OPMERKELIJK TALENT
Wees wijs
op de weg
in verkeer
bij Van Houten, Klaasse en Tavenraat
Veel mooie rijkswegen
maar... hoe kom je er?
Voor sportieve
aktieve mensen
Pinksteradviezen van
Veilig Verkeer
DRIE EVEXEMEXTEX IX LAREXS SIXGER MISEIIM
Noodkreet van
gedeputeerden
Omzet De Gruyter
sterk gedaald
A. Roland Holst
commandeur
Bijdrage voor
diepgevroren
haring
Tabaksmarkt
blijft in
Bremen
aSles
goed
en
mei
Augustus 1969
plebisciet
West-Irian
7
ZATERDAG 1 JUNI 1968
UTRECHT Het Verbond voor
Veilig Verkeer heeft voor het extra
lange pinksterweekeinde tien
„Pinksteradviezen" opgesteld voor
hen die er op uit trekken. De advie
zen luiden:
Als u rustige binnenwegen op
zoekt, bedenk dan dat uw buurman
en duizenden anderen die wegen ook
berijden.
Haal niet onnodig in, maar houd
het tempo aan van het andere ver
keer, vooral op toeristische routes.
Verwacht het onverwachte van
veel onervaren automobilisten die
met pinksteren de weg op gaan. maar
ook van buitenlanders die het ver
keer in ons land niet gewend zijn.
Erger u niet in files. Houdt vol
doende afstand tot uw voorganger:
minimaal de helft van uw snelheid in
meters.
Stoppen op smalle wegen bemoei
lijkt passeren en veroorzaakt opstop
pingen.
Als u wilt stoppen waarschuw dan
het achteropkomende verkeer door
enkele malen op uw rempedaal te
trappen, waardoor uw remlichten op
gloeien.
Parkeer op smalle wegen uw auto
niet op of in de onmiddellijke nabij
heid van kruispunten, dan wordt het
uitzicht belemmerd.
Waar bermtoerisme de weg on
rustig maakt is het zaak uw snelheid
aan te passen aan de omstandighe
den.
Veel voetgangers en fietsers zijn
een dergelijke drukte niet gewend.
Wees bedacht op hun onverwachte i
gedrag.
Houd in een file het achteropko
mende verkeer maar ook de voor u
rijdende auto's steeds in het oog.
Lou van Rees heeft, ondanks de
moeilijkheden vorig jaar, voor
het komende songfestival in
Knokke weer een team bijeen
gebracht. Opgelucht toonde hij
het gisteren de pers. Zittend van
links naar rechts Ben Cramer en
Fleur Colombe, staande Frankie
Franken, Lola en Sandra.
Overstromingen tengevolge van
stortregens hebben de afgelopen
week in Noord- en Midden-Perzië
meer dan honderd mensenlevens
geëist.
De aktieve staf van het Singer Museum in
het Gooise schildersnest Laren, streeft er
steeds naar. voor den dag te komen met ten
toonstellingen die de aandacht waard zijn.
Wie daar „overgecultiveerd" dreigt te gera
ken wegens een te innige confrontatie met de
kunst, doet er goed aan, het kijkgenot af te
wiselen met een verblijf in de prachtige tuin
en daar onder het dichte lommer van eeuwen
oude bomen, nieuwe krachten op te doen
voor een verder dwalen door de museum
zalen.
Buiten het eigen rijke bezit, zijn er nog drie
tentoonstellingen te zien, waarvan één een perma-
:nent karakter draagt, n.l. de expositie gewijd aan
het werk van Gerrit van Houten en mogelijk ge
maakt door het genereuze gebaar van zijn nog in
leven zijnde, hoogbejaarde zuster, mejuffrouw
Sientje van Houten-
Zij heeft in het prentenkabinet een grote ver-
i bouwing laten aanrichten, waardoor het verwezen
lijkt werd, Van Houten's tekeningen en aquarellen
voortdurend opgesteld te zien
De andere exposanten zijn Johannes Tavenraat
en Piet Klaasse, op wier werk we aanstonds nader
in zullen gaan.
Maar eerst terug naar Van Houten, die men wel
als wonderkind beschouwde. Lijkt dit nu wat over-
I dreven, vast staat, dat men het hier wél mag heb
ben over een fenomeen, dat zich manifesteerde
lussen 1880 en 1888.
Ruim miljard tekort
DEN HAAG Het tekort aan fi- I
nancicringsmiddelen bij de provincie j
Zuid-Holland en 'de gemeenten kan
ertoe leiden, dat een grote oneven- I
wichtigheid ontstaat tussen de bouw j
van nieuwe rijkswegen en de aanleg j
van provinciale wegen, die moeten 1
leiden naar die rijkswegen, aldus i
dr. R. Eysink, gedeputeerde.
