Astronauten oefenen met
vliegend ledikant eerste
landing op de maan
Elke dag gebeuren in
deze kiosk
Percentage gereformeerden
in Nederland wordt hoger
Dick Ringlever
GEËSTEUJK UW»
ZATERDAG 8 JUNI 1968
DE RUIMTEVAART heeft
de laatste tijd geen voor
het publiek sensationele
ontwikkelingen te zien ge
geven. Bemande ruimterei
zen liggen, althans waar
het Amerikaanse Apollo-
project betreft, ook niet
direct in het verschiet. Toch
wordt achter de schermen
nog steeds hard gewerkt om
het door president Johnson
gestelde doel nog vóór
1970 de eerste mens op de
maan te verwerkelijken.
Of dit doel op een zo
korte termijn zal worden
gehaald, lijkt na de laatste
tegenslagen (o.m. het uit
branden van een Apollo-
cabine, waarbij drie astro
nauten het leven verloren)
twijfelachtig. Maar in ieder
geval wordt nog steeds
alles op alles gezet om de
Russen voor te blijven in
de ruimterace.
Naast de honderden technische
proeven, wordt ook het astronau
tenteam bijna dagelijks getraind
voor de eerste reis. Een van die
oefeningen is het nabootsen van
de maanlanding, waarvoor Bell
Aerosystems Co. in Niagara Falls
een speciaal vaartuigje ontwierp,
dat veel lijkt op de LEM, het
Lunar Excursion Module, dat de
eerste twee maanreizigers op de
maan moet brengen.
Het vaartuigje heeft de naam
Lunar Landing Research Vehicle
(LLRV) gekregen en is zo ge
construeerd, dat men er zelfs de
zwaartekracht van de maan (een
zesde van die van de aarde) mee
kan nabootsen.
Het lijkt uitwendig op een
vreemdsoortige spin, al heeft het
van astronauten de bijnaam
„vliegend ledikant" gekregen:
een drie meter hoog op vier dun
ne poten rustend gevaarte, dat
behalve de astronaut een schat
Een model van de Lunar Excursion Module, waarmee straks de eerste maanlanding wordt gemaakt.
DOOR:
aan instrumenten en een kleine
1400 kg brandstof aan boord
heeft.
Een General Electric turbi
nestraalmotor en twee waterstof-
peroxyderaketmotoren leveren
respectievelijk de hef- en stuw
kracht
Met deze LLRV, die in 1964
werd ingevlogen zijn tot dusver
re 200 nagebootste maanlandin
gen verricht bij de luchtmacht
basis Edwards, 80 mijl ten noor
den van Los Angeles, in het hart
je van Californiës Mojave-
woestijn, een streek die overeen
komst vertoont met het barre
maanlandschap.
Sinds kort zijn enkele exem
plaren ook gestationeerd bij het
centrum voor bemande ruimte
vaart in Houston om de astro
nauten ook daar in de gelegen
heid te stellen zich te oefenen in
het uitvoeren van landingen op
de maan.
Voorbereiding
Dat deze manoeuvre zo grondig
wordt beproefd, ligt voor de
hand. Immers, het
moment van de lan
ding is een van de
belangrijkste van de
hele maanreis. Ze
vereist een grote
precisie: één ver
keerde beweging en
de landing mislukt
en wat erger is
beide astronauten
lopen de kans nooit
meer te kunnen te
rugkeren.
In z\jn zojuist ver
schenen boek „Op
de drempel van het
heelal" (uitgave De
Boekerij, Baarn,
8,90, 221 blz.) be
schrijft Wernher von
Braun, de grote
ruimtevaartpromo
tor, uitvoerig, welke
voorbereidingen er
nodig zijn voor de
eerste sprong en hoe
deze reis zal gaan
verlopen.
Vrijwel het hele
programma moet van
tevoren in details
worden beproefd. De
eerste tests met de
Apollo-cabine, die
plaats biedt aan drie
astronauten, hebben
(onbemand) al plaats
gehad.
Wat nu volgt, is een bemande
reis, een traditionele ruimtereis
om de aarde. Daarna komt de
onbemande reis om de maan, ge
volgd door een bemande en pas
daarna dal men ook al weer
eerst onbemand vanuit de om
de maan cirkelende Apollo-cabi
ne een excursievaartuigje naar
de maan afschieten voor een -
eerste landing. Pas wanneer al
deze details grondig zijn be
proefd, volgt de eerste mense
lijke sprong.
