Buitenlander trouwen vergt aanpassing jfjm Vrouw verliest meer geld dan de man SPEEL ZELF THUIS Vrouw in 't nauw: andere normen zzm mi Eten op z'n Turks VAN MARKTKRAAM MARKS AND SPENCER tot hofleverancier Per seconde wijzer Wij maken ons te vaak druk over het wegvallen van franje dialoog ZATERDAG 18 JANUARI 1949 Jeanne Ertan-Doomen: „Ca eerst kijken in het land van je aanstaande man"' Jeanne Ertan-Doomen, slank, donker, knap, waakzaam. Ze luistert naar een relaas uit Duitsland dat ik haar oplepel: In I960 huwden achttienduizend meisjes met buitenlanders. Na de brui loft duurde de droom geen Duizend-en-één-nacht. Ongeveer 95% van de huwelijken, gesloten met Aziaten of Afrikanen, lijdt schipbreuk. Het departement voor emigratie in Keulen heeft tachtig adviesbureaus die over informatiemateriaal be schikken betreffende huwelijksrecht en -houding van de vrouw in 151 landen en streken ter wereld. Slechts weinigen vragen echter om raad. Ze zeggen: „Bij ons gaat het goed want wij houden van elkaar". De berichten spreken verder van woordenwisselingen, klap pen, vluchten uit het buitenland met achterlating van de kinde ren. Ze schreven naar de chef in Keulen (toen het te laat was): „Had ik maar naar u geluisterd!" Het echtpaar Ertan-Doomen weet van aanpassen: zij aan de Turkse, hij aan de Nederlandse manier van leven. Mannen zijn doorgaans gezegend met pakken en broeken waarin verrukke lijk diepe zakken zitten. Dat schijnt een mannelijk sym bool te zijn. Mijn kleine neef van drie toonde op nieuwjaarsdag de hele familie trots zijn eerste broek met een achterzak en een echte rits van voren, met een gebaar van: „en nou kan je me voor vol aan zien!" Die zakken zijn er wellicht de oorzaak van dat vrouwen tweemaal zoveel geld verliezen als mannen. Het is allemaal haarfijn uitgezocht in de Ver enigde Staten. Het bedrag dat elk jaar door onachtzaamheid of andere oorzaken verdwijnt is een sommetje dat menige staatskas zou kunnen vullen. Rond twee miljoen Amerikanen raakten in 1967 samen twee mil jard dollar kwijt of wel 7,2 mil jard gulden. Dat is tien dollar per hoofd der bevolking per jaar. Vrou wen maar zij staan allang te boek als zouden ze een gat in hun hand hebben bleken tweemaal zoveel als mannen te verliezen. Jongelui raken ook veel geld kwijt en academici zijn slordiger met het slijk der aarde dan lieden met een be perkte schoolopleiding misschien moeten de laatsten harder sjappelen voor hun dol lars? Hoe het ook zij, het onder zoek wees nog iets opmerkens waardigs uit: de meeste mensen weten niet op welke wijze zij hun geld verliezen. Onder de ondervraagden was intussen één dame die het heel precies wist ze verloor een twintig dollar biljet dat uit haar bh glipte op het moment dat ze het toilet doorspoelde... Mevrouw Ertan heeft er dit op te zeggen: „Huwelijken van Nederlanders kunnen óók spaak lopen. Ik ben nu acht jaar ge trouwd met een Turk. hij Mo hammedaan, ik katholiek. Ge lukkig getrouwd mag ik wel zeggen. Toen we verkering kre gen, deden we al niets meer aan ons geloof. Wij hebben ons samen aangepast. Een voor beeld? Ik eet geen olijfolie, hij geen varkensvlees. Mijn man houdt er niet van als ik met mijn vriendinnen naar c'e bi oscoop ga." „Ik vind het niet goed als ze 's avonds alleen de straat op gaat" vult de heer Ertan aan. „Dat is onze gewoonte, het is geen wantrouwen, zeker niet, maar een zekere bescherming Bij ons wordt een vrouw die alleen op stap gaat als een prostituée beschouwt. Ik kan me haar ook niet voorstellen als een vrouw met een baan". „De liefde van de man gaat door de maag", zegt men. Haar Turkse man mag als