Lyriek van een seigneuraal dichter
MUZIEK'
OPINIE
Kanttekening
Verkiezingen geen oplossing
voor problemen van België
If
P. C. BOUTENS: VERZAMELDE LYRIEK
leven degen verder
BLOEMEN ZIJN OOK NIEUWS
jamais;
SI VOUS VOTE
14
ZATERDAG 30 MAART 196
MET het werk van een
dichter moet men zijn
opgegroeid en hebben geleefd.
Niets kan de indruk en de in
vloed vervangen van dichter
figuren die ons leven hebben
begeleid in onze vormings-
Momentopname
J^A DE OORLOG IS, vooral onder Amerikaanse invloed,
opgekomen het Instituut van het opinieonderzoek en
van de opiniepeiling. Een gebruikelijke vraag die dan aan
•en aantal mensen wordt gesteld is: Aangenomen dat er van
daag verkiezingen zouden worden gehouden, hoe zoudt ge
dan stemmen.
Er is over het voor en tegen van dit soort onderzoeken al
veel geschreven. Het „voor" is uiteraard dat ze kunnen die
oen als graadmeter. Een „tegen" kan zijn, dat een opinie
peiling invloed kan gaan oefenen, en wel in verhevigende zin,
op veranderingen die bezig zijn zich in het denken van de
mensen te voltrekken. Want niet weinigen schijnen nu een
maal de neiging te hebben zich te voegen bij groeperingen
die en dat biykt dan uit de gepubliceerde cijfers aan
het vooruitgaan zijn.
Natuurlijk kunnen bij deze onderzoeken ook fouten worden
gemaakt. De kunst is om op kleine schaal toch een zo ge
trouw mogelijk beeld te krijgen van het kiezersvolk-als-ge-
heeL
Ben van de bekendste figuren bij deze onderzoeken is, als be
kend, de Amerikaan Gallup. Het is voor hem te hopen dat
sfln kennis van de Nederlandse taal gering is; immers, het
Is al een wat versleten grapje bij een mislukt onderzoek,
dat men zich heeft „vergallupeerd".
Intussen, de technieken zijn tegenwoordig toch wel van een
aard, dat niemand de resultaten van een met enige zorg op
gezet onderzoek zonder meer naast zich durft neerleggen.
J^EZE WEEK zUji, als bekend, de cijfers bekend gemaakt
van een verkiezingsonderzoek-Veldkamp/Telegraaf. We
hebben er er een samenvatting van gegeving.
Wat btJ deze cijfers opviel was al wederom als ik het
woord nog gebruiken mag de hoge mate van stabiliteit
binnen ons kiezerscorps.
Uiteraard let men vooral op de verschuivingen en we weten
dat het de verschuivingen zijn die bij de kabinetsformatie
•en belangrijke rol plegen te spelen. Dat ls onvermijdelijk.
Maar, zoals ik al meer heb opgemerkt, aan de stabiliteit bin
nen ons kiezerscorps, met andere woorden: aan de grote
meerderheid van de aan hun opvatting getrouwen, dreigt
men dan spoedig voorbij te zien.
Dit verschijnsel van de stabiliteit vindt men eigenlijk óók
terug in het zich telkens weer voordoende feit dat opkomen
de jongere partijen bjj ons tamelijk spoedig weer over het
apoedlg bereikte hogtepunt heen zijn. Ieder kan uit deze
eigen tyd daarvan de voorbeelden noemen.
De stabiliteit komt verder uit in de betrekkelijk kleine aan
hang die de radicalen hebben weten te verwerven minder
dan velen hun hadden toegedacht. Waarmee dan opnieuw
bewezen is, dat men altijd verstandig doet zich niet te ver
kijken op de publiciteit die iemand of een groep te genieten
heeft gekregen. Het kan voor de besturenden van de tradi*
Wonde partijen een aanwijzing zijn.
QPMERKELIJJK Is al evenzeer de voorkeur die er by de
confessionele groeperingen blijkens de cijfers bestaat
voor de party der liberalen, aangenomen dat men in de Ne
derlandse situatie toch altyd met anderen móet samen
werken. Deze voorkeur echter vindt, dunkt me, niet by het
bestuur van elk der confessionele partyen geiykeiyk weer
klank.
