Creatief op grens van droom en
werkelijkheid
Slijtageproces is
te vertragen
Licht of beeld overbrengen
door een ragdunne „veter"
Petomaan
staakt
show wegens
gebrek aan lucht
REVOLUTIE
SPROOKJES
ROOD
□■■I
CORNELIS BELEEFT VREEMDE DINGEN
OOK GANZEN KUNNEN
SMOORVERLIEFD ZIJN
DE BEATLES GROEIEN UIT ELKAAR
ft
H
0
C
J
r
v
ai
ai
o
(f
ZATERDAG 25 JANUARI 196»
Da theologie bemoeit zich meer
•n meer met het verschijnsel revo
lutie. Met name Zuld-Amerika komt
daarbij aan de orde en het Is dan
ook geen wonder dat een theo
loog, die daar gewerkt heeft, veel
gehoor vindt: de Amerikaan Ri
chard Shaul, wiens publikaties op
het ogenblik in allerlei kringen
druk besproken worden. Een goe
de Inleiding is: Theologie der revo
lutie, waarin de Duitse theologen
T. Rendtorff en H. E. Tödt hun
visie geven, alsmede de Gro
ningse vrijzinnige predikant R.
Hansen. Een uitvoerige documen
tatie verhoogt de waarde van dit
boekje, dat bij Het Wereldvenster
te Baarn verscheen (225 blz.,
f 12,50).
Bij uitgeversmaatschappij Hol
land te Haarlem Is een nieuwe uit
gave van de sprookjes van Grlmm
verschenen. Dat zon prachtboek
met zeskleurenplaten en honder
den fijne tekeningen van Werner
Klemke zo goedkoop in de handel
gebracht kan worden (f 15,90) ver
dient wel vermelding.
Paul Blegel, Clare Lennart en
Marceline Bodaert bewerkten 77
van de 210 sprookjes, die de broe
ders Grlmm verzamelden, en het is
een goede keus, blijkbaar af
gestemd op het bevattingsvermo
gen van Jonge lezertjes. Trouwens,
ook de woordkeus en de zinsbouw
zijn zo eenvoudig mogelijk gehou
den, zonder dat de typische sfeer
van het sprookje verloren ging.
Kosmos bundelde in deze uitga
ve drie romans van Jef Last die
enkele tientallen jaren geleden de
auteur zijn grote bekendheid ga
ven. Van deze drie, zoals de
omslag vermeldt, gefolterde" ro
mans, verscheen „Marianne" het
«erst en wel in 1930. Een geboren
verteller leeft zich In dit verhaal
uit. Even gemakkelijk verplaatst de
auteur zich In de Friese gewoon
ten, die hij zo gevoelvol schetst In
zijn „Elfstedentocht". De roem
ruchte strijd op de Friese meren
van 1940 inspireerde hem hiertoe.
Van geheel andere aard even
boeiend en vol overgave geschre
ven is zijn roman uit 1934 „Zui
derzee". De afsluiting was een gi
gantisch werk. maar voor veel vis
sers betekende dit de nekslag. Een
diep-menselijk verhaal vol harde
werkelijkheid. Deze „omnibus" be
hoeft geen verdere aanbeveling
(427 Hz., f 13,50).
VLIE6BE&LD VAN
u)«kè vluchtreacbk
cc
£><z<zr? reactie
Tot voor kort meenden de artsen dat de mens verouderde
door de lichamelijke inspanningen gedurende het leven. Onaf
wendbaar zou de mens dit slijtageproces ondergaan. De Engelse
arts dr. Philip R. J. Burch is echter in een onlangs verschenen
boek van mening dat het lichamelijke levensproces de moge
lijkheden heeft van een eeuwige machine die helaas op den duur
fouten gaat maken In overeenstemming met een universeel wis
kundig tijdschema.
