Apollo-reis repetitie voor
eerste sprong
naar maan
Snelle sprint van Balk
verrassing in Mexico
Race in
laatste
fase
Ruimte-driemanschap
i
4
Olympische
fakkel
ging uit
Wielrenners:
lucht tekort
CHAOTISCHE WIELERDAG
Gewestelijk Orkest Zuid-Holland
Verrassend entree met
Bart van Beinum
Lia Louer blijft
nog in Mexico
Muvs noemt kanshebbers
Kanovaarders komen
tot betere tijden
9
DINSDAG 8 OKTOBER 1968
De drie bemanningsleden van de Apollo-7. V.Ln.r.: commandant Walter
Schirra, Donn Eisele en Walter Cunningham.
SCHIRRA, een veteraan in de ruimtevaart, die commandant was van de
Gemini-6 en ook een Mercury-vlucht op zijn naam heeft staan, is 44 jaar en
kapitein van de Amerikaanse marine. Hij maakte ruim 4000 vlieguren als
testpiloot.
EISELE, de onder commandant, is 38 jaar en majoor van de Amerikaanse
luchtmacht. Hij wordt als een van de serieuze kandidaten beschouwd voor een j
bezoek aan de maan, mogelijk al volgend jaar.
CUNNINGHAM, 36, is de enige burger. Weliswaar is hij jarenlang vlieger
bij de Amerikaanse marine geweest, maar in de eerste plaats gaat hij mee als
wetenschapsman voor het doen van waarnemingen.
I (Van onze ruimtevaartredacteur)
NA een lange periode van
stilte de laatste be
mande ruimtereis was die
j van de Rus Komarof, die in
april vorig jaar met zijn
Soyoez-1 neerstortte
wordt komende vrijdag, als
alles volgens plan verloopt,
een nieuwe belangrijke stap
gezet op weg naar de maan.
Voor het eerst zullen dan de
Amerikanen hun Apollo-
j cabine bemand de ruimte in-
j zenden.
Met veteraan Schirra (44) als com
mandant de man die ook het com
mando voerde over de Gemini-6 en
een Mercury zal de cabine, dezelf
de die volgend jaar de eerste mensen
op de maan moet brengen, een tien-
I daagse vlucht om de aarde maken.
Zijn mede-astronauten zijn de 38-
jarige Donn Eisele van de Ameri-
kaanse luchtmacht en de 36-jarige
I Walter Cunningham, die als we-
1 tenschapsman meegaat. Tijdens deze
vlucht zullen zij 160 maal om de aar-
P de cirkelen.
Deze lang voorbereide reis zal de
laatste fase inluiden van het Apol-
I lo-project, dat is opgezet om de
sprong naar de maan te verwerkelij
ken.
Aanvankelijk zou zij eerder wor
den gemaakt, maar de ramp met een
cabine van dit type in januari vorig
jaar (waarbij de astronauten Gris-
som, White en Chaffee om het leven
kwamen) heeft de uitvoering van
het programma aanzienlijk ver
traagd.
Desondanks rekenen de Amerikanen
er nog steeds op als eersten straks de
maan te bereiken, de recente
Russische successen met de (onbe
mande) Zond-5, die een baan om de
Dc Saturnus I B-raket, die de
Apollo in een baan om de aarde moet
brengen: een kleinere uitgave van
de gigant Saturnus-V, de sterkste
'aket ter wereld, die straks zal wor
den gebruikt voor de eerste maanrcis.
MEXICO STAD De Olympische
vlam, die op zijn weg naar Mexico
niet aldoor even goed heeft gebrand,
is zondagavond in de Mexicaanse
havenplaats Vera Cruz uitgegaan.
In de auto, die de lopers begeleidde
werd het reserve-vuur gebruikt pm
een nieuwe fakkel aan te steken.
Het merkwaardige is dat de fakkel
met chemische preparaten zo was
behandeld, dat hij eigenlijk niet uit
kon gaan. Hij bleef ook inderdaad
branden tijdens het laatste stukje
van het vervoer naar de Mexicaanse
kust, toen zwemmers hem van een
schip naar het vasteland brachten.
Hoe het kwam dat de vlam op het
land de geest gaf weet niemand.
MEXICO STAD „We hebben
nog steeds last ran de hoogte. Wan
neer je wilt aangaan, kom je plotse
ling lucht te kort. Ons enige voor
deel is dat degenen, die later dan
wij zijn gekomen, die rem straks
krijgen", aldus de verklaring van
Joop Zoetemelk in de achtervolging.