Heb ik het goed, dan doen de confessionele partyen verstan
dig zowel ten aanzien van de socialisten als ten aanzien van
de liberalen hun zelfstandigheid ten volle te bewaren. Mocht
by een kabinetsformatie de keuze uitvallen ten gunste van
het liberalisme, dan heeft dit in elk geval het gevolg dat de
inbreng van de confessionele partyen allicht groter kan zyn
dan in een formatie met de immers altyd grotere socia
listische party.
Dit zfln overigens alle beschouwingen voor een situatie die
zich echt voorlopig niet zal voordoen. Want voorhands zijn
er geen verkiezingen tenzy het kabinet aan een eind zou
komen. En daar zyn geen aanwüzingen voor.
Het kabinet-De Jong men moge dan op onderdelen be
denkingen hebben staat behooriyk gunstig genoteerd en
het welslagen van het kabinet zal weer van invloed zyn op
andere problematieken in het staatkundige vlak, óók dkt van
de partyvernieuwing, waaraan, zo is myn Indruk, by de ge
wone kiezer toch wel wat minder behoefte is dan vele po
litici en politicologen schynen te menen.
Ook dkt leert althans deze momentopname.
DIEMER
jaren. Elke nieuwe bundel of
verzenserie betekende een
nieuwe confrontatie tussen de
gerijpte of verouderde dichter
en de rijpende jonge mens die
men zelf was.
Boutens is nooit mijn lieve
lingsdichter geweest. Mij stond
Leopold nader. Nooit zal ik de
gevoelens van eerbied vergeten,
waarmee ik in 1925 langs het
toen nog nieuwe huis aan de
Samuel Mullerstraat no. 5 liep,
waar de dode dichter achter een
op een kier gezet raam en achter
gesloten gordijnen lag opgebaard.
Maar vandaag gaat het over
Boutens. Deze overleed op 14
maart 1943, een kwarteeuw gele
den dus. Dit feit is de aanleiding
tot de uitgave die nu voor ons
ligt. De verantwoording achter in
het tweede deel biedt de filolo
gisch geïnteresseerde de ge
wenste informatie.
Het ligt niet op mijn weg te
schrijven over de manier waarop
deze verzameling tot stand geko
men is. Het spreken over bun
dels, drukken, handschriften, va
rianten, drukfouten enz. laat ik
aan specialisten over. Het is de
balsemprocedure, het zijn de lite
raire specerijen en wikkeldoeken
die bij een eerbiedige graflegging
behoren.
Herrijzen
verzen (waarbij ook vertalingen
van Omar Khayyam, Sapfo,
Louise Labé, Shakespeare en an
deren) een stroom, een zee-arm,
een Westerschelde aan poëzie. Of
dit dichtwerk de jongeren van
vandaag iets zegt, lijkt me twij
felachtig. Laat ik twee dingen
doen: eerlijk uitspreken wat
Boutens voor mij betekend heeft
en voorts proberen Boutens te
zien in zijn cultuurhistorische
context.
Contact
Met enkele gedichten van Bou
tens heb ik innig contact gehad.
Dat waren de bekende: Liefdes
uur, Mijn bleke denken dwaalt
door diepe nachten, Aan de
schoonheid en de Ode aan Sapfo.
Maar geen contact had ik met de
vaagheid, de gekunsteldheid, de
hiëratische schoonheidscultus die
deze ruim 1200 bladzijden lyriek
althans voor mij ongenietbaar
maken.
Boutens was, met Van Deyssel,
een vertegenwoordiger van het
seigneurale in de literatuur. Hij
was een typische representant
van de Nederlandse renaissance-
cultuur, ook wat de versmelting
betreft van antieke en christe
lijke motieven in zijn werk. Hij
vormde een hoogtepunt van het
estheticisme en verbalisme 'dat
door de Tachtigers was geïntro
duceerd.
Naar aanleiding van P. C. Boutens, VERZAMELDE LYRIEK
in twee delen. Uitgave Athenaeum/Polak Van Gennep,
Amsterdam, 1247 bldz., 95,—.
de Zeeuwse wateren, maar ook
het vernevelde, ijle, waarin de
duidelijke omtrekken zijn ver-
Top
Want hoe men het ook wendt of
keert, verzameld werk heeft al
tijd iets mausoleum-achtigs. Met
deze beperking dat de dode dich
ter in zijn vers herrijzen kan. Dit
betekent evenwel nooit een inte
grale opstanding.
