Evangelie bracht verdeeldheid
onder de Jali's van West-lrian
Minister bevoogdt
COC (homofielen)
Toen de fetisjes
verbrand werden
kwam de angst
Osservatore Romano
verdedigt Nederland
Pater bedient doop
in hervormde dienst
Een rvoord voor vandaag
PAS OP
Föhna mi nf
Woningnroduktie
in 1968 lager
ZATERDAG 18 JANUARI 196»
De dichter van Psalm 71 zoekt in zijn moeilijke omstandig
heden sterkte in Gods almacht en houvast in Gods trouwals
h\j bidt „Wees mij tot een rots ter woning." Hij zegt er bij:
waarheen ik bestendig kan gaan".
Want steeds verheffen zich de vijanden met hun laster „God
heeft hem verlatener is niemand die redt." Steeds is er
ook de aanvechting en de twijfel. Steeds staan we weer op
nieuw met lege handen. Dan zijn we niet gebaat met herin
neringen aan vroegere ervaringen van Gods almacht en
trouw. Daarom vraagt deze man, of hij ook steeds weer op
nieuw mag ingaan in die rots, of God zich steeds opnieuw in
Zijn almacht en trouw aan hem wil openbaren.
Uiteindelijk vraagt hij het niet voor zichzelf. Hij weet, dat
zijn zaak, als kind van God, voor anderen een test-case is.
Gods naam als de Getrouwe staat op het spel. Daarom loopt
deze psalm ook uit op de lof: „Mijn lippen zullen jubelen,
wanneer ik U zal psalmzingen, en mijn ziel, die Gij hebt ver
lost. Ook zal mijn tong de ganse dag van Uw gerechtigheid
gewagen.
Wij lezen vandaag: Mattheüs 10 1-15.
Wij lezen morgen: Mattheüs 10 16-33.
Eind september werden in West-lrian twee zendelingen vermeerd en opgegeten. Zij woren niet de enige
getuigen wie dit lot ten deel viel. In de afgelopen jaren kwam ook een vrij groot aantal jonge Papoese
christenen om het leven. In dit artikel legt dr. P. C. Komma uit waarom zo plotseling dit verzet tegen het
christelijk geloof losgebarsten is dat zelfs een strafexpeditie moest warden uitgerust. Dr. Komma ging reeds
in 1931 noar West-lrian als zendingsleraar. In 1951 werd hij zendingspredikant en ruim drie jaar later pro
moveerde hij op een studie over de Messioanse Koreri-bewegingen In de omgeving van Biak.
(Van onze kerkredactie)
ROME De Osservatore Ro
mano heeft het voor de Neder
landse Kerkprovincie opgeno
men. Het Vaticaanse dagblad
verdedigt de Rooms Katholieke
Kerk in Nederland tegen aanval
len in de buitenlandse pers". Al
te zeer wordt vergeten", zo
schrift het blad, „dat Neder
landse katholieken altqd hebben
moeten vechten voor hun geloof
en daarom ook meer dan wie
ook er voor zorgen hun gods
dienstig erfdeel b\j de tijd aan te
passen".
Volgens de Volkskrant van van
morgen oordeelt de Osservatore ver
rassend mild over de Nederlandse
kerk. Het artikel is het begin van een
serie, geschreven door de ad
junct-hoofdredacteur Frederico Ales-
sandrini.
Het artikel valt op. omdat Rome de
laatste maanden een totaal andere en
hardere lijn scheen te volgen. De
kardinalencommissie eist wijziging
van de Nieuwe Katechismus, prof. dr.
E. Schillebeeckx werd op het matje
geroepen, en bisschop Bluyssen werd
tijdelijk geschorst als lid van de li
turgische commissie.
Bovendien .namen vele rooms-ka-
tholieke Nederlanders aan dat Rome
wel niet zou juichen na de laatste
zitting van het pastoraal concilie.
