STEENBERGEN GROOTS
IN WEEMOEDIG SPEL
PUZZELHOEK
nieuw... >n senoiïtas
zonder flauwe kul.
gewoon tabak.
100% tabak,
de Hofnoritas.*
van Hofnar, mild,
zuivere tabakken,
trekt licht,
smaakt uitstekend,
onthoud 'die naam:
„Ziehier, een vrij man
1
VANAVOND TE ZIEN
VANAVOND TE HOREN
Lappie Loep en de pruikebollen
Smidje Verholen en de Knap-Mutator
6
MAANDAG 2 SEPTEMBER 1968
1
2
3
4
s
6
7
8
9
2
J
4
6
i
B
9
Horizontaal: 1. lomp, zwemvogel; 2.
leger (Fr.), nobel; 3. bekend dier,
kreet, vaarwel; 4. deel van de mast,
slot. water in Friesl.; 5. inhoudsmaat
(alk), vertelling; 6. trots, titel van
Turkse landvoogden; 7. achting,
voegwoord, gewicht (afk), onbekende
8. plaats in Gelderl, behoudens ver
gissingen (afk. Lat.), voegwoord,
boom; 9. pit wijze.
Verticaal: 1. deel van een sleutel,
■trandwachter; 2. mondeling,
verstand; 3. plaats in N. Brab., slede,
bijwoord; 4. spelleiding, twijg; 5. te
ken, Spaans rijpaard; 6. algemeen
ruilmiddel, vat met een hengsel; 7.
meisjesnaam, onbep. voornaamw.,
voorzetsel; 8. plaats in Gelderl., Eu
ropeanen; 6. glijvoertuig, tegenstel
ling van scherts.
DEN HAAG Het spel „Zie-
hier, een vrij man" van Tom j
Stoppard, waarmee de Haagse
Comedie zaterdagavond in de i
Kon. Schouwburg het nieuwe to- j
neelseizoen opende, mag met j
recht een „sad comedy" worden
genoemd.
Was zijn vorig stuk („Rosen- I
crantz en Guildenstern") nu ook i
bepaald niet van de blijde soort,
dit stuk overtreft in droefgees-
tige humor. Het is minder bril- j
jant geschreven, maar het staat
dichter bij de menselijke werke
lijkheid.
„Rosencrantz en Guildenstern is
abstract in zijn benadering; zijn to
neelfiguren leven alleen voor de duur
van het stuk als ideeëndragers om
een algemene idee te illustrieren.
„Zie hier, een vrij man" gaat van
een concrete, aanwijsbare familie uit.
De idee, die het stuk brengt, mag dan
voor vele gelijksoortigen opgaan (ook
onder totaal andere omstandigheden
en in andere verbanden) toch het is
geen voor het menselijk bestaan al
gemeen geldend idee.
In zoverre verspeelt Stoppard de
pretentie, een „modern" stuk
geschreven te hebben in de tech
nische betekenis van dit woord. „Mo
dern toneel" toch is abstract toneel,
waarin de mensen slechts allegorisch
optreden voor de gehele mensheid en
menselijkheid als zodanig.
Het ouderwetse toneel (om het con
crete maar eens zo te noemen) wil
duidelijk een ergens bestaande wer
kelijkheid tekenen met voor een ie
der dan 'de mogelijkheid om er zijn
eigen of ander, concreet aanwijsbare
werkelijkheid in te herkehnen. Ook
al heel mooi en, als men het mij
vraagt, het enige waartoe de mens in
staat is. Want al het abstractie pogen,
het menselijk levensgevoel voor eens
en altijd geldende abstracte theamata
vast te leggen, is werkelijk teveel
gevraagd van de beperkte mens. En
de beperkte mens is de enig bestaan
bare mens.
Maar genoeg toneeltheorie. Stop
pard tekent in George Riley, het
mannetje dat trots uitroept: „Zie
hier, een vrij man" het portret
10 StUkS 12;
Hilversum I. 402 m. NCRV:
10.30 Nieuw* en weerpraatje.
10.46 Actualiteiten. 19.00 Ste
reo: Lichte grammofoonmu-
jdek. 19.20 Stereo: Marimba
Band (gr.). 19.50 Stereo: Lichte
grammofoonmuzielc. 20.15 Ber
lijn* filharmonisch orkest
(opn). 21.40 Lichte grammo-
foonmuxiek. .15 Kroniek over
boeken, schrijvers en toneel.
