JE GELD OF
JE LEVEN
ONDAGS
Naar een nieuwe wereld
handel en - wandel
Cïooooo
JAooooo
Vurig pleidooi van Piet Reckman
Door
Ton van der Hammen
üüüflflflnoflü
üo E
ÜQnflQQflflflÜ
ZATERDAG 25 MEI 1968
13
WIE is de bewogen schrijver van het nieuwe boek Je geld of je leven,
deze Piet Reckman, die zo'n vurig pleidooi houdt voor een nieuwe
wereldhandel en -wandel? Met zijn personalia is deze stuwende
figuur in de Sjaloomgroep bepaald niet scheutig.
In Piet Reckman, Je geld of Je leven, een Athosboek van Bosch en Keu-
ning en Uitgeverij In den Toren, belde te Baarn dat u met ingang van heden
voor 4,90 in de boekhandel krijgen kunt, komen zijn personalia zelfs hele
maal niet voor.
Maar dit hebben we dan voor u kunnen achterhalen! Reckman Is in 1928 geboren, was achtereen
volgens werkzaam bij het onderwijs, de NOVIB en de Pleingroep en Is sinds 1963 stafmedewerker bij
Sjaloom In Odjjk.
Uit de Inleiding van zijn boekje: „Het getuigt vast en zeker van vooringenomenheidBij de syste
matische ongerechtigheid op wereldschaal pést geen waarde-vrij verhaal. Vandaar." De schrijver dankt
prof. dr. H. Linneman, die de economische gegevens controleerde en prof. dr. J. Tinbergen, die hem
gedurig heeft geïnspireerd.
Bij de
illustratie*!
Juan Valdez-van-de-koffie,
zoals tv-kijkers hem van de
STER kennen. Reckman begint
zijn boek met een brief aan hem
en droeg het ook aan hem op
(foto links).
Wereldhandelsconferentie In
New Delhi, of UNCTAD II, waar
het spook der machteloosheid
steeds rondwaarde (foto onder).
Ontwikkelingshulp? Ja, maar
dan op een totaal andere basis,
op die van wereldeconomie. Al
leen zo, door die nauwe poort
zoals hier symbolisch In beeld
gebracht, Is er kans op wereld
vrede. De schrijver nodigt leder
een uit deze poort door te gaan.
(foto rechtsboven)
Daaronder: beeldstatistieken,
die laten zien hoe erg de kwaal
is, omdat we in feite nog altijd
niet mondiaal, in wereldverhou
dingen, kunnen denken.
BAARN Televisiereclame: „Toen Ramon,
„de zoon van Juan Valdez, geboren werd, plant
te zijn vader de jonge koffiestruiken. Toen Ra-
■^mon vijf jaar werd plukte hij de eerste, geurige
■ionen". En dan het bijbehorende beeld, dat de
rerkoop van Colombiaanse koffie moet bevor
deren: In zwierige, kleurige en fleurige kleding
s Juan feestelijk en joyeus koffiestruikjes aan
iet planten. De stem-van-de-reclame haalt er
:elfs zijn vorig jaar overleden zoontje Ramon
lij.
Juan, het zal je onnoemelijk kwetsen, maar je
noet nu eenmaal weten tegen wie en wat je vecht.
)eze vondst in STER beeldt dè grote leugen van het
rijke noorden uit. We maken jou hier fleurig, pitto
resk en welvarend, terwijl we heel best weten, dat
jij en de jouwen driekwart van het jaar werkloos
zijn, dat je nog geen 500 gulden per jaar verdient,
[egen wjj meer dan 500(T*(om van de Yankees nog
niet te spreken).
Zo begint Piet
zijn in
dringende boek Je
geld of je leven,
geschreven tegen
„systematische
lb> ongerechtigheid op
wereldschaal" over
de wereldhandels
conferenties UNC
TAD I en II, die
hij kritisch onder
de loep neemt
(Reckman refe
reert hier met zijn
titel aan een uit
spraak van dr.
Raoel Prebisch, die
eens zei: „Either
reforms or your
necks".)
Hij schetst de
Sgrote wereldtegen-
[stelling rijkdom-
Vmoede. Niet al-
I kin in geld, ook
gemiddelde le-
vensduur: armen
40 tot 50 jaar, rij
ken 70 jaar en
ouder. In kinder
sterfte: armen
tien per honderd geborenen, rij
ken nog niet één.