Het excursievaartuigje LEM
zal zich dan met twee man aan
boord losmaken, terwijl de CSM
(command and service module)
om de maan blijft cirkelen. Zo
dra de LEM en de beide astro
nauten hun werk hebben gedaan,
keren zij terug naar de Apollo,
koppelen daar vast (een manoeu
vre die al beproefd is met een
Gemini-capsule en de neuskegel
Hink-stap-sprong over maankraters
met ruimtescooters: dat is ongeveer
de bedoeling van de nieuwe eenmans-
Hovercraft-scooter, die door North
American's Space and Information
Systems Division in Downey (Cali-
fornië) wordt getest. Hel gebruik op
de maan blijft voorlopig echter toe
komstmuziek.
van een Agenaraket) en starten
de reis naar de aarde.
Wat zal de bemanning van die
eerste LEM op de maan moeten
doen? Wernher von Braun merkt
in zijn boek op, dat er die eerste
maal van echte research niet veel
zal komen. De astronauten zullen
op die eerste reis maar 18 uur op
De Apollo-cabine. waarmee de astronauten naar de maan zullen reizen. Twee van hen zullen met de LEM
landen, de derde blijft rondcirkelen om zijn collega's weer op te pikken.
de maan kunnen blijven, zodat er
weinig tijd zal zijn voor maanon-
derzoek.
Tweemaal zullen beide mannen
samen de cabine van hun LEM
verlaten om zich telkens gedu
rende drie uren op het maanop
pervlak op te houden. De reste
rende tijd zal in beslag worden
genomen door de controle van
hun toestellen en hun uitrusting,
door radiogesprekken en een pe
riode van zes uren om te eten en
te slapen, tussen hun beide
uitstapjes door.
Gedurende de zes uren van
hun onderzoek zullen zij voorna
melijk monsters van de bodem en
de rotsen verzamelen om die ter
bestudering mee te nemen naar
de aarde. Daarnaast zullen zij fo
to's maken van hun landingster
rein en de indrukken onderzoe
ken en opmeten, die de lan
dingspoten van hun toestel op de
maan maakte. En tenslotte zul
len zij op het maanoppervlak, op
een afstand van ongeveer hon
derd meter van hun startplaats,
een verzameling wetenschappe
lijke instrumenten opstellen, die
tenminste een jaar lang radioge-
gevens naar de aarde zullen
overseinen.
Zo'n nagebootst Apollo Lunar
Scientific Experiment Package,
kortweg ALSEP, werd enige tijd
geleden gedemonstreerd in het
NASA-centrum in Houston. Het
bevat een verscheidenheid van
instrumenten, die moeten dienen
om hun omgeving op de maan te
observeren en andere om te on
derzoeken wat zich in de bodem
be;vindt, zoals een mortier, die
granaten afschiet om kunstmati
ge maanschokken op te wekken
en een seismograaf om die schok
ken te registreren.
Voor het overseinen van ge-
vens zal gebruik worden gemaakt
van een 50 Watts thermo-elek-
trische krachtbron, die wordt ge
voed door een atoombatterij
SNAP-27 genaamd.
Geschiedenis
Wanneer al deze instrumenten
zijn geplaatst, zullen de astro
nauten terugkeren. Het eerste
bezoek zal kort zijn, maar lang
genoeg om de basis te leggen
voor andere bezoeken, die met
de LEM in de toekomst 48 uur
zullen kunnen duren.
Het zal het begin zijn van een
expeditie, die in de geschiedenis
nog niet is geëvenaard. Een ex
peditie die antwoord zal moeten
geven op honderden vragen, on
der meer over de geschiedenis
van de maan.
Vooral daaraan hechten geleer
den veel waarde. Juist omdat
men daaruit wellicht meer kan te
weten komen over de geschiede
nis van onze eigen aarde. Is het
aardoppervlak door erosie, wind,
overstromingen en plantengroei
in de loop der eeuwen grondig
veranderd, de maan zal door het
ontb.eken van een atmosfeer nog
„maagdelijk" zijn en veel meer
kunnen vertellen over het neve
lig oerverleden van beide satel
lieten.
Het zullen de astronauten
zijn, die met de stevige
steun van de hele weten
schapswereld in de rug
de gegevens zullen aandra
gen. Zodra de onneembaar
lijkende drempel van het
heelal is overschreden.
Evangelist Schutte
SCHEVENINGEN Een
bijbelkiosk. Zo'n huisje met
een vrome broeder of zus
ter erin is toch volslagen
uit de tijd? Dat doet het niet
meer. Als het 't ooit gedaan
hééft. Je christen-zijn moet
je dienend trachten te uiten.
