Een volksstuk, geboren uit de nood om het bestaan Vanavond „Zeemansvrouwen" Kerstdagen in teken van de ruimtevaart AMADEUS Brok levert van toen Maanreis op tv gevolgd Lappie Loep en de oude toren VANAVOND TE ZIEN VANAVOND TE HOREN door John Knittel CAROLINA YES Smidje Verholen en de Knap-Mutator DONDERDAG 12 DECEMBER 1968 IJET was alleszins de moeite waard, gisteravond de interes sante speelfilm op Nederland 1 goeddeels in de steek te laten om op het andere net te kijken naar twee opmerkelijke uitzendingen van de AVRO, die minder sterke con currentie hadden verdiend. De kennismaking met het eerste van vier poëmen van Bob Rooyens en zijn medewerkers is ons over het geheel als een verrassing voor gekomen. Minder lawaaiig, maar zeker niet minder spectaculair dan in zijn wilde tienerprogramma's toont deze jonge regisseur dat hij met klank, kleur, beweging, lichtval en uitgekiend camerawerk bijzonder veel uit het medium telemsie kan halen. Nu geen schichtige effecten, maar vloeiende lijnen in originele vond sten, waarvoor alles in muziek, woord en choreografie onbeschroomd wordt aangewend, zonder zorg over al te crue tegenstellingen. Hierbij zouden wij wel af en toe een vraagteken willen zetten, want het directe overgaan van een lezing uit Openbaringen op de overpeinzingen van een striptease-danseres beviel ons in deze overigens boeiende ode aan het menselijk lichaam niet zo zeer. Toch was er geen sprake van profanie, wel van een oprecht gedurfde collage. Zwakke punten had „Vers 1" zeker: de massale naaktbeelding leek bijvoorbeeld ner- (Van onze radio- en tv-redactie) Eén van de felle scènes uit het volks toneelstuk Zeemansitrouwenvan Herman Bouber, vanavond op Ned. 1 te zien. Van links naar rechts Coba Keiling als Soar, Tony Beastfeld als Nelis, Tine de Vries als Manke Mie, Hans Boskamp als Willem de rond borstige zeeman en Hetty Verhoogt als de mooie Leen. De titel „Zee mansvrouwen" hangt er een beetje bij en diende in 1928 min of meer als lokkertje voor het publiek na „De Jantjes" en Heijermans' „Op hoop van zegen": het grote publiek was toen dol op stukken, waarin het zee mansleven in al zijn hardheid een woordje meesprak. HILVERSUM We behoeven het niet te ontveinzen: driekwart Nederland zit vanavond aan de beeldbuis om „Zeemansvrouwen", het gloriestuk van Herman Bouber, te zien. Een brok onvervalst Amsterdams leven van „toen", geschreven in de prille jaren 20, rond weg uit nood om het bestaan van Bouber's volkstoneelgroep, die na Heyermans geen speelbare stukken meer vond, de kunst wilde blijven dienen en toch ook eten moest. Het was Bouber's zestiende toneelwerk. (Advertentie) "Hij houdt van muziek. Dus?" Een platenbon is altijd raak! v.a. 4,25 gens op; de bedoeling hiervan kwam er niet uit. Wel treffend was de sexdans in slow motion aan het slot. maar wij hadden daarbij de eerste regels van het Gloria gaarne gemist. De AVRO blunderde volop, door haar komische programmabladrecla me aan de show vast te plakken zonder zelfs het scherm even donker te maken. (Van onze radio- en tv-redactie) HILVERSUM Ook in Europa sullen de Kerstdagen mede staan in het teken van de ruimtevaart: een hoogst moderne aangelegenheid alzo. De NTS houdt, evenals vrijwel alle West-Europese tv-stations, rekening met diverse directe uitzendingen waarvan de precieze uren nog wor den opgegeven. Indien alles volgens plan verloopt zullen de drie Amerikaanse astronau