if eervolle en blijde dienst
in de Utrechtse Domkerk
Lied
Leer hem te luisteren
naar roepstem van God
Nieuws van Apollo naar
Rusland via „hot line"
Grote voorsprong VS op
Rusland in ruimterace
Maaiureis
ZACHTE GEER VAN 1500 HYACINTHEN
ZINGENDE KINDEREN NOEMEN DE NAMEN
DS. KATER BIJ DOOP JOHAJS FRISO:
Gelukwens Johnson voor astronauten
Felicitaties
van velen
Vakmanschap
is
meesterschap
m
7
ZATERDAG 28 DECEMBER 1968
(Van een onzer redacteuren)
UTRECHT Grijs, groen en wit, de kleuren van de Domkerk op deze echt Hollandse wintermorgen
I waarop prins Johan Friso ten doop wordt gehouden. Om tien uur gingen de kerkdeuren open en langzaam
Mvulden zich de rijen met de ruim duizend genodigden uit alle provincies. Iedere commissaris der
I Koningin had een lijst van vijfentwintig afgevaardigden mogen opstellen, verder ivas er o.m. de ge-
I hele Olympische ploeg naar Mexico en de ploeg die ons land op de Olympische Spelen voor ge-
Whandicapten in Israël vertegenwoordigde. Het corps diplomatique was vertegenwoordigd door de
Doyen, de ambassadeur van Cuba.
De Utrechtse Dom, waar van
morgen de jongste Oranjeprins ten
doop werd gehouden, was gister
avond gehuld in een sprookjes
achtig sneeuwgordijn.
Heel flauw was de geur van 1500
hyacinthen waar te nemen, die ge
combineerd met sparregroen de pila
ren sierden en verwerkt waren in
twee bloemstukken op het liturgisch
centrum, dat verder met zevenhon
derd witte crysanthen opgeluisterd
was.
Sparregroen moest ook de zakelijke
tribune, die aan de zijde van de
Domstraat in de koorgang was ge
bouwd, verbergen. Daar vonden het
NCRV Vocaal Ensemble en het Buur
kerkkoor een plaats, recht er tegeno
ver een podium voor de kinderen van
het koor der Comeniusschool van de
Evangelische Broederschap uit Zeist.
Vijftien kinderen van dit koor waren
gekozen als escorte van de dopeling;
wanneer deze de kerk wordt ingedra
gen.
Wanneer het gebeier van klokken
tot de wachtende schare doordringt
weet men: de stoet is onderweg. Dan
zet de organist Stoffel van Vliegen
het Andante Allegro uit het Orgel
concert no 6 van Handel in, iedereen
rijst op en de koninklijke stoet be
treedt de kerk.
Na de diaken van dienst en de ou
derling van dienst volgt ds. H. J.
Kater dan de grootouders: koningin
Juliana en prins Bernhard, mevrouw
Gosta von Amsberg met de peet
Christina von Amsberg.
Hierachter de ouders van de dope
ling prinses Beatrix en prins Claus.
Dan volgt de peet prins Harald van
Noorwegen met zijn jonge vrouw
prinses Son ja; dr. J. H. van Royen en
mevrouw Van Royen-jvr. Anne
Snouck Hurgronje; Freiherr Johann
Christian von Jenisch met baronesse
van Jenisch.
Daarachter de tantes en ooms van
de kleine prins. Prinses Irene en
prins Karei Hugo de Bourbon Parma
hadden alles op alles gezet om aan
wezig te zijn.
Psalm 23
Het Aanvangskóor uit- het Weih-
nachtsoratorium van Johann Sebasti
an Bach uitgevoerd door het NCRV
Vocaal Ensemble en het Radio Bach-
orkest klinkt op en dan spreekt ds
Kater, staande achter de Avond
maalstafel, Votum en Groet uit.
UTRECHT Het volgende spe
ciaal voor de gelegenheid door de
Amsterdamse studentenpastor pater
Huub Oosterhuis gemaakte lied
werd door kinderen gezongen, toen
de dopeling de kerk binnen werd ge
dragen:
Ergens komt zo'n kind vandaan,
van ver, van buiten, zonder naam.
Hij is nog niemand, spreekt geen
woord,
heeft van de dood nog niet gehoord,
hij huilt nog van geboortepij n
en weet niet wie hij ooit zal zijn.
Dan roepen de mensen jij jij jij,
woon hier bij ons, woon hier bij mij.
