Oorzaak explosie bij Shell is bekend J Snelle groei van kerk vooral in de kampongs Mini verboden in Malawi WINST KON. SHELL 12,5 PCT HOGER V riendschaps ver drag Indonesië - Maleisië Linnaeushof nieuwe stijl 10 april open Steeds minder werk in bouw Wek-aminen op recept VAN TORADJA-LAND TOT TOBA-MEER Voor gezondheids centrum Indonesië 1.700.000 gulden Schip Bavaria is nu buiten gevaar 13 VRIJDAG 8 MAART 1968 DEN HAAG De Konink lijke/Shell groep heeft in het afgelopen jaar 12,5 procent meer winst geboekt dan in 1966. De winst steeg tot 266 miljoen pond sterling. Het rendement was 9 procent tegen het jaar ervoor 8,4 procent. Het nettoresultaat van dé Konink lijke Nederlandse petroleum maatschappij bedroeg In 1967 ƒ700 miljoen tegen bijna 675 miljoen in het voorgaande jaar. De inkomsten komen voornamelijk uit dividenden van maatschappijen van de Ko ninklijke/Shell groep, waarin zij een belang van zestig procent heeft. In de VS was het netto-resultaat en bij zware of hardnekkige verkoudheid POTTER'S CATARRH PASTILLES Alleen bij apothekers an drogisten (Van een onzer verslaggevers) ROTTERDAM Het onderzoek I naar de explosie bij Shell in Pernis op 20 januari is afgerond. Een team i van deskundigen heeft de oorzaak gevonden. Proeven in de Shell-labo- I ratoria hebben de juistheid van de conclusies bevestigd. De resultaten van het onderzoek worden verwerkt in een rapport dat minister Roolvink de Tweede Kamer binnenkort zal aanbieden. Het mi nisterie wil inu het ontstaan van de calamiteit nog met be'kend maken. Het staat wel vast dat men tot een vrij eenvoudige verklaring is gekomen, waaraan geen der Shell- specialisten tot op het moment van de' ramp heeft gedacht. Toen men wist hoe het explosieve gas, dat door bet vuur van een oven op 'het ter rein tot ontbranding is gebracht, ont stond zijn alle raffinaderijen ter wereld gewaarschuwd. Met deze wetenschap kan men namelijk der gelijke explosies voorkomen. Het onderzoékteam voor de ramp, die twee mensen het leven kostte en In en buiten de raffinaderij voor honderden miljoenen schade aan richtte, stond onder leiding van mr. P. H. Valentgoed, direoteur-gene- raal van de arbeid. Inmiddels is ook de oorzaak der ketelontploffing, die ruim een week geleden het leven van twee opera tors kostte, bekend. Bij het aanste ken van de met gas gestookte oven onder een koolmonoxyde boiler beeft men te veel gas laten toestro men. Dit gebeurde omdat het aan steken met een vonkmeöhanisme enkele keren mislukte en de ope rators met een schuif de trek in de oven hebben willen regelen. Toen zij bij een nieuwe poging het von'kmechanisme gebruikten was er te veel gas in de oven gestroomd met als gevolg de noodlottige ont ploffing. De beide mannen moesten de ketel aansteken nadat die uit de produktie was geweest voor een schoonmaakbeurt. Het rapport over deze ontploffing is ook nog niet of ficieel uit. De dames moeten zoetjesaan toch wel het land hebben aan die gewóne plastic regenkapjes, dacht een heldere geest in Kopenhagen. En daarom bracht hij deze nieuwe kapjes op de markt, eveneens van plastic, in veertien frisse kleuren en in model gehouden door celluloid lamellen. Misschien lukt het (tot de dames ook van die kapjes weer genoeg krijgen) van Shell Oil company twaalf pro cent hoger. De winst van de Shell in Canada steeg met vijf procent. Deze beide maatschappijen hebben samen ongeveer een derde bijgedragen aan de totale stijging van de groep. De resultaten over 1967, zeker die van de maatschappijen buiten noord- Amerika, zijn moeilijk te vergelijken met die over 1966, niet alleen als gevolg van de