Strijd in Tsjechoslowakije
nog niet beslist
JT
Aangeboden:
voor f.152,62
in de maand
AMRO-LENING
Uit de Haagse hof geplukt
PRAAG: EXCUSES
AAN STUDENTEN
POLEN
Dubcek een vraagteken
De invloed van Novotny
Moskou wacht af
territ kost leerlingen
^autoschool het leven
Vrijheid na
20 jaar?
JQlesprek Achttien
9.- moet doorgaan
(als u in 18 maanden zou aflossen).
Senaat aanvaardt
nieuwe wet op de
burgerrechten
T 154
DINSDAG 12 MAART 1268
Gen. Sejna
(Van een onzer redacteuren)
ER is in Tsjechoslowakije wel het een en ander gebeurd,
sinds we enkele maanden geleden schreven, dat aan de
veranderingen in dat land nog geen a) te grote betekenis moest
worden toegekend. Zoveel zelfs, dat men zich afvraagt, of alles
wel goed zal blijven gaan.
m Masaryk, de pro-westerse
inister van buitenlandse zaken,
het eerste slachtoffer zou
orden van de communistische
achtsovername in februari 1948.
Het ziet er naar uit dat de
'sjechen 20 jaar na de commu-
istische staatsgreep een periode
gemoet gaan, waarin zij meer
rijheid zullen genieten. De
ieuwe partijleider Dubcek is
wrstander van vrijheid op
Itureél gebied. Hij noemt de
inningen tussen de „intelli-
ntsia en de partij" onverenig-
aar met de beginselen van de
o&crne socialistische maat-
chappij. De gebeurtenissen van
94! zijn volgens Dubcek oorzaak
an vele vergissingen en tekort-
omingen geweest. Tegenover de
eiders van andere connnunis-
iiche landen verklaarde hij, dat
e buitenlandse politiek van
'raag niet zal veranderen. Téke-
end voor de nieuwe situatie is
chter. dat Dubcek alleen in
loskou tekst en uitleg ging
geven en de anderen naar zich
toe liet komen.
Wat zich in dit vrijheidslievende
land heeft voorgedaan, heeft veel
weg van wat zich in Oost-Duitsland.
Polen en Hongarije heeft af
gespeeld.
Men kent de geschiedenis.
Russische tanks en bajonetten be
letten in 1953. dat dp Oostduitsers
zich definitief van hun commu
nistische overheersers zouden bevrij
den.
Polen bevrijdde zich in 1956 onder
leiding van de communist Gomoelka
van het stalinistische juk, maar zag
die vrijheid langzaam maar zeker
door toedoen van diezelfde Gomoelka
verdwijnen.
En in Hongarije maakten Russische
tanks een bloedig einde aan de reeds
verworven nationale vrijheid.
Novotny
CH-jongeren: Eventueel
zonder de radicalen
•50 o°ze parlementsredactie)
>EN HAAG Het dagelijks be-
/s r van de CH-jongeren organi-
OU ie meent dat het gesprek van de
ittien eventueel zonder de radi-
en voortgezet moet worden.
Ie CHJO spreekt haar bezorgdheid
over het opschorten van dit ge
ek. „Dit lijkt op een kiezen voor
uitgetreden radicalen."
'at vooraanstaande radicalen in de
P zijn gebleven, noemt de CHJO
l reden te meer om door te gaan
de Achttien. Zij is bang dat door
chorting sterke onzekerheid zal
staan over de christelijke partij-
ming.
Wanneer de uitgetreden radicalen
Morgen zal wellicht reeds blijken,
hoe groot de macht nog i<s van presi
dent Antonin Novotny, die begin ja
nuari wel werd onttroond als partij
leider, maar in het land een machtige
positie bleef bekleden, met name in
arbeiderskringen te Praag.