Natuurlijk heeft Boutens bij de
oudere generatie nog zijn manne
lijke en vrouwelijke vereerders.
Voor hen zijn de bijeengebrachte
Eenvoud
Nu ik in de twee dikke delen
vlijtig heb zitten lezen en blade
ren, kan ik niet loochenen te heb
ben verlangd naar een eenvoud
en directheid die al tijdens Bou
tens' leven door anderen is na
gestreefd: Gorter, Adama van
Scheltema, Nijhoff en de rijpere
Marsman, elk op zijn wijze. Ze
ker, er is wijdheid en ruimte in
Boutens' poëzie: de ruimte van
Boutens betekent een uiterste,
in zekere zin dus ook een top,
van een poëtische instelling die
volkomen tot het verleden be
hoort. Men kent het beroemde
gedichtje van Paul Verlaine: „E-
coutez la chanson bien douce, qui
ne pleurt que pour vous plaire."
Boutens vertaalt: „Den wèl-lie-
ven liede luistere, Dat wil wee-
nen maar te verblijden." Te
genover deze gekunsteldheid
staan sublieme regels, zoals in
het vers. Zq kwam door d'avond:
Over haar oogen haar oogleên
neer,
Beschaamd dat zij was schoon
zoo zeer.
Ook een gedicht als
Droom-huis bvertuigt door de
toon van echtheid, afgezien van
het psychologisch interessante
van dit vers. Tegen het verwijt
van eentonigheid heeft Boutens
zich verweerd in zijn gedicht
Hetzelfde lied, maar dit is een
poëtische verdediging die alleen
duidelijk een eigenaardigheid be
vestigt.
ledig honoreren. Maar als ik dan
zijn verzen lees die op christe
lijke motieven berusten, dan voel
ik daarin vandaag een esthe
tische vervalsing die op christe
lijke dichters zoals De Mérode,
Wapenaar en anderen een ver
keerde invloed heeft gehad.
Alles, ook het lijden, moest als
schoon worden gezien. En Bou
tens' vers op de Emmaüsgangers
van de pseudo-Vermeer (Van
Meegeren) is voor mij onthullend
in die zin, dat het openbaart hoe
het mogelijk is geweest dat dit
schilderij aan Vermeer is toe
geschreven. De esthetiserende
visie op de verhalen uit de evan
geliën heeft de kunstkenners
parten gespeeld.
Boutens' verzamelde lyriek:
een literair-historisch monument
Natuurlijk mag dit in geen bibli
otheek die zich respecteert ont
breken. Ik eindig deze aankondi
ging met een kort vers uit Len
te-Maan (1916):
Ik peins
het niet
mijn hart erkent
Vervalsing
De hoogheid van Boutens' toon
herinnert ons eraan, hoe in de
dichtkunst waarden zijn verloren
gaan zoals noblesse, kuisheid,
schroom, verering. Ik wil dit vol-
Hoe alle wezen eenzaam is,
Hoe uit bezit en uit gemis
Dezelfde moeheid overschiet,
Die van al wat \ij heeft door-
k end,
Die van al wat zij heeft be
geerd,
Haar grondeloozen glimlach
keert
Naar doods onpeilbaar donkren
wand...
DR. C. RIJNSDORP
"FR VALT geen verstandig
woord te zeggen over de
uitslag van de verkiezingen, die
morgen in België worden gehou
den. De scheidslijn tussen gema
tigden en extremisten vallen niet
samen met die tussen de politie
ke partijen. Het is dan ook de
vraag, of de nationale eenheid,
die als gevolg van de taalstrijd in
groot gevaar verkeert, kan wor
den gered.
De Vlaams-Waalse tegenstel
lingen, die in de verkiezingsstrijd
een belangrijke rol speelden, be
ginnen bij de kwestie Leuven.
Van Vlaamse zijde eist men vol
ledige overplaatsing van de
Franse afdeling van de Leuvense
universiteit naar Waals gebied.
Er moet voorgoed een eind wor
den gemaakt aan de verfransen
de invloed in het Vlaamse Leu
ven.
Ook is er Vlaams verzet tegen
uitbreiding van de tweetalige
Brusselse agglomeratie buiten de
huidige negentien gemeenten.