Het zou wel eens kunnen gebeuren,
dat men straks vanuit de agglomera
ties niet eens op de rijkswegen met
zijn auto kan komen...
Het rijk kan putten uit de grote j
pot van de Motorrijtuigenbelasting, i
In het algemeen kan gesproken wor- j
den van een acuut kapitaals- i
gebrek van ruim 1,2 miljard gul-
den. Daarnaast durven diverse ge
meenten het niet aan diverse
raadsvoorstellen in de raad te bren
gen omdat de kansen van uitvoering
uiterst gering zijn.
Gedeputeerde prof. dr. J. P. van
Praag zei: Men onderschat de pro
blemen. waarmee wij zitten, ook in
verhouding tot het overige deel van
het land. Zuid-Holland dreigt een on
derontwikkeld gebied te worden.
Ons slechte leefklimaat wondt slech
ter, omdat we niet de nodige voorzie-
Anton van Duinkerken
is ernstig ziek
NIJMEGEN De bekende schrij-
ver Anton van Duinkerken (Prof. dr.
W. Asselbergs) is al enkele maanden I
ernstig ziek. Hij is gisteren in een
ziekenhuis in Nijmegen geopereerd.
Zijn toestand gaat geleidelijk achter
uit.
DEN BOSCH Niet gerealiseerde
omzetgroei in het winkelapparaat en
aanzienlijke aanloopkosten van nieu
we supermarkten zijn er volgens de
directie van P. de Gruyter en Zoon
NV de oorzaak van, dat het resultaat
in 1967 sterk is achtergebleven bij
dat van het jaar daarvoor. De exploi
tatierekeningen zijn gedaald van 17
tot 11 miljoen en het saldowinst
van f 4,5 tot 1,5 miljoen.
Voorgesteld wordt het dividend op
gewone aandelen (in 1966 nog 8 pro
cent) te passeren, omdat er anders
onvoldoende ruimte is voor een dota
tie aan het reservefonds. De overige
aandelen (preferente en preferente-
winstdelende) krijgen 8 procent
(onv.).
Tegen de verwachting heeft de te
ruggang van het financiële resultaat
zich voortgezet, aldus de directie, die
daarom in het commerciële beleid in
grijpende wijzigingen aanbracht. In
1968 ontwikkelden de omzetten zich
gunstiger. Hoewel het bedrijf dit jaar
150 jaar bestaat zal dit feit niet wor
den gevierd.
ningen kunnen treffen, die hier nog
meer nodig zijn dan elders.
WONINGBOUW
Gedeputeerde D. van der Kwaak
toonde zich optimistischer over de
woningbouw in Zuid-Holland. In de
eerste vier maanden van 1968 zijn
9645 (verleden jaar 8926) woningen in
aanbouw genomen. Met de oplevering
ligt het wat ongunstiger: 7010 wonin
gen werden in die periode afgeleverd
tegen 9080 in de eerste vier maanden
van 1967. De aanvraag voor premie
woningen ligt voor Zuid-Holland op
een hoog niveau.
BERGEN Bij de viering van zijn
tachtigste verjaardag, die ook werd
bijgewoond door Prinses Beatrix en
Prins Claus, is Nederlands grootste
dichter van onze tijd, A. Roland
Holst, benoemd tot commandeur in
de Orde van Oranje Nassau. Het was
de minister van cultuur, recreatie en
maatschappelijk werk, mejuffrouw
dr. M. A. M. Klompé, die deze benoe
ming bekend maakte.
Voor zij de dichter de versierselen
die bij deze onderscheiding horen om
de hals hing merkte zij op: „Om de
wijsheid die u ons in uw werk hebt
geschonken, om de geestelijke kracht
die er uit spreekt en om de verrijking
van onze taal heeft u nu reeds
geslachten van Nederlanders aan u
verplicht."
De burgemeester van Bergen,
waarvan de dichter al vele jaren ere
burger is, vertelde onder meer dat A.
Roland Holst op 8 november 50 jaar
in het dorp Bergen woont.
De Leidse historicus prof. dr. J. -
Schulte Nordholt noemde Roland
Holst: „de prins der dichters, die als
klassiek dichter door de eeuwen heen
stand zal houden".
Het feest, dat werd bijgewoond
door 320 gasten, onder wie de com
missaris van de Koningin in
Noord-Holland, mr. F. J. Kranenburg
en de minister van defensie, de heer
W. den Toom, was georganiseerd
door de .stichting A. Roland Holst
fonds. Na de pauze trad Wim Kan op.