22.30 Nieuws. 22.40 Avondover-
denklng. 22.50 Stereo: Alt en
plano (opn.). 23.30 Lichte
grammofoonmuziek. 23.55-24.00.
Nieuw*.
Hilversum II, 290 m. AVRO:
10.00 Nieuws. 18.16 Radiojour
naal. 10.25 Ik verbind u
doorpraatje. 18.30 Stereo:
Tafelmuzlck. 19.30 Nieuws.
19.35 R.V.U.: Eigen tijd, een
uitzending ln het kader van
het twtntlg-Jartg bestaan van
het Nederlands Cultureel Con
tact. NRU: 20.05 Scala Interna
tionaal: maandelijkse kunst
kroniek. 22.30 NlCU fit. «2.50
Stereo: Licht muziekprogram
ma. 23.55-24.00 Nieuws.
GR A FM M. PLATENPROGR.
DRAADOMROEP VANAVOND
van 10-20 uur
I. Joseph Haydn. 1. Concert
voor viool en orkest In C gr.t.
2. Symphonle nr. 31 In D gr.t.
II. Wolfgang Amadeus Mozart.
Concert voor piano en orkest
nr. 20 in d kLt KV 466. III
Franz Schubert. Symphonle nr.
OlnC gr.t.
TEI.EVISIE
VAWYOYD
Nederland I, NTS: 10.50 Ba
rend de Beer. STER: 18.56 Re
clame. NTS: 19.00 Journaal.
STER: 19.03 Reclame.
I KOR/C VK/RKK: 19.06 Ken
merk: de wekelijkse informa
tierubriek over kerk en sa
menleving. NCRV: 19.31 Het
leven begint bij Honderd: Lu
ke's boerderij, TV-feullleton.
STER: 19.56 Reclame. NTS:
20.00 Journaal. STER: 20.16 Re
clame. NCRV: 20.20 Hier en
nu: Actualiteitenrubriek. 20.45
In kleur: De gevangene.
TV-fcullleton. 21.35 Holland
Festival: Rotterdams Phllhar-
monisch Orkest met solist:
klassieke muziek. 22.25 Wees
stil....: avondoverdenking.
NTS22.30 Journaal. 22.35-22.40
Teleac: Gegevens over de cur
sus Meten en vergelijken, die
op 21 september a.s. begint.
Nederland IL NTS: 19.50 Ba
rend de Beer. STER: 18.56 Re
clame. NTS: 19.00 Journaal.
AVRO: 19.03 Sportpanorama.
NTS; 20.00 Journaal. STER:
20.16 Reclame. AVRO: 20.20
Peyton Place, TV-feullleton.
20.45 Gerechtigheid ln Woro-
wogorsk. Duits TV-spel naar
eon motief van Anton Tsche-
chow. NTS: 22.45-22.50 Jour
naal.
Belglt. Nederlands progr.
Kanalen: 2 en 19. 18.55 Zand
mannetje. 19.00 Zanzibar.
jeugdfeuilleton (11 en slot)
(herh.). 19.30 Wereld zonder
grenzen, internationaal Jeugd-
magazlne. 19 45 Openbaar
Kunstbezit. 19.55 De weerman.
20.00 Nieuws. 20.30 Showpro
gramma. 21.20 De vluchteling,
tv-feuilleton. 22.10 De School
televisie ln de lagere school.
22.40 Nieuws.
RADIO
MORGEN
Hilversum I. 402 m. NCRV:
7.00 Nieuws. 7.10 Het levende
woord. 7.15 Stereo: Klassieke
muziek (gr). 7.30 Nieuws. 7.32
Actualiteiten. 7.45 Klass. mu
ziek (gr). 8.00 Nieuws. 8.11 Ge
wijde muziek. 830 Nieuws. 8.32
Vakantietlps. 8.45 Voor de
vroüw. 9.35 Waterstanden. 9 40
Schoolradio. 10.00 Theologische
Etherleergang. 10.35 Stereo:
Hedendaagse kamermuziek
met hobo <opn). 11.00 Nieuws.