Harrie Jansen voor de zeer matige
tijden van Fedor den Hertog en
Zoetemelk minuten lang nahij
gend beaamde de woorden van
zijn ploegmakker met een hoofd
knik.
Den Hertog en Zoetemelk waren
beiden maandagmorgen door Jan
Derksen op een schema van 4.50
vertrokken. Halverwege de race
waren beiden nog onder dit sche
ma, maar toen tegen het einde de
ademnood ging optreden bleven de
resultaten ver beneden de verwach
tingen: Den Hertog 4.53.10 en Zoete
melk 4.56.53.
Vastberaden het Olympisch vuur hoog hoiidend zwemt hier een jonge
Mexicaan de laatste meters naar het vasteland, waar de jakkei weer
werd overgenomen en verder gedragen naar Mexico-Stad.
maan beschreef en heelhuids terug
kwam, ten spijt.
Prestige
Of zij hierin gelijk zullen krijgen,
staat echter lang nog niet vast. Het
Russische experiment heeft duidelijk
aangetoond, dat ook de Russen se
rieuze plannen hebben voor een be-
men aan die gegevens kunnen komen;
Zij hebben het nu wel doen voor
komen alsof de lancering van de
Zónd-5 alleen was bedoeld voor het
verkrijgen van wetenschappelijke ge
gevens, maar in dat geval was het
helemaal niet nodig geweest de
capsule terug naar de aarde te laten
komen: ook zonder die terugreis had
men aan die gegevens kunnen ko
men; ze zouden gewoon kunnen wor
den overgeseind.
Dat de Russen zoveel belang hecht
ten aan die landing op de aarde wijst
erop, dat ze met de Zond-5 een gene
rale repetitie hebben willen houden
voor een bemande maanreis. Men zou
dus kunnen stellen, dat Rusland en
Amerika thans schouder aan schou
der staan in de enerverende race
naar de maan.
Wie deze race zal winnen, zal voor
lopig nog een vraagteken zijn. Maar
vast staat wel, dat Moskou alles op
alles zal zetten zo snel mogelijk op
zienbare prestaties op zijn naam te
zetten om daarmee zijn gezicht in de
wereld, dat na „Tsjechoslowakije"
danig is gehavend, weer enigszins te
herstellen.
70 miljard
Wat de Amerikanen in de naaste
toekomst willen doen, staat al hele
maal op papier. Het gaat er alleen
om, hoe snel zij deze plannen kunnen
uitvoeren. Nog onlangs liet de NASA
weten, dat men nog voor het einde I
van dit jaar een bemande Apollo-ca-
bine in een baan om de maan wil
brengen, nadat men nog een ruimte
reis om de aarde heeft gemaakt. Vol
gend jaar zou dan de eerste werke
lijke maanreis kunnen worden ge
maakt: de kroon op werk van meer
dan tien jaar, waarin men via het
Mercury- en Gemini-programma
langzaam naar deze landing heeft
toegeleefd. Dit alles ten koste van
enorme uitgaven; het Apollo-pro-
gramma alleen al kost zo'n 70 miljard
gulden...
Koppeling
Belangrijk onderdeel van deze
eerste reis zal de koppeling zijn tus
sen Apollo-cabine en het maanvoer-
tuig LEM (Lunar Excursion Module).
Immers: niet de Apollo-cabine zal de
landing uitvoeren, maar een ruim
tescheepje, dat met de Apollo wordt
meegenomen en op de maan wordt
„losgelaten" als de capsule de aardse
aantrekkingskracht heeft overwon
nen en zich in een baan 150 km bo
ven de maan bevindt.
Wanneer eenmaal dat moment is
aangebroken, zal de LEM zich met
twee van de drie astronauten aan
boord losmaken van de Apollo en op
eigen kracht de weg naar de maan
vervolgen, daar landen en na gedane
waarnemingen op eigen raketkracht
weer opstijgen en zich begeven naar
de nog steeds rondcirkelende Apollo,
de CSM (Command and Service Mo
dule). waarin de overgebleven astro
naut tijdens het uitstapje „de wacht
heeft gehouden".
Gezamenlijk zal daarna de terug
reis naar de aarde worden aan
vaard, nadat de cabines weer aan
elkaar zijn gekoppeld. Het is deze
laatste manoeuvre, die in het verle
den uitgebreid is voorbereid: o.m.
twee Gemini-capsules (6 en 7). Een
proef, die vrijwel feilloos verliep en
de deskundigen op Kaap Kennedy en
het controlecentrum in Houston goe
de hoop gaf op het slagen van een
zelfde experiment met de Apollo-cap-
sule.
