zijn groter, hebben een
langer vliegbereik voor gebruik op de
intercontinentale routes en zijn bijna
drie jaar eerder leverbaar.
Doordat de Eurobus qua capaciteit
een ander type is dan de aanbiedin
gen aan de overzijde van de Oceaan,
hoopt men toch op een commercieel
succes. De totale markt voor dit soort
machines omvat in 1980 zo'n duizend
stuks en met dc A-300B hoopt men
raison van 40 miljoen per stuk een
graantje mee te pikken.
Als de regeringstoestemming spoe
dig afkomt, zal het toestel rond de
jaarwisseling 1973/74 voor aflevering
gereed zijn en in een tempo van vier
stuks Der maand kunnen worden afge
leverd. Zestigduizend Europese werk
nemers zouden daaraan een goed
belegde boterham kunnen verdienen.
Een werkverschaffing speciaal in
de drie genoemde landen, maar inmid
dels heeft men ook Fokker en Fiat
voor de A-300B willen interesseren.
Daartegenover -zullen KLM en Alita
lia dan wel een aantal van deze
straalverkeersvliegtuigen moeten be
stellen. Van Westduitse zijde heeft
men al verklaard de nodige kredieten
te willen verstrekken.
Voor de maatschappijen is de aan
schaf van dit vliegtuig, uit het oog
punt van standaardisatie, echter niet
aan te bevelen. De KLM vliegt thans
uitsluitend met Douglasprodukten,
hetgeen voor de investering van re
serve-onderdelen het meest econo
misch is. Van industriële zijde ver
wacht men kennelijk ook niet veel
van dit project, want zowel de British
Aircraft Corp. als Sud Aviation hou
den al een nieuw project achter de
hand.
Vliegers en boordwerktuigkundigen
vinden een tweemotorige luchtbus. de
VS-ontwerpen hebben er drie, onaan
vaardbaar. Zij stellen dat de kans om
met een tweemotorig toestel bij een
ongeluk betrokken te worden 1 2/3
maal zo groot is als voor een meermo-
torig vliegtuig. Onder andere is het
verliezen van één motor, in de kriti
sche start- en landingsfase, bij een
tweemotorig vliegtuig veel ernstiger.
Het vervoeren van 250 passagiers
legt grote verantwoordelijkheden op
de schouders van de luchtvaartmaat
schappijen. Zij stellen dat de veilig
heid niet mag lijden onder de bedui
dend lagere kosten van een tweemo
torig type.
Voorts stellen de vliegers dat de
markt voor vliegtuigen met een derge
lijke capaciteit voor lange en middel
bare afstanden reeds door Amerika is
geabsorbeerd. Ergo zijn de export
mogelijkheden naar Amerika vrijwel
uitgesloten. Mede daardoor heeft het
Europese project een twijfelachtige
economische levensvatbaarheid, we
zullen ons er voorlopig mee moeten
verzoenen, dat de Amerikaanse over
heersing op de vliegtuigmarkt blijft.
Bedenkelijk
Terwijl de Kamer de desbetreffende
begroting nog moet behandelen heeft
de minister van verkeer en waterstaat
reeds een koninklijk besluit uitgelokt
tot een nieuwe onredelijke verhoging
van de PTT-tarieven. Terwijl er een
motie ligt met betrekking tot de voor
gestelde verhoging der porto, waaro
ver in de vaste Kamercommissie meer
dan één lid harde noten kraakte, zijn
de advertenties in de dagbladen over
de komende verhoging (een volkomen
overbodige en dus geldverslindende
handeling), reeds geplaatst en vindt
elke boxhouder in zijn postbox reeds
een folder met de nieuwe tarieven.
Zo springt een dienaar der kroon
met het parlement om! En als hij ter
zake wordt aangesproken, vertelt hij
dat de zaak technisch al te zeer in kan
nen en kruiken is om haar terug te
draaien. Alsof dit een argument zou
zijn!
Deze minister is ook plattelandsbur
gemeester geweest. Wat zou hij in die
kwaliteit zeggen tegen een secretarie
ambtenaar die buiten zijn boekje ge
gaan was en dan ter verontschuldiging
zulke .argumenten" aanvoerde?
De minister verdedigt trouwens een
heel bedenkelijke zaak en hij doet dat
op al even bedenkelijke wijze door
ons te vertellen: het is zo erg niet, het
betekent maar ƒ2.— per gezin, aange
nomen dat men 40 brieven per gezin
per jaar pleegt te verzenden. Wat
denkt de bewindsman dan van die tal
loze bedrijven met name de kleine
bedrijven die zuchten onder de
enorme verzwaring alleen reeds van
de porto? En dat alles voor een mil
joenenwinst makend bedrijf en in een
tijd dat de minister van economische
zaken ons komt vertellen hoezeer men
op het vinkentouw zit t.a.v. prijsop-
drijvers.
Deze minister kan de grootste
prijsopdrijver en overtreder heel dicht
bij huis vinden. Wat een winkelier
niet mag, mag ook een minister niet!
Den Haag W. C. F. Schep*
TILBURG Volgens een voorlo
pige schatting is een kwart miljoen
schade aangebracht bij een grote
brand bij de Nederlandse Vlasspinne-
rij NV. De brand verwoestte het ge
hele grondstoffenmaeazijn. dat volge-
oakt was met veredeld vlas en was
'eer spectaculair.
De vlammen joegen, onder het
verspreiden van een angstwekkende
vonkenregen, tientallen meters de
j 'ucht ln. De brandweer wist de ei-
"enlijke fabrieksgebouwen, ondanks
ongunstige windrichting, te spa-
1 ren.
Onvoorstelbaar
Vroeger heeft de overheid het eens
in haar hoofd gehaald om het innen
van belasting uit te besteden aan par
ticulieren. Deze laadden al gauw de
verdenking op zich méér te innen dan
af te dragen. Onze voorouders vonden
dat zo gemeen dat zij er een oproer
tegen zijn begonnen.
Gezien de wijze waarop de regerin
gen in die tijd aan de macht kwamen
was zo'n onwijze maatregel nog wel
voorstelbaar.
Dat echter in deze tijd ln de
EEG-landen (die worden bestuurd
door lieden aan wie. dank zij schone
beloften, de leiding is toevertrouwd)
weer een soortgelijk systeem is inge
voerd, is onvoorstelbaar.
Hoewel dit voor elke indirecte be
lasting geldt, spant de BTW hierbij
toch wel de kroon, met name in de
dienstverlenende sector. Wie garan
deert mij dat voor een oncontroleerba
re reparatie niet méér arbeidstijd in
rekening wordt gebracht dan eraan is
besteed? De in dat geval door mij
teveel betaalde BTW zal wel nooit de
schatkist bereiken.
Gelukkig behoeven we nu niet meer
een pachtersoproer met ingooien van
ruiten en andere baldadigheid aan te
wenden We hebben nu andere midde
len om de overheid tot de orde te
roepen, n.l aan politiek doen Gewoon
lid worden van een politieke partij en
de vergaderingen bezoeken.
W. Dirkson
Rotterdam