Hoe groot zijn invloed en die van
zijn aanhangers is, bleek nog onlangs
uit het feit, dat generaal Sejna met
officiële papieren het land kon verla
ten om vervolgens uit te wijken naar
de Ver. Staten.
Als hij zich niet gewonnen geeft en
weigert af te treden als president,
moet worden aangenomen dat zijn
opvolger, Alexander Dubcek (een
Slowaak) de tegenstellingen niet op
de spita wil drijven.
Gomoelka, die In eenzelfde situatie
heeft verfceerd als Dubcek nu in
Tsjechoslowakije, heeft tijdens een
ontmoeting in Ostrawa, dicht bij de
Poolse grens, al waarschuwende
woorden laten horen.
De Poolse partijleider, die in 1956
zelfs Chroesjtsjef trotseerde, toen gol
ven van patriottisme zijn land
overspoelden, keerde zich later tegen
degenen die hem in het zadel hadden
geholpen. Zij verlangden van hem
meer. dan hij als communist kon
aanvaarden.
Ook besefte hij, dat uitbreken uit
het Sowjetblok onmogelijk was. De
gebeurtenissen in Hongarije lieten
daar in november 1956 tenslotte geen
twijfel over bestaan.
Discussies
De afzetting van Novotny, de man
die 15 jaar lang in Praag de lakens
had uitgedeeld, is pas gekomen na
intussen doorgaan met het streven
naar een progressieve concentratie,
zouden de voorstanders van deze con
centratie, evenals de VVD, belang
kunnen krijgen bij het forceren van
verkiezingen. Temeer als op zo'n mo
ment AR, CHU en KVP met hun
studies over verdere samenwerking
zijn achter geraakt.
De CHJO dringt aan op onmiddel
lijke publikatie van alle rapporten, die
nog door de Achttien voorbereid wor
den.
:ht
UTRECHT Op de onbevei-
de spoorwegovergang Barne-
ider ld—Winkel op de lijn Zutphen
Apeldoorn, vlakbij Apeldoorn,
gisteravond omstreeks kwart
>or tien een personenauto met
D lie inzittenden tegen een pas-
rende trein gereden. De inzit-
nden waren allen op slag dood.
let zijn de 21-jarige bestuurder T.
de Boer uit Slootdorp. de 24-jarige
C. Hertly afkomstig uit Faramari-
Üi die tijdelijk in Apeldoorn ver-
ef en de 21-jarige J. R. Kuipers
Amsterdam.
Set drietal, leerlingen van de
Itotechnische School in Apeldoorn,
ed mee aan een sterrit die door de
*°ol was georganiseerd.
De auto is door de trein 300 meter
«gesleurd. De trein werd dermate
lohadigd dat de lijn enkele uren
w geblokkeerd.
DELMENHORST Een drieton-
r van de munitieaanvullingsplaats-
npagnie uit de legerplaats Witten-
is gistermiddag op de autobahn
bij Delmenhorst in Duitsland van
weg geraakt en enkele malen
*rde kop geslagen.
v'er militairen werden ernstig ge-
M in een ziekenhuis in Delmen
horst opgenomen. Het zijn de 20-
jarige dienstplichtig soldaat A. H. F.
M. van K. uit Den Haag, de 20-jarige
dpi. sld. W. P. A. van H. uit Haren
(N.B.), de 20-jarige dpi. sld. A. L. M.
uit Tilburg en de 21-jarige dpi. sld.
F. W. uit Assen. Vijftien andere
militairen die in de wagen zaten,
liepen licht verwondingen op.
Het ongeluk is waarschijnlijk te
wijten aan een defect aan de stuur
inrichting van de wagen. De drieton
ner was met nog drie militaire
voertuigen op weg naar Hohne.
EMMEN Gistermorgen is de 14-
jarige G. G. Rossing uit Sleen in het
Diaconessenhuis te Emmen overle
den. Zij was met een groep van acht
meisjes op de fiets op weg naar
de Ulo-school in Emmen, toen zij bij
het oversteken van rijksweg 34 door
een auto werd aangereden.