Ook hier vrezen de Vlamingen,
dat het Frans zich langzaam maar
zeker van "net omringende
Vlaamse land meester zal gaan
maken. Deze vrees is niet onge
grond. Het resultaat van jaren
lange strijd zou in gevaar komen.
Brussel
Waals verzet ls er tegen wette
lijke voorschriften, die voor het
gebied van Brussel bepalen dat
een gezinshoofd niet vrij is in de
keus van de onderwijstaal van
zijn kinderen. Kinderen uit een
gezin, waar Nederlands de voer
taal is, moeten Nederlandtalig
voertaal, dan moeten de kinderen
JÖBSg
Franstalig onderwijs volgen.
Elders in België geldt het be
ginsel dat streektaal onder
wijstaal is, met uitzondering van
de universiteit van Leuven. Deze
is overigens rooms-katholiek. In
1966 bepaalde de bisschoppen,
dat de Franstalige afdeling aan
die universiteit gehandhaafd
moest blijven. De Vlaamse bis
schoppen hebben zich nu van de
ze uitspraak gedistantieerd, maar
zij is van kracht gebleven.
Een andere Waalse eis is, dat
het Franstalige landsgedeelte met
zijn structurele moeilijkheden
vooral als gevolg van problemen
in de kolenindustrie en zijn
teruglopende bevolking extra fi
nanciële steun krijgt ter stimule
ring van de economische ex
pansie.
Opvallend is echter, dat In
Wallonië nog talrijke buitenlan
ders werken (250.000) en de
plaatsen innemen van naar het
noorden en westen trekkende
Walen....
Staatsvorm
Dan zijn er nog eisen van
verschillende partijen voor eco
nomische decentralisatie, regio
nale zeggenschap of zelfs ronduit
een federalistische staatsstruc
tuur. Maar al gaat het ook over
de staatsvorm, de monarchie
wordt niet in het geding ge
bracht.
Men realiseert zich. dat bij het
kiezen van een president onmid
dellijk het probleem rijst, of het
een Waal, een Brusselaar of een
Vlaming moet zijn....
Meteen na de val van het kabi
net Vanden Boeynants is een
splitsing ontstaan in de grootste
der drie traditionele partijen, de
Christelijke Volkspartij (CVP).
De Vlaamse en Waalse vleugels
zijn de strijd ingegaan met pro
gramma's, die op genoemde actu
ele punten lijnrecht tegenover el
kaar staan. In Brussel is de de
missionaire premier nog wel met
HOLLANDS flower power
kondigt zich in de bollen-
«treek alweer aan en tussen
krantekolommen vol minder
fleurige berichten heeft de
ontwakende natuur bij ons
een streepje voor. Intussen
draait de wereld door en het
is zo'n drukke week, dat we
dit keer maar rubriceren.
WEST-EUROPA. De Britse La-
bourregering krijgt een zware
klap doordat drie districten tege
lijk een conservatieve Lager
huiszetel krijgen; de conservatie
ven vragen al om vroegere alge
mene verkiezingen. De West-
duitse minister van binnenlandse
zaken Lücke. bezorgd om door de
SPD gevraagd uitstel van de
kieswetherziening, neemt ontslag,
blijft, neemt toch ontslag. België
voert een minimumsnelheid van
70 km op de autowegen in. Een
Iers vliegtuig vergaat in zee met
61 man. De economie in
West-Europa is aan de beter
hand.
OOST-EUORPA. Gagarin, de
Jonge Columbus van de ruimte,
Verongelukt met een vliegtuig in
de Sowjetunie. Generaal Svoboda
(78) volgt Novotny als president
van het liberaler Tsjechoslowa-
kije op. In Warschau worden
Joodse hoogleraren ontslagen.
AMERIKA. Een mini-revolutie
Id Panama, dat nu twee presi
denten schijnt te hebben. Wat
öedelijker. maar net zo fel. is het
gevecht om het presidentschap
van de Verenigde Staten.
VERRE OOSTEN. Amerika zou
overwegen, de belegerde basis
Khe Sanh op te geven. Adams
volgt Westmoreland als bevel
hebber in Vietnam op; Westmo
reland wordt chef staf in
Washington. Indonesië heeft Soe-
harto voor vijf jaar als president.
De afloop van de Unctad in New
Delhi is pover; slechts drie rijke
landen binden zich aan verho
ging van de ontwikkelingshulp in
1972.