11.02 Voor de zieken. 11.55 Me-
ded. KRO: 12.00 Gevar progr.
(12.22 WIJ van het land: 12.26
Meded. t.b.v. land- en tuin
bouw; 12.30 Nieuws: 12 41 Ac
tualiteiten: 13.00 Raden
maar....) 14.05 Schoolradio
14.30 Muzikaal middagmagazi
ne. 17.00 Overheidsvoorlich
ting. 17.10 Voor dc kinderen.
18.00 stereo: Metropole orkest.
18.19 Uitzending van D'66.
Hilversum II, 298 m. AVRO:
7.00 Nieuws en ochtendgymn.
7.20 Lichte gram.muz. VPRO:
7.54 Deze dag. AVRO: 8.00
Nieuws. 8.11 Radiojournaal. 8 20
Lichte gram. muz. (8.30 - 8.35
De groenteman). 8.50 Morgen
wijding. NRU: 9.00 Uitgebreide
reportage of herhaling
NRU-progr. 9.40 Muziek uit de
Middeleeuwen en Renaissance
(opn). AVRO: 10.00 Voor de
kleuters. 10.10 Arbeidsvitami
nen. (11.00 - 11.02 Nieuws). 11.55
Beursberichten. 12.00 Program
ma rondom het volkslied. 12.26
Meded. t.b.v. land- en tuin
bouw. 12.29 Voor de landbouw.
12.39 Sportrevue. 13.00 Nieuws.
13.11 Radiojournaal. NRU: 13.30
Zang en instrumentale so
listen. 14.25 Rostrum of Com
posers: modern vioolconcert
lopn). AVRO: 15.00 Italiaans
operaconcert (gr). 16.00
Nieuws. 16.02 Stereo: Residen
tie orkest en solist. 17.00 Ge-
var. platenprogr. voor auto
mobilisten. 17.55 Meded.
Hilversum III. 240 m
FM-kanalen: VARA: 9.00
Nieuws 9.02 Licht platenprogr.
(ïo.oo Nieuws). ïi oo Nieuws,
11.03 Platenprogr. 12.00 Nieuws,
12.03 Zorro: tlencrprogr. 13.00
Nieuws. 13 03 Gevar. platen
progr. (14 oo Nieuws). 15.01
Nieuws. 15.03 Er-Jee-E;n-Drie.
16.00 Nieuws. 16.03 - 18.00 Licht
platenprogr. (17.00 Nieuws).
1 van een dagdromer, die zichzelf
1 meent anders te zijn dan een ander,
j George denkt dat hij uitvinder is.
i Dat is hij ook, maar hij heeft het
ongeluk, dat zijn uitvindingen niet in
een economische noodzaak voorzien
en daarom niet ge-effectueerd wor
den.
Nu is dat begrip „economische
noodzaak" ook al een wazig idee,
want er is heel wat uitgevonden,
waaraan menigeen schatten heeft
verdiend en dat eigenlijk niet nood
zakelijk was. Maar goed, een uitvin
der moet nu eenmaal de economische
wind meehebben en dat had George
Riley niet. Desondanks bleef hij in
zijn uitvindersroeping geloven. Een
waanidee, maar door zijn trouwe
vrouw, al heeft hij zij zijn vergeefse
pogingen en daardoor zijn vergeefs
bestaan terdege door. toch met de
mantel der liefde gekoesterd. Riley's
dochter Linda verdiend inmiddels het
brood voor het gezin.
Ontnuchtering
Op een dag komt de grote ontnuch
tering: Riley heeft weer eens een uit
vinding gedaan, waarvan hij wonde
ren verwacht. Zijn vluchtige beken
den in zijn café stijven hem in de
waan iets groots verricht te hebben
en Riley neemt het besluit met een
meisje uit het café en een z.g. com
pagnon (een grappenmaker) de baan
op te gaan om als vrij man zijn uit
vinding te gaan verwerkelijken.