Volgens het artikel vervormt de
wereldpers wat er vandaag in de Ne
derlandse kerk gebeurt. Het enige
wat er wel toe doet wordt echter niet
vermeld. „In landen waar katholle-
Spaarloon voor
de grafici
AMSTERDAM Voor de ongeveer
40.000 grafici is een nieuwe cao af
gesloten. Overeengekomen is een
loonsverhoging van 6,5 procent en
met ingang van 1 juli een spaarloon
van een procent. Verder is de va
kantie met een dag uitgebreid, ter
wijl met ingang van 1 februari 1970
korter zal worden gewerkt.
Het grafisch bedrijf is de eerste
bedrijfstak waar overeenstemming is
bereikt over een spaarloon.
ken nooit voor hun geloof hebben
moeten vechten", zo schrijf het blad,
„bestaat die gisting niet eens. In die
andere landen is het geloof een gift
geweest die zonder meer werd aange
nomen en vaak niet alle vruchten
opgeleverd heeft, die men ervan mag
verwachten. Wat een mens cadeau
krijgt wordt soms minder gewaar
deerd dan wat hij moet veroveren."
Het blad prijst de Nederlandse
Rooms Katholieke Kerk vooral voor
haar missionaire werk. Volgens Ales-
sandrini heeft Nederland 5000 missio
narissen in alle delen van de wereld
aan het werk. De kerkgang in Neder
land is verhoudingsgewijs ook beter
dan in de meeste andere landen.
JURISTlÜRGENS:
DEN HAAG Het ware te hopen,
dat minister Polak dinsdag bij de be
handeling van de begroting van
Justitie zal verklaren zich niet meer
„zo bevoogdend" tegenover de Neder
landse vereniging van homofielen
(COC) op te stellen. Dan kan de
rechtspersoonlijkheid van deze orga
nisatie spoedig een feit zijn.
Dit is de kern van het betoog, dat
mr. E. C. M. Jurgens houdt in het
jongste nummer van het Nederlandse
Juristenblad. De auteur, voorzitter
van de PPR, zegt onder meer: „Het is
in strijd met het algemeen belang,
dat een minister zich als een waak
hond opstelt om een vereniging af te
houden van de in zijn ogen laakbare,
maar daarom nog geen strafbare of
anderszins onwettige, gedragingen".
De heer Jurgens zet verder onder
meer uiteen, dat de bewindsman zijn
bevoegdheid tot weigeren tot een an
der doel gebruikt dan tot de doelein
den waartoe die bevoegdheid gegeven
is.
door dr. F. C. Kamma
Eind september werd de Amerikaanse zendeling Stan Dale
samen met zijn collega Phil Masters door de Jali's van de Seng-
vallei op West-lrian vermoord en opgegeten. Toen hij kort
daarvoor eens op bezoek was bij dokter Vriend, gaf hij zijn
gastheer als aandenken de Engehe uitgave van het boek „Vijf
kruisen in de jungle." Daarin wordt de dood beschreven van
vijf jonge Amerikaanse zendelingen die dertien jaar geleden
door Auca-Indianen werden vermoord. „Zou", zo schrijft de
vader van dokter Vriend me, „Stan een voorgevoel gehad heb
ben van wat hemzelf te wachten stond?"
We zullen dit wel nooit aan de
weet komen, maar wel is ons veel
duidelijk geworden, sinds de beide
zendelingen hun leven gaven als ge
tuigen. In het Grieks wordt voor „ge
tuige" een woord gebruikt waarvan
ons woord „martelaar" afkomstig is.
Zij waren wel de eerste blanken,
maar niet de eerste christenen, die
om hun geloof gedood werden. Twee
en een half jaar geleden werden
reeds twee jonge Jali's gedood ten
westen van het dorp Ninia. Bij die
gelegenheid werd Stan Dale gewond.
Hij liep vijf pij'schoten op. Met vier
pijlpunten in zili lichaam wist hij te
ontkomen, al was de tocht bij nacht
over een steile berg een ware marte
ling.
Toen reeds bleek dat niet alle Jali's
gunstig reageien op hei feit dat hun
volksgenoten tot het christendom
overgingen, hun heidense voorwerpen
verbrandden en een ander leven wil
den gaan leiden.