Islamiet geen varkensvlees eten. daar om bereidt Jeanne Ertan erwtensoep met rundvlees. In Turkije houdt nien van ju pittige spijzen en yoghurt, schapevlees en olijfolie. jjc Dit maakt mevrouw j. Ertan: Pataesli Köfte. Snijd 1 kg geschilde aardappelen in blokjes van drie cm. Maak een pond runder- of kalfs gehakt aan met ei, een jjc grote fijngeraspte ui, pa neermeel of oud brood, jjt peterselie, zout. peper, tijm. Vorm ze tot platte jfc schijven en bak ze bruin. deze jus worden de jfc aardappelblokjes gebak ken tezamen met zes Spaanse pepers. Afblus- sen met iets water. Pel «en pond tomaten, snijd ze in stukjes en stoof ze in de jus tot alles fijn is. Laat de aardappelen. gehakt, pepers, de torn a- tensaus met water in één pan pruttelen tot de aard- appelen gaar maar niet stuk zijn. Op één schaal serveren. Geef hierbij een frisse komkommersla Ca- eik. Rasp een stevige kom- kommer, vermeng die met V* liter yoghurt, wat water, zout. een teentje knoflook en een eetlepel olijfolie. heb daar ook geen behoefte aan," zegt Jeanne „en respec teer de wensen van mijn man zoals hij de mijne respecteert." De heer Ertan is tolk bij Wil- ton-Feijenoord, hij gaat met zijn landgenoten op stap als er zich huisvestingsproblemen voordoen. Hij bemiddelt in het bedrijf, is (naar zijn zeggen) als kind aan huis op het Haagse Veer Rotterdams hoofdbu reau van politie en treedt als tolk op bij de rechtbank. Het grote pand aan de Spoorsingel 55 in Rotterdam is zijn eigen dom. Op de bovenverdieping heeft het echtpaar vijf Turkse kostgangers en sinds deze zo mer woont veertienjarige Gü- sin, halfzusje van de man, hier. Dit stel jonge mensen is wel bevoegd tot oordelen als het gaat om de vraag: is het af te raden dat een westers meisje met een oosterling huwt? „Ik zou haar zonder meer ad viseren: ga eerst kijken in het vaderland van de man. Dat is voor beide partijen beter. Zo lang de buitenlander in het land van de vrouw blijft, gaat het meestal goed. De man past zich aan. Hij gedraagt zich dan als westerling. De moeilijkhe den kunnen beginnen als het echtpaar naar het vaderland van de man gaat." Trekt het westerse meisje on voorbereid naar haar nieuwe vaderland dan voelt zij zich in de boot genomen. De uitzending van de VARA op de televisie liet daarover geen twijfel bestaan. Een Islamiet leeft in een volkomen andere cultuur. De vrouw is er het bezit van de man. In de meeste Islamitische 'anden wordt ze beschouwd als een rechteloos wezen zonder ziel. Door te huwen sticht de vrouw geen eigen gezin maar zij verlaat een groep om deel uit te maken van een andere groep: die van haar echtgenoot. In vele traditionele Moham medaanse landen mag de man meer dan één vrouw hebben. In Tunesië en Turkije is de poly gamie afgescha." Maar de rol van de vrouw is toch een heel andere dan in de westerse samenleving. Zou Jeanne Ertan in Turkije kunnen leven? .Ik ben er twee maal geweest Ik zou er willen wonen als ik he: t.'et slechter had dan hiér. Maa^ dat kan niet" doet ze diplomatiek „Ik raad ^ok ieder bruidje aan: ga kijk.-n in je nieuwe vaderland eer je je jawoo-rl geeft. De fa milie is er dominant. Ga nooit bij d e familie inwonen, al is dat daar ook honderdmaal de ge 'oonte!" zegt ze met klem. Wat vond ze van de tele visie -uitzending over Neder- Navraag bij diverse instanties die zich met de begeleiding van buitenlandse arbeiders bezighouden onthulde het volgende: Het maakt verschil uit of een meisje met een buitenlander uit een christelijk dan wel uit een moslimmllleu huwt. Het is, eenmaal In het vreemde vaderland, vaak moeilijk om terug te keren. Belandt een westerse