Als de grote dag aanbreekt, laten
compagnon en meisje het afweten en
Riley trekt maar weer naar huis om
zich nu eindelijk als werkloze bij de
arbeidsbeurs te gaan melden. Op dat
moment blijkt een andere uitvinding
van hem werkelijk te gaan func
tioneren. Nou ja, ook dat is weer
niets, maar Riley heeft toch weer
stof gevonden om zijn dagdromen
voort te zetten.
De dochter had ook plannen gehad
er tussenuit te trekken, maar ook
haar vluchtige amourette is weer
eens op niets uitgelopen en zo leeft
men maar weer verder op de oude
vertrouwde wijze.
Een hoogst sympathiek en mense
lijk stuk van Tom Stoppard. Vol me
dedogen en begrip voor de dromers
in dit woeste bestaan. Ook wel door
trokken van een bepaalde humor,
maar niet altijd boeiend genoeg om
de aandacht er een hele avond bij te
houden.
Perfecte uitvoering
Over de uitvoering door de Haagse
Comedie kan men echter zonder eni
ge beperking vol lof zijn. De duide
lijke regie van Eric van Ingen, die
zelf gevat de rol speelt van de grap
pige „compagnon". Het kostelijke
décor van Reece Pemberton, maar
vooral 'de perfecte rolbezetting.
Paul Steenbergen heeft weer voor
een juweel in zijn toneelcarrière ge
zorgd. Hij is op en top het in zijn
eigen uitvindingen gelovende en in
feite onnozele mannetje Riley. Ida
Wasserman is zijn moederlijke, maar
eigenlijk doodnuchtere vrouw. An-
ne-Marie Heyligers wist de dochterfi
guur geheel waar te maken. Guus
Verstrate was het type van de ro
buuste kroegbaas, Kees Colen gaf de
onnozele matroos kostelijk gestelte.
Jan Grefe was een wat verbaasde
cafébezoeker, die geheel onvoorbereid
in zo'n merkwaardig gezelschap ver
zeild is geraakt, en Anne-Wil Blan-
kers was voortreffelijk het meisje
dat in de kroeg haar pasverworven
vriend, de „compagnon" komt opha
len en dan buiten iedere opzet door
Riley als het meisje zijner dromen
wordt herkend.
Een perfecte opvoering 'door de
Haagse Comedie van een niet in alle
opzichten geslaagd stuk. Niettemin
een stuk met een heel eigen sfeer,
pastelkleurig van aard, maar dan bij
vooral droeve kleuren en ten slotte
(wellicht van de meeste betekenis)
weer een toneelstuk waaraan men
werkelijk houvast heeft, zonder diep
zinnige inlegkunde. Men hoeft er niet
bij op zoek te gaan, naar wat de
auteur misschien wel kan hebben be
doeld.
Ev. Grolle.
Dit is meneer Tage Lillienstaad. die zijn leven lang
niets anders dan zwerftochten maakt en op die manier
met hond naar hij zei 49 landen heeft gezien. Hij
is nu op weg naar Frankrijk, een klein tripje dus maar.
In Nederland heeft de Sint Bernard, die Sunnyboy
heet, het tegendeel van een hondenleven, want zijn
haas moet de kar trekken. In ons land zijn immers
trekhonden (officieel) niet meer in trek. Baas, dier en
wagentje op de IJ-pont. Amsterdam.
8.45 uur Patrick McGoohan in de voorlaatste afleve
ring van De Gevangene. „Number Six" is dit
maal jager of prooi.
9.35 uur het Rotterdams Philharmonisch orkest in een
Holland Festival-concert, waaraan ook de
klarinettist Benny Goodman meewerkte.
Ned. 2 AVRO
8.20 uur een aflevering van Peyton Place, waarin Con
nie aan het ziekbed van Elliot een zeer moei
lijke beslissing neemt.
8.45 uur Gerechtigheid in Worowogorsk, naar een ge
geven van Anton Tsjechow.