Trouwens, ook de maanlanding is
al vele malen beproefd (we schreven
er al uitvoerig over). Hiervoor
construeerde men een zgn. LLRV
(Lunar Landing Research Vehicle),
waarmee in Californiës Moja-
ve-woestijn al meer dan 200 maal tot
in details landingen werden uitge
voerd, waarbij zoveel mogelijk de
zelfde omstandigheden werden ge
schapen als die waarmee men straks
op de maan te doen krijgt.
Slotfase
De lancering van komende vrijdag
is een van de laatste stappen voor
deze landing. Als straks de machtige
Saturnus IB-raket zich met de Apollo
erop, van het platform verheft, zal
een nieuwe fase zijn ingeluid in de
maanrace, die de 400.000 km van de
aarde verwijderde satelliet binnen
het bereik van de mens moet bren
gen. Of het de slotfase zal zijn, is nog
Tien dutjen
in eubine
In deze cabine zullen de drie
astronauten eind deze week tien
dagen in ,de ruiipte gaan reizen.
Hetzelfde type wordt straks ge
bruikt voor de reis naar de
maan. Deze eerste bemande
A^llo-reis is een eerste repe
titie daarvoor: men wil nagaan
hoe de cabine en bemanning
zich houden op deze tiendaagse
vluchtf een reis naar de maan
duurt 2,5 dag).
IngeboiLwd in de capsule is
ook het vaartuig LEM (Lunar
Excursion Module), waarmee
(volgend jaar al?) twee van de
drie astronauten vanuit een baan
om de maan hun uitstapje naar
de maan zullen maken.
een vraag, want de praktijk heeft
wel geleerd dat weinig zo ongewis is
als het ruimteavontuur.
DELFT Nu het strijdgewoel rond
om de nogal heftig omstreden be
noeming van de musicus Bart van
Beinum praktisch is geluwd en «Ie in
hoofdzatfc „papieren" kruitdamp
van een overigens begrijpelijk ver
weer ten gunste van de aktieve en
onmiskenbaar verdienstelijke Jan de
Waart is opgetrokken; stond dc
huidige leider van het nieuw gefor
meerde Gewestelijk Orkest Zuid-Hol
land gisteravond op het podium van
de Delftse Doclenzaal voor de ener
verende en moeilijke taak om het in
hem gestelde vertrouwen waar te
maken.
Iedereen moet toegeven, dat de
korte inwerkperiode van krap twee
maanden in feite geen maatstaf kan
en mag bieden voor een definitief
oordeel.
Clementie was bij dit optreden
echter volkomen overbodig, want
Van Beinum toonde zich een bezield
en ter zake kundig orkestleider.
In alle nummers kwam het tot een
klankrijk en sluitend musiceren van
een orkest, dat met groot élan zich
volledig gaf op een wijze, welke
overtuigend bewees, dat de benoe
ming van Van Beinum beslist geen
„faux pas" is geweest.
Voor deze eerste kennismaking
koos de dirigent terecht een licht
verteerbaar programma van le
vensblije muziek uit de beste jaren
v,an Mozart, Bartok, Ravel en Beet
hoven. De komposities waren voorts
van dien aard, dat de bespelers van
de verschillende soorten blaas- en
strijkinstrumenten stuk voor stuk als
duo of groep apart of in onderling
samenspel hun technische vaardighe
den en de muzikaliteit ten volle kon
den demonstreren.
Bijzonder geschikt hiervoor was de
even lyrische als melodische „Sonate
in Es".
Typerend voor deze sonate is de
gelijkstelling van blaasinstrumenten.
Een dubbel kwartet van twee ho
bo's, twee klarinetten, twee hoorns
en twee fagotten werkte zich in di
verse combinaties of allen gezamen
lijk in glanzende en soms flonkeren
de „close harmony" door de zevende
lige partituur, waarvan vooral het
Allegro maestoso. Trio en Allegro een
uitstekende vertolking kregen.
Gerugsteund door enkele goede ge
leende krachten als Jacques Holtman
(le viool) en Jaap Moelker (2e viool)
werd door circa twee dozijn strijkers
een Divertimento van Bela Bartok
uitgevoerd op een wijze, welke diep
respect afdwong.
In Maurice Ravels „Ma mère l'Oye",
dat met het gehele orkest werd
uitgevoerd, demonstreerde Bart van
Beinum onloochenbaar een voortref
felijk dirigent te zijn, die in zeven
weken tijds, schier wonderen heeft
weten te verrichten met de mensen,
die tot zijn beschikking stonden.