vrouw bijvoorbeeld in Marokko, dan kan ze ontdekken dat ze nummer tien op de ranglijst Is, of dat haar man er reeds gehuwd was. De burgerlijke stand is In vele oosterse landen niet zo accuraat als bij ons en dus kan er met huwelijkse staat of leeftijd worden gesmokkeld. In Keulen adviseert men de bruidjes een huwelijksovereenkomst te sluiten waarbij de vrouw in geval van scheiding een morgengift" toevalt een vereffening voor de zwakke rechtspositie van de vrouw In sommige landen. De vrouw kan geen schelding verlangen. Vaak heeft de man geen onderhoudsplicht. De Marokkaanse vrouwenbeweging strijdt tegen polygamie, wil gelijkheid van de vrouw en de man in het erfrecht. In Tunesië verleende president Bourguiba in 1957 aan de vrouw het recht dat zij vrijelijk haar man mag kiezen; het recht van de man op scheiding werd beperkt en polygamie verboden. De taal blijkt voor westerse vrouwen vaak een onoverkomelijke barrière. Ziet de vrouw van een Islamiet kans terug te reizen met haar zoon, dan zal de man haar achterna blijven zitten. Islamieten hech ten buitengewone waarde aan het bezit van zonen. Ten slotte: ook ons land heeft voorlichtingsinstanties, onder meer de Stichting Begeleiding Buitenlandse Werknemers met kantoren o.a. in Den Haag, Rotterdam, Gouda, Dordrecht. Amsterdam, Utrecht en Enschede. Gelukkig is een Nederlander goed in aanpassen. Een meisje dat een buitenlander huwt. moet echter wél weten dat er in vreemde landen andere normen gelden en dat de levensomstandigheden vaak volkomen anders zijn dan die waarin zij Is opgegroeid. landse '.Touwen die in Turkije waren gaan wonen? Allemaal waar. Merkwaardig alleen die laatste vrouw die er moeite mee had dat haar schoonmoe der Fatma zei tegen haar doch tertje, die zij Maria noemt, en schoonma die uitmaakt welke jurk de Hollandse schoondoch ter aan zal trekken. Het ver noemen van je kind vind ik geen probleem en ik zou me niet storen aan het schoonmoe derlij k bevel van wat ik nu eens aan zal trekken... Overigens, je moet je aanpas sen. Zelfs aan het feit dat de familie het bewijs wil zien dat het huwelijk voltrokken is. 's Lands wijs 's lands eer een buitenlander moet zich hier evenzo voegen naar onze leefre gels. Turkije is een land in de branding. Het leven in de grote steden verschilt sterk van dat op het platteland. „In Izmir het vroegere Smyrna leven de mensen anders dan die tn mijn geboortedorp" zegt Ertan. Voor Europeanen bepaald armoedig. Er is nauwelijks enig comfort. De Islam accepteert over het algemeen de werkende vrouw nog niet. In de grote s*eden komt de emancipatie langzaam op gang. „Wij kennen veel goede hu welijken van westerse me'sjes met Turken" zegt mevrouw Ertan. „Maar je moet je weten aan te passen. Ik ben er erg gastvrij ontvangen ik ben de beste schoondochter die er is" lacht ze gul. „maar ik heb dan ook een schoonvader met mo derne opvattingen... En mijn man is bijna westers in zijn manier van leven." „Ik wil deze maatschappe- Veertienjarige Güsin is hier zo vrij al9 een vogeltje vergeleken bij thuis in Turkije. Ze gaat hier op school en spreekt al aardig Neder lands. lijke verhouding graag volhou den" zegt Ertan, maar in één adem erkent hij dat hij te rug in Turkije weer terug zou vallen op de maatschappe- llillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Wijlen de laatste presi dent-directeur van „Marks and Spencer", Lord Simon Marks, placht te zeggen dat hij niet tevreden zou zijn vóór ieder schoolmeisje ge kleed kon gaan als een hertogin. Thans staan hertoginnen en verkoopstertjes naast elkaar aan de toonbanken van dit Britse grootwinkel