Burch veronderstelt dat de cellen van het menselijk lichaam,
die verantwoordelijk zijn voor onze lengte en vorm. dezelfde zijn
als die welke de gevoeligheid voor ziekten en uiteindelijk onze
veroudering bepalen. In zijn boek oppert hij de mogelijkheid dat
verouderlngssymptomen zoals het grijs worden van het haar en
het verlies van tanden dezelfde fundamentele oorzaken hebben
als schizofrenie, suikerziekte, reumatiek en hartziekten.
De fouten die de „lichamelijke machine" maakt, worden ver
oorzaakt door een reeks spontane mutaties van genen In de regu
lerende cellen Genen zijn de erfelijke factoren die opgeslagen
zijn In de chromosomen van elke cel. Deze veranderingen doen
zich bij toeval het gehele leven voor. Het gevolg hiervan zijn de
„auto-agressieve" aanvallen, waarbij het lichaam zichzelf „afbreekt".
Een van de voornaamste stellingen van dr. Burch is dat elk
kenmerkend weefsel (en er zijn er miljoenen in het menselijk li
chaam) een afzonderlijke auto-agressieve aanval kan doorstaan.
Sommige van die aanvallen zijn echter zo massaal dat zij meteen
worden onderkend als een specifieke ziekte, daarentegen zijn an
dere zo onbetekenend dat ze niet worden opgemerkt. Het eind
beeld van de veroudering is het gezamenlijke effect van auto-
agressieve aanvallen op de weefsels.
Ofschoon iedereen de kans loopt grijs te worden, krijgen al
leen mensen met een bepaalde erfelijkheid last van b.v. jicht, sui
kerziekte e.d. In zijn boek wijst de schrijver erop dat genetisch
onderzoek kan helpen het optreden van enkele ziekten waarvan
de precieze genetische fout bekend is, tot een minimum terug te
brengen, maa' hij mpent tevens dat deze vorm van preventie ern
stige beperkingen heeft
Tussen het begin van de ziekte en de verschijning van de
symptomen is een latente periode aanwezig, variérend van enkele
weken tot dertig jaar. Dr. Burch is van mening dat de behandeling
van die ziekten gericht moet zijn op de verlenging van deze laten
te periode.
PAUL VAN LANGSTRAAT
An inquiry concerning growth, disease and ageing, Edinburgh.
van lenzen mogelijk. Verder zal
het mogelijk zijn lenzen met ul
tra-korte brandpuntafstanden of
kleine openingen te maken, wat
niet kan met conventionele tech
nieken.
Tevens kan men het nieuwe
transmissiemateriaal gebruiken
voor verbetering van de camera
om binnen in de maag te fotogra
feren en andere dergelijke instru
menten. aangezien de vezel geen
vertekening geeft en buigzaam is.
Parijs kwam. een man ook die
als alle artiesten processen
voerde over contractbreuk en
die het tot een eigen theater
bracht. Dan begrijpt men ook
dat de kinderen van de Peto-
maan zich er over beklaagden
dat Frankrijk niets gedaan
heeft om de nagedachtenis van
de Petomaan in ere te houden.
Welnu, dat euvel is dan
hersteld. In het boekwerk,
geïllustreerd en wel kunnen wij
kennis nemen van de feiten dat
de Petomaan een proces voerde
tegen een valse „Petomane". die
werkte met blaasbolgjes onder
haar rokken, dat er toneelstuk
ken over hem werden geschre
ven. lange gedichten en dat ja-
loersen smakeloze toespelingen
maakten als: „Zoals de wind
waait, waait zijn jasje".
De Petomaan was een
verstandig man. Hij begon zijn
carrière in Marseille, bracht
zijn „kunst" daarna in de pro
vincie en waagde nadien pas de
grote stap in Parijs.
Maar ook aan petomanie
komt een einde en tijden ver
anderen. De Petomaan moest er
omstreeks 1914 de brui aan ge
ven. Een tijdgenoot meent, dat
dit kwam door gebrek aan
lucht en vermeldt verder: „Ik
kwam hem nog eens tegen en
hij vertelde me dat zijn liefste
wens was nog eens op de plan
ken te kunnen staan. „Ik
dacht"... zei hij hoopvol, dat als
ik eens een paar toonladdertjes
deed..." (Uitgave Paris, Amster
dam, 119 blz.. f 3,50).