DEN HAAG Minister Lardinois
«"landbouw en visserij) zal in het ka
der van de verbetering van de struc
tuur van de Nederlandse visserij een
bijdrage verlenen voor aan de wal
diepgevroren haring. De bewindsman
wil met deze regeling de zorg voor de
kwaliteit van de haring verder uit
breiden naast de al bestaande rege
lingen.
De nu ingestelde bijdrage-regeling
geldt vanaf 30 mei tot een nader te
bepalen datum, maar uiterljk tot 31
december van dit jaar voor haring
die wordt aangevoerd bij de visafsla-
gen in Scheveningen, IJmuiden, Kat
wijk of Vlaardingen.
De koper krijgt een bijdrage als meer zou verlaten,
wordt voldaan aan bepaalde kwall-
teits- en diepvrieseisen. Voor gezou
ten haring is de bijdrage 9,40 per
kantje, voor verse haring in premie- j waren hem toegemeten, te
kisten 2,50 per kist, voor in bulk j wat hij te zeggen had.
aangevoerde haring tien cent per ki- j
logram tot een maximum van vier Wat daarna nog sporadisch onder
gulden per halkist voor de afslag te zijn handen vandaan kwam, zat
Scheveningen en vijf gulden per hal- als zijn geest zelf, mogen we veron-
kist voor de afslag in IJmuiden. 1 derstellen vergrendeld en heeft
Gerrit van Houten, 29 augustus
1866 in Groningen uit een aanzien-
I lijke en kunstzinnige familie geboren,
gaf al zeer vroeg blijk de begaafdste
telg te zijn (vader, broer en zuster
I hielden zich ook met de beeldende
kunst bezig, en het schilders echtpaar
H. W. Mesdag-van Houten waren zijn
oom en tante).
VRESELIJK LOT
i Gerrit van Houten werd op het
hoogtepunt van zijn vroegrijpe
scheppingsdrift echter, door een
vreselijk lot bezocht: nauwelijks
twintig jaar oud, treden de eerste
verschijnselen aan de dag van de
I geestesziekte, die bekend staat onder
i de naam dementia praecox, een jam-
1 merlijk lijden de zorgvuldige ver
pleging ten spijt dat hem niet
Al is hij eerst op 63-jarige leeftijd
in 1934 gestorven, slechts acht jaar
WgtÊÊÊÊÈÊk zeggen
De dichter A. Roland Holst is
gisteravond in aanwezigheid van
prinses Beatrix en prins Claus,
minister Klompé en vele autori
teiten en genodigden gehuldigd
in verband met zijn tachtigste
verjaardag. Op de feestavond
werd deze foto van Roland Holst
in gesprek met prinses Beatrix
gemaakt.
BONN De Indonesische regering
heeft verklaard geen plannen te heb
ben om de markt voor Indonesische
tabak uit Bremen terug te trekken.
Dit deelde het sociaal-democratische
parlementslid Karl Wilhelm Berkhan
mee. bij zijn terugkeer als lid van
een groep West-Duitse parlementsle
den. die een bezoek aan Indonesië
hebben gebracht.
slechts waarde als klinisch rapport
ten dienste van de psychiatrie.
Vermoedelijk hebben we hier te
doen met een culminatie van krach
ten en een geheel de mens vergende
bevlogenheid, zoals die ook bij Van
Gogh voorkwam. De parallellen tus
sen hem èn Van Houten zijn trou
wens in hoge mate frappant.
Ofschoon ze elkaar niet gekend heb
ben. werkten ze in het begin van de
jaren tachtig, niet slechts geografisch
(Van Gogh in Drente, Van Houten in
Groningen!) maar ook overdrachte
lijk in eikaars omgeving en deelden
tenslotte een ongeveer zelfde tragisch
lot. Zelfs de hem toebedeelde tijd
van scheppen komt vrijwel overeen.
GEBAAR
Het is dan ook een daad van toege
wijde liefde voor een broer (verge
lijk: Theo Vincent!) en een van een
aandoenlijke piëteit getuigend ge
baar, dat nu een zuster, die de ne
gentig jaar inmiddels ver overschre
den heeft, het mogelijk heeft ge
maakt, dat men nu, althans een ge
deelte van Gerrits nalatenschap (de
aquarellen en tekeningen) in alle rust
kan beschouwen. Wie meer informa
tie over de levensgang van de
kunstenaar wenst, bevelen we de uit
gebreide biografie aan, die door een
andere zuster, Alida, werd verzorgd.