Hilversum I NCRV
8.15 uur Haydn en Bruckner, gespeeld door het Ber-
lijns Filharmonisch orkest.
9.40 uur muziek voor een zomeravond.
Hilversum II AVRO en NRU
8.05 uur Scala internationaal, de kunst 'belicht in een
veelzijdig programma.
10.55 uur Metro's Midnight Music, Metropole Orkest,
Trio Frans Eisen en solisten.
183
Hij riep hun namen, is het wilde weg streelde zijn hand
een zijdeachtig vel. Maar hij kon zich niet concentreren, het
was als ontbrak hem de macht zich innerlijk tegen de
roofdieren te beveiligen.
Dr. De Wieck vroeg iets, maar de tijgers bromden tegen
elkaar, Freek trad ertussen, verbood, moest voor het eerst
een bliksemsnelle houw ontwijken; vlak naast zijn arm
klapten felle kaken op elkaar.
Boris, Gabba, Merano!
Zijn stem vermaande, hij riep de grootste tot zich, Merano,
die zelfs wel zonder hekwerk door de piste liep.
Kom, Merano, braaf!
Hij stak zijn hand uit, streelde net als de eerste keer en
zovele keren daarna de zachte gestreepte kop.
Het dier gromde zachtjes, zijn lange staart zwiepte door de
lucht. Onwillekeurig deed Freek een stap terug, snel over
zijn schouder kijkend of hij niet bij de loopgang kon komen.
Hij zag de grote tijger als uit een katapult op zich toeschie
ten, een grauw uit de geopende muil.
Freek boog het hoofd, net op tijd, vlak boven hem klapten
de machtige kaken, klonk het oerwoudsgebrul, terwijl zachte
poten als sterke armen om hem werden heengeslagen. Het
ging alles in minder dan een tel. Freeks gezicht was omlaag
gebogen; instinctief drukte hij zijn hoofd tegen de warme
blanke keel zo kon de tijger hem althans niet in zijn gezicht
bijten. Hij hoorde vaag een roep van de dokter? van
toelopende pikeurs? Als ze maar niet stoten? Het flitste
door hem heen, op hetzelfde ogenblik dat hij de klauwen
scherp in zijn rug voelde. Wat hij zo vaak van Leksejkow
met deze tijger als spiegelgevecht had gezien, werd nu
waarheid bij hem. Hij worstelde in de warme tijgerarmen,
boven zijn hoofd loeide dreigend gebrul. Zij vielen samen.
Freek klemde zijn handen om Merano's hals, zich zo dicht
mogelijk tegen het soepele kattelichaam aandrukkend. Het
was zijn enige kans, die hij moest benutten tot er hulp zou
komen. Een schot in de lucht verdubbelde de woede van het
dier, de andere tijgers brulden, slopen nader.
Vertwijfeling greep Freek aan. Hij wist: het ging om zijn
leven, hij hield dit niet langer dan seconden vol. De tijger
klauwde langs zijn rug en schouders, trachtte hem van zich
af te werken, kon dan zijn achterpoten optrekken tussen
zich en zijn slachtoffer in. Freek snakte naar adem. Zoals
een kat met haar achterpoten langs een muis klauwt, zo
worstelde de tijger met hem. Hij voelde de opgetrokken
klauwen zijn kleren scheuren, zijn benen verwonden tot aan
zijn hoge laarzen, en hoger zijn heup en buik.
De doodsangst doofde het pijnbesef. Freek zag niets meer,
zijn gezicht en borst lagen tegen het warme kattelijf
geperst; hij la'g onder, de tijger bovenop hem. Hij stikte
bijna, het gonsde in zijn oren, tussen zijn tanden was het
zachte gladde haar van Merano's keel.
Schoten, gebrul van dieren, een wilde mensenstem ook,
een zweep, die dit keer werkelijk gebruikt werd. De tijger
sprong weg, richtte zich tegen zijn aanvaller. Rumoer, dat
snel verstilde.
Freek had er geen besef van, hij lag achterover in het gele
manégezand, dat om hem heen rood van zijn bloed was
doortrokken. In een nevel zag hij Leksejkows gezicht vlak
boven het zijne, dan dokter De Wieck...