KIRSTEN EMOUt
Als Adriasrn Cornells de kans
krijgt, zal hij in de expositiezaal
van de Rotterdamse Doelen het
werk kunnen laten zien waarmee
hij een jaar lang bezig is geweest.
In verschillende opzichten zal dat
een merkwaardige gebeurtenis
worden. Hij hoopt in die zaal aan
de wandpanelen zijn beschilderde
kleden te kunnen hangen. Daartus
sen wil hij witte, mummieachtige
figuren plaatsen die ineengeschrom
peld, gebogen of gestrekt, staand
of liggend, uit oeroude graftempels
afkomstig schijnen te zijn.
Cornells die jarenlang in Den
Haag gewerkt heeft, maar zijn ei
gen Rotterdam nu toch ook weer
tastische schilderingen op de
drempel van dood en leven.
Adriaan Cornells Is altijd met
nieuwe dingen bezig. Filosofeert.
Als hij even wat geld heeft, springt
hij over naar Frankrijk en beleeft
daar vreemde dingen.
„Ik was deze zomer in Parijs. Ik
droomde 's nachts van een veld
met bewegend gras. waarin pad
destoelen voorkwamen die een
in de kristallen van gesteenten, in
Oosterse filosofieën, in to
neelschrijver Becket. Op zijn tafel
ligt het boek Exodus opengesla
gen. „Die bijbel bevat enorm veel
oude cultuurverschijnselen. Ik ge
loof in mensen als vlammen. In
fossiele lagen zitten indrukken van
de kosmos opgesloten. De aarde
wordt altijd door die kosmos ge
bombardeerd met kleinere en grote
baarheidsbeelden een fascinerende
werking.
Na een periode waarin hij alleen
lithografeerde, Is hij overgegaan
naar het schilderen op dunne stoffe
die echter het karakter van
penseelschilderingen droegen. Nu
heeft Cornelis ruim een jaar ge
werkt om dit procédé onder de
knie te krijgen.
Cornelis is een kunstenaar voor
wie droom en werkelijkheid in el
kaar overvloeien. „Maar in Rotter
dam is niet veel plaats voor de
droom."
Misschien lukt het toch voor dit
unieke werk een plaatsje te vin-
als werkstad heeft teruggevonden
zijn atelier staat in de Ba-
nierstraat heeft hiermee een ex
periment voltooid.
Deze 56-jarige graficus-schilder,
die tot de oprichters van de Ara-
groep behoorde, heeft eigenlijk
prehistorische technieken nieuwe
vormen gegeven. In de weefsels
heeft hij iets neergelegd van de
sfeer van ontbinding die het werk
van Becket omgeeft, maar ook van
de magie van oeroude vruchtbaar-
heidsbeelden, van speelse katten
in oosterse stijl en van fan
blauwe schijn uitstraalden. In kleu
ren dromen is Iets heel bijzonders.
En ik had beslist geen Isd ge
bruikt. De volgende dag ben Ik in
het Petit Palais. Daar was een ex
positie van praehistorische kunst
uit Guatemala. Waar valt mijn oog
op? In een van de vitrines stonden
paddestoelen opgesteld. Niemand
wist wat ze beduidden. Wel heb ik
later gehoord dat een oeroud ritu
eel gebruik van deze paddestoelen
leidde tot een soort high-toestand.
Kijk, die dingen heb Ik meer."
Hij heeft zich jarenlang verdiept
stofjes. Via ons voedsel nemen we
die als het ware weer in ons op.
Zo Is de spiraalvorm opgebouwd
die nooit ophoudt". Voor Cornelis
is de mens uit de ruimte geboren
en keert hij er weer in terug.