De wereld wordt een huis voor hem
en liefde maakt een mens van hem.
Dan geven mensen hem zijn naam:
Johan Friso
heet hij voortaan.
-B-
Ergens moet zo'n kind toch heen.
Hij gaat zijn eigen weg, alleen,
en zoekt of in de wildernis
een bron van levend water is,
en luistert of een woord bestaat
waarin zijn toekomst opengaat.
Dan roepen de mensen jij jij jij,
woon hier bij ons, woon hier bij mij.
Het water is een bron voor jou
de toekomst heeft een woord voor
jou.
Zo geven de mensen hem zijn naam:
Johan Friso Bernhard
heet hij voortaan.
Niemand weet waartoe hij leeft
waarom hij hart en handen heeft.
Er is geen daarom, eens voorgoed,
maar enkel adem, vlees en bloed.
Zo leeft een nfens tot in de dood,
onooglijk klein, onzichtbaar groot.
Dan roepen de mensen jij jij jij.
jouw ademtocht gaat niet voorbij
zolang je doet in lief en leed
wat eens die zoon der mensen deed
die voortleeft in jouw eigen naam:
Johan Friso Bernhard Christiaan
heet jij voortaan.
Niemand weet wat leven is.
alleen dat het gegeven is,
van vuilnisbelt tot gouden troon,
aan herderskind en koningszoon.
Wie leeft, die mhakt zijn eigen lied
en die piet leeft verstaat het niet.
Laat ze maar roepen jij jij jij,
wie leven wil, die zingt zich vrij,
die zingt van liefde en van leed
van God en mens, als David deed.
Zo krijgt dit kind zijn laatste naam
Johan Friso Bernihard
Christiaan David
heet jij voortaan.
Onder de vorstelijke gasten
bij de doop van prins Johan Friso
bevonden zich ook prins Harald
van Noorwegen en echtgenote
Sonja. Prins Claus heeft hen
gistermiddag van Schiphol afge
haald. Prins Harald (rechts) is
een van de peters van de
dopeling.
Gemeente en Buurkerkkoor zingen
met de kinderen Gezang 18 uit de
bundel der Nederlands Hervormde
Kerk: Komt allen tezamen, jubelend
van vreugde.
Na het gebed en lezing van Psalm
23 volgen koralen uit het Weih-
nachtsoratorium, waarna ds Kater
van achter de lezenaar Lucas 2:22-32
leest. Terwijl het kinderkoor gezang
95 uit het gezangboek der Evange
lische Broedergemeente tengehore
brengt bestijgt ds Kater de kansel
voor de preek. De tekst is: Hij roept
zijn schapen bij name en voert ze
naar buiten (Johannes 10:3 b).
Buurkerkkoor en zangklasse heffen
de koraal Gloria sei dir gesungen uit
Bachs kantate no 140 aan, voor ds
Kater het doopformulier leest, dat
hetzelfde is als bij de doop van prins
Willem Alexander. De drie gedeelten
telkens onderbroken door zang van
gemeente en koor.
Staande beantwoorden prinses Be
atrix en prins Claus de doopvragen
en dan als hun „ja" geklonken heeft
komt de dopeljhg in de armen van
zuster Schwellengrebel binnen,
omstuwd door de kinderen, die het
nieuwe lied door de studentenpastoor
Huub Oosterhuis voor prins Johan
Friso gemaakt, zingen. Om de twee
coupletten komt de naam van het
kind, die door de gemeente herhaald
worden. Zo komt aan het einde van
het achtste couplet de volledige
naam; „Johan Friso Bernhard
Christiaan David heet jij voortaan".
Zuster Schwellengrebel legt de baby,
gehuld in de kanten doopjurk, in de
armen van prinses Beatrix, die haar
zoon naar het doopvont draagt.
Intussen is door een zij ingang
prins Willem Alexander, de grote
broer, binnengekomen. Klein kereltje,
dat met grote ogen de geweldige
ruimte, de lichtjes van de kerstbo
men en de mensenmenigte
aanschouwt.
Hij krijgt een plaatsje bij het
doopvont, waar ook dé ouders en pe
ten met ds Kater staan. Prinses Bea--
trix'heeft de kleine zoon in haar ar
men, naast haar aan de ene zijde ds
Kater, aan de andere zijde prins
Claus en koningin Juliana; achter de
Koningin kroonprins Harald en dan
verder dr. van Royen, Christine von
Amsberg en Freiherr von Jenisch.