Kannibalisme
Anderhalf *aar gleden werd zende
ling Benz, die medische hulp wilde
gaan bieden in een nog onbekende
vallei door eer grote horde overval
len. Vijf van zijn jongens werden
gedood, waarvan er vier werden op
gegeten. Benz zelf werd gewond.
Maar ook hij wist met de pijlpunten'
nog in zijn lichaam te ontkomen.
In de naaste omgeving van de cen
trale posten van de zending van de
Evangelisch Christelijke Kerk van
West-lrian, waarvoor ds. Zöllner,
Benz, Roth en dokter Vriend werken,
vierden bewoners hun kanniba
listische neigingen bot od 17/Jachlof-
fers, allen Jali's. -***
Ook ten Zuiden van het
Carstensgebergte, waar de Christian
and Missionary Alliance (Cama)
werkt, werden de bewoners van het
Silinogebied christen en verbrandden
hun „heidense" attributen, maar in
dezelfde week dat Stan Dale en Phil
Masters werden gedood vermoord
den naburige stammen de vrouw en
de baby van de Papoese evangelist
Wawa. Na die ervaring schreef hij
het volgende lied:
De Heilige Geest is met
ons.
Waar geer getuigen zijn.
laat ons daarheen gaan.
Jezus is met ons.
Dit is het gebied in het hart van West-lrian, waar het de laatste tijd on
rustig is geweest. De zwarte stippellijnen geven de gebieden aan waar
het evangelie min of meer regelmatig wordt verkondigd.
De Christian and Missionary Alliance werkt rondom Wamena in de
Baliemvallei. Het hartvormige gebied is het terrein van ds. G. Kuyt
(zie zwarte driehoek). In het gebied rondom Angguruk werkt de Evan
gelisch Christelijke Kerk van West-lrian. Daar woont o.a. dokter Vriend.
De twee kruisen geven de plaats aan waar de beide Amerikaanse zen
delingen werden gedood. De aanvallers volgden hen enkele dagen eer ze
hen overvielen. Het kaartje laat zien waarom. Ze wachtten totdat ze
buiten hun gebied waren. De zwarte lijn geeft een taalgrens aan.
IDENBURG
boko
Als we gaan zullen ze
ons bedreigen,
Maar als we gedood wor
den voor Jezus
Moeten we niet boos
worden.
Als zit Jezus zullen aan
vaarden
zullen on2e harten blij
zijn.
Maar zoals ze Johannes
de Doper gedood hebben,
Zo hebben ze on' gedaan.
Fetisjes
Het zendingswerk ln de binnenlan
den wordt verricht in een nog onge-
pacificeerd gebied. Kleine en grote
schermutselingen zijn aan de orde
van de dag tussei. de bevolkingsgroe
pen onderling. Maar met het evange
lie kwam een ander element dat de
verhouding tussen de groepen dreigt
te verstoren.
Weinige gruepen Jali's zijn geheel
zelfstandig. Aller zijn ze in min of
meer sterke federaties verbonden. Ze
trekken gemeenschappelijk op tegen
hun vijanden, maar vieren ook ge
meenschappelijk hun inwij
dingsfeesten vooi jonge mannen. Ze
hebben samen handelsrelaties, waar
bij de „heidense voorwerpen", die de
Amerikanen „fetisjes" noemen, dienst
doen.
Nu hebben de zendelingen ontdekt
dat zolang de Ndani's en de Jali's, die
het evangelie reeds hebben gehoord,
hun „fetisjes" nog bewaren en ge
bruiken, ze nooit innerlijk los komen
van het voorvaderlijk geloof. Zij
leggen er daarom de nadruk op dat
degenen die christen worden die
voorwerpen moeten wegdoen.
Ritueel
In Ninia, ten westen van de Seng-
vallei, heeft men deze voorwerpen al
twee en een halt jaar geleden ver
brand. Direct daarna gingen de twee
Jalijongeren, Jeikwaragu en Binggu-
ok, die hadden gehoord dat de vallei
bewoners deze daad afkeurden, vrij
willig naar hen toe om hun stamge
noten te verklaren wat er precies aan
de hand was.