devaluatie maar ook als gevolg van de ontwrichting van de olie-aanvoer uit het Nabije Oos ten en Nigeria. CHEMIE Voor de chemie was 1967 een vrij bevredigend jaar. Er werd zeven procent meer verkocht dan in 1966. De grondstoffenaanvoer vroeg echter extra kosten die niet geheel konden worden gedekt. Het aardgas leverde voor het eerst een bijdrage aan de winst Vóór 1967 waren de kosten steeds hoger geweest dan de inkom sten. De groepsmaatschappijen verkoch ten per dag gemiddeld 4,5 miljoen barrels ruwe olie en olieprodukten, dat is 6,6 procent meer dan in 1966. Aan de aandeelhoudersvergadering van de Koninklijke Nederlandsche petroleum maatschappij is voorge steld ten laste van de agioreserve tien procent uit te keren in aandelen, voor het eerst recht gevende op het in 1968 nog betaalbaar te stellen dividend over het afgelopen jaar. Het voorgestelde dividend over 1967 bedraagt ƒ6.85 per aandeel, evenveel als over 1966. UTRECHT De daling van de werkgelegenheid in de bouw is niet van conjuncturele maar van structu rele aard. Regering en Centraal Plan bureau rekenen op een toeneming van ide werkgelegenheid, maar op grond van de huidige stiuatie moet worden verwacht, dat de werkgele genheid In 1970 zeker 80.000 manja ren minder zal zijn dan op grond van de in september 1966 door de CPB gepubliceerde prognoses kon worden verwacht. Dit is de (sombere) conclusie van een rapport van het Economisch instituut voor de bouwnijverheid dat aan enkele ministers en de Kamerle den is gestuurd, alsmede an de vak centrales en de werkgeversorganisa ties in de bouw. De arbeidscapaciteit van de bouw bedrijven is in tegenstelling tot de verwachtingen, van 1965 af niet meer toegenomen. De bouwproduktie gaf, na een stagnatie in de groei in 1958, een voortdurende stijging te zien. Het vorig jaar bereikte produktie- niveau is thans zo, dat opheffing van de nog bestaande kwantitatieve te korten kan worden bereikt, in het bijzonder in de woningbouw, waar het tekort in 1970" kan zijn ingelopen, aldus het EIB. DEN HAAG 1 Staatssecretaris Kruisinga heeft de wek-aminen, sti mulerende middelen die tot misbruik of verslaving aanleiding kunnen ge ven, aangewezen als geneesmiddeL Dat betekent dat voor de bereiding en aflevering in het groot vergun ning nodig is, en dat de verbruiker ze alleen op recept kan krijgen. Dr, Kruisinga volgt met dit besluit een aanbeveling van de wereldgezond heidsorganisatie. (Door Jan J. van Capelleveen) SOERABAJA Hoewel nauwelijks één op de honderd Indo nesiërs tot een kerk behoort, vind je in de grote steden van dit uitgestrekte eilandenrijk niet minder kerken dan bijvoorbeeld in een Nederlandse stad. Het is duidelijk dat tot nu toe de meeste christenen zich concen treerden in de bevolkingscentra, met uitzondering van die gebieden die vrijwel geheel gekerstend zijn, zoals grote delen van Ambon, de Minahasa en Batak-land. Wat nu gebeurt is iets nieuws. Het zijn vooral de mensen uit de kampongs en de dessa's die aankloppen op de deur van de kerk. De Oost-Javaanse Kerk telt 68 gemeenten en 82 bevestigde predi kanten. Maar tijdens de laatste kerkelijke telling bleken er meer dan 500 kringen te zijn, die op zondag bijeen komen en waar cate chisatie gegeven moet worden. Er zijn groepjes bij van niet meer dan tien of vijftien volwassenen, maar ook van honderd en zelfs wel van tweehonderd mensen. De Kerk van Midden-Java telt 140 gemeenten plus 23 gemeenten op Sumatra, waarheen veel Javanen geëmigreerd zijn. Slechts twintig gemeenten zijn te vinden in de grote steden, maar die omvatten toch het merendeel van de leden. Zij dragen alleen