In zijn recente grote doeken
maakt hij gebruik van een soort
batiktechniek. Hij prepareert het
doek en brengt dan verflagen aan
die op die plaatsen doordringen
waar de waslaag niet aanwezig is.
En dat in lagen boven elkaar. In
zwart-wit krijgen de grote vrucht
den. Hoe dicht de realiteit de
droom nadert, Illustreert deze
enorm produktleve, maar zelden
aan de weg timmerende kunste
naar met dit verhaal: „Ergens in
het duinterrein hier vlak-bij komen
elk jaar groepen kraaien op een
bepaalde tijd terug. Het is de peri
ode waarin de bessen die daar
groeien rijp zijn. Daar pikken ze
zich dronken aan. Stel je voor dat
je dat eens kunt zien. En die
beesten weten die plek terug te
vinden..."
HARRY WILLEMSEN
Vorige week werden in Lon
den enkele duizenden 'Beatle-
fans teleurgesteld toen het eer
ste live-concert sedert twee jaar
van het beroemde viertal op het
laatst werd afgelast. Als reden
werd opgegeven dat de Beatles
nog niet helemaal klaar waren
voor een dergelijk optreden,
maar in werkeiijkhr-d was de
annulering het gevolg van de
slechte onderlinge verhouding.
George Harrison (de meest
mystieke van de vier) en John
Lennon hebben slaande ruzie
gehad over hun financiële be
slommeringen en de verhouding
is nu zo dat deze twee niet meer
met elkaar praten.
Het Appleconcern (één van de
belangrijkste maatschappijen van
de Beatles) zou volgens John
alleen nog maar verlies maken,
maar dat lijkt erg onwaarschijn
lijk, want de laatste (dubbele)
langspeelplaat die deze maat
schappij uitbracht, doet het over
de hele wereld bijzonder goed.
Het is wel waar dat sedert de
dood van manager Brian Epstein
veel geld aan de verkeerde men
sen is weggegaan, maar daar zal
volgens George drastisch een
einde aan worden gemaakt.
Apple heeft reeds een nieuw
financieel brein benoemd om de
leiding te nemen.
Intussen zijn de Beatles
steeds meer hun eigen weg in
geslagen. Paul Mccartney houdt
zich bezig met het ontdekken
van nieuwe sterretjes, hij was
het die indertijd Mary Hopkin
pousseerde, wat geen slechte
keus was want van haar plaat
„Those were the days" werden
maar liefst 2Vi miljoen exempla
ren verkocht.
John Lennon, tot voor kort de
grote gangmaker, houdt zich wat
zweverig afzijdig, samen met zijn
vriendin Yoko Ono. George
Harrison blijft een overheersen
de belangstelling hebben voor
Indische wijsgebeerte en muziek.
Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat
hij in India in retraite gaat voor
langere tijd.
Ringo Starr blijft gewoon de
gelukkige huisvader en doet erg ft
zijn best om het viertal bij elkaar
te houden. Op het moment lukt
dat niet zo. maar het stel zal
ongetwijfeld nog voor verrassin- ft
gen zorgen, daarvoor zijn het te
veel ras-artiesten. De naam van
de Beatles zal in leder geval bij
velen nog op een prettige manier ft
voortleven.
Wat denkt u van een driehoeksverhou
ding bij ganzen? Niets bijzonders, zult u
zeggen, het zijn dieren en die nemen het
doorgaans niet zo nauw. In de natuur is
het „eten of gegeten worden" en deze
„struggle for life" beheerst het dierenrijk.
Tot op zekere hoogte. Want een drie
hoeksverhouding bij ganzen is even onna
tuurlijk als bij mensen. Ganzen „trouwen"
voor hun hele leven en slechts zelden ple
gen ze „overspel". Maar is een „gehuwde"
gans eenmaal verliefd op een vrijgezellen-
gans, dan kan er een echte driehoeksver
houding ontstaan. Met alle narigheid van
dien!
Er bestaan dus wel degelijk om
gangsvormen bij de dieren. De vraag is
alleen of die vormen natuurlijk zijn of in
de loop van een dierenleven worden aan
geleerd.