ten in de Apollo 8 op 24 december bij de maan aankomen. Op die dag trachten de NASA en de Ameri kaanse televisie 's morgens om 11.15 of 1.15 uur (Nederlandse tijd) een rechtstreekse tv-uitzending te rea liseren, en wel op het moment waar op de Apollo 8 de maan tot op 100 km is genaderd. Als dit gelukt zal de NTS die uit zending direct overnemen. In dat ge val begint dan de avonduitzending op ADVERTENTIE "Wat breng Ik voor mijn gastvrouw mee?" Een platenbon is altijd raak! v.a. 4,25 Ned. 1 om 6.30 uur met een herha ling van deze reportage, plus gege vens over het verloop van de vlucht In de Kerstnacht dient de beman ning van de Apollo 8 haar terugtocht naar de aarde in te zetten. De NTS houdt daarom rekening met nog een directe reportage en wel van de 9e omloop om de maan. Deze zal 's nachts op 3.15 uit het vluchtlei- dingsoentrum in Houston de ether in gaan en zo mogelijk verlucht worden met opnieuw rechtstreekse beelden uit de camera" aan boord van de ruimtecabine. öp Eerste Kerstdag wordt de vlucht van de Apollo 8 gevolgd in een uitzending om 13 uur. Op de avond van Tweede Kerstdag rekent de NTS op een directe uitzending om 10.50 uur, over en uit het ruimtevaar tuig, dat dan op reis is naar de aarde. Deze uitzending valt in het VA- RA-programma van die avond. Indien noodzakelijk zullen de Kerstprogramma's op Ned. 1 worden onderbroken voor zeer belangrijke berichten over de vlucht die zulk een belangrijke bijdrage is aan het Ame rikaanse Apolloproject, dat tenslotte moet eindigen in een menselijke lan ding op de maan. Precies 40 jaar geleden ging „Zee mansvrouwen" in de koude Plantage Schouwburg in Amsterdam in pre mière. Helaas.... de zaal was slecht bezet. De kachels trokken niet te best en het was een gure avond. Maar de recensenten zaten er wèl en de volgende dag puilden hun kranten uit van de lof: Herman Bou ber had opnieuw zijn kundigheid in het schrijven en regisseren van een uitkrijtend stuk menselijkheid bewe zen. Debutante Anny Verhulst blonk uit als de omstreden en bloedig be vochten Leen in de hoofdrol.... De Tijd wees zelfs het gemeentebestuur op zijn plicht, nu eindelijk eens het volkstoneel met subsidie te steunen! Was het geen schande, dat deze mensen, die zo warm konden spelen, met een hongerige maag rondliepen? De gemeenteraad bezon zich en gaf eindelijk de zo hoognodige subsidie. Bouber's troep leefde op en „Zee mansvrouwen" werd een eclatant succes met uitverkochte theaters in stad en provincie. Mevrouw Aaf Bouber, nu 83, weet er nog alles van. Zij geniet, wanneer zij in die oude tijden kan terugdui ken. Verleden jaar, misschien herin nert u het zich, spraken wij haar bij de persvoorstelling van „De Jantjes", door de VARA als musical op de beeldbuis gebracht. Zij was toen diepbedroefd, herkende het oude spel niet meer. En zij was daarin de enige niet. Nu is zij wèl tevreden. De VARA heeft haar moeten beloven, dat „Zee mansvrouwen" een natuurlijke op voering voor de camera's zou krijgen: „Anders had ik het niet afgegeven". Want mevrouw Bouber heeft het voor 't zeggen over dit stuk van haar man, zij bezit de auteursrechten. De VARA heeft deze wens ge respecteerd. De musicalvorm van „De Jantjes" mag verleden jaar onder re gie van John van de rRest een dave rende vertoning zijn geweest, de op voering was toch te weinig verwant aan het volkstoneel met zijn rigoreus wit-zwart, zijn hartstocht en senti mentaliteit. Mevrouw Bouber heeft meer ver trouwen in de regie van Willy van Hemert met zijn gevoel voor pathos en kleurigheid op het toneel, voor zover het haar troetelkind „Zee mansvrouwen" betreft. Vanavond zullen wij zien, of zij gelijk heeft. Dat er thuisgebleven wordt voor „Zeemansvrouwen" vanavond, staat vast. Maar zal dit oude stuk, waarin TOLE VISIE \I\UOMI Musch van Jacob van Len- Stereo: Moderne kamermuz. nep. 21.IS Magesien - kritisch programma. 