Rijkelijk gutst het water over het
kleine hoofdje.
Eerder
Als persoonlijke tekst geeft ds.
Kater aan prins Johan Friso mee:
„Ik ken u bij name, ook hebt gij
genade gevonden in mijn ogen"
(Exodus 33 vers 12).
Hier op dezelfde plaats werd twin
tig jaar geleden prinses Christine ge
doopt en wie er toen waren vergeten
nooit hoe prinses Beatrix met een
zakdoekje ijverig het natte kopje van
zusje probeerde af te drogen. Maar
er is nauwelijks tijd voor herinnerin
gen. De kinderen zingen de zegenbe
de Jesus richte sein Beginnen...,
waarna een kort gebed voor kind en
ouders volgt.
Terwijl de gemeente het „Ere zij
God in den Hoge" zingt wordt de
dopeling teruggedragen naar de
consistoriekamer.
Het Onze Vader wordt hardop
meegebeden, door sommigen wat on
wennig want niet allen die deze mor
gen in de kerk zijn gekomen, is het
bidden bekend-
Gezang 22 klinkt nog en dan
spreekt ds Kater de zegen uit. De
doopstoet vertrekt naar de consisto
riekamer waar de peten en kerke
lijke autoriteiten de gecalligrafeerde
doopoorkonde, vervaardigd door de
Rotterdamse calligraaf J. A. Boun
tekenen.
Langzaam stroomt de kerk leeg;
de hofstoet is al op weg naar Soest-
dijt waar de genodigden een lunch
wordt aangeboden.
Prins Johan Friso slaapt in de ar
men van zuster Schwellengrebel....
(Vervolg van pag 1)
Voordat de Apollo ten slotte aan
zijn parachutes hing, waren er nog
enkele spannende momenten. Tjjdens
het binnendringen van de dampkring
was door de hitte radiocontact onmo
gelijk, zodat men op de grond niet
wist of de manoeuvre was gelukt en
of de astronauten erin geslaagd waren
de dienstencabine met de hoofdmotor
tijdig los te koppelen. Al vrij spoedig
kwam echter de stem van Borman
weer in de ether. Toen wist men dat
ook dit deel van deze eerste maanreis
een volledig succes was geweest. De
cabine kwam rechtop in het water te
recht.
Direct na de landing werd een le
vendig gesprek gevoerd tussen de as
tronauten en de bemanningen van de
helikopters. Lovell was de eerste, die
wat zei „We are lucky now!" Een van
de anderen riep uit: „We willen onze
vrouwen zien." Op de vraag van een
helikopterpiloot of de maan van groe
ne kaas was gemaakt, antwoordde
Borman: „Wel van kaas, maar dan
van Amerikaanse kaas."
Toen het eerste daglicht doorbrak,
werden de mannen uit hun benauw
de cabine aan boord van een helikop
ter gehesen, die hen snel naar de
Yorktown bracht. Met een trap en
een rode loper werden ze ingehaald.
Wat onwennig nog en behaard (alleen
Borman had zich aan boord van de
helekopter nog weten te scheren) lie
pen ze over dek, moesten toejuichin
gen in ontvangst nemen en poseren
voor de tv-camera'% Ze werden ten
slotte naar beneden gebracht voor
een uitgebreid medisch onderzoek,
een bad en een ontbijt.
Wat dat laatste betreft: twee van
hen hadden al vanuit him cabine ver
zocht om een stevige „ham and eggs",
de ander vroeg slechts „alka-seltzer"...
Een eerste medische controle wees
al gauw uit dat de astronauten in
goede conditie waren. Zij bleken de
landing goed te hebben doorstaan.
Borman bleek volkomen onbewogen,
zó opmerkelijk, dat de NASA daar
apart melding van maakte.
Via Honoloeloe zouden de astronau
ten vandaag naar Houston worden
gebracht.
Waarschijnlijk komt slechts een van
hen in aanmerking voor promotie, na
melijk luchtmacht-majoor William
Anders. Hij zal wel tot kolonel wor
den gepromoveerd. Luchtmacht-kolo
nel Frank Borman en kapitein ter
zee James Lovell behouden hun hui
dige rangen.