BEST Op de Oirschotse weg in
Best is gistermiddag de 13-jarige
scholier E. P. M, van Hak uit die
plaats bij een verkeersongeluk om
het leven gekomen. De jongen werd
door een personenauto aangereden
toen hij met de fiets de weg over
stak. Hij overleed ter plaatse. Een
vriendje, die vlak voor hem de weg
overstak, ..ntsnapte ternauwernood
aan de achteropkomende personen
auto.
langdurige discussies in het partij-
presidium, die in oktober van het vo
rig jaar begonnen.
Volgens Le Monde bereikte het
conflict in de partijleiding zijn hoog
tepunt in december, toen de eerste
secretaris van de Slowaakse commu
nistische partij, Dubcek, openlijk kri
tiek leverde op het door Novotny in
gediende ontwerp over „de leidende
rol van de partij". Hij eiste meer de
mocratie in de partijstructuur.
Novotny beschuldigde zijn rivaal
van kleinburgerlijk Slowaaks natio
nalisme. En Dubcek herinnerde zich,
dat eenzelfde beschuldiging in 1950
het uitgangspunt was van een niets
ontziende zuivering van de Slo
waakse partij.
Een deel van het presidium schaar
de zich achter Dubcek en- stelde de
vervanging van Novotny als partij-
chef aan de orde. Men achtte hem
verantwoordelijk voor het mislukken
van economische hervormingen, de
copflicten met de Slowaken, de ver
volging van letterkundigen en stu
denten. De stemmen staakten echter,
het was 5:5.
Zich bewust van het gevaar dat in
Praag dreigde, reisde de Russische
partijchef Leonid Brezjnef naar de
Tsjechische hoofdstad om (zoels dat
in diplomatiek* taal wordt uitge
drukt) een wijziging in de top af t*
raden1
Intussen had generaal Jan Sejna in
opdracht van Novotny de „volksmi
litie" gemobiliseerd, die ook de
staatsgreep van 1948 mogelijk had
gemaakt.
Eigen verzoek
Wat er in die tijd precies gebeurd
is, is niet bekend. De staatsgreep van
Novotny bleef echter uit. Als presi
dent hield hij een nieuwjaarsrede,
waarin hij zich ontpopte als aanhan
ger van moderne en liberale ideeën.
En op 5 januari bleek, dat hij „op
eigen verzoek" van zijn functie als
partijleider was ontheven. Met „alge
mene stemmen" werd zijn te
genstander Dubcek (46 jaar) tot op
volger benoemd.
Tevoren was overeengekomen, dat
scheiding van fcartij en staat noodza
kelijk was geworden. Deze zou „de
autoriteit van de Tsjechoslowaakse
republiek versterken en (wat Novot
ny betreft) meer gewicht geven aan
de functie van de president van de
republiek.
Dubcek werd op 27 november 1921
gebeuren in het Slowaakse Uhrovec.
In 1925 emigreerde hij met zijn ou
ders naar de Sow jetunie, waar hij tot
1938 bleef. De emigratie werd moge
lijk gemaakt door de „proletarische
coöperatie Interhelpo, bestaande uit
een groep van meer dan 1000 Tsje
chische communisten.
In 1939 sloot de jonge Dubcek zich
aan bij de illegale communistische
partij van Tsjechoslowakije. Tijdens
de tweede wereldoorlog werkte hij in
de Skodafabrieken te Dubnice in Slo
wakije en nam hij actief deel aan de
Slowaakse opstand tegen de Duitse
bezetting.
Na de oorlog maakte hij snel pro
motie in de partijhiërarchie. In 1963
was hij lid van het presidium van de
communistische partij in Tsjechoslo
wakije en eerste secretaris van de
Slowaakse afdeling.