Opmerkelijk is het feit. dat de wat
autoritaire oom, H. W. Mesdag,
slechts geringe waardering voor het
ongewoon grote talent van neef Ger
rit op kon brengen. Hoe het toch kan
verkeren; vandaag zijn er velen die
zich immiddels van Mesdag's werk
hebben afgewend om dat van Van
Houten eens te meer te appriciëren.
BRILJANT
Wie de, met een grenzeloze
consciëntie gedane, stillevens op zich
in laat werken en kennis neemt van
een weergaloos briljant blad als
„Waranda oudelijk huis" alsmede
Van Houten's visie volgt op zo iets
doodgewoons als een verzameling
sleutels, weet dat hij met een rijk en
rijp begaafde heeft kennis gemaakt,
van wie niemand helaas vermag te
zeggen hoe de groei en de ontwikke
ling zich ware hij in het bezit van
zijn geestesvermogens gebleven zou
hebben voortgezet.
MONUMENT
Hoe het ook zij, Gerrit Van Houten
heeft met datgene wat er van hem
rest, een onvervangbaar monument
voor zichzelf opgericht. Al was het
slechts om de omstandigheid, dat hij
ver op de toen komende twintigste
eeuw vooruit liep.
Van wel geheel andere aard is het
werk, in hetzelfde Prentenkabinet te
zien, van de hand van de. in Eemnes
wonende en werkende tekenaar-gra
ficus Piet Klaasse.
TEMPERAMENT
Klaasse, volop in de bloei van zijn
leven toont zich kind van zijn tijd er,
hij werpt zich dan ook met nart en
ziel op de beweging in al zijn
verschijningsvormen; een beweging
die de naar rust strevende zal irrite
ren. maar daarentegen op het
bruisende temperament van een nog
jong van harte zijnde kunstenaar,
maar al te inspirerende invloeden
nalaat.
Zo gezien, zou men Klaasse als .le
croniqueur van de sportevenementen
kunnen signaleren. Op schier onna
volgbare wijze „verslaat" hij de
strijd die de paardenraces zo boeiend
maakt, maar ook is hij te vinden op
I kermissen en in het circus, waar hij
de saltimbanques en artiesten betrapt
i bij hun sierlijk bedrijf om een ande- I
re maal een judo of bokswedstrijd,
of een schermduel met wijd open-
gesperde neusgaten van verrukking,
bij te wonen en van zijn gewaarwor-
dingen en belevenissen met pen of j
Dotlood te getuigen.
Wie als hij, weet zo slagvaardig het 1
moment vast te houden? En hoezeer
verschilt alsdan zijn uitkomst met
I die van langs mechanisch weg door I
Een bloemstïlleven
van Houten.
van Gerrit
telg uit een voornaam geslacht van
goed gesitueerde lakenververs en
schilderen was in zijn kringen nu
eenmaal „not done"; hij moest en zou
minstens in de handel.
Maar in 1839 doorbrak hij de ban
en kwam terecht in Kleef, een toen
malige kunstenaarsenclave, waar de
grote B.C. Koekkoek zijn leermeester
werd.
Reeds in het begin van de jaren
veertig van de vorige eeuw, zag men
van hem al zeer gedurfde en vrije
natuurstudies, sprekend van een felle
en spontane impressionistische schil
derwijze. die in sommige gevallen
zelfs dermate geladen zijn, dat zij
aan het expressionisme raken.
TIJD VOORUIT
Ook Tavenraat was zijn tijd ver
vooruit, zozeer zelfs dat hij buiten
elk bestaand kader viel.
In 1860 keerde hij, na veel om
zwervingen, terug in zijn geboor
testad: De dood van zijn vrouw was
hier vermoedelijk niet vreemd aan.
Tavenraat, in wiens werk men vele
kwaliteiten van de kunstenaars, die
later een adembenemende reputatie
bereikten, terug vindt (Daumier, Geor
ge Michel, Daubigny etc. etc.) ver
gat echter zelden zijn jachttaferelen,
landschappen en wat dies meer zij, te
overgieten met een echt vaderlands
sausje, het vleugje Holland, dat mis
schien daarom en daardoor zijn werk
zo vertrouwenwekkend maakt.
Magnifiek bovendien, zijn de uit
beeldingen die hij aan het dier wijd
de („Schepershond" b.v. als een mo
nument tegen de lucht uitstaand!),
maar ook in „De koe wordt naar stal
gebracht" bewijst de kunstenaar vol
doende zijn grootheid.
Zo groot in ieder geval, dat men er
voor dient te waken, dat dit opmer
kelijke werk niet meer in de verge
telheid terugvalt!
foto of film verkregen, resultaten.