al 50 tot soms 90 procent van de generale kosten van de kerk. Midden-Java Voor deze 140 gemeenten op Mid den-Java, verdeeld over 13 classes, beschikt de kerk over 101 bevestig de predikanten, waarvan er negen in militaire dienst zijn als legerpre- dikant en er negen vrijwel hun tijd uitsluitend geven aan collegewerk als hoogleraren. Verder telt deze kerk 108 evangelisten. Maar bovendien moeten op 760 verschillende plaatsen op zondag diensten gehouden worden en dit aantal neemt nog dagelijks toe. In de laatste jaren was er een constan te groei van tussen de vijf en de acht procent, maar alleen tijdens de eerste zes maanden na de mislukte communistischè coup traden 5.000 volwassenen tot deze kerk toe. Hoe veel volwassenen sindsdien gedoopt zijn is nog niet bekend, omdat de kerk eenvoudig geen tijd heeft om de statistieken goed bij te houden. Kampongs Bepaalde kampongs kloppen bij de kerk aan, zonder dat er ooit geëvangeliseerd is. Daar is bijvoor beeld de kampong, waarover ik in mijn eerste artikel al iets schreef. Daar was 27 jaar geleden het Leger des Heils voor het laatst geweest voor een evangelisatiesamenkomst. Nu plotseling kwam dit dorp vragen om catechisatie, omdat de hele be volking tot de kerk wil toetreden. De gereformeerde zendeling ds. K. F. Legrand wordt enthousiast in een dorpje in Karo-land, Noord-Sumatra, ontvangen. Rechts van hem staat de secretaris-generaal van de Gereformeerde Oecu menische Synode, dr. Paul G. Schrotenboer. Voorat op Java groeit de kerk vooral in de kampongs ontdekte onze kerkredacteur Jan J. van Capelleveen tij dens zijn reis door Indo nesië. Dit plaatst de kerk voor geheel nieuwe problemen waarin eigenlijk de actie „Kom over de Brug" (Giro 7600, Amsterdam) nog niet voorziet, omdat deze pro blemen pas de laatste maan den beginnen op te duiken. Het volgend artikel in de ze serie hopen wij maandag te publiceren. Morgen vindt u in het Zondagsblad een gesprek van onze kerkredac teur met een emeritus-pre dikant in het Moriagebied die een geheel nieuwe vorm heeft gevonden om het evangelie in een streng isla mitisch gebied uit te dra gen. In het Moria-gebied, waar de Doopsgezinde Zending werkt, riep het hoofd van een kampong een predikant uit de omgeving bij zich. „De laatste volkstelling", zei hij, „heeft uitgewezen dat u vele men sen hebt in mijn dorp." „Heeft er hier dan iemand geëvan geliseerd?" vroeg de voorganger, voor wie deze mededeling volslagen nieuw was, verbaasd. De kepala schudde zijn hoofd. „Maar is er dan misschien een pastoor geweest?" Dat zou mogelijk zijn. Uit onkunde hadden de mensen misschien opge geven dat ze „christenen" waren (het Indonesische woord voor pro testanten) inplaats van zich „katho lieken" te noemen. Opnieuw zei het dorpshoofd dat er ook geen pastoor geweest was in zijn dorp. Uit het gesprek bleek toen, dat de islam het dorp had uitgekozen als evangelisatie-object. Vlak voor de census hadden mos lems het dorp overstroomd om er bij iedereen op aan te dringen bij de census te zeggen dat ze mohamme danen waren. Toen ze weer ver trokken, kwamen de mensen voor een bespreking bijeen en besloten de meesten zich christenen te noe men. Karo-Bataks Een ander gebied, waar veel mas sale doopplechtigheden zijn geweest, is de hoogvlakte van de Karo- Bataks in Noord-Sumatra. De Toba- Bataks zijn vrijwel unaniem in het verleden al tot de kerk toegetreden. Maar het hervormde zendingswerk onder de Karo's kwam maar heel moeizaam op gang. De geschiedenis van deze stam geeft daar een verklaring voor. Tegen het eind van de vorige eeuw hebben de feodale overheersers van dit