21.55 De geboorte. 22.25 De nieuwste films voor- (opn). AVRO: 10.00 Voor de kleuters. 10.10 Arbeddsvitami- (11.00 - 10.02 Nieuws). 11.30 Nederland L NTS: 18.50 In kleur: De Fabeltjeskrant. STER: 18.56 Reclame. NTS: 19.00 Journaal. STER: 19.03 Re clame. VARA: 19.60 Schijn en werkelijkheid In Zweden, do cumentaire. STER: 10.56 Recla me. NTS: 20.00 Journaal. STER: 20.16 Reclame. VARA: 20.20 Achter het nieuws. 20.50 Zeemansvrouwen, volksstuk van Herman Bouber. NTS: 22.30-22.35 Journaal. 23.00-23.30 Teleac: Kijk eens wat lk zeg (les 12 herhaling). Nederland U. NTS: 18.50 In STER: 18.56 Reclame. NTS: 19.00 Journaal. 19.03 Scala. In formatief programma. 20.00 Journaal. STER: 20.16 Reclame. KRO: 20.20 In kleur: Mensen tussen hemel cn aarde, Open luchtcircus. 20.50 Kind Ont voerd, TV-feullleton uit de HMPH Amerikaanse serie The Repor- Voor de kleuters. 19.00 Pro- ter. 21.40 Brandpunt, gramma uit Parijs. 19.30 IKOR/CVK: 22.30 't Zal de Nieuws. IKOR: 19.35 Kerk ver- kerk een zorg zijn, discussies af en dichtbij. 19.40 Mens en NTS: 23.00-23.05 Journaal. Bijbel. AVRO: 20.05 Stereo: RFI r.„ Radiokamerorkest en solist. 21.30 Weens Schrammelorkest Kanalen Nederlands: 2 en 10. en Hongaars orkest. 22.00 W-J0 Guten Xag herhallng Gonkl: satirisch programma. van de i2e DultSe les. 18.55 23.30 Nieuws. 12.40 Radiojour- Zandmannetje. 19.00 Tlenertclan- naal. 22.55 Venster op de he- *enp19:?5 poUUeke tribune: dendaagse muziek, muzikale vooruftgang^Tp.V.V.).6 ÏS^O lezing. 23.30 Salzburger Keurig Frans. 19.52 Zoeklicht, reatsplele 1068: Berlljns FllhaT- l?.-57 Mededelingen 20.00 Nieuws. 20.25 Ritmeester Buat: monlsch Orkest (opn.) ge aflevering ln een reeks van 23.55-24.00 Nieuws. 10. naar de roman Elizabeth Hilversum I, 402 m. NCRV: 18.30 Nieuws en weerpraatje. 18 46 Actualiteiten. 19.05 Spek- trum: nieuws uit de pro- testanst christelijke organisa ties. 19.20 Muziek van Het Leger des Heils (opn.) 19.35 Stereo: Lichte orkestmuziek (gr.) 20.00 Er klopt iets niet. detectivehoorspel (dl. III). 20.25 Stereo: Steravondgevarieerd programma. 21.35 Stereo Lich te grmmofoonmuzlek. 21.48 Kerkorgelconcert (ópn.) 22.20 Adventsoverdenklng. 22.30 Nieuws. 22.40 Onvoorzien, de sluitpost van de dag. 23.55-24.00 Nieuws. Hilversum n. 298 m. AVRO: 18.00 Nieuws. 18.16 Radiojour naal. 18.20 Uitzending van de ARP. 18.30 Licht ensemble. 18.50 Gepsroken brief. 18.55 geste'.d door Jo Röpcke. 23.05 Planorecital. 11.55 Beursber. NRU: 12.00 Blik op de wereld: documentair progr. 12.26 Me- ded. t.b.v. land- en tuinbouw. 12.29 Vóór de landbouw. 12.39 Stereo: Licht orkest (gr). 12.49 Recht en slecht, praatje. 13.00 Nieuws. VARA: 13.11 Actuali teiten. 13.20 Stereo: Klass. ka mermuz. (gr;. 13.35 Stereo: Pi anorecital (gr). 14.00 Wikken en wegen: consumentenrubr. woord. 7.15 Klassieke en mo- derne muz. (gr.) (7.30 Nws; 7.32 gezichtspunt Actualiteiten: 7.50 Overweging; lezing. 14.50 8 00 Nieuws). 8.30 Nws. 8.32 VPRO: Voor de hulsvrouw. (9.00 - 9.10 Gymn. voor de hulsvr.). 