ISRAëL. Nog geen week nadat
de Veiligheidsraad Israël heeft
veroordeeld wegens zijn strafex
peditie op Jordaans gebied, ont
branden nieuwe luchtgevechten.
Minister Eban legt op reis, o.a.
aan minister Luns. de Israëlische
houding uit.
EIGEN LAND. Een verkie
zingsonderzoek levert voor D'66
heel wat minder aanhang dan
enkele maanden geleden; de KVP
heeft weinig te lijden en de Ra
dicalen zouden vier zetels beha
len. Een Kamerdebat over de
Binnenlandse veiligheidsdienst
mondt uit in de belofte dat de
Kamer ingelicht wordt over een
mogelijkheid van verweer tegen
een antecedentenonderzoek. Een
wetsontwerp bedoelt verruiming
van het gemeentelijk belasting
gebied met o.a. de mogelijkheid
van een toeristenbelasting.
Schokkend zijn een ernstig
verkeersongeluk op de Moerdijk-
brug. een brand die de kern van
het Noordhollandse dorp Rusten
burg in de as legt. een moord op
een meisje, in Bremen door een
Nederlander gepleegd.
Prof. dr. K. Dijk ontvalt ons op
82-jarige leeftijd, en ook sektelei
der Lou Voorthuiz»n gaat de weg
van alle vlees. H. Reinoud wordt
directeur-generaal van de PTT
en muziekpedagoog Willem Geh-
rels krijgt een eredoctoraat. Lei
den ontwikkelt een serum tegen
het afstoten van vreemde
weefsels bij transplantatie.
In de sociaal-economische sfeer
vinden we voor vandaag het ein
de: een grote fusie in de Rotter
damse haven: Müller en
Thomsen, verbeteringen in de
ambtenarensalarissen. 7 cent
duurdere roomboter, onrust on
der de vervoerders omdat het
plan-Leber maandag al ingaat,
mislukt overleg over de cao voor
de landbouw en het halt, dat mi
nister Roolvink toeroept aan al
te drastische werktijdverkoring,
met name in de bouw-cao.
DEZE WEEK GEZEGD:
„Mijn grootste vriend is de
schoenmaker van Geldrop.
Onder de ambachtslieden vindt
men de grootste filosofen; de
moderne intellectueel wordt
veel te veel door de feiten
overstelpt" (De jubilerende
prof. dr. P. R. Michaël geci
teerd door prof. J. F. Fol-
kerts).
Het „manneke van Brussel" geeft
in het Frans zijn mening. Hij is
het symbool van het Front der
Francofonen, waarvan de aan
hangers gekant zijn tegen alles
wat Vlaams is. Wat ze met Dat
nooit" bedoelen is wel duidelijk.
een lijst gekomen, waarop zowel
Nederlands- als Franstalige staan.
Daarnaast verscheen echter ook
een uitsluitend franstalige lijst.
Ook de sociaal-democratische
partij (BSP), de tweede der tra
ditionele partijen heeft met
splitsing te kampen, zij het dan
alleen in het Brusselse gebied. Er
is een socialistische Vlaamse lijst
in de hoofdstad en een nagenoeg
uitsluitend Franstalige. De BSP
werkt voornamelijk met vader
landslievende verkiezingsargu
menten.
De P.V.V.
De scherpe tegenstelling tussen
de Vlaamse en Waalse eisen
met name binnen de CVP
doen velen met zorg de verkie
zingsuitslag tegemoet zien. Een
van de grote vraagtekens is, hoe
de derde traditionele partij (de
liberale Partij voor vrijheid en
vooruitgang of PVV) uit de stem
busstrijd tevoorschijn zal komen
De PVV is de enige partij, die
voor het gehele land in gesloten
gelederen optreedt. Zij zou vrij
wel overal aanhang uit het
CVP-kamp hebben aangetrokken
In Brussel zelf (een der'bol
werken van dc PVV) moet zij
echter een verre van gemakke
lijke strijd voeren tegen het zgn.
Front der Francofonen, dat een
extremistische positie heeft inge
nomen tegenover alles wal
Vlaams is.