bedrijf: de prinsessen Anne en Alexandra zijn er vaste klant en ook prinses Gracia van Monaco koopt er regel matig. Toch zijn de prijzen niet exorbitant hoog en niemand schaamt zich voor het etiket van deze firma. De maatstaf die de zaak aanlegt voor de kwaliteit is: Het moet goed genoeg zijn voor onze directeuren en hun gezinnen." En als u dan weet dat minstens vier van die directeuren miljonairs zijn Het bedrijf dat nu 241 filialen telt is als een stal letje met stuiver artikelen begonnendoor een ongelet terde Poolse immigrant. Michael Marks. Hij nam zijn vriend Tom Spencer als compagnon toen deze aan bod zijn hele kapitaal van driehonderd pond in een reeks van stalletjes te steken. Dat was in het jaar 1884. Nu maken zeshonderd onafhankelijke firma's alle produkten die „Marks en Sparks" verkoopt. Veertig procent van alle siveaters die in Engeland gedragen worden komen van dit bedryf, één kwart Drie maanden voorbereiden en drie kwartier kijken: drie mensen sijn een heel jaar bezig met Per seconde uijzer". Volgens een re cent kijkonderzoek geniet deze quiz een grotere populariteit dan zelfs de Forsyte Sage. Berend Bou- deu'ijn presentator, Ellen Blazer regisseur, Chawa Aronson research assistente stellen allen die zich af zitten te vragen wat zij er zélf van terecht zouden brengen, in de gele genheid hun krachten thuis te be proeven. Het boeiende televisiespel is namelijk in boekvorm versche nen. De koper doet er goed aan eerst het nawoord te lezen. Daar kunnen we namelijk de ijsberg onder wa ter zien, bijzonder onthullend over trat boven water steekt: de uitzen ding. 't Gaat zo: „Wij zijn blij als we maar op een idee van een vraag komen. Neem die ran verschillende doodsoorzaken tan historische fi guren. Vergiftigd, doodgestoken, verbrand wat deden ze nog meer? Met moeite komen wij bij acht mensen, die op acht verschil lende manieren zijn gedood. Nog eentje en we hebben de vraag. Wij komen er zelf niet uil. Onze beste vrienden worden gevraagd of ze een beroemde voorouder hebben die iemand op een originele ma nier omgebracht heeft. Wij hebhen er al acht! roepen wij wanho pig. en je kunt toch niet zeggen: Wij maken er de negende even zelf hij... want dot zou geen geschiedenis zijn. Na veel. veel moeite boeken doorgekeken, weer encyclopedieën, mensen opge beld, en ueer trouwe bibliotheca ressen. hebben we er eindelijk ne gen. En dan komt iemand en zegt: Kun je zo'n vraag eigenlijk wel stellen? Is het niet wat gruwelijk? Weer mensen opbellen of se vin- lijke verhoudingen daar. „Onze mensen zijn nog niet zo ver. Iets wat hier in eeuwen is ge groeid, kun je daar niet in één generatie veranderen! Dat heeft tijd nodig." Het echtpaar Ertan heeft een jongen en een meisje, Nazire en Erol. Nazire heet naar de over leden moeder van de heer Er tan. „Dat heb ik zélf voor gesteld" zegt Jeanne Ertan. Terwijl haar man op de gang een gesprek heeft met één van „de jongens boven" prijst ze hem dat hij altijd achter haar staat. Het zusje GGsin had er moei te mee haar schoonzuster te ge hoorzamen, ze moest aanvanke lijk flink de teugels voelen. Maar de grote broer maakte haar rap duidelijk dat Jeanne de vrouw des huizes is. „De overgang is apart voor haar" verduidelijkt Ertan. ,,'t Leven is hier zo heel «mders. Güsin gaat met plezier naar school, ze past zich heel goed aan. Ze is hier. versteken bij thuis in Turkije, zo vrij als een vcgel." iiililllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Prinses Gracia van alle gebreide artikelen, drie kwart van alle dames slips en tien procent van alle kleding. Wat de mode betreft volgt „Marks en