Zij waren van plan om uit te leg
gen. dat men zich pas vrij kon voe
len, wanneer men een volledige
breuk met het heidendom" heeft ge
maakt. Ze kregen evenwel daartoe
niet de gelegenheid, maar werden
vermoord. De .moordenaars" be
dreigden toen de post Ninia, waar
Stan Dale werkte, maar tot een over
val kwam het niet
Eer Dale en Mastera werden ver
moord was er il contact opgenomen
met de Sengvaliei. De bewoners le
ken open voor het nieuwe geloof.
Daarom besloten de beide zendelin
gen zich in het gebied te wagen. w*t
hun het leven neeft gekost. Waarom
werden zij vermoord en opgegeten?
Zeer zeker niet uit gastronomische
overwegingen, want het eten van een
mens is een rituele plechtigheid, die
door de betrokkenen werd vergele
ken met de kerkdiensten die de zen
delingen hielden
De man. die deze vergelijking
maakte Kolowuk het hoofd van
Nngguruk, was 'er ore gekomen, dat
n het westen de mensen van Bokon-
dini christenen waren geworden hun
heidense voorwerpen hadden wegge
daan en verbrand en zelfs hun heili
ge stenen (jao. jé) hadden prijsgege
ven.
Voorbeeld
Hij vroeg zich nu het volgende af:
Wat gebeurt er .ret vo'ksgenoten. die
christen word-n* Kar men werkelijk
onbezorgd alles opzij zetten: voor
werpen verbianf.en vei bodsbepalin
gen (taboes) overtreden? Wat ge
beurt er dan met onze tuinen? Geven
ze nog vruchten' Hoe zal het gaan
met onze varkens.? Zullen ze nog ge
dijen? En vooral: hoe zien de mensen
er als christener >lt' Zijn ze sterk en
gezond of zwak en machteloos?
Om zich zeke-heid te verschaffen
ging hii, met no^ een paar anderen,
naar Bokondinl Ze werden daar
feestelük onthaald; zager dat alles
positief was uitgevallen wat tuinen,
knollen kindo-er en varkens betreft;
en bovendien d= duizenden mensen
bij elkaar konden komen zonder
vrees voor oorlox
Toen hij weer terugkwam stond
zijn plan vast' Ook Angguruk moest
het voorbeeld vjn Bokondinl en Ni
nia volgen, ze'-fs jvildr hii een andere
mode invoeren vooi de vrouwen-
dracht. die in Angguruk wel heel erg
.mono-mini" war
Verdraaid
Zijn reisgerote.. die hetzelfde had
den gezien, gaven evenwel toen al
een geheel ande' commentaar, en dat
Is tekenend \oor de situatie, zoals die
zich later onMwiirkelde. Er werd na
melijk gezegd. Jat alle mensen van
Bokondinl demonen (duivels) waren
Foto boven: Van heinde en ver
zijn de bewoners van een Jali-
dorp op West-lrian bijeengeko
men voor een crematie. Zo ko
men ze ook bijeen voor hun ri
tuele feesten, waarbij een ge
dode vijand wordt opgegeten,
opdat zijn ziel geen gevaar meer
zal opleveren.
Foto onder: Een hoofdman van de
vallei-bewoners, die zich uit alle
macht verzetten tegen het op
dringend christelijk geloof.
MOECMEWSCn HUWELIJK
OOK OECUMENISCHE DOOP
geworden, dat de varkens er slecht
uitzagen en dat men had geprobeerd
de bezoekers ti vergiftigen
Intussen deed zich een nogal hevi
ge aardbeving voor zodat zware
aardverschuivingen volgden en niet
lang daarna brak er een kinkhoest-
epidemie uit, waaraan nogal veel kin
deren bezweken Dokter Griend
stond hier machteloos tegenover,
aangezien de hem ter beschikking
gestelde iner.tiugsvloeistof verjaard
en onbruikbaar was.