Het gematigde optreden van de
PVV komt in Vlaanderen vooral
de Volksunie, waarin rechtse ex
tremisten het voor het zeggen
hebben, bijzonder ongelegen. In
de grote Vlaamse steden heeft de
Volksunie al haar krachten ge
concentreerd op bestrijding van
de PVV, die als verrader aan de
Vlaamse zaak wordt voorgesteld.
PVV-voorzitter Vanaudenhove
kwalificeerde op zijn beurt leden
van de Volksunie als nazis'.
Kiesstelsel
Het tamelijk ingewikkelde
„Ik reken op u", zegt premier
Vanden Boeynants in tioee talen.
Helaas is zijn partij, de CVP, in
zichzelf verdeeld.
kiesstelsel van België kan de
PVV er echter van weerhouden,
belangrijke zetel winst te boeken.
Slechts een beduidende stem
menwinst kan de positie van de
ze kleinste der drie traditionele
partijen in het parlement een rol
van betekenis toebedelen.
Niettemin is de vrees alge
meen, dat het nagenoeg onmoge
lijk zal zijn, na de verkiezingen
de standpunten van de drie voor
naamste gegadigden te verzoenen
en de vorming van een coalitie
kabinet mogelijk te maken. Zelfs
meent men, dat wellicht binnen
een half jaar opnieuw verkiezin
gen gehouden moeten worden.
Morgen beslissen de kiezers
over de bezetting van 212 zetels
in de Kamer van volksvertegen
woordigers. over 106 zetels in de
Senaat zichzelf door coöptatie
negen provinciale raden. De
nieuwe raden wijzen later nog 48
senatoren aan. Daarna vult de
Sepaat zeichzelf door coöptatie
verder aan met nog 24 leden.
Het aantal Vlaamse kiezers is
groter dan dat der Franstaligen,
nl. 3.1 miljoen Vlamingen tegen *2
miljoen Walen en 1 miljoen
Brusselaars (van wie een deel
Vlaams is). Het Vlaamse over
wicht is sinds 1965 ongeveer met
70.000 toegenomen. Dit heeft
overigens geen directe invloed op
de samenstelling van het parle
ment.
Zetels
De verdeling van de 212 zetels
in de Kamer is per arrondisse
ment vastgelegd: de Vlaamse
districten beslissen met elkaar
over de bezetting van 107 zetels,
de Waalse over 72 en de kiezers
in het tweetalige Brussel over 33
zetels.
Bij de verkiezing van 1965
moest de CVP genoegen nemen
met 77 zetels (verlies 19). De BSP
Aalberse's vertrek en een
slaperig Wiegelliedie
De oudste helft van het duo-
Schmelzer-Aalberse, dat de
afgelopen jaren de KVP heeft
geleid (misleid, volgens Bo-
gaers c.s.), verdwijnt vandaag
naar de politieke achtergrond.
In het Utrechtse „Esplanade",
het voormalige AR-bolwerk,
waar nog de echo's hangen
van dr. Berghuis' doorwroch
te redevoeringen, heeft mr.
Pieter Aalberse vanmiddag
het partijvoorzitterschap over
gedragen aan mr. Alphons
van der Stee, die deze week
de aandacht trok met kriti
sche uitlatingen over de be
delbrief-De Quay.
Die 'brief hebben we ie
mand horen veronderstellen
zou alleen maar geschreven
zijn om de nieuwe KVP-voor-
zitter in staat te stellen zich
er tegen af te zetten en aldus
een gematigd-radicaal imago
op te bouwen, hetgeen de sa
menwerking met de radicale
ondervoorzitter Th. Laan kan
vergemakkelijken. Het lijkt
ietwat gezocht, maar tenslotte
zijn er in de KVP wel zonder
linger dingen gebeurd.
Zonder Aalberse zou het po
litieke patroon in ons land er
nu anders uitzien en daarom
ontkomen we er niet aan een
paar alinea's te wijden aan de
beslissende rol, die deze overi
gens weinig markante man
achter de schermen heeft
gespeeld. Hij heeft z'n doel
bereikt. De socialisten, aan
wie hij altijd een reuzehekel
heeft gehad, zitten stevig in
de oppositie. Hun vriendjes,
de Bogaerdisten, zijn de partij
uit. De Westerterp-radicalen
hebben zich laten inkapselen.
De KVP kent geen rebellen
meer, De confessioneel libera
le coalitie loopt geen gevaar
en de christen-democratische
eenheid is groeiende, al wil de
ARP eerst nog even diep
ademhalen.