Dubcek is dus een echte partijman,
die een belangrijk deel van zijn le
ven in Rusland doorbracht. In de ja
ren tussen 1955 en 1958 kreeg hij
bovendien een opleiding aan de hoge
re partijschool te Moskou. Enkele
maanden geleden schreven we, dat
de vervanging van Novotny door
Dubcek een tijdelijke oplossing leek,
bedoeld om spanningen weg te ne
men, die tot een openlijke breuk
konden leiden.
De vraag is thans, of de nieuwe
partijleider aan het liberaliseren is
geslagen om ook de laatste te
genstand van Novotny en diens aan
hang te kunnen wegnemen, of dat de
zaken hem uit de hand zijn gelo
pen.
De greep van Moskou op de
Oosteuropese landen is niet meer zo
stevig als In 1953 of 1956. Roemenië
heeft bewezen, dat zij zich een grote
mate van onafhankelijkheid kunnen
veroorloven. De geografische ligging
van Tsjechoslowakije verschilt echter
wezenlijk van die van Roemenië, dat
niet aan een van de Westeuropese
landen grenst.
Het behoeft niet gezegd te worden,
dat de heren in het Kremlin de ont
wikkelingen in het land van Tsje
chen en Slowaken met argusogen ga
deslaan. Zij kunnen zich eventueel
op het pact van Warschau beroepen
om tussenbeide te komen.
Voor het eerst in 20 jaar werd
zondag de op 10 maart 1948 on
der nog onopgehelderde omstan
digheden omgekomen Tsjechische
minister van buitenlandse zaken,
Jan Masaryk, herdacht. Honder
den studenten plaatsten kransen
op zijn graf.
Als U met de vraag zit hoe U op korte
termijn aan contant geld moet komen, kan
de AMRO Bank U daar een duidelijk ant
woord op geven. Stel U wilt 2.500,
van ons lenen en in 18 maanden terug
betalen. Dan betaalt U per maandelijkse
termijn 152,62. Rekent U nu even mee:
18 X 152,62 2.747,16. In die an
derhalf jaar betaalt U dus ƒ247,16 aan
financieringskosten, waarin begrepen rente
alsmede vergoeding voor administratie
kosten en overlijdensrisico. Dat is gemid
deld nog geen 14,per maand.
Waarom komt U niet eens langs bij de
Amsterdam-Rotterdam Bank in Uw
buurt? (Bellen of schrijven kan natuurlijk
ook). Dan vertellen wij U alles over de
bedragen die U kunt lenen en het aantal
termijnen waarin U kunt terugbetalen.
Over de gemakkelijke manier van terug
betalen. Over het feit dat bij overlijden
het nog niet terugbetaalde gedeelte van de
AMRO-Lening wordt kwijtgescholden.
Voordat we het vergeten: de AMRO-
Lening-folder ligt voor U klaar.
EEN SERVICE VAN DE AMSTERDAM-ROTTERDAM BANK
DOOR
m-
V
J
Het merkwaardigste winkeltje in
de residentie en misschien wel in
Nederland is maar een paar uur per
dag open. Zo lang de voorraad
strekt.
Op is op en dan gaan de luiken er
voor.
De straat is smal, de Molenstraat,
half deftig half bohémien, lopend
van het statige Noordeinde naar de
bezige Prinsestraat.
Wat antiekzaken, een paar bouti
ques. een paar hotels, een kunstga
lerij. Een straat met geheimzinnige
huizen met veel trappen en trapjes,
diepdoorlopende panden.
Om de hoek de bespiegelende tea
room van Krul, waarachter de bak
kerij wel een doorgang zal hebben
naar ons winkeltje-met-de-luiken.
Bruine luiken, die alles hermetisch
afsluiten.
In de loop van de ochtend gaan de
luiken weg. Een kleine etalage,
waarin zakelijk getoond wordt wat
aanwezig is. Zonder poespas. En el
ke dag anders.