„De evangelist Lucas vertelt, dat Maria en Jozef op de
dag die vergeleken kan worden met een doopdag bij ons,
aan hun kind een naam gaven. Dat was niet zomaar een
naam, maar de naam die door de engel genoemd was,
vóór het kind in de moederschoot ontvangen was.
Ik geloof, dat dit in veel gevallen nog steeds zo gaat,
ook bij gewone ouders, waaronder ik ook u reken, Ko
ninklijke Hoogheden. In de verhouding tot uw kinderen
bent u immers deze Hoogheden helemaal niet. Daarin
bent u alleen maar vader en moeder. Welnu, wanneer
wij als ouders voor onze kinderen hun naam kiezen, is
dat gewoonlijk een zaak van ernstige overweging. Goed,
wij verwachten daarbij geen influistering van een engel
engelen spelen nu eenmaal niet meer zo'n belangrijke
rol in ons geloofsleven maar wij stellen ons daarbij
toch wel degelijk open voor Gods leiding. Een naam kan
op die manier regelrecht een zaak van gebed zijn.
Shakespeare heeft wel gezegd: „What is in a name?
Love is all", maar dat is toch niet de meest diepzinnige
wijsheid die uit zijn pen is gevloeid. Juist ómdat de
liefde voor ons kind ons beweegt, vinden we een naam
uitermate belangrijk. In de naam die wij kiezen, willen
wij ons kind iets meegeven waar het later wat aan heeft;
een programma dat hij later kan uitwerken; een handvat
waaraan hij zich straks zal kunnep optrekken. Daarom
noemen wij hem niet Nero of Judas. Dat zijn immers
namen die hem door hun traditionele geladenheid naar
beneden zouden kunnen trekken."
ALGEMEEN BEZIT
„Johan Friso, de dopeling* van deze dag, heeft bij zijn
Geest, zodat wij niet verdwalen, of mochten wij toch
jaloers kufinen zijn (insiders weten wel beter en zien ook
de andere kant van de medaille), maar wat er voor hem
nooit bij zal zijn, dat is die mogelijkheid om in de
anonimiteit zichzelf te zijn. Hij zal straks algemeen bezit
van het Nederlandse volk zijn. Iedereen zal hem kennen
als Friso en naar hem wijzen.
De een met de soms felle en onbillijke kritiek die
eigenlijk een instituut geldt, maar die op een gegeven
ogenblik toch ook niet voorbij gaat aan de personen die
aan dat instituut een gezicht geven. Een ander zal naar
hem kijken en naar hem wijzen met liefde en belangstel
ling; een volgende met een door romantiek en sentimen
taliteit gedreven nieuwsgierigheid en opdringerigheid.
Kortom: hij zal van iedereen zijn. En echt niet alleen van
zijn ouders. Ja, nu is hij nog wel helemaal van u beiden
en van uw naaste familie, maar straks beslist niet meer.
En dat straks breekt al vrij spoedig aan."
„Nu gaat het vandaag echter niet om de naamgeving
in het algemeen. Wij zijn hier bij elkaar voor de bedie
ning van de Doop. Daarom is het, ondanks alles wat ik
tot dusver gezegd heb, voor u en voor ons allemaal een
feestdag. Want door Friso te laten dopen, gaat u hem
niet alleen voorstellen aan de mensen, maar ook en
vooral aan God. U wilt, dat hij bij name bij God bekend
zal zijn. Bij de doop is natuurlijk essentieel het water
(daarover heb ik nogal uitvoerig gesproken bij de eerste
dopeling uit uw gezin), maar ook het noemen van de
namen is een onmisbaar onderdeel. U draagt door de
doop uw kind met zijn naam op aan God. U erkent
daardoor, dat God uw kind als zijn eigendom mag be
schouwen, dat Hij ermee mag handelen, over hem be
schikken kan, hem bij name mag roepen.
NIET DOOF l'OOR MENSEN
Dan is het zaak, dat u uw kind probeert te leren, niet
alleen te luisteren naar en te reageren op de stemmen
die hem straks uit de wereld zullen roepen, maar boven
al te luisteren naar de roepstem van God. Ik wil daar
mee niet zeggen, dat hij doof moet worden voor het
roepen van mensen. Neen, dat in geen geval.
Juist in de roep van een mens kan God ons roepen.