Het. is allemaal gegaan zoals
Aalberse wenste dat l et zou
gaan, maar de prijs is wel erg
hoog gebleken. Aalberse laat
een financieel-noodlijdende
partij met een snel-slinkende
aanhang achter. Tien jaar ge
leden had de KVP nog 500.000
leden, nu ergens tussen de
300.000 en 250.000. In 1963 be
zette ze 51 Kamerzetels, vier
jaar later 9 minder, en als we
op de laatste enquête van
Veldkamp Marktonderzoek
mogen afgaan, is het aantal
nu gedaald tot 36, waarmee
dan de kwantitatieve
voorsprong op de PvdA zou
zijn omgeslagen in een ach
terstand van 1 zetel. Belang
rijker nog dan deze cijferma
tige teruggang is het feit, dat
de KVP een belangrijk deel
van haar intellectuele voor
hoede heeft verloren en met
het NKV op gespannen voet is
komen te staan. Overgebleven
is een tamelijk indifferente,
slechts contributie betalende
middengroep, waarvan geen
politieke vonken, laat staan
sterren, meer zullen afsprin
gen.
-H-
De ellende is voor de KVP
begonnen in de nacht van
Schmelzer, die voot1 60 pet.
Aalberse's werk was. Hij gaf
de bijl aan, waarmee Schmel
zer het kabinet-Cals execu
teerde. Aalberse was de grote
aanstichter achter de scher
men. Zonder zijn sterke
persoonlijke invloed op de
fractieleider zou deze de za
ken misschien toen niet zo op
de spits hebben gedreven.
Zeker is, dat Aalberse al
maandenlang loerde op een
kans om de confessioneel-soci
alistische regeringscoalitie om
zeep te helpen. Dat is begon
nen met de rel rond de be
ruchte brief van Nederhorst,
die de stemming in het gou
vernementele kamp bedierf.
Het KVP-bureau werd
overstroomd met brieven van
woedende partijgenoten, die
de samenwerking met de
PvdA liever vandaag dan
morgen verbroken wensten te
zien, Aalberse meende daar de
stemming in de partij als ge
heel naar te kunnen afmeten.
Hij zag de tijd rijp worde"
voor de verbreking van het
monsterverbond, dat in zijn
gedachtengang slechts was
aangegaan om de omroep-
kwestie veilig te stellen. En
Schmelzer voer wat dat be
treft blind op de inzichten van
de partijvoorzitter, van wie
hij aannam dat deze beter dan
hijzelf de sfeer in de partij
kon peilen.
Het bleek een grandioze
misrekening, die de dlrekte
oorzaak is geworden van de
ontreddering in de KVP. Als
Aalberse en Schmelzer had
den kunnen vermoeden wat
zich na die historische nacht
zou gaan afspelen, waren ze
er nooit aan begonnen. Het
heeft hen persoonlijk een on
gelofelijke boel narigheid be
zorgd. waaronder mensen met
minder sterke zenuwen al
lang waren bezweken. Het in
casseringsvermogen dat ze het
laatste anderhalf jaar hebben
gedemonstreerd, heeft feno
menale proporties aangeno
men. Ze zijn zwarter dan
zwart gemaakt door de linkse
bladen en tv-nieuwsrubrieken.
Ze zijn afgeschilderd als het
vleesgeworden doodsgevaar
voor alle soorten van politieke
vernieuwing. Ze bleven onder
alle omstandigheden de min
zame, correcte, bereidwillige
en uiterlijk onbewogen gent
lemen, nooit te beroerd om
venijnige vragen te beant
woorden.
'k Heb me weieens afge
vraagd of dat het laatste ad
vies van public-relations-ad-
viseur Ben Korsten is ge
weest: „Blijf charmant tot het
bittere end, Norbert; doe
vriendelijk tegen iedereen,
Pieter, maar vooral tegen
Faas. Weest grootmeesters in
de zelfbeheersing; dat brengt
ze in verwarring". Aalberse
en Schmelzer hebben dat spel
razend knap gespeeld en er
wat ons betreft de Theo-
Bouwmeester-ring mee ver
diend.