Niet door bomen, niet door
praten, al is het dan getui
gend bomen en praten. Nee,
als je het evangelie gaat
verkondigen, doe het dan
maar met je handen. Ont
wikkelingshulp en zo. Geen
woorden, maar daden.
Is dat allemaal waar? Maar in
Scheveningen aan de boulevard
staat zo'n huisje van twee bij
twee. Het ging verleden week
weer open. Inderdaad, met (van
's morgens half tien tot 's mid
dags vijf) de vrome broeder erin.
Bijbels in vele talen hangen
voor de raampjes. Ook heel wat
geschriften over praktisch
christendom. Vreemdelingen, dat
wil zeggen: toeristen uit binnen-
en buitenland, maar vooral de
laatsten blijven er bijna allemaal
geïnteresseerd bij kijken. Pakken
wat lectuur uit het „gratis" bak
je, buiten.
Vele malen per dag gaan er
ook mensen naar binnen. Het is
er heel knus en er kunnen net
twee stoelen staan. Ze wiebelen
een beetje vanwege het vele ge
bruik.
Als het mooi weer is blijft de
deur 'altijd open. Maar soms gaat
hij, ondanks stralende zon en
staalblauwe zee, dicht. Dan
wordt er gebeden.
Beetje bang
De man, die hier elke dag zit is
de heer F. A. E. Schütte, oud
KLM-employé. Was een beetje
bang, toen hij drie jaar geleden
begon. Wie zou hij hier allemaal
niet kunnen ontmoeten? En wat
dan te zeggen, vaak nog in een
vreemde taal ook...
Dat was verkeerd van me,
toen, zegt hij. Hoe dom, om ook
maar te veronderstellen dat ik
hier alléén zou zitten. Je ervaart
wel anders.
Er is veel zegen, gaat hij ver
der. Dagelijks gebeuren hier
wonderen. Velen hebben hier een
bewuste keuze gedaan. Hun Va
der gevonden. Dat werden door
gaans blijvende contacten, waar
mee ik nog altijd briefwisseling
heb.
Vooral buitenlanders spreekt
deze wijze van verkondiging aan.
Hoe vaak is er niet de handdruk
van een vreemdeling. Zijn blik
van herkenning. Waarna spon
taan een portemonnee kan wor
den getrokken voor een bijdrage,
die je moet aannemen.
Cabaretière
Bekeringsgeschiedenissen. Ei
gentijdsof niet; ze zijn er. Een
Papoea, die lang zocht en hier
mocht uinden. Een Duitse caba
retière, die vlakbij optrad, her
haaldelijk daar zat, op die stoel
en haar hart gaf aan de Heer.
Een Birmees student, die mij
kwam vragen met hem te bidden,
dan wilde hij nazeggen. Buiten
landse Joden, die wilden praten.
Een van hen, aan het eind van
een gesprek: Laat mij nu u de
Joodse zegen geven!
Pas nog, een zwijgzame man
met paraplu, hier twee meter
vandaan. In de regen. Ik ging
naar hem toe. Ontrouw, hem
aangedaan, had hem in Würzburg
de wagen doen pakken. In één
ruk was hij naar Scheveningen
komen rijden. Die ontmoeting
moest zo zijn.
O, er is zo ontroerend veel. El
ke dag weer. U denkt misschien.
dat het voor „die oude man" (ben
al over de zeventig) teveel wordt
Laat me dit zeggen: Ik heb me
zelden fitter gevoeld. Ben 's
avonds zo fris. dat ik nog van
alles doen kan. In dienst van
mijn Heer, ja.
Waarom? Omdat ik niet stil
kan zijn. Omdat ik deze opdracht
heb gekregen. Als je geroepen
wordt, dan ga je toch graag?
Deze houten kiosk gaat binnen
kort weg. Al ziet hij er nog net
jes uit in het voorjaar heb ik
hem weer helemaal behandeld
hij is toch wel aan de kleine
kant, hoe gezellig we hier overi
gens zitten.
Aluminium
Er komt een aluminium exem
plaar, dat bijna tweemaal zo
groot is. Wordt hier vlak naast
opgetrokken. Daarna stap ik
over. Hoop maar dat het wennen
zal. Ik raakte verknocht aan dit
hokje.
Er is dan nog een voordeel. De
vormgeving is straks ook mooi
genoeg om tegen het najaar in
het Rijswijkse winkelcentrum De
Boogaardt opgetrokken te kun
nen worden. Daarvoor hebben
we. dat is het Bijbel Kiosk Co
mité, een aanvraag lopen. Als ik
het beleef, wordt het dan voor
mij een vol jaar dienst!