Maar wij moeten wel leren, de geesten te beproeven, de
roepingen te onderscheiden. Het is mogelijk dit te doen,
omdat er eenmaal een Mens is geweest, die zeer
concreet, zeer persoonlijk aan Gods roepstem gestalte
heeft gegeven. Christus is de ware mens, en dus de ware
medemens, en juist daarin ook de ware God. Wie de vele
stemmen die hij in zijn leven hoort, vergelijkt met zijn
stem, leert verstaan, welke stem moet worden gehoor
zaamd en welke zeer beslist niet. Op die manier is het
mogelijk toch geen speelbal te worden van de mensen en
de machten.
U wilt en hoopt dit ten aanzien van uw kind. God wil
dit evenzeer. Want dit is de boodschap die van Gods
kant in en door de doop tot ons komt, dat Hij in Christus
voor Friso de goede herder wil zijn. Zo heeft David, één
van zijn grote naamgevers, zijn God gekend. Zelf een
herder, eerst over schapen, later over mensen, heeft
hij zich tegenover God alleen maar een schaap geweten,
een schaap dat geleid werd. Niet altijd langs effen en
gemakkelijke wegen. Neen, soms door het dal heen van
de diepe duisternis, de duisternis van het lot, maar ook
de duisternis van de zonde en van de schuld. Er waren
momenten, dat hij zich duidelijk een verloren schaap
voelde, maar toch wist hij zich nooit losgelaten, toch wist
hij zich steeds geleid.
GOEDE HERDER
De doop bevat de belofte, dat God in de Zoon, in
Christus de goede herder wil zijn, die ons leidt door zijn
Geest, zodat wij niet verdwalen, of mochten wij toch
verdwalen, de weg weer terugvinden, en tevens de
kracht ontvangen om die weg te gaan. Hij immers roept
zijn eigen schapen bij name en voert ze naar buiten. Dat
wil zeggen: Hij redt ons van de mensen en de machten
en voert ons door alle gevaren heen naar onze bestem
ming."
Ds. Kater besloot met: „Leer dus, doopouders, door uw
woord, uw voorbeeld, uw hele levenshouding uw kind
verstaan, dat het in deze („Gods") naam gedoopt is. Dan
zal het zijn weg vinden. Die weg kan dan nog wel een
heel andere worden dan die welke wij als ouders voor ons
kind hadden uitgestippeld. Op die weg zullen wij het dan
toch moeten laten gaan. En daarop kunnen wij het ook
laten gaan, als wij echt en bewust ons kind ten doop
hebben gehouden. Want dan weten we, dat wij ons kind
wel bij name mogen roepen, maar dat aan God het
hoogste en laatste recht js om dat te doen. Eigenlijk
mogen wij het alleen maar naar God toe roepen, om het
dan verder aan Hem over te laten, ons kind bij name te
roepen.
ONBEGRIJPELIJK MYSTERIE
En God zal dit doen. Want Hij is getrouw. Hij is wel,
zoals wij zagen, een onbegrijpelijk mysterie dat zijn
naam aan ons niet prijs geeft, maar Hij is, hoezeer ook
ongrijpbaar, niet onberekenbaar. Neen, Hij is die Hij is,
bestendig, betrouwbaar, vasthoudend in zijn liefde, door
leven en dood heen, een Herder die zijn eigen schapen
bij name roept en ze naar buiten voert, d.w.z. tot hun
eigenlijke bestemming brengt.
De Nederlands hervormde predikant ds. H. J. Kater
heeft vanmorgen de dienst geleid bij de doop van
prins Johan Friso. Als tekst koos hij Johannes 10:3b:
„Hij roept zijn eigen schapen bij name en voert ze
naar buiten." Gedeelten uit de preek van ds. Kater
volgen hieronder:
Zo deed Hij met Mozes en diens volk, dat Hij eens
naar buiten voerde uit het diensthuis in Egypte. Zo zal
Hij doen met ons en onze kinderen. In deze dreigende
en bedreigde wereld, waarin wij zo gemakkelijk slaaf
worden van de mensen en de machten, roept Hij
ons bij name, om ons naar buiten te voeren, naar de
vrijheid en de volheid van een leven der kinderen
Gods in het beloofde land van zijn Koninkrijk. Amen."
WASHINGTON President
Johnson heeft vrijdag onthuld
dat het Witte Huis de Russische
regering via de „hot line" op de
hoogte heeft gehouden van het
verloop van de maanvlucht van
de Apollo-8. De Russen waren
zeer bezorgd over het welzijn
van de astronauten en hebben
veel belangstelling getoond.