Een lading saucijze'broodjes, een
omgevallen schuimtaartje, wat soe
zen. een appetijtelijke taart.
Het isih de dépendance van Krul,
waarin het overgeschoten gebak te
gen sterk verlaagde prijs verkocht
wordt. Soms een enorme lading;
soms een schamele rest.
Maar altijd van Krul, hofleveran
cier, chique naam op het doosje.
De klanten zijn even verschillend
als de voorraad kan zijn. De me
vrouw. die des middags een tea
geeft komt haar geluk beproeven.
IIiitlivlljf
Een Krul-taart is een door iedere
Hagenaar onmiddellijk herkenbaar
produkt. Maar of dat uit de etalage
met kant en strikken en kristallen
standaards uit het Noordeinde komt
of uit de houten kist van de Mo
lenstraat, is alleen het geheim van
de koopster.
Maar daar komt ook het oude da
metje. dat lang staat te kiezen voor
ze haar twee favoriete gebakjes
aanwijst: die en die
's Middags zal ze er een heel klein
feestje van maken. Alleen voor zich
zelf. Met stil genieten in kleine hap
jes. Van de zoetigheid en de weelde.
De naam op het doosje kan haar
niets schelen.
Er zijn de vaste klanten, die even
langs komen en de voorraad met
snelle kennersblik overzien. Zijn er
vandaag delicatessen? Een rumboi
misschien?
Vandaag pech, morgen misschien
succes.
Ze wachten hun kans af en grij
pen die.
Het kleine winkeltje staat gauw
vol. soms met wat bangelijk wach
tenden op de beurt, want net voor
je neus kan het begeerde weggepikt
worden.
Argeloze voorbijgangers, plotse
ling hongerig bij het zien van al dat
eetbare, wagen soms: „Ik eet het
hier wel op..."
Maar dat mag niet. Onder geen
voorwaarde.
Dan mopperen ze wat. Kopen toch
of kopen niet.
Zo tegen twaalf uur is het feest
afgelopen.
De bruine luiken sluiten de lege
etalage en de deur af.
Een saaie dode pui in een Haagse
straat, meer niet
(Vervolg van pag. 1)
Het is ook mogelijk dat Novotny
nog aanblijft als president maar dan
zonder enige bevoegdheid. Volgend
jaar, als zijn ambtstermijn eindigt,
zou dan een opvolger kunnen worden
aangewezen. Onder partijleider Dub
cek zou dan toch een meer liberale
koers kunnen worden gevolgd.
Gisteren heeft het Tsjechoslo
waakse ministerie van binnenlandse
zaken alsnog toegegeven dat de poli
tie iin Praag eind oktober te hard is
opgetreden bij de studentenbetogin
gen
In een communiqué, waaruit blijkt
dat er een nieuwe geest waait in het
land, wordt gezegd dat de politie
hiervoor een ernstige terechtwijzing
verdient. Aan alle studenten zullen
verontschuldigingen worden aange
boden en ook krijgen zij een schade
vergoeding. De schuld voor het ge
beurde wordt gegeven aan „de poli
tieke gedragslijn" in die dagen. De
politie was toen nog verplicht geen
enkele demonstratie te dulden.
Bij de betoging tegen de slechte
verlichting en verwarming van hun
slaapzalen waren 1500 studenten be
trokken. Dertien studenten en drie
agenten liepen verwondingen op.
Deze actie heeft er mede toe geleid
dat Novotny werd afgezet als partij
leider.
(Vervolg van pag. 1)
Het Centrum van de stad lag toen
bezaaid met glas, stenen en lege
traangascilinders. Van een groot aan
tal gebouwen waren de ruiten ver
nield. De politie moest de gehele
nacht nog patrouilleren om plunde
raars geen kans te geven hun slag te
slaan. Ook waren honderden in bur
ger geklede reserve-agenten op de
been.