Tussen Anggu-uk en de Sengvaliei
bestonden vroege? steeds handelscon
tacten. Bij het initiatief-ritueel is
rottan nodig. L" a- betrok men van de
Seng-mensen. Over en weer bezocht
men elkaar, maar deze relatie werd
nu bedreigd wanneer Angguruk
evenals Ninia zijn .fetisjes" zou gaan
verbranden.
Zo was de situatie, toen Stan Dale
en Phil Masters naa> de Sengvaliei
trokken Het !o* dat hun trof. was
vreselijk. Het was het verzet tegen
de modernisering van het maatschap
pelijk leven, zoal" dat door de predi
king en het voorbeeld van de zende
lingen zich ov-.-ra: ontwikkelde.
Bovendien staat het wel vast, dat
men een pr^ek van Dale over „de
brede en de smalk weg" niet heeft
begrepen Men verteld» in de Seng
valiei tenminste 'ater dat Dale had
gezegd dat hit d" demon was van een
van de heilige -neren ten oosten van
de Sengvaliei Oir demor. heeft vol
gens het geloof van de Senemensen
de dood van velen op zijp geweten.
Bondgenoten
Toen de Jali's Stan Dale en
Masters in bun macht hadden, lieten
ze hen door de dorpen heen trekken,
en hebben hen buiten hun gebied
vermoord. Om ook de zielen van de
beide zendelinger te vernietigen 'ver-
den ze opgegeten. Maar hierbij liet
men het niet D» 'ei van de lichamen
werden rondgezonden, om daarmee
bondgenoten te weiven met het doel
samen de zendi.igsposten van Ninia
en Augguruk te verwoesten en het
zendingspersoneel te doden. Eén van
de panoese evangelisten werd be
dreigd. maar hij wist te ontkomen.
De Sengbevolking werd nog over
moediger toer n? de landing van de
helikopter, de zendelingen en de poli
tiemannen, onverrichterzake terug
moesten keren Zo stonden de zaken
er voor, toen de overheid ingreep.
Een kleine expeditie werd gereed ge
maakt, dragers er to'ken trokken er
op uit om de misdadigers te straffen.
Deze expeditie legde te voet, door
moeilijk terrein de ongeveer 20 kilo
meter af tussen Angguruk en Seng,
daar werden ze ontvangen met veel
gejoel. Honderder mannen stonden
klaar om de aanval in te zetten.
Op het moment dat de expeditie
langs de voet van een bergkam liep
werden van bovenaf grote stenen en
keien naar beneden gerold. De
toestand was zeer gespannen, toen er
eenmaal contact was gemaakt en de
vroegere drager" van Dale en
Masters enkele mannen herkenden,
die deel hadden genomen aan de
moordpartij. Deze werden gevangen
genomen en ondei bewaking gesteld
en in een huis opgesloten.
Toen dreigde de bevolking evenwel
de expeditie in de pan te hakken, en
deze moest gebiuik maken van hun
geweren. Hoeveel doden er zijn ge
vallen is niet precies bekend, maar
toen de expeditie de vallei verliet
steeg overal de rouwklacht op.
Er waren twee zendelingen bij de
expeditie. Ze waren meegegaan In de
hoop, contact te kunnen leggen en
vredesbesprekingen te openen. Aan
vankelijk leek het dat ze hierin zou
den slagen, maar de nerveus gewor
den dalbewoners grepen te snel naar
hun pijl» n en bogen.
Zo heeft dan de gewapende macht
voorlopig de moordenaars gestraft.
Of het vrede zal worden is niet be
kend, want hoe zal men dit ingrijpen
uitleggen? Wel komt er nu een vaste
bestuursvestiging nabij Angguruk.
De nieuwe tijd heeft zijn of
fers geëist. Ook dit is een reali
teit in de ontwikkelingslanden.
Soms menen we in het westen
dat alleen daar naar de vooruit
gang hunkeren. Niets is minder
waar, zeker in West-lrian niet.
Revolutie zonder of met het
evangelie kost mensenlevens, ook
vandaag nog.
(Van onze kerkredactie)
NIJMEGEN In de rooms-
katholieke universiteitsstad Nij
megen werden indertijd de eer
ste zogenaamde oecumenische
huwelijken bevestigd. Nu wor
den in oecumenische diensten
ook de eerste kinderen gedoopt.