9.35 Waterstanden. 9.40 Schoolradio. 10.00 stereo: Klass. en mod. muz. (gr.). 11.00 Nieuws. 11.02 Voor de zieken, lfl.55 Meded. 12.00 Gevar. progr. (12.22 WIJ van het land; 12-28 Meded tJj.v. land- en tuinbouw: 12.30 Nieuws; 12.41 Actualiteiten; 13.00 Raden maar....). 14.05 Schoolradio. 14.30 Stereo: Licht gevar. muziekprogr. (opn). TROS: 15.00 Profiel van een volk - Russen. 15.30 Spotlight op Santa Claus ln America. 16.00 Nieuws. 16.02 Film-Memo: Voor en van filmllefh. 16.30 Popshow. 17.15 Sportkompas. 17.45 Actualiteiten. NCRV: 18.00 stereo: Koorzang. 18.19 Uitzending van de CHU. Hilversum II, 298 m. AVRO: 7.00 Nieuws en ochtend gymn. 7.20 Stereo: Lichte gram. muz. VPRO: 7.54 Deze dag. AVRO: 8.00 Nieuws. 8.11 Radiojourn. 8.20 Stereo: Lichte gram. muz. (8.30 - 8.33 De groenteman). 8.50 Morgenwijding. NRU: 9.00 taal ensemble. NRU: 14.30 Het an de overheid, Kledn chanson. 16.00 Nieuws. 16.02 Voor thuiszittenden. 16.45 Klass. kamermuziek (opn). 17.40 Informatie: achtergron den en commentaar. Hilversum III, 240 m en FM-kanalen. VARA: 9.00 Nieuws. 9.02 Klink - klaar, zonder nonsens. (10.00 Nieuws;. NRU: 11.00 Nieuws. 11.03 Mi cro-notities. VPRO: 12.00 Nieuws. 12.03 Agent 000. 13.00 Nieuws. 13.03 Progr. mot Hans Kemna. 13.30 Help. TROS: 14.00 Nieuws. 14.03 Lynx (of Los). AVRO: 15.00 Nieuws. 15.03 Mu ziekprogr. met artiesten van overal. nc.OO Nieuws). 17.00 Nieuws. 17.02 Radiojourn. 17.05 - 18.00 Voor tieners. TELEVISIE MOHGEiM het gaat om de liefde van Leen voor de slechte Lau of voor de ruwe zee man Willem, in deze tijd nog aanslaan? Gezien de hang naar .Jeugdsentiment" is het mogelijk. Jongeren zullen het als een curiosi teit ervaren. Degenen die vroeger niet ver trouwd waren met het volkstoneel, zullen zich waarschijnlijk weer won den aan rauwe taal en onversneden situaties, maar men bedenke dan dat Bouber's stukken, evenals die van Heyermans, aanklachten waren tegen ellendige bestaansmogelijkheden en dat het milieu waarin zij zich afspe len, gewoonlijk dat van verminderde beschaving was. Hetty Verhoogt heeft nu de centra le rol van de mooie Leen, Coba Kei ling speelt Saar, Tine de Vries Man ke Mie. Eric van den Donk ziet u als de slechte Lau, Hans Boskamp als Willem. In 1955 haalden de Boubcrs „Zee mansvrouwen" nog eens tevoorschijn om er hun 50-jarig toneeljubileum mee te vieren. Aaf noemt het een van Herman's beste stukken, omdat er zulke sterke karakters in voorko men. Het laatste bedrijf schreef hij overigens samen met zijn beste vriend en collega Johan Elsensohn, die bij de première in 1928 de rol van zeeman Willem koos. Herman zelf speelde de dronken Lodewijk, Aaf was Manke Mie. (Advertentie) "Morgen is zij jarig. Wat moet Ik geven?" Een platenbon is altijd raak! v.a. 4,25 (Advertentie) Hèt cadeau per brief: Een platenbon is altijd raak! v.a. 4,25 Ned. 1 VARA 7.06 uur documentaire over Zweden. 8.20 uur Achter het Nieuws. 8.50 uur toneelstuk „Zeemansvrouwen" van Herman Bouber. Ned. 2 KRO 7.03 uur Scala, informatie. 8.20 uur openluchtcircus. 8.50 uur serie De reporter: Kind ontvoerd. 9.40 uur Brandpunt, gewijd aan het NKV. 10.30 uur (IKOR) 3e programma „Het zal de kerk een zorg zijn": Revolutie. Hilversum 1 NCRV 8.00 uur vervolghoorspel „Er klopt iets niet". 8.25 uur Steravond: amusement. 9.48 uur orgelconcert door Jan Jongepier. 10.40 uur Onvoorzien: actueel magazine. Hilversum II AVRO 8.05 uur Radio Kamerorkest speelt. Schubert, Mozart, Henze. 