Alles vernevelde dichter, werd van rood langzaamaan
zwart. Hij had geen besef van pijn, van wonden, hij had niet
eens besef van zijn eigen lichaam. Iemand zei nadrukkelijk
zijn naam, er klonken prevelende Latijnse kerkgebeden-
Toen sloot zich het duister ondoordringbaar en wist hij niets
meer.
Lentedagen kwamen en gingen, dagen en nachte wissel
de elkander af. Maar voor Freek ging de tijd als een
bundel verwarde dromen, benauwende gedachten, visioenen
van bijtende kaken, klauwende poten, schreeuwen en schie
ten, en ondragelijke pijn. Maar zelf belééfde hij dit alles niet,
zijn ik lag donker neer en diep bewusteloos op de rand van
de dood. Alleen een dof levensbesef was hem gebleven, als
bij een dier, dat pijn en angsten voelt en ondergaat zonder
meer.
(Wordt vervolgd)
Het haar groeide met zo'n snelheid dat de men
sen onherkenbaar werden. Als ze elkaar op straat tegen
kwamen, namen ze netjes hun hoeden af, maar namen
werden er niet meer genoemd. Men herkende elkaar niet
meer en om vergissingen te voorkomen, zei men alleen
maar; „Goeiendaég!" Het was niet prettig dit kieke-
boetje spelen. Tot op zekeren dag een oude schipper
op een helder idee kwam. Hij nam een stukje hout en
1006: „Maakt U zich
daar maar niet ongerust
over, mijnheer," lachte een
andere stamgast. „Smidje
Verholen staat altijd voor
iedereen klaar. En hij gaat
helemaal voor je door het
vuur, als je een paar lek
kere sigaren voor hem
meebrengt. Hendrik III
flor fina, ongepoeierd. Dat
is zijn lievelingsmerk."
„Nou nou. U bent goed op
de hoogte." lachte agent
009. „Allicht," zei de
dorpeling trots. „Ik drijf
hier een drukke sigaren
winkel met een speciaal
hoekje snoep en pocket
boek?. Smidje Verholen
koopt zijn rokertjes en zijn
detectiveboekjes altijd bij mij." „Dank U voor de tip," zei 009. „Ik zal het
goed onthouden. Hendrik III flor fina ongepoeierd Maar toen ge
beurde er iets onverwachts, waar zelfs de meest geslepen geheime agent nau
welijks tegen opgewassen is. Jantina Spruytjens, de hupse melkmeid van boer
Knolle. was uitgeweest met Krelis, een pronte boerenjongen uit de omtrek.
Ze hadden de bioscoop in de stad bezocht en kwamen nu een afzakkertje
halen in „Het Wapen van Rijkhuyzen". En nauwelijks had Jantina de breed
geschouderde figuur van agent 009 ontdekt, of ze riep: „Kiek 'es, Krelis! Dat
is hem! Geheime agent 009! Sjeems Pond, de onweerstaanbare veroveraar!
Alle mooien vrouwen vallen onmiddellijk flauw van emoosie, als ze hem
schilderde daar met mooie leters zijn naam en beroep
op. „Willemsen, schipper". Dit vond allerwege na
volging, ieder had voortaan een bordje om, waarop te
/ezen stond wie hij was en wat hij deed. Gelukkig
was het kiekeboetje spelen afgelopen. Ondertussen zat
Jonas te denken, om een middel te vinden dat het
haargroeien zou kunnen stoppen
zien. Zo staat het in de boekies, en die heb ik allemaal op een klankie bie
mijn bed! En daarom val ik ook flauw van emoesie. O lieve Sjeems! Vang
je me op?" En met een kirrende zucht liet ze zich heel behendig vlak voor
agent 009 in elkaar zakken. Deze kon natuurlijk niets anders doen dan haar
bekwaam opvangen „Héla. wat mot dat?" riep Krelis toen verbolgen.
„Al staat het duzeznd keer in de boekies, zulke stadse streken mot je bie ons
in het dorp niet uuthalen, vrindje!"