Vlak bij de deur staat iemand
afwachtend naar binnen te kij
ken. We breken af. Ontvangen
het boekje „Het Lam volgen op
de voet" (in feite mijn le
vensgeschiedenis, zegt de heer
Schütte) van G Steinberger, uit
gegeven in Hoenderloo.
Daaruit wordt later iets meer
van het „waarom" voor de heer
Schütte duidelijk. Via deze zin
nen onder meer: Wie het Lam
volgt, geeft eigen wil, eigen weg
op. Geeft toestemming dat eigen
wensen en wegen kunnen wor
den doorkruist Wie het Lam
volgt, kan niet verwachten dat
hij door allen wordt begrepen.
Er zijn wegen, die een kind van
3od met Zijn Heer alleen moet
gaan.
(Naschrift: De aluminium kiosk
is nog niet geheel gefinancierd.
Evenmin eenzelfde exemplaar,
dat in Amsterdam aan de Lin-
naeusstraat, vlak bij het Insti
tuut voor de Tropen komt te
staan, ter vervanging van een
„oud beestje". Wie mee wil doen
met de groep christenen, die dit
werk niet alleen in hun gebeden
maar ook financieel steunen, is
hier de naam van de organisatie:
Bijbel Kiosk Comité, penning
meester D. Grul, Dr. Schaepman-
laan 10, Heemstede. Gironummer
231961.)
^ERWIJL de Nederlandse bevolking vorig jaar met 1,05 procent
toenam groeiden de Gereformeerde Kerken met 1,22 procent.
Over de laatste tien jaar gerekend, breidde de bevolking zich uit
met 14,1 procent terwijl de Gereformeerde Kerken groeiden met 15,6
procent. Dit heeft tot gevolg, dat het percentage gereformeerden in
de Nederlandse samenleving langzaam toeneemt. Het steeg van 6,58
procent in 1958 tot 6,67 procent in 1968.
Deze groei wordt vooral ver
oorzaakt door het feit, dat de ge
reformeerden een hoger geboor
ten-overschot hebben dan de be
volking in het algemeen. Het
verschil wordt de laatste jaren
zelfs groter. Gebleken is name
lijk, dat het geboortencijfer ook
bij de gereformeerden wel daalt,
maar minder snel dan bij de be
volking als geheel.
Tot deze conclusies komt een
zojuist verschenen rapport over
de groei van de Gereformeerde
Kerken, samengesteld door het
bureau „Kerkopbouw" te
Utrecht.
Het algemene geboortencijfer in
Nederland liep terug van 20.9 per
duizend inwoners in 1962 tot 19.2
in 1966. Bij de Gereformeerde
Kerken daalde het in dezelfde
periode van 22.6 tot 21.3. Ten op
zichte van de bevolking was er
in 1962 dus een overschot van 1.7.
Dit liep in de volgende jaren ge
leidelijk op en in 1966 was het
2.1.
Groter
Ook blijkt, dat de huwe
lijksvruchtbaarheid bij de gere
formeerden thans groter is dan
bij de rooms-katholieken. Tot
1962 was het rooms-katholieke
cijfer het hoogste. Daarna is dit
veranderd. Tot de gereformeer
den worden in dit verband alle
gereformeerde groeperingen van
ons land gerekend omdat geen
afzonderlijke cijfers van de Ge
reformeerde Kerken beschikbaar
zijn.
Gaat men uit van het gemid
deld aantal geboren kinderen per
100 ge «innen, waarin gedurende
de jaren 1960 tot 1965 een levend
kind ter wereld kwam, dan was
het gemiddelde cijfer voor de
rooms-katholieken in 1962 nog
292 en voor de gereformeerden
iets lager namelijk 289. Daarna
passeerden beide groepen elkaar.
In 1965 was het gereformeerde
cijfer 275 en het rooms-katholie
ke 260. Voor de hervormde kerk
gold in dat jaar een gemiddelde
van 253. Bij hen, die tot geen
kerkelijke gezindte behoren was
het 211. Het gemiddelde van de
Nederlanuse bevolking als geheel
was 246.
Sterfte
Merkwaardig is dat het sterfte
cijfer bij de gereformeerden la
ger ligt dan bij de bevolking in
het algemeen. Het laatste jaarge
middelde berekend over vijf jaar,
is 6.7 per duizend. Het gemiddel
de sterftecijfer van de Neder
landse bevolking was echter 7.9
per duizend.