gebied de vruchtbaarste gronden van deze mensen verkocht aan Nederlanders om er hun plantages te vestigen. De oorspronkelijke be volking werd verdreven naar wat nu de veel onvruchtbaarder Karo- hoogvlakte wordt genoemd. Deze handelwijze werd ervaren als een immense ongerechtigheid. Toen de blanke zendelingen zich begonnen te vestigen onder deze mensen, en de evangelische bood schap van gerechtigheid begonnen te prediken, vond deze nauwelijks gehoor. De wrok zat te diep. Sinds de Nederlanders vertrokken zijn, hebben de Karo's hele delen van hun vroegere gebied weer in bezit genomen. Dit is oogluikend toegestaan door de Indonesische regering om de Noordsumatraanse rebellie tegen het centrale gezag van Djakarta niet nog meer voedsel te geven. Inmiddels was ,het onderwijs al goed op gang gekomen. Daardoor zijn de mensen losgeweekt van hun animistisch geloof. Nu de grondwet van hen ook een godsdienst eist, blijkt flat zij in het geheel niet genegen zijn om tot de islam toe te treden, omdat moslems verantwoor delijk waren voor de verkoop van hun gebied. Ineens is nu de geestelijke situa tie totaal veranderd en blijkt dat duizenden willen toetreden tot de kleine Karo-Batakkerk, die eenvou dig de toeloop niet aan kan en een beroep heeft moeten doen op de omliggende kerken om te helpen met het evangelisatie- en catechisa- tiewerk. Toradja's In 'het Toradja-land rpnd Rante Pao, waar de Gereformeerde Zen- dingsbond werkt, is de situatie weer geheel anders. Deze bergbewoners met een geheel eigen krachtige cultuur hebben nimmer gekozen voor het geloof van de kustbevol king, de islamitische Boeginezen en Makassaren, die hun in de handel altijd de baas zijn geweest en hen ontstellend uitgebuit hebben. Een andere reden waarom zij misschien geen moslems wilden worden is hun voorliefde voor var kensvlees, dat door moslems niet gegeten mag worden. Maar die verklaring wordt niet door iedereen serieus genomen. Er was al een kleine Toradja- kerk voor de oorlog, die geheel geleid werd door zendelingen van Hoewel de Toradja's een prachtige eigen cultuur heb ben, wordt die niet weer spiegeld in de kerkbouw. Ik vond slechts één typisch Toradjakerkje, dat bovendien hard aan restauratie toe was. de Gereformeerde Zendingsbond. Ii. 1941 werden de eerste vier Toradja- predikanten bevestigd. Terwijl de zendelingen zich in Japanse inter neringskampen bevonden, begon de grote groei. Van 25.000 leden in 1943 groeide deze kerk tot 95.000 leden in 1948. Een nieuwe periode van snelle groei valt in de jaren 1953-1958. Dat waren tevens de moeilijkste jaren voor deze kerk. De streek werd in die tijd geteisterd door de streng islamitische Daroel Islam beweging, die vreselijk in dit gebied heeft huisgehouden. Vele tientallen, zo niet honderdtallen leiding gevende christenen werden vermoord. Blijvende groei Vooral in de grensgebieden zijn zeker 40.000 Toradja's, waarvan ve len al tot de kerk waren toegetre den, -.onder geweldige dwang mos lems geworden. Toch werd dit ver lies grondig goedgemaakt door een veel grotere groei. De wijze waarop vele christenen werkelijk uit hun geloof leefden onder de vreselijkste omstandigheden maakte grote in druk op de bevolking. Tot 1963 was er nog steeds sprake van een zeer snelle groei, die op het ogenblik wat begint af te ebben. De duizendtallen zijn nu tien- tot hon derdtallen geworden. Maar deze kerk telt nu reeds 178.000 led-an op een bevolking van waarschijnlijk 300.000. Ze zijn verdeeld over 300 gemeenten die door slechts 43 pre dikanten en twaalf evangelisten worden geleid. Toch heeft vrijwel iedere gemeen te een eigen