Vroeger nam men aan dat een beest alles
instinctief deed: eten, drinken, paren.
Maar sinds we onze hond pootjes leren
geven en olifanten in circussen lieve, ge
hoorzame lobbesen worden, zijn we daar
van wat afgestapt.
Natuurlijk wordt de dierensamenleving
bepaald door de strijd om het bestaan en
de voornaamste gedragspatronen zijn
daardoor ontstaan.
Neem bijvoorbeeld de oester. Zowel
mannetjes als vrouwtjes storten de
geslachtscellen zomaar in het water. Het
een baars heeft. De tiendoornige stekel
baars zal beslist niet aanpappen met een
driedoornige. Ook hier instinct.
Bij nauwverwante eende-soorten komt
het voor dat mannetjes en vrouwtjes el
kaar niet begrijpen. Instinctief weten ze
dat die andere er praktisch hetzelfde uit
zien als zij, maar dat er toch iets mis is.
Dus mijden ze elkaar.
Een andere vorm van sociaal gedrag is
het leven in groepsverband. Spreeuwen
bijvoorbeeld overnachten 's winters, vaak
tot ergernis van omwonenden, in slaapbo-
men. Overdag vliegen ze in grote zwermen
rond. Een roofvogel waagt het dan niet in
de buurt te komen, maar wee de spreeuw,
die de groep even verlaat. Het zal zijn
laatste „gang" zijn.
Het schijnt dat veel vogels elkaar alar
meren met een signaal. Dreigt er gevaar
dan klinkt een kreet en alle dieren stellen
zich in veiligheid. Een kievitsjong ziet
instinctief of er een vriend of een vijand
in de lucht zwalkt. De vriend, een eend
bijvoorbeeld, heeft een lange nek en een
korte staart, een roofvogel tegengesteld.
Daarom zal een kievitsjong bang zijn
voor een houten vogel met een korte nek
en een lange staart, terwijl een namaak-
vogel met een lange nek hem geen énkele
vrees inboezemt.
J. GOUDRIAAN
X*E PÉTOMANE
v J
w
Dankzij de Petomaan
heb ik in de Moulin Rouge
de langste lachsalvo's ge
hoord, de meest uitzinnige
uitbarstingen van hilariteit
die ik ooit heb meege
maakt", schrijft de beroem
de Parijse zangeres Yvette
Guilbert tegen het eind van
de vorige eeuw en vele van
haar bekende tijdgenoten als
Vincent Scotto. en Jacques
Charles meldden hetzelfde.
Wie was deze man. die in de
jaren tussen 1892 en 1900 heel
Parijs deed gieren van de lach,
over toie de kranten vol ston
den, die het gesprek van de dag
was, voor wie doktoren en pro
fessoren zich in hoge mate inte
resseerden en wiens naam bij
ons geen enkele weerklank op
roept?
Jean Nohain en F. Caradec
hebben zijn naam vastbesloten
aan de vergetelheid ontrukt en
een goed gedocumenteerd boek
werkje over hem het licht doen
zien.
Wie dit werkje nauwlettend
doorleest, begrijpt terstond,
waarom wij niet meer weten
wie de Petomaan was. Want de
Petomaan was niet fatsoenlijk,
o nee. Zijn voornaamste en eni
ge attribuut, waarmee hij zijn
enthousiast publiek tot onge
kende hoogten van uitzinnige
hilariteit bracht, was zijn ach
terdeel.
kend dat men licht naar elke ge
wenste plaats kon overbrengen
door een optische vezel met een
speciale brekingsindex te maken,
die zou kunnen dienen als een
soort „electriclteitsnoer voor de
transmissie van licht". In de prak
tijk bleek dit op grote technische
moeilijkheden te stuiten, omdat de
tot dusver ontwikkelde optische
vezels volslagen onvoldoende
overbrengingseigenschappen beza
ten.