Het applaus, dat volgde, was te
recht zeer hartelijk en de dirigent
werd enkele malen teruggeklapt.
Restte na de pauze Beethovens 4e
Symfonie. Opnieuw weer een verras
send heldere frasering en goed afge
wogen klankverhoudingen.
'AN GUERAIN
MEXICO-STAD Hoofdrol
speler in het sprinttornooi op de
Olympische wielerpiste werd
maandag de Badhoevedorper
Klaas Balk, die voor een verras
send slot van een chaotische wie-
Ierdag zorgde. Eilaas verraste
vriend en vijand en bereikte ten
slotte met wereldkampioen Mo
reion de finale, waarin onze
landgenoot uiteraard moest be
zwijken voor het geweld van de
Fransman.
Maar intussen had Balk, die in de
eerste ritten zeer gelukkig was inge
deeld, dan toch maar de Russische
oud-wereldkampioen Omari Phakad-
ze in de halve finale uitgeschakeld.
Die rit werd het hoogtepunt van
dit merkwaardig verlopende sprint-
toernooi. Phakadze nam de partij te
gen Balk kennelijk te gemakkelijk
op. Toen Balk in de tweede van de
drie ronden het tempo verhoogde, in
een pogine om de Rus te verrassen
en Phakadze meeging, leek er voor
de Russische kampioen nog geen
vuiltje aan de lucht te zijn. De Ne
derlandse kolonie verzoende zich
reeds met de nederlaag tot de jonge
Oranjeman in de laatste 100 meter zo
overweldigend demarreerde, dat Pha
kadze in moeilijkheden kwam.
schoot en hem kansloos .achter zich
liet.
Derksen had wel gelijk toen hij
ons sprintersduo Jansen/Loevesijn uit
de strijd nam, want de organisatie
goochelde nogal met de diverse onder
delen van de fietserij. Daardoor
kwam het dat Loevesijn kort achter
elkaar aan de start werd verzocht
voor de sprint, een tijdrit over twee
baanronden (666 meter) en de tan
dem. Dat was Derksen te veel van
het goede.
Die tijdrit leverde Loevesijn een
goede derde plaats op achter winnaar
Roger Gibbon van Trinidad, die
slechts 0,01 sec. voor bleef op Pierre
Trentin: 42,12 sec.-43,13 sec. De tijd
van Loevesijn (43.52) was goed ge
noeg om een reeks gerenommeerde
tijdrijders achter zich te laten.
Ademnood
Zwieper
In het Olympische dorp zijn ook de
bekende Tsjechische sportman Zato-
pek en zijn echtgenote aangekomen.
Niet als deelnemers aan de Spelen
uiteraard, maar als toeschouwers die
vele relaties in deze wereld hebben
en de sfeer van verbroedering daar
niet kunnen vergeten.
Hij nam zijn toevlucht tot een
zwieper, die hem later noodlottig
bleek te worden. Want toen ook de
finishfoto geen uitsluitsel kon geven
over de winnaar omdat beide voor
wielen op de millimeter gelijk op de
streep stonden afgebeeld, gebruikte
de jury het door Derksen ingediende
protest om Balk naar de finale te la
ten overgaan.
In die finale vergiste Balk zich.
Maar ook zonder dat zou hij onge
twijfeld de ereprijs aan Moreion heb
ben moeten laten. Deze immers had
in al zijn ritten tegen echte groothe
den al een duidelijke overrmacht ge
demonstreerd. Toch nam hij onze
landgenoot zeer serieus. Het moet als
een verrassing voor Moreion zijn ge
komen, toen Balk twee ronden voor
het einde demarreerde. Moreion had
ongetwijfeld een dergelijke stunt
verwacht, maar dan later in de koers.
Nu werd Balk een gemakkelijk
slachtoffer voor de wereldkampioen,
die een halve ronde voor het einde
als een sneltrein langs de Oranjeman
Minder succesvol waren onze ach
tervolgers Fedor den Hertog en Joop
Zoetemelk, die met tijden van 4.53,19
en 4.56,53 teleurstelden. Zij hadden
beiden drie ronden voor het einde te
kampen met ademnood en vielen
toen sterk terug. Uitstekend waren
de Italiaan Bossisio, die met 4.41,92
dicht bij de beste wereldprestatie
van de Duitser Kratzer kwam, en de
Mexicaan Trevino met 4.44,84. Den
Hertog en Zoetemelk behoeven de
toekomst echter niet somber in te
zien, want zij hebben nog tijd genoeg
om helemaal te acclimatiseren.