lekevoorgangcr, meest al een godsdienstonderwijzer, of een onderwijzer van een christelijke school. Er zijn 31 classes, waarvan de meeste slechts één predikant in hun midden tellen. Het gevolg is dat een groot deel van zijn tijd heen gaat met het afreizen van de plaat selijke gemeenten om sacramenten te bedienen. Hoewel deze kerk een prsbyteriale kerkorde wil handha ven, hebben door de nood gedreven deze predikanten eigenlijk een soort bisschopsfunctie gekregen. Premier Rachman in Djakarta DJAKARTA Indonesië en Maleisië hebben besloten een vriendschapsverdrag te sluiten en laten weten dat zij elk ge schil dat mogelijk tussen beide landen zal ontstaan, langs vreed zame weg zullen proberen te re gelen. In een gemeenschappelijk commu niqué, gisteren in Djakarta uitgege ven na besprekingen tussen premier Abdoel Rachman van Maleisië en president Soeharto van Indonesië, wordt gezegd, dat beide staats lieden besloten hebben een vriendschapsverdrag te sluiten „in overeenstemming met de nieuwe toestand en de ontwikkeling van de betrekkingen tussen beide landen". Ook de samenwerking tussen beide landen zal geïntensiveerd worden en wel in het bijzonder op economisch en cultureel terrein. Men zal probe ren tot stabilisatie te komen van de in beide landen geproduceerde grondstoffen en proberen een ge meenschappelijke spelling op te stel len voor de verwante talen. Maleisië zal zijn territoriale wate ren uitbreiden van 3 tot 12 mijl. In donesië heeft dit al gedaan. Beide landen zullen voorts spoedig overleg gaan plegen over de kwestie van de territoriale grenzen, speciaal in de Straat van Malakka, de zee-engte tussen Sumatra en het schiereiland Malakka. DJAKARTA Minister Udink van ontwikkelingshulp heeft gisteren in Djakarta een contract getekend waarhij Nederlamd 1.700.000 gulden-d zal bijdragen aan de bouw van een gezondheidscentrum. De begunstig de is de Mohammedaanse zieken- huisstichting. In het centrum zullen niet-inteme patiënten worden verzorgd en het zal ook voor de preventieve gezond heidszorg worden gebruikt. Er zullen ook studenten in de medicijnen, ver loskundigen en verpleegsters worden opgeleid. Minister Udink kreeg applaus toen hij zei dat elke particuliere organisa tie met een goed project de Neder landse regering om hulp zou kunnen vragen. De Nederlandse regering heeft echter niet genoeg geld om alle verzoeken in te willigen. EMDEN Het Duitse motorschip Bavaria, dat woensdag na een ex plosie in brand geraakte en westelijk van Borkum aan de grond liep schijnt buiten gevaar te zijn. De aan boord gebleven bemanningsleden hebben het vuur geblust. Het schip is evenwel nog niet vlot PEKING Een onbemand Ame rikaans vliegtuig is gistermiddag bo ven China neergeschoten. Volgens het Chinese persbureau Nieuw China was het toestel met spionagedoelein- den en om te provoceren het Chinese luchtruim binnengedrongen. (Van onze speciale verslaggever) HAARLEM De Linnaeushof nieuwe stijl zal op 10 april geopend worden. Na de zakelijke mislukking begint een nieuwe directeur en mede- eigenaar, de heer P. Grijpstra, schul denvrij, waardoor hij de hoop, zo niet de zekerheid heeft dat het recreatiepark in Bennebroek bij Haarlem eindelijk met een sluitende begroting zal kunnen werken. De schuldenlast was tot het fantas tische bedrag van ruim een miljoen gulden uitgegroeid. Voor 450.000 heeft de heer Grijpstra, in samen werking met een andere Aalsmeer der, de heer J. Hoogendoorn, de zaak in juridische zin kunnen saneren. Volgens de curatoren van de fail liet verklaarde firma, die het, on danks de verlening van uitstel van betaling niet