10.00 uur Gonk, spotprogramma. 10.55 uur hedendaagse muziek. (Een wereld in wording) 58 Ze hield van zijn kalme manier van spreken. Die was net zo rein en duidelijk als zijn schetsen en tekeningen. Professor Hewald werd steeds meer ingenomen met Pauli ne. „Uw spel is in de breedte en in de diepte gegroeid", sprak hij tot ihaar. „U heeft gedurende de laatste weken een forsere toon gekregen. Of is 't misschien een nieuwe le venservaring, die u die stoot geeft? Hij plaagde haar als een oude satyr. Ze waren goede vrienden, maar ze waren toch niet Intiem genoeg met elkaar, dat zij hem meer had kunnen vertellen. Op een dag, toen ze bij Amadeus opliep, merkte ze dat hij een Steinway piano op de kop had weten te tikken. „Nu kun je voor me spelen," sprak hij. Hij trok de blauwe gordijnen over de grijzen. Er hing een schaduwloze schemering in het atelier. Pauline speelde voor hem. Hij zat met zijn kin op zijn hand geleund stil ln zijn stoel en al luisterende, sloeg hij haar aandachtig gade. Ze speelde mooi, met een meesterschap, waaraan niet te twijfelen viel. Haar spel ontroerde hem. Er was poëzie in en mede door haar persoonlijke schoonheid geraakte hij in een betovering. Hij zei niets, toen ze ophield, hij nam alleen haar hand in de zijne en drukte die warm. Enige ogenblikken bleven ze stil zitten, zonder een woord te spreken. Toen vroeg Pauline hem, hoe haar spel hem beviel. Toen hij geen antwoord gaf, hield ze aan. „Je zult beslist een uitzondering vormen op de meeste concertspelers", antwoordde hij eindelijk. „Ik heb er heel wat gehoord. Het ziin in de regel nogal alledaagse mensen, terwijl jij een stijl van schoonheid en frisheid hebt, die werkelijk zelden voorkomt op het podium." „Mijn spel schijnt niet veel indruk op je gemaakt ta hebben, wel?" „Het heeft me doen nadenken." „Muziek moet gevoeld worden." „Dat weet ik wel, maar dat is het 'm juist." „Waarover ben je aan het nadenken geslagen?" „Over het concertleven in het algemeen en speciaal met betrekking tot jou." „In welk opzicht?" „Wel de gedachte kwam bij mij op, dat dat concertleven toch wel een heel teleurstellend leven moet zijn." „Teleurstellend! Waarom?" Ze leunde op de Steinway, als om daar een steun te vinden. „Het moet wel teleurstellend ziin voor Iedere echte kunste naar", vervolgde hij, maar het kunstenaarsleven heeft na tuurlijk vele kanten. De persoonlijke kant, de openbare, de sociale, de artistieke, ja heel veel kanten..." „Zeg me nu jouw mening over mijn spel", viel ze hem in de rede. „Je bent zuiver muzikaal, Pauline. Een uitstekende pia niste. Maar ik vraag me toch af, of je uit het hout bent gesneden, waaruit succesvolle beroepsconcertspelers gesne en zijn." „Dus je gelooft niet in de mogelijkheid van een muzikale carrière voor mij?" „Ik twijfel er geen ogenblik aan, of je beschikt over het talent om concertzalen te vullen. Hele scharen van voor muziek ontvankelijke lieden, die zich de weelde kunnen veroorloven biljetten te kopen, zullen waarschijnlijk je con certen ln volledige overgave bijwonen. En ik durf wel zeg gen, dat een groot deel van hen in een soort van muzikale vervoering zal geraken. Het concertpubliek schijnt overal hetzelfde te zijn. Ze vergeten voor een poos hun gewone leven. Er bestaat een soort van illusie op het gebied van de moderne concerten en op het gebied van het theaterbezoek, welke illusie op heel veel