En zegt dan: op 5 april keerde
staatssecretaris J. Haex van een
reis naar de VS terug. Hij bekeek
er tanks en was er helemaal op
gewonden van. Hij had gezien:
de MBT-70-tank, „een geheel
nieuwe generatie" (en ook een
geheel nieuwe prijs: twee mil
joen per stuk).
„Oude generatie"
De „oude generatie" dan? Ont
wikkelingslanden besteedden in
1965 een recordbedrag van 18
miljard dollar aan hun defensie.
Wapens kopen zij op „gemakke
lijke voorwaarden" van rijke
landen. Die hebben „supersales-
men of arms" in dienst met sala-
1 rissen, waaraan dat van de heer
Haex niet tippen kan.
Als we dan weten, dat de VS
in datzelfde jaar voor 1,2 miljard
dollar tweede hands wapens ver
kochten aan arme landen en de
USSR voor 400 tot 500 miljoen en
we bedenken, dat de VS nauwe
lijks het dubbele aan „ontwikke
lingshulp" uitgeven, dan weten
we dat de rijke wereld althans in
één opzicht een consequente poli
tiek voert: hoe dan ook winst
maken!
Ook dit feit doet zich voor
nuttig te weten voor we over
ontwikkelingsconferenties gaan
praten dat wij met de kern
bom trachten te doen hetgeen we
ook met ons brood doen: niet
verspreiden (non proliferatie).
Dat laatste is uiteraard een
goede zaak. Maar niet zonder
meer. Er moet een grootscheepse
wèlverspreiding bij: van wel
vaart De armen moeten zich an
ders wel machtsmiddelen ver
werven om een rechtvaardiger
spreiding van aardse goederen af
te dwingen.
Voldoende
Als de armen ginds eenmaal
hebben leren lezen, kunnen ze
gens zijn, die men verwacht had
en dat ze daar één front maken.
Zij zullen die eenheid in de ko
mende jaren versterken.
Nu zie je dit op die conferen
ties. Vele rijke landen zijn thuis
democratisch georganiseerd. Veel
armen thuis niet. Treffen beide
groepen elkaar op het wereldto
neel, dan draaien de rollen om:
rijke landen willen democra
tische besluitvorming niet aan
vaarden. Dat is niet in hun eco
nomisch belang. Terwijl arme
landen wel prijs stellen op mon
diale democratie. Dat is dan ook
hun economisch belang.
Concrete plannen
Velen denken dat we op die
conferenties nog niet zouden we
ten waar we aan toe zijn. Maar
er liggen heel concrete plannen
kan, zoals tegen zoveel risico's.
De ontwikkelingslanden hebben
iets van dat systeem opgevangen
(komt door die communicatie van
tegenwoordig). Het ging hun om
fundamentelere zaken: om ver
droogde oogst of andere tegen
vallers, erg belangrijk, omdat de
meeste landen voor 80 procent
van landbouw afhankelijk zijn.
Kunnen we dan geen aanvul
lende financiering claimen?
Moeilijk hoor, zeiden rijke lan
den. Want wat. is jullie uit
gangspunt, wat zijn jullie norma
le opbrengsten, wie controleert
de realiteit daarvan, hoe valt na
te gaan hoe groot een bepaalde
tegenvaller is, enz. En: wie zal
dat betalen?
Gek, maar ineens hebben we
dan, aldus verzucht Reckman,
een houding alsof niet zij, maar
wij analfabeten zijn: totaal geen
het checken in de „Universele
Verklaring van de Rechten van
de Mens", plechtig aangenomen
door rijke landen: Een ieder
heeft (ongeacht afkomst, status,
ras, godsdienst enz.) recht op ge
zondheid en welzijn voldoende
voor zichzelf en zijn gezin.
Na afloop van Unctad II schre
ven kranten in rijke landen:
Jammer, mislukt. Onze minister
(vul maar in) heeft nog wel zijn
best gedaan, maar... het heeft
niet mogen baten. 1 Hoe dan
ook: de anderen, daar lag het
aan.
De schrijver memoreert dan
hoe UNCTAD I en II in feite een
initiatief der arme landen is; dat
ze op de conferenties helemaal
niet die domme, achterlijke jon-
voor hervorming van wereldhan
del en ontwikkeling ter tafel.