Het nieuwe transmissiemedium
Het was een zeer uniek ach
terdeel. De Petomaan (Het
Franse pet betekent wind) kon
er toonladders mee zingen, er
mee musiceren, ermee geluiden
imiteren en op enkele meters
afstand een kaars uitblazen.
Hetgeen heel Frankrijk, van
hoog tot laag aan het snikken
van het lachen bracht. De
mensen verdrongen zich om
hem te horen. Reeds op hon
derd meter van de Moulin Rou
ge kon men de vrouwen horen
gillen van de pret. Sommigen
knapten bijna uit hun corset en
werden afgevoerd door ver
pleegsters. Het gebrul was niet
van de lucht. En als de Peto
maan het publiek eenmaal in
dat stadium had. riep hij „Een.
twee, drie allemaal". En als
versneld, zodat zij de grotere
afstand even snel afleggen als de
stralen, die zich recht langs de
kern voortbewegen. Als gevolg
hiervan ontstaat er geen verteke
ning.
Verwacht wordt dat deze nieuwe
lijn voor lichttransmissie zijn nut
tigste toepassing zal vinden op het
gebied van lasercommunicatie. Tot
dusver kon laserlicht alleen wor
den overgebracht door open ruim
ten waar geen enkele belemmering
men hem dan in koor te hulp
kwam, rolden de mensen bijna
van hun stoelen.
De Petomaan haalde vaak re
cettes van twintigduizend
francs. Tegen Sarah Bernard
8.000 frans, die destijds de
duurst betaalde actrice was.
In onze tijd. nu anale mopjes
taboe :ijn(?). zal het de lezer
van dit boekje misschien even
moeite kosten zich te ver
plaatsen naar het fin de siècle,
toen de mensen zich absoluut
niet geneerden om een derge
lijke voorstelling te beleven.
Maar juist daarom is het een
giller, te lezen dat de Petomaan
een zeer gewaardeerd artiest
was, die ontelbare tournees
maakte, voor wie Koning Leo
pold II van België apart naar
interesseert hen hoegenaamd niet, wat er
verder mee gebeurt.
Of de hofmakerij by stekelbaarzen.
Het mannetje heeft in de paringstijd
een felrode buik. Dat alleen is voor het
vrouwtje aanleiding om kontakt met hem
te zoeken. Ze zal ook toenadering zoeken
tot een plastic stekelbaarsje met een felro
de buik. Instinct dus.
In tegenstelling tot de meeste diersoor
ten vervult het mannetje de huismoe
derrol. Hij bouwt het nest, verzorgt de
eitjes na de bevruchting en begeleidt de
kleine stekeltjes bij hun intrede in de
grote vissen wereld.
Het is ook belangrijk hoeveel stekels
is een buigzaam glasvezelachtig
materiaal met een doorsnee van
eén millimeter of minder. De bre
kingsindex ervan neemt voortdu
rend af van het midden naar bui
ten. Lichtstralen, die zich door de
vezel voortbewegen, gaan door de
kern in rechte lijn, doch de stralen
die zich van de kern af bewegen,
worden gebroken en naar de kern
teruggekaatst. Bovendien worden
deze afwijkende lichtstralen
Twee Japanse fabrieken zijn erin
geslaagd een geheel nieuw me
dium te ontwikkelen voor de over
brenging van licht. Het medium,
dat Continuous Focussing Light
Transmission Line SELFOC wordt
genoemd, is een optische vezel
die in staat is licht of een beeld
zonder vertekening van het ene
eind van de vezel naar het andere
over te brengen.
In theorie was het al lang be-
aanwezig was. Het ontbreken van
een geschikt medium voor de
overbrenging van laserstralen
heeft de praktische toepassing van
deze lichtbron tot nu toe belem
merd.
Het nieuwe optische vezel kan
in variabele lengten worden gesne
den om holle en bolle lenzen met
verschillende focusafstanden te
maken, wat afhangt van de lengte.
Hierdoor wordt de massaproduktle
Maagcamera met „Selfoc"-lichtoverbrenging