In een hervormde dienst zal mor
gen pater Burgers de doop be
dienen aan vier kinderen uit
kerkelijke gemengde huwelijken.
De dienst wordt geleid door ds. H.
F. Winterterp en wordt als hervorm
de dienst gehouden onder auspiciën
van de Raad van Kerken van Nijme
gen. Tijdens het gesprek in de raad
bleek dat de "k deken van Nijmegen
en de voorzitter van de centrale her
vormde Kerkeraad geen bezwaar
hadden 'egen een dergelijke samen
werking.
Een tweede dienst zal gehouden
worden in eer rooms-katholieke
kerk. Dan zal de dienst geleid wor
den door -?en uriester maar een pre
dikant zal de doop bedienen.
Nijmegen '.iet deze gezamenlijke
doopdiensten onder eigen verant
woordelijkheid als een natuurlijke
conseauentie van de tientallen ge
mengde huwelijken die de laatste ia-
ren (interkerkelijk gesloten zijn.
De meeste echtparen hebben zich
Inmiddels in andere delen van het
land gevestigd maat komen voor de
ze doopdiensten naar Nijmegen terug
met de verwachting dat waar men
hun huweHik in een gemengde dienst
krijgt u dit gevoel In uw hoofd?
De GRIEP zal weer toeslaan.
Voorkom dit. Voor u geen vol
gende keer. Gebruik bijtijds
de keelontsmettendc tabletten
wilde bevestigen de doop ook in een
gemengde dienst zal willen bedienen.
Voorlopig zal Nijmegen nog niet
voor alle gemengd gehuwden derge
lijke doopdiensten organiseren. Dat
zal alleen gebeuren voor ouders die
indertijd jok In een gezamenlijke
dienst zijn gehuwd Is dat niet het
geval dan adviseert ds. Winterterp
dat het 'chtpaat de doop zal aanvra
gen bi.i de kerk waartoe de partner
die het meest bewust ter kerke gaat
behoort.
DEN HAAG De woningproduk-
tie in 1968 heeft 122.700 stuks bedra
gen. tegen 127.433 het jaar daarvoor.
Het iaar^middelde van 1962 tot 1967
was 99 000
De meeste woningen werden in
Zuid-Hol land gebouwd (24.904), de
minste in Drente (3.866) De volgorde
was Zuid-Holland, Noord-Brabant,
Noord-Holland, Gelderland, Utrecht,
Limburg. Overijssel. Friesland. Zee
land, Groningen en Drente.
In december vorig jaar kwamen
14.231 woningen klaar (12.069). Het
maandgemiddelde over vijf jaren
was 12.000.
Theodor Werner
overleden
MUNCHEN Theodor Werner, een
van de meest bekende abstracte schil
ders in Duitsland, is woensdag op 82-
jarige leeftijd overleden.
Werner's werk werd in de nazi-tijd
als ..ontaard" gebrandmerkt Hij woon
de na 1930 verscheidene jaren in Pav(j«,
waar hij relaties aanknoopte met de
groep .Abstraction Creation" In die
jaren raakte hij bevriend met Juan
Gris. Brnque en Miró.
Nadat hij van 1936 tot 1945 terugge
trokken in Potsdam had geleefd, ves
tigde hij zich in München Hij kreeg
diverse prijzen, onder meer de kunst
prijs van de stad Berlijn in 1951 en de
prijs van oe Vereniging van Duitse Cri
tici in 1954
BEROEP1NCSWERK
Ned. Herv. Kerk
Beroeper te Den Haag (vac. J. F.
van Woerden): W Roggeveen, studen
tenpredikant te Eindhoven: te Gassel-
ternijveen 'toez.J: mevrouw M M C.
van der Weide-Douwes; te Engelbert.
Bedankt voor Rotterdam Zuid: dr. D.
Bouman t» Garijp (Fr.)
Geref. Kerken
Beroepen te Ridderkerk: K. Ubeis te
Drachten.
