Hiëratisch of demotisch
i
OPINIE
Kanttekening
KERKOPVATTING EN BIJBEEVERTAEING
OP ZOEK NAAR HUN HUIS
Kans voor ieder zich in
vrijheid te ontplooien
£9
zaterdag 20 januari j
Wetenschap en pers
VELEN van ons zulien, hetzij in het origineel betzij in
vertaling, het boek van Nevil Shute On the beach
hebben gelezen. De volgende wereldoorlog is uitgebroken
en een atoomwolk verspreidt zich onweerhoudbaar over
de aarde. Het menselijk geslacht is ten dode opgeschre
ven, ook die jonge man en die jonge vrouw die zich op de
Australische kust bevinden en weten dat de wolk spoedig
ook hen beiden zal hebben bereikt.
Waarom toch dit alles, vraagt zij, en hij probeert uiteen
te setten hoe allerlei gebeurtenissen naar een nieuwe we
reldoorlog hebben geleid. Bij beter onderwijs en betere
opvoeding was het mogelijk niet gebeurd, meent hij, waarop
zij weer opmerkt dat alle verantwoordelijke lieden de
school toch al achter de rug hadden.
En dan zegt hij: kranten, we hadden iets met kranten kun
nen doen, maar we deden bet niet; we stemden ermee in,
dat er in de kranten allerlei onbelangrijke zaken kwamen
te staan.
Zij begrijpt zijn redenering niet helemaal, maar besluit
vrouwelijk-ontwapenend: Ik ben blij dat we nu tenminste
géén kranten hebben; het is zonder ze veel aardiger
4 AN deze passage moet ik nog wel eens denken wanneer
ix. het gaat over de spanning tussen wetenschap en pu
bliciteit.
Die spanning is er telkens onmiskenbaar. Er is nog dezer
dagen blijk van gegeven, toen van medisch-wetenschap-
pelljke zijde kritiek werd geoefend op de berichtgeving in
de kranten over de jongste wetenschappelijke ontwikke
lingen op medisch gebied, en de kritiek liep ditmaal zelfs
uit op de mening van wetenschappelijke kant dat de dag
bladpers voor wetenschappelijke berichtgeving ongeschikt
is.
Wie het wél meent zowel met de wetenschap als met
taak en functie van de krant in de samenleving van van
daag kan het bestaan van deze spanning alleen maar be
treuren. Begrijpelijk is ze natuurlijk zeker.
De problematiek is duidelijk. Om met de wetenschap
te beginnen, ze wordt in toenemende mate onoverdraag-
baar. De man-van-wetenschap ziet vaak nog net kans om
uit te leggen waarom hij iets niet kan uitleggen. De spe
cialisering viert hoogtij.
Tegenover deze specialisering binnen de wetenschap
valt op, dat het blikveld van de krant en zo ook van
radio en tv is verruimd. Voor de krant is dat blikveld
in beginsel alomvattend geworden. Het omvat óók de we
tenschap. Ook omtrent de ontwikkeling binnen de weten
schap wil de krant haar lezerskring van informatie dienen.
DAT laatste is moeilijk, maar ik ben van gevoelen dat
het een nuttige en nodige zaak is. Lukt het niet, dan
is de kans niet denkbeeldig dat onze ene wereld in twee
werelden uiteenvalt die dan bovendien door een kloof zijn
gescheiden, te weten een wetenschappelijke en een niet-
wetenscbappelijke. Dat risico is reeds nu bijzonder groot.
Waarom dat risico zo groot is? Wel, omdat beoefening van
wetenschap, zeker in onze tijd, een uiterst belangrijke be
zigheid is, waarmee wij allen, wetenschapsmens of niet, te
maken hebben. De wetenschap grijpt immers steeds die
per op ons leven in; daarvan zien we in deze tijd uiterst
markante voorbeelden.
Niet dat meer algemene bekendheid iets aan dat ingrij
pende karakter zal afdoen. Maar evenmin valt af te doen
aan de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid.
NU zijn er verschillende mogelijkheden. De krant kan
een open deur vinden of een gesloten of ook alle va
rianten die tussen een gesloten en een open deur liggen.
Naarmate de deur meer gesloten is, kan de krant trach
ten het gebied illegaal binnen te dringen. Ze kan ook iets
anden doen: ze kan het gebied gaan mijden het leven
is immers ook buiten de wetenschap boeiend ge
noeg. Duidelijk is wel, dat een open deur de voorkeur ver
dient.
Waarop het moet aankomen is een verantwoord op el
kaar inspelen van wetenschap én krant. Dat veronder
stelt wederzijds begrip, alleen bestaanbaar bij een be
stendig contact. Gelukkig is ook daartoe de mogelijkheid
aanwezig.
Aan te nemen toch valt, dat een man-van-wetenschap
zich in wezen onbehaaglijk zal gevoelen bij onvoldoende
integratie van zijn wetenschap in het leven zelf. Aan de
andere kant heeft ook de vervaardiging van een krant
aan vakmatigheid gewonnen, ja de pers zelf is al voorwerp
van wetenschap geworden.
HOE dat moet uitgewerkt, daartoe leent zich een enke
le beschouwing als deze uiteraard niet. Hier is vol
doende, dat het probleem met een enkel woord is gesteld,
maar niet minder de noodzakelijkheid van een begeren tot
wegnemen ervan.
In vroeger eeuwen schreven de mannen-van-wetenschap
in het Latijn. Toen er indertijd in bepaalde, onderling
geestverwante kringen nogal