De ongeregeldheden begonnen vrij
dag toen de politie een studenten
demonstratie verhinderde. Zij wilden
protesteren tegen het verbod van de
Poolse regering om een toneelstuk op
te voeren, waarin anti-Russische uit
latingen voorkomen. Een aantal stu
denten werd gearresteerd en twee
anderen mochten het universiteitsge
bouw niet meer betreden.
Hoogleraren en studenten hebben
gisteren unaniem een resolutie aan
vaard, waarin de vrijlating van de
studenten wordt geëist. Ook willen
zij de namen weten van de schrijvers
j van de „lasterlijke artikelen" in de
Poolse pers over de incidenten van
de laatste dagen.
In 1957 duurden de relletjes in
Warschau drie dagen. Toen werd een
„liberaal" studentenblad een ver
schijningsverbod opgelegd.
WASHINGTON De Ameri
kaanse Senaat heeft gisteren, na de
batten die ruim zeven weken hebben
geduurd, het nieuwe wetsontwerp
over de burgerrechten aangenomen
waardoor er definitief een einde
Onafhankelijker
JDIJ de rede van de Westduitse kan-»
seller Kieslnger ontkomt men
niet aan de indruk, dat hij gedachten
uitspreekt die de Franse president als
muziek in de oren moeten klinken.
Het zou echter g*4bist zijn. daarom
reeds bezyaaeC te hebben tegen de
positie die Kiesinger
voor West-Europa in de Noordatlan-
tische wereld wenst.
Bovendien lijkt wat hij wil niet pre
cies hetzelfde te zijn als wat de Fran
se generaal voor ogen staat. Hoogstens
kan men zeggen, dat Kiesinger Parijs
halverwege tegemoetkomt.
Het is echter een logische ontwikke-
ling, dat een zich vernieuwend Euro*
pa in vele opzichten ontgroeit aan de
hechte banden die na de tweede we
reldoorlog met Amerika werden ge
legd.
Die banden moeten niet worden ver
broken. Het karakter ervan moet
worden herzien, omdat ook de aard
van het Atlantische bondgenootschap
nog los gezien van de houding van
Frankrijk wijzigingen heeft onder
gaan.
Voor Kiesinger maakt het voortduren
van de Duitse verdeeldheid het zoe
ken naar nieuwe verhoudingen in
Europa noodzakelijk. Het verklaart
zijn toegeeflijke houding jegens
Frankrijk.
Van belang is slechts, hoe Kiesinger
denkt over verwezenlijking van zijn
denkbeelden. Vooral nu in Oost-
Europa dingen gebeuren, die het ka
rakter van een politieke omwenteling
HJken te hebben.
Vrijheidsdrang
^IET alleen In Tsjechoslowakije,
maar ook in Polen is de vrij
heidsdrang zó groot geworden, dat
duizenden de straat op gaan om uiting
te geven aan hun lang opgekropte ge
voelens.
Zelfs voor een land als Polen, dat
sinds 1956 wat onafhankelijker tegen
over de Sowjetunie staat, zijn bestor
ming van het partijhoofdkwartier en
bezetting van een ministerie een
schokkend gebeuren.
Men vraagt zich af, waar al deze mas
sale demonstraties op uit uitlopen, nu
ook Tsjechoslowakije uit de pas loopt
en Roemenië zich niets aan Moskou
gelegen laat liggen.
Met name wordt met spanning uitge
zien naar de afloop van de strijd om
de macht, die in Tsjechoslowakije aan
de gang ls en waar de stalinistische
president Novotny zich nog niet ge
wonnen heeft gegeven.
moet komer» *®n de discriminatie van
negers op de huizenmarkt.
Deze discriminatie moet in drie
fasen verdwijnen en wel zo dat in
1970 ruim 70 procent van de huizen
en woningen voor negers verkrijg
baar wordt. Op overtreding van de
wet staan strenge straffen. Hoe het
Huis van Afgevaardigden over het
ontwerp denkt staat nog niet vast.