Johnson vertelde dit de drie
astronauten per telefoon kort na
Zweden gaat nieuwe maatregelen
nemen tegen de bloeiende narcotica-
handel in dat land. Premier Tage Er-
lander noemde de toestand bijzonder
ernstig. De straffen voor handelaars
in verdovende middelen worden in
januari verhoogd. Voorts zal voor
lopig het in de grondwet veran
kerde telefoongeheim worden opge
heven om gesprekken van verdachte
personen te kunnen controleren.
Bij aankomst op het vliegdekschip
Yorktown kregen de drie ruimte
vaarders de zg. Yorktownpetjes
aangeboden, mascottepetjes waar
op hun rang en naam vermeld
staan. Op de foto: een breed
lachende James Lovell met zijn
erepet.
hun aankomst op het vliegkamp
schip Yorktown.
De president noemde het succes
van de Apollo 8 een van de hoogte
punten uit zijn jaren in het Witte
Huis. .,Wij zijn zo snel gegaan, zo ver
gekomen en hebben zoveel succes dat j
ik dc afgelopen dagen menigmaal heb
gebeden om te danken voor wat wij
gedaan hebben'.', zei hij. Volgens
Johnson hebben de astronauten de
wereld in een nieuw tijdperk ge
bracht. Hij prees wijlen president
Kennedy, die het programma van de
Apollo-vluchten heeft opgezet.
Tegen de astronauten vertelde hij: I
„U hebt gezien wat geen mens voor u
ooit heeft gezien. U hebt ons doen
voelen wat de bewoners van Europa
vijf eeuwen geleden hebben moeten
voelen toen ze hoorden spreken over
de nieuwe wereld".
RUSSEN
De Russische president Podgorny
was een van de eersten die de Ameri
kanen kalukwenste met het Apollo-
succes. Hij noemde de vlucht een
nieuwe stap in de beheersing van de
ruimte door de mens. Hij vroeg de
beste wensen over te willen brengen
aan de dappere astronauten.
Het Russische persbureau Tass
prees de moed en het meesterschap
van de drie Amerikanen en zei dat de
vlucht een nieuw stadium is in de
geschiedenis van de ruimteverken
ning. Russische ruimtevaarders heb
ben hun collega's gelukgewenst met
hun geslaagde reis en terugkomst.
De eerste uren na de geslaagde lan
ding kreeg de Verenigde Staten een
stroom van gelukwensen te verwer
ken. Er waren ook kritische reakties
i.v.m. het feit dat de vlucht tijdens de
Kerstdagen was gehouden en wegens
de voorgelezen Bijbeltekst. In het al
gemeen waren de commentaren ech
ter uiterst lovend.
FELICITATIES
Paus Paulus feliciteerde president
Johnson telegrafisch. „God dankend
voor de succesvolle voltooiing van de
schitterende onderneming van de
Apollo-reis. wensen wij u en het volk
van de Verenigde Staten geluk en
vooral de onverschrokken ruimtereizi
gers. Wij roepen de goddelijke zegen
op voor allen die aan dit grootse re-
Bierkenners
vragen
sultaat hebben bijgedragen", aldus de
paus.
Felicitaties kwamen op het Witte
Huis ook binnen van president De
Gaulle, koningin Elizabeth, president
Swoboda van Tsjechoslowakije, de Ita
liaanse president Saragat, koning Bou-
dewijn, premier Sato van Japan, de
Westduitse bondspresident Lübke, se
cretaris-generaal Oe Thant van de
Verenigde Naties, bondskanselier
Klaus van Oostenrijk, generaal
Franco, de Sjah van Perzië, Keizer
Haile Selassie, president Tito van Joe
goslavië, koning Hassan II van Ma
rokko, de Westduitse kanselier Kiesin-
ger, premier Wilson van Engeland en
vele anderen.
HOUSTON Met de vlucht van de Apollo-8 is de stand in de
„ruimtewedstrijd" tussen Amerika en de Sowjetunie de volgende:
Amerika Rusland
bemande vluchten 18
vluchten met meer astronauten aan boord 12
bemande uren in de ruimte 3215
astronauten in de ruimte 32
wandelingen in de ruimte 9
tijd. buiten de capsule 12 uur
rendez-vous in de ruimte 12
bestuurbaar ruimteschip 12
koppelen in de ruimte 7
10
2
529
13
1
10, minuten
2
1
0