Aalberse vertrekt vandaag
als partijleider, maar zijn rol
is niet uitgespeeld. Als Ka
merlid zal hij zijn invloed
achter de schermen blijven
uitoefenenop Schmelzer en
op de fractie. Tenzij de Kroon
zich niet wenst te storen aan
het advies van D'66 en straks
toch een burgemeester van
boven de 55 in Den Haag be
noemt. Aalberse wordt over
drie weken 58.
Nederlapd's best betaalde
werkstudent, het 26-jarige
Tweede-Kamerlid voor de
WD Hans Wiegel (ƒ20.000),
heeft ons zo vlak voor de
Boekenweek trachten te ver
rassen met een geschrift van
eigen hand. Zijn pamflet heet
„Een partijtje libre" en is be
doeld als tegenhanger van
„Tien over Rood", „Ha, die
PvdA" en „Oude wijn en oude
zakken". Dat waren boekjes
waarin de schrijvers gepeper
de kritiek op de eigen partij
leverden. In Wiegel's schrijf
werk ontbreekt dit soort kri
tiek. Hans is over het alge
meen content met de VVD, al
valt er wel wat te verbeteren.
De liberalen moeten van het
ondernemers-imago af. Ze
moeten nog meer voor de
vrijheid en de verdraagzaam
heid opkomen.
Het klinkt allemaal weinig
overtuigend, vooral omdat het
niet geconcretiseerd wordt.
Wiegel constateert dat
VVD-ers de laatste jaren op
het stuk van de vrijheid en de
rechten van de medeburgers
nogal eens zijn uitgegleden,
maar hij wil geen namen noe
men (Geertsema, Couzy). Uit
angst dat de prettige verhou
dingen in de fractie daaronder
zouden lijden?
Ergens zegt Wiegel: „Veel
nieuws en origineels over de
sociale politiek is hierboven
niet opgemerkt, ik heb mezelf
suf gezocht om nog wat te
vinden". Laten wij ons nou
suf gezocht hebben om über
haupt. één originele gedachte in
dit slaperige boekje te vinden.
Wiegel is wel „de jonge Van
Riel" genoemd. Dat stamt uil
de tijd toen er nog een zware
gouden horlogeketting op z'n
vest bungelde. Die is verdwe
nen. maar kleden doet hij zich
nog steeds als een hypercor
recte diplomaat-in-opleiding
bij de buitenlandse dienst.
Wiegel's Ideaal is: burge
meester te worden van een
visrijke gemeente, 't Is een
aardige vent, die met de jour
nalisten goed overweg kan.
Als spreker is het een natuur
talent. Maar z'n boekje had
ongeschreven moeten blijven.
J. Prillevit2
verloor 20 zetels en kwam op 64.
De liberale PVV kwam van 20 op
48 zetels en de Vlaamse Volksu
nie van 5 op 12. De communisten
behielden hun 5 zetels en het to
taal van snipperpartijen kwam
van 2 op 6 zetels.
In Le Monde heeft Paul-Henrl
Spaak, die tientallen jaren de
BSP leidde, maar tenslotte te
leurgesteld de politiek vaarwel
zei. gezegd dat België een op
lossing voor zijn problemen had
moeten zoeken, voordat het ztfn
toevlucht nam tot verkiezing.
Hij betwijfelt of het parle
ment, tot stand gekomen na een
bewogen verkiezingscampagne, in
staat zal zijn de moeilijkheden
op te lossen.
De eerste taak van het nieuwe
parlement zal zijn, alle proble
men, die met de taalkwestie ver
band houden, te regelen. Dit
geldt voor Leuven en zijn
rooms-katholieke universiteit,
voor Brussel en de uitbreiding
van zijn taalgebied, voor een
grondwetswijziging en de
bescherming van de Fransspre
kende minderheid.
Gematigden
Voor het slagen van zo'n plan
ls nodig, dat de gematigden zich
verenigen. De grote vraag is vol
gens Spaak of regering en parle
ment zich terwille van het alge
meen belang enkele van hun par
ticuliere verlangens willen opof
feren en of ze om het belang-
grijkste te redden de verwe
zenlijking van minder dringende
hervormingen willen uitstellen-
Na de verkiezingen van mor
gen zal blijken of een parlemen
taire oplossing van de problemen
mogelijk is. Als dat niet het ge
val is zal de verwarring nog gro
ter worden, omdat dp^j duidelijk
is. dat nieuwe verkiezingen geen
klaarheid kunnen brengen.