Sparks" geen rages. De onderneming houdt op rustige klassieke wijze rekening met de stijl van het og°nhUk. Dpl"rnns- middelenafdelingen in alle filialen zijn gespecialiseerd in deze afdeling gaat veer tig procent van alle verkoop om. „Marks en Sparks" schij nen tot de conclusie geko men te zijn dat een ver koopstertje dat zich kleedt als een hertogin, misschien ook wil eten als een levens- genietster. Berend Boudewijn den dat het grmcelijk is. Nee, hoor, ze vinden het leuk. Wij be denken er dan nog gauw een mo reel standpunt bij, zoiets vtui „de geschiedenis is tenslotte gruwe lijk", en het gaat door". U kunt het spel alleen of met meer mensen spelen. Kies een on derwerp waarvan u denkt het meeste te weten. Kunst, Geschiede nis. ff etenschap of Deze eeuw. Zoek dal hoojdstuk op, leg een pupier klaar, een keukentvekker of zandloper. Niet eerst de vra gen lezen! Goed streng zijn en u zult merken dat het moeilijker is vanuit een boekje, dan in de half donkere kamer met het aan dacht-trekkende scherm. U kunt om het maximum te winnen be drag (f5700 plus 22 jokers) spe len, maar dan moet u wel eerst dat geld in de pot doen. Wie regelmatig naar de quiz kijkt ontdekt dat alle ronden al een keer gespeeld zijn, de plaatjes zijn dpzelfde tan de buis, ook Prikkebeen en andere illustraties van de uitzending sijn in dit boek je gebruikt (170 blz.. 7.80, uitga ve Wollers-Noordhoff n.v. Gronin gen) Ze komen aan als fris ffente- regentje, een klettereïT3e hagelbui, als sneeuw dat zachtjes veel vuil bedekt, dachten wij bij het fijne ge dichtje van Pita Kleppe, Burg. Nep- veulaan 11 In Putten, die daarmee de gelukkige „Zij" is van Blad ZIJ. woorden zijn als wolken die voortgedreven worden door de wind in overvloed wor den ze uitgesproken maar... wie weet of ze ooit aanko men? Geloven nu: „Door de vele bo men wordt het brandend braambos niet gezien", zegt mevrouw B. van T. „Zij liepen uren om het levend water blootshands uit de bron te scheppen. Hagepreken. Wij willen naar de kerk (of niet), nippen aan de beker die Hij te drinken geeft: „Vandaag smaakt het!" of „Hm, het kon beter". We maken ons druk om het wegvallen van vertrouwde gewoonten, opruiming van franje. „Wacht op den Heer, gii vromen" Wachtend bomen we over hoe het wel of niet moet, dat geloven. Door de vele woorden Is er geen stilte meer: „Spreek Heer. uw dienstknecht hoort". Het is zo vaak andersom: „Hoor Heer, uw dienstknecht spreekt". En. wachtend, wordt het kouder." Het is volgens de heer B. te W. (uw adres?) niet juist dat, zoals wij schreven, Abram en Petrus door hetzelfde geloof zalig zijn gewor den: „Abram is zalig geworden onder het verbond der belofte, Petrus onder het verbond der ge nade. Dat genadeverbond was pas ingegaan nadat Christus was op- oestaan uit de doden, nadat Mij voor de zonde der wereld had vol daan. Dat heeft Petrus beleefd, maar Abram niet. Dan schrijft u over het dogma dat vandaag niet zoveel meer zegt. Dat klopt, want een goed Pro testant heeft geen dogma's. De Rooms-Katholiek echter wel. Wat de theologie betreft: heel veel wordt er in de kerken geleerd wat niet in de Bijbel staat en heel veel wat wel in de Bijbel staat wordt niet geleerd. Om over het verschil van kerken maar niet eens te spreken". Mevrouw W. te S. gelooft zeker dat vooral de jongeren het getheo- loqiseer beu zijn: „De jongeren verlangen klare taal over de boodschap van het Evangelie. Wij oudere oemeenteleden verlangen ook hartelijk naar een eenvoudige S;ib*ise boodschap." Mevrouw W te D. voegt daar aan toe: „Is hun afwijzend beu zijn, hun behoefte aan „het zich ontdoen van franje" (niet het ge