Beziet men de Nederlandse
vestigings- en vertrekcijfers dan
komt eveneens een merkwaar
dig feit naar voren in de studie
van „Kerkopbouw". Verhou-
dingsbewijs is het vertrekcijfer
van de gereformeerden veel ho
ger dan van de rest van de be
volking. Over de laatste vijf jaai
boekte Nederland als geheel een
vestigingsoverschot van 0.4 per
duizend per jaar. De Gerefor
meerde Kerken daarentegen le
den een verlies, namelijk een
vertrekoverschot van 1.5 per dui
zend per jaar.
Da gemiddelde vertreko-
verschotten van de Gereformeer
de Kerken ten opzichte van de
gehele bevolking worden de
laatste tijd zelfs groter. Dit komt
door de grotere neiging tot emi
greren bij de gereformeerden.
Volgens de berekeningen van de
Christelijke Emigratiecentrale
emigreerden vorig jaar ruim
tienduizend Nederlanders. Daar
van waren er rond 1400, dus bij
na 14 procent gereformeerd. Dit
is meer dan het dubbele van met
percentage gereformeerden in de
Nederlandse bevolking.
Groeifactor
Aan de hand van vestigings-
plus geboortenoverschotten bere
kende Kerkopbouw de groeifac
tor van de Gereformeerde Ker
ken op gemiddeld 1,3 procent.
Bovendien neemt men aan, dat
evenals tot nu toe, er jaarlijks
een „overgangensaldo" zal zijn
van duizend personen. Op basis
van deze cijfers moet men aan
nemen, dat in 1980 het aantal le
den van de Gereformeerde Ker
ken zal zijn gestegen tot een mil
joen. Zij zullen dan ongeveer 7
procent van de bevolking uitma
ken. Op het ogenblik is het le
dental in Nederland 833.743.
Merkwaardige ontdekkingen
deed Kerkopbouw ook bij een
analyse van de cijfers per pro
vincie. Relatief groeien de Gere
formeerde Kerken het sterkst in
de provincie Gelderland. De Gel
derse bevolking nam de laatste
tien jaar toe met 19.8 procent. De
gereformeerde bevolking van
Gelderland echter met niet min
der dan 31.8 procent, twee maal
zo snel als in Nederland als ge
heel.
Trouwens ook Overijssel,
Utrecht en Drenthe vertonen een
verhoudingsgewijs sterke toena
me van de gereformeerden.
Beneden hun landelijke ^oei-
cijfer blijven de Gereformeerde
Kerken daarentegen in de
randstad Holland. In Noordhol
land nam men toe met 12.8 pro
cent en in Zuidholland met 11.6
procent Trouwens ook de alge
mene bevolkingsgroei bleef hier
beneden het landelijk percentage.
Noordholland groeide namelijk
met 10 poe ent en Zuidholland
met 11.1 procent
Zeeland
De enige provincie waar de
Gereformeerde Kerken minder
sterk groeien dan de bevolking is
Zeeland. Hier ging men namelijk
5.8 procent vooruit Zeeland als
geheel groeide met 6.5 procentm
Over de oorzaken van deze te
ruggang in Zeeland laat Kerkop
bouw zich nog niet uit. Men wil
dit nader onderzoeken.
Een geheel aparte plaats neemt
Noordbrabant in. Dit is de snelst
groeiende provincie van Neder
land. Men ging de laatste tien
jaar 21 procent vooruit. De Gere
formeerde Kerken hier overtrof
fen het provinciale cijfer nog. Zij
groeiden namelijk met 26.6 pro
cent, hoezeer zij hier overigens
een minderheidsgroep vormen.
Van de totale bevolking maken
zij slechts 1.54 procent uit Tien
jaar geleden was het echter 1.48
procent.
De sterkst gereformeerde pro
vincie van Nederland is
Friesland, waar de leden der Ge
reformeerde Kerken thans 21.01
procent van de bevolking uitma
ken. Tien jaar geleden was het
20.32 procent.
Zonder nader onderzoek kun
nen. aldus het rapport van Kerk
opbouw, de wijzigingen in het
spreidingsbeeld moeUijk worden
verklaard. De indruk bestaat
evenwel, dat gereformeerden zich
graag vestigen in centraal buiten
de grootstedelijke centra gelegen
woongebieden, met de mogelijk
heid van een eigen woning in een
min of meer recreatieve omge
ving. Dit zou een verklaring kun
nen zijn van de sterke groei in
het midden en het oosten van het
land.