heeft kunnen redden, is de thans gevolgen oplossing de beste voor de crediteuren. De heer Grijpstra (en ook de heer Hoogendoorn) was tot op zekere hoogte een partner van de initiator, de heer H. W. Roozen. Hij was verantwoordelijk ook wat de financiering betreft voor onder meer het speeltuingedeelte. „In feite komt de nieuwe situatie hierop neer", zo verklaarde hij gisteren in Haarlem, „dat ik mijn eigen spullen heb moeten terugkopen". BODEMLOZE PVT De oorzaak van het debacle moet worden gezocht in het door elkaar heenlopen van drie projecten. Dit waren de Linnaeushof, de speeltuin combinatie en „een eenmanszaak". De bodemloze put, die het recreatie- BLANTYRE In Malawi is het sedert dindsdag de dames niet meer toegestaan rokken te dragen welke niet over de knieën reiken. Alle rokken die ook maar iets van het dijbeen laten zien zijn daar „mini" en dus ver boden. Iedere buitenlandse die het verbod durft te trotseren, zal worden ver zocht het land te verlaten en winkels die mini-rokken verkopen, worden gesloten. park in de afgelopen jaren geworden is, had gebrek aan zakelijkheid en inzicht tot achtergrond. Tussen de vroegere partners en financiers bestaan thans hooglopende meningsverschillen, welke reeds heb ben geleid tot een aanklacht wegens smaad tegen de heer Roozen. Deze zal thans, met zijn familie, het buiten van de Linnaeushof moeten ontrui men ten behoeve van de heer Grijp stra. De laatste, die terecht Weigerde in te gaan op vragen welke de heer Roozen betroffen, zei in dit verband dat de curatoren ervoor zouden moe ten zorgen de woning voor 1 april op te leveren. Hoe denkt de heer Grijpstra het te kunnen redden? „Door het afstoten van het verliesgevende park aan de provincie", zo bracht hij naar voren, „die gratis toegang tot het terrein zal verlenen. We hebben slechts 200.000 bezoekers nodig om de rest van het complex: speeltuin, de waterscooters, dc stoomspoortrein, de tulpentuin, de ponymanege cn wat dies meer zij, rendabel te maken. Het vorig jaar bedroeg het aantal mensen, dat toe gangskaarten kocht, 250.000". De entreeprijs zal niet worden verhoogd. En als alle plannetjes en nieuwe attracties hun baan hebben gevonden, zullen over vijf jaar „ten minste 400.000 bezoekers" worden geregistreerd. SPECIALISTEN De shows, die zullen worden gege ven, betreffen bolbloemen, dahlia's en boomheesters. Ze zijn in handen gegeven aan terzakekundige specia listen, firma's, die er zelf de revenu en van trekken. De bedoeling is namelijk het publiek in de gelegen heid te stellen via een catalogus bestellingen te laten doen ten aan zien van de tentoongestelde soorten. Het ligt zeker niet in de bedoeling van de nieuwe eigenaren de Keu kenhof ook maar enige concurrentie aan te doen. Het zou van weinig realiteitszin getuigen, meende de heer Grijpstra, als ook maar de illusie bestond in de schaduw van Het hoofd van de Amerikaanse afvaardiging bij de ontwapenings conferentie te Genève, William C. Forster (midden), gaf gisteren aan journalisten uitleg over de resolutie die door de VS, Rusland en Engeland is ingediend om be scherming tegen het gebruik van kernwapenen te bereiken. deze internationaal bekende tentoon stelling te kunnen staan. „We z(Jn geen patatkraara, maar wc speculeren wel op de eigentijdse recreatie van het modern- gezin. Linnaeushof behoeft beslist niet meer door een of andere ambassa deur te worden geopend. XIs we een eigen postzegel willen irijffen, letter lijk zowel als figuurlijk, dan zijn wo eerder aangewezen op een figuur ali Pipo de clown."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1968 | | pagina 13