Al worden de rijke landen
steeds rijker, daarom houdt hun
vraag naar grondstoffen in arme
landen daarmee geen gelijke
tred. We trekken hier niet meer,
wel duurdere kleren aan. Ander
voorbeeld: natuurrubber hebben
we niet meer nodig, want we
maken rubber wel zelf. Synthe
tisch. Hoe welvarender, hoe tech
nischer en hoe efficiënter we
hier worden, des te minder vraag
is er naar de grondprodukten
ginds.
Hoe kon het nu gaan op UNC
TAD II? Op 16 februari nam de
vertegenwoordiger van Pakistan
het woord in Commissie I
(grondstoffenproblemen). Hij zei:
aan de studies kan niets meer
worden toegevoegd. Ook het
standpunt van de ontwikke
lingslanden was voldoende be
kend. Spreken moesten nu de
ontwikkelde landen. Ze zeiden
veel, maar zegden niets toe. La
ter noemde de afgevaardigde uit
Peru dit „georganiseerde stil
te".
Grondstoffen
Toch lagen en liggen er vele
concrete plannen op tafel om de
grondstoffenkwestie tot een op
lossing te brengen. Na heel veel
heen en weer gepraat is ten slot
te een soort kalender opgesteld
voor... conferenties over wereld-
goederenovereerikomsten over
de meest belangrijke produkten.
Veel beleidslijnen kregen die toe
komstige conferenties echter niet
mee.
Ander voorbeeld. Sluit u wel
eens een regenverzekering? Dat
ervaring op verzekeringsgebied,
schadevaststelling, premies, con
trole.
Ten slotte werd dit afgespro
ken: Wereldbank en Internatio
naal Monetair Fonds moeten die
zaak maar eens grondig bestude
ren. En de boer, hij ploegde
voort. Overigens: vergeet uw po
lis niet op vakantie.
Zo gaat dat maar door. Om het
nog even in titels boven
hoofdstukjes voort te zetten: ca-
cao-boter op ons hoofd, die sui
ker is grijs, van een droom van
voorkeur tot een nachtmerrie
langer zin. Uitzending van nog
eens groepen jonge mensen bete
kent alleen maar het overeind
houden van structuren, die het
onrecht prolongeren.
Tenzij ze als revolutionairen
terugkomen, na ginds hun oplei
ding te hebben gehad. Voorlich
ting over nood in arme landen
met stervende kinderen en hon
gerende bedelaars worden nu een
zelf-belediging. We moeten tot
een heel nieuwe strategie komen.
Zij in het zuiden. Wij in het
noorden.
Dat is de blauwe oorlog, de
van achteruitstelling, voorechte
lijke echtscheiding, uw „offers"
ben ik zat. Kortom: weken ver
gaderen leverden niets op (Raoel
Prebisch). En de armen zijn nog
rustig. Maar, zo voorspelt de
schrijver, het heeft de langste
tijd geduurd.
Onthullend
En hij gaat voort: New Delhi
heeft onthullend gewerkt. De po
litieke onwil van de rijke landen
is blootgelegd. Geïsoleerde acties
voor enige verhoging van de post
ontwikkelingshulp hebben niet
ontwikkelingsguerrilla tegen de
huidige machtsverdeling in de
wereld. Met onze computers,
kunstmanen, communicatiemid
delen, thermo-nucleaire vernieti
gingsmogelijkheden kan het tege
lijkertijd niet waar zijn, dat we
onvermogend zouden wezen om
in betrekkelijk korte tijd een
eind te maken aan wereldomvat
tende armoede.
De wereldvrede kan niet goed
koop worden gekocht. Ze vergt
ingrijpend langdurig sleutelwerk
aan de sociaal-economische
structuren. Hèt motief is:
mens-waardigheid. Wij lopen ten
slotte vast in eigen overvloed en
we worden geen greintje meer
mens als we de armoede in ont
wikkelingslanden in kleur kun
nen constateren in plaats van in
zwart-wit.
Serum
Het serum tegen welvaartitis,
waarmee wel elkaar besmetten
heet soberheid en kritische zin.
Nauw verband daarmee houdt
ondermeer de „haalbaarheid", die
altijd weer voorgehouden wordt
aan degene die veranderingen
wil. Een soort heilige koe van het
noorden, een typisch status
quo-beest, dat vereerd wordt als
een gouden kalf. Het is nodig
vrijmoedig de wetten van de na-
tionaal-democratie te overtre
den, als het welzijn van de meer
derheid der mensheid dat vereist.
(Waarom bijv. geen goederen uit
ontwikkelingslanden door gaten
in tariefmuren van rijke landen
heen?)