Dat geldt ook voor onze achtervol-
gingsploeg, die tot een verdienstelijke
tijd van 4.28.04 kwam en daarmee
van de tien deelnemende ploegen de
vierde plaats bereikte. Zij moet naar
de mening van de Nederlandse lei
ders zeker vijf seconden sneller kun
nen gaan, wanneer alle ademha
lingsmoeilijkheden overwonnen zijn.
Het was enigszins onbevredigend,
dat Derksen onze tandem
Jansen'Loevesijn niet in de finale
van een minitoernooi tegen Italië liet
uitkomen. Want de Oranjemannen
hadden het sterke Australische kop
pel Johnson/Nidiolson overklast.
Wellicht wilde Derksen zijn troeven
tegen de Italianen, die de Mexicanen
een lesje hadden gegeven, nog niet
op tafel leggen.
MEXICO-STAD Lia Louer-Hin-
ten, die van deelneming aan de Spe
len heeft moeten afzien omdat ze een
baby verwacht, zal het Olympische
evenement toch grotendeels meema
ken. De chef de mission, de heer A.
J. H. Dokkum, heeft haar namelijk
toestemming verleend tot 23 oktober
a.s. in Mexico te blijven. Zij zal
daardoor o.a. het gehele atletiekpro-
gramma kunnen volgen.
Wereldrecord
achtervolging
MEXICf \D De Westduitse
wielerploeg achtervolging bestaande
uit Henrichs, Hempel. Link en Pod-
lesch heeft het wereldrecord over 4
kilometer op 4.21,63 gebracht. De
prestatie werd geleverd tijdens de
wedstrijden op de Olympische wie
lerbaan in Mexico-City.
De Westduitsers hebben het record
niet lang behouden, want na hen
brachten de Italianen Roncaglia,
Chemello, Pancino en Morbiato het
record op 4.20,83.
MEXICO STAD Karei Muys
bekeek met een lachend gezicht de
klokken. Daar was alle reden voor,
want ook na de tweede week van het
verblijf in Mexico waren de tijden
van zijn pupillen aanmerkelijk ver
beterd. De winst ten opzichte van
zeven dagen geleden met de
nauwkeurigheid van een statisticus
verzamelt de coach van de kano-
ploeg elke week de gegevens va
rieerde van vijf tot acht seconden.
Slechts Mieke Japies moest met een
bescheidener winst genoegen nemen.
De tijden van de Nederlandse ka
novaarders in Mexico liggen nog
steeds aanmerkelijk boven die welke
in Nederland worden bereikt. „Dat
kan ook niet anders", lichtte Muys
toe, „de wielrenners hebben bijvoor
beeld een winst van zo'n acht pro
cent doordat de luchtweerstand hier
geringer is. Als je daar vier procent
van aftrekt voor de moeilijker om
standigheden zit je nog altijd in de
winst. Bij ons ligt dat heel anders.
Wij hebben wel de nadelen van de
grote hoogte, maar niet het voordeel
van minder weerstand door de ijlere
lucht. We hebben immers vrijwel
uitsluitend te maken met de weer
stand van het water."
Het duo Karei Muys en Cees Mo-
leman heeft echter goede hoop dat
in de ruim twee weken die nog res
ten voordat de kanovaarders in actie
moeten komen, de Nederlandse tij
den dicht zullen worden benaderd.
Over de kansen van de Nederlan
ders spreken coach en chef d'équipe
maar liefst zo weinig mogelijk. „Er
zijn voor de meeste nummers wel
acht kanshebbers", zeggen ze een
drachtig Er is veel aandringen no
dig hen tot een voorzichtige uit
spraak te verleiden. „Mieke en Thea
vormen ongetwijfeld een sterke K2.
Maar er tellen zoveel factoren. De
meisjes hadden liever in de middag
hun wedstrijd gevaren. Dan is het
water ruwer en staat er tegenwind.
Hoe moeilijker de omstandigheden,
des te meer kans hebben ze."
Grote ervaring
Het duo Geurts-Hoekstra. in Tokio
goed voor een zilveren medaille, be
schouwt Muys als een van zijn sterk
ste troeven. „Ze hebben nu grote
ervaring", voert de Amsterdamse
sportleraar aan „Dat is van enorm
belang. Bovendien zijn ze voortref
felijk in vorm."
Een tweede Olympische medaille
zou een prachtige afsluiting vormen
van Geurts' lange en indrukwek
kende carrière.