loof wordt daarvan ontdaan, want dat kent geen franje,) „verborgen omganq en „tot de kern komen" In feite niet veelal een overboord wil len zetten van hetqeen wordt ge voeld als een rem op het zlc'n uitleven, een centraal-stellen van eigen „wereldse" verlangens en oen willen reduceren van het bes'ng dat God ook op hun leven Isgt? Of zij oprecht de bedoeling heb ben God beter te dienen zal moe ten blijken uit datgene wat ze voor het overboord-gezette in de plaats (willen) ^tellen. Dat komt jammer genoeg zo weinig uit de verf." „Ik ben ervan overtuigd dat ie der op zijn eigen manier gelooft en geen geloof in diepste wezen hetzelfde i9. al heb je ook dezelf de geloofsbelijdenis", zegt me vrouw K. te Z. „Dan nog zullen wi| aan het einde der tijden verbaasd staan dat God en ons Godsbegrip zo heel anders rijn dan wij ooit edacht hebben. Zo heel eenvou dig en toch zo prachtig volmaakt. Doordat ons verstand en begrip nu nog ten dele gebruikt worden, kan niemand dit ooit doordenken en begrijpen. Ons geloof en de godsdiensten zijn helaas zoveel moeilijker gemaakt door mense lijke wetten en geboden, die vaak door machtswellust uitgedacht zi|n en toen een traditie zijn geworden. Ik vind het zelf vaak moeilijk altijd vast te kunnen neloven In- en ver trouwen op God." „De beleving staat niet altijd op de voorgrond, maar bewust of on bewust is het er toch altijd", zegt mevrouw A. te G. „Een mens heeft twee levens. Het innerlijk moet achter ook naar buiten komen in ■»ns doen en laten. Wanneer Ik lees 'an een professor of predikant die 'erschillende dingen uit de Bijbel ap losse schroeven willen zetten, tan dnnk ik weleer-- Beseffen die mensen hun grote verantwoorde- ijkheid? Zijn het geen blinde 'eidslieden? Wat de we- 'enschapsmensen uit de Bijbel wil- 'en halen, brengt ons van God af. Tegenwoordig wil men alles kun nen verklaren, maar dan zou God neen God meer zijn. Abram en Petrus leefden in andere tijden, de kern van het geloof blijft hetzelf- ie: Uit genade rijt gij zalig gewor den door het geloof; en ook bij alles; Here wat wilt Gij dat Ik doen zal". „Jammer dat we haast altijd eerst in benauwdheid moeten zit ten eer we tot geloven komen", verzucht mevrouw N. te N. „Als we dagelijks om ons heen kijken, moeten we toch erkennen: „Er is er Een die alles bestuurt" Je kunt veel over geloven praten, uiteinde- ti|k is het iets wat je zelf moet doen. Je kunt van de ene kerk naar de andere lopen: als hart en ogen qesloten blijven hebben we er niets aan. Als God ons. door Zijn liefde en genade niet helpt, kunnen we niet geloven; wel er dagelijks om bidden." Mevrouw A. te B. „In deze tijd willen de mensen dat je alles zwart op wit met bewijsstukken kan staven, ook het geloof. Voor de Joden is het nog veel moei lijker. Zij leven nog naar de ver vulling toe. Zij zitten steeds in de hoek waar de slagen vallen en dan, door alles heen. vasthouden aan de toezeqqinq dat Hij nog ko men moet om Zijn volk te verlos sen uit al de narigheid die nog elke dag komt. Wij Christenen weten dat de Heer al gekomen Is. Wij mogen uit dit geloof leven. Soms gebeuren er dan dinqen die het moeilijk ma ken 't geloof vast te houden. Dan merken wij dat wij toch weer aesterkt worden. Onze zoon was vilftien laar toen hij stierf. Als hij ziin qeloof niet had, zou M| niet zo met rust en vrede aestorven zijn. Nu wist hij dat waar hij heenging oeen leed, pijn en ziekte zou zijn. Door vertrouwen heeft hij de rust qekreqen waarom hij gebeden h»eft. Door dat qeloof kunnen wij er ook weer tegenop. God houdt ons vast"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1969 | | pagina 17