punten overeenkomt met die betreffende de kerkgang. Het publiek beeldt zich in, dat dergelijke bijeenkomsten een spiritueel karakter dragen en dat zij er zijn, om de mensen beter te maken. Maar dat belet ditzelfde publiek niet, om vaak hun beroep, hun nationali teit, hun scepticisme en hun volle buiken naar de concerten mee te dragen. Ik heb heel wat mensen meegemaakt, dia nauwelijks in staat waren, om zelfs onder de zevende sym fonie van Beethoven wakker te blijven. En al die lui zullen het concert verlaten, pratend en kakelend en niet zozeer over Beethoven, maar over de kwestie, hoe dicht jij hun ideeën over Beethoven genaderd bent, vooropgesteld dan. dat ze er van die ideeën op nahouden. Wordt vervolgd 1093: Veldwachter Eel- kema had niet veel tijd nodig om de afschuwelijke stand van zaken te ontdek ken. De deur stond wagen wijd open..., de kerker was leeg.... Sjeems Pond was weg...! „Nee..., dat kón niet, dat mag niet waar zijn", jammerde de geplaag de koddebeier. „Zal nou alles tenslotte nog fout ge- loop'n zijn? Door mijn stomme schuld is Sjeems Pond in de gevangenis be land, en nou is-ie d'r uut! De voog'l is gevloog'n.. (Maar zo waar ik hier sta, j dat heeft iets te maak'n met die geheimzinnige fil- merderij hier op de Kerk- I -P?* po'k daad'lijk an de burgemeester gaan rapporteer'n!" Gejaagd begaf hij zich op weg naar het oude raadhuis, en even later rende hij daar al binnen, gealarmeerd roepend om de burgemeester van MuEzenis Maar dat Nicolagonische gespuis was ook niet gek. Eerst hadden ze smidje Verholen bij de smidse afgezet „Alles gereed maken voor vertrek, Pjotr...", had doctor Polnyck gezegd. „Ons werk is hier afgelopen. Vandaag nog reizen we af..." Vervolgens had Kille Klansky de filmauto weggereden naar een geheime garage. En doctor Polnyck zelf reed nu in de vallende schemering naar het oude roofslot van Wolfaert de Roodbaerd toe. Hij maakte daarbij gebruik van de Pegsof '63..., dezelfde wagen waarmee smidje Verholen des tijds was ontvoerd. En hij maakte gebruik van dezelfde weg over de trooste loze, eenzame Vale Kade, waar geen bomen groeien en waar niemand woont... 41. Lappie's haren rezen van schrik te berge, toen hij de Woorden van Drago hoorde. Plotseling herinnerde hij zich «et verhaal en de professor over de belegering van het «uteel. Hoe een gevaarlijke vijand het in brand had 1 fes token en wat er van het machtige kasteel was overge bleven... de oude toren. „Dat moet zich niet herhalen," Mcht Lappie. Ik heb inderdaad geen tijd te verliezen." En «rwijl Lappie snel verder liep langs de kasteelmuur, werd J|* brug neergelaten en verdween Drago naar binnen. „Ik hoop maar dat ik die machine nu vlug vind, dan kan ik deze nare tijd een einde maken. Ik zou wel weer eens met Jonas cn de professor willen praten, bij een heerlijk! kopje tihee." Het geluk was met Lappie. Plotseling ontdek-1 te hij een klein raam, waarvan het houten luik openstond.' Hij kon wel juichen van plezier, maar hield zich muisstil. I Nu zou spoedig het einde komen... En terwijl Lappie zich' langzaam door het raam liet zakken, (bibberend van span ning,) zat Jonas nan tafel bij de Hertog zich tegoed te doenl aan kip met wijn. Hij at en dronk en luisterde niet naarj de gejaagde stem van Drago, die nerveus vertelde van de gevreesde zwarte ridder met zijn legermacht. FERDNAND

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1968 | | pagina 13