Klaasse toont zich hier, als Vnn
Houten, een getalenteerde, zij het
ook, dat Klaasse's trefzekere bladen,
a priori, direkter en vollediger
aanspreken dan die van zijn reeds
lang overleden broeder in de kunst.
GROOTHEID
Tenslotte moeten wij melding ma
ken van een andere opvallende
grootheid: Wij hebben nu Johannes
Tavenraat op het oog, een kunstenaar
die in 1809 in Rotterdam werd gebo
ren en daar een dikke zeventig jaar
later overleed.
Tavenraat, wiens naam zelfs bij in
gewijden nauwelijks klank heeft, is
typisch één van die kunstenaars, wier
licht constant onder de korenmaat
bleef schijnen. Tot dat er dan op een
gegeven ogenblik een speurder met
een uiterst fijn reukorgaan opduikt,
die het werk van dezulken, dikwijls
letterlijk, van onder het stof te
voorschijn moet toveren, opdat ein
delijk het licht van de publiciteit
(een naar modewoord overigens) er
zijn verdiende glanzen aan zal verle
nen. Als Tavenraat's „herontdekker",
moet met ere de Haagse kunst verza
melaar en handelaar, de heer Han
Jüngeling, worden genoemd, die zich
in een nabij verleden al vaker op
wierp als de „redder" van bijna ver
loren gegane kunstwerken.
ROMANTICUS
Tavenraat was een onvervalste ro- j
manticus, maar niet zo een, die de 1
romantiek aan de buitenkant van de
dingen zocht, maar integendeel deze i
opgetast aantrof in het diepste wezen
van de onderwerpen, die hem voort
durend bezig hielden.
Tavenraat, mocht aanvankelijk
naar de trant van die dagen, geen
schilder worden. Immers, hij was een 1
„Het paardje" van Johannes Ta
venraat.
NEW YORK Soedjarwo Thon-
dronegoro, de speciale assistent van
de Indonesische minister van buiten
landse zaken. Adam Malik, heeft
gisteren met secretaris-generaal Oe
Thant van de Verenigde Naties
gesproken over het zelfbeschik
kingsrecht voor West Irian. Hij deel
de na afloop mee dat de vertegen
woordiger van Oe Thant. die Indo
nesië moet helpen bij de regelingen
in augustus in Indonesië zal arrive
ren. Soedjarwo was van mening dat
dan een jaar later de volksstemming
kan worden gehouden.
Jong gereformeerd
Ik kan mij de ergernissen over de
toenemende verwereldlijking in de
kerken ten dele indenken. Maar we
moesten dit niet zo luid naar buiten
roepen, want dat is beslist geen recla
me voor de kerk. Men moet de vuile
was niet buiten hangen, want er is
zoveel beweging in de kerkelijke we
reld dat het een buitenstaander heus
niet jaloers maakt om lid van de kerk
te zijn.
Er zijn veel dingen die ons als oude
ren ernstig verontrusten. Ik heb jaren
in het jeugdwerk gearbeid en dan
moet mij wel van het hart dat er nu
geen vaste koers meer is en dat het
wat uit de hand gaat lopen, nu het
hek naar de wereld (dat altijd stevig
op slot was) door de jeugd wagenwijd
wordt opengeduwd.
We kunnen daarover (alsook over de
moderne theologie) veel discussiëren,
maar m.i. moeten we minder praten
naar buiten en meer naar binnen: re
formeren. d.w.z. proberen vast te hou
den wat goed is en de „zieke" plekken
uitsnijden. Blijven streven naar een
zuivere kerkelijke eenheid en begrip
hebben voor de problemen, waarmee
de christelijke jeugd te kampen heeft.
Spaarzaam zijn met kritiek, mededeel
zaam als het gaat om de bijbelse
boodschap door te geven. De jeugd
heeft nu meer dan ooit leiding nodig.
Laten wij ze als ouderen dan voor
gaan in een bijbelse levenswandel.
Een moeilijke, maar een koninklijke
opdracht.
Leerdam
J. Steketee
(slot
Onlangs heeft de jongerenorganisa
tie van de CHU zich uitgesproken
over verlaging van de kiesgerechtigde
leeftijd tot 18 jaar en over het distric
tenstelsel.
Er zijn stellig 18-jarigen, die serieus
een keuze zullen en kunnen maken,
maar er is ook nog iets wat men erva
ring noemt. Daarom vind ik hel nuttig
de kiesgerechtigde leeftijd niet te laag
te nemen.
Invoering van het districtenstelsel
vind ik onjuist, omdat dan verschil
lende kleine partijen niet meer aan
hun trekken zullen komen of zelfs he
lemaal zullen verdwijnen en dat is
niet democratisch.
Noord wijkerhout