Voorbeeld: als de nationaal-
democratie niet in staat is om tot
preferenties voor produkten uit
arme landen te komen, dan moet
dat maar op private basis begin
nen. Smokkelen? Misschien van
uit de gevestigde orde; niet van
uit de algemene welzijnsnórm.
Onze dodelijke vijand is het
nationalisme. We zullen ons door
deze vijand niet in de luren moe
ten laten leggen, omdat hij steeds
verwijst naar vijftig plus één bin
nen zijn eigen democratisch
bestelletje.
Gespleten moraal
Onze vijand is ook de gesple
ten moraal: de huis-tuin-en-keu-
ken-vroomheid, die gemakkelijk
samengaat met bloedige onder
drukking van „verre" volken. En
de textielindustrie laten we maar
liever hier. Het programma? Su-
pra-nationaal parlementair en
wereld-democratisch willen zijn,
waarbij de ene dimensie de an
dere draagt. Verbreding van het
draagvlak der publieke opinie.
Acties richten op ontbinden hui
dige ontwikkelingshulp en „alles
via één pot en één organisatie"
(z.g. multilateralisatie) via de
Verenigde Naties. Binden aan
meerjarige verplichtingen. Inter
nationale economische structuren
aan de orde stellen.
Regering en parlement achter
de vodden zitten over de kwestie
der preferenties en via haar de
Benelux- en EEG-partners.
Concerns en leiders die obsta
kels vormen onder druk zetten.
Koning Klant moet zijn porte
monnee meer sluiten. Langza
merhand maar eens komen tot
een politieke consumentenbond,
met gids en al.
Bijvoorbeeld zo: niemand is
verplicht suiker uit bieten te ko
pen. Ieder kan suiker uit suiker
riet van arme landen kopen. Dan
betaalt hij natuurlijk invoerrech
welvaart
110Cf miljoen
mensen •rap*'
WM f armoede
2200 miljoen
mensen
r\ Tegen elke
ff 11 gulden die wij
II II 'verdienen,
yTr verdienen de armen
JJ\slechts 1 gulden
0 10 20 30 40 50 60 70 80 80
De gemiddelde levensduur: armen 40-50 jaar; rijken 70 jaar
x De kindersterfte bene-
AT) den één jaar is in het
rijke noorden nog geen
twee per honderd levend ge
boren babies, in het zuiden f3
die kindersterfte vaak meer
dan tien per honderd
ten en subsidieert zo de bietsui
ker. Maar hij steunt in elk geval
de import uit arme landen.
Op universiteiten en onder
wijsinstellingen praktika. Econo
mie: in welke landen kunnen,
welke produkten het best worden
gemaakt? Sociaal-politieke facul
teit: studie over weerstanden te
gen herverdeling van taken.
Sociologie: studie over stereo
tiepe weerstanden in de publieke
opinie en remedies daartegen. Zo
zou men voortaan meteen niet
meer waardevrij behoeven te
studeren. Dit kritische onderwijs
en onderzoek moet gemaakt wor
den.
Een gulden
Verder: muurkranten, informa
tie- sandwichmannen en vrou
wen, economische demonstraties,
verkoop ontwikkelingsprodukten
en lectuur. Boycot liefdadigheids
inzamelingsacties voor ontwikke
lingsprojecten, als organisatoren
zich niet bij voorbaat hebben
vastgelegd op gedeeltelijke beste
ding aan vernieuwing van onze
structuurpolitiek. Anders ge
zegd: tegen elke gulden voor een
schoolbouwproject in Soedan,
moet een gulden besteed worden
aan wereldpolitiek onderwijs in
eigen land.
De vakbeweging moet met een
wereldplan voor de arbeid op la-
fel komen. Met inbegrip van
plannen voor overheveling van
produktietaken aan arme landen,
't Is maar een willekeurige greep.
Echter: Al wie met ons mee
wil gaan moet onze manieren
üflÖQÜÜÜÜÜQ
üOÜQÜQOflüü
ÜQQÜÜÜOÜÜ
verstaan: moet verder kijken dan
de neus lang is. Moet over dat
beetje fantasie beschikken, dat
nodig is om de dodelijke ernst
van het gevestigde speels bela
chelijk te maken. Moet meer in
de toekomst geïnteresseerd zijn,
dan in het verleden of in het
bestaande. Moet voorrang geven
aan het meest verdrukte. Moet
vandaag doen, wat mogelijk moet
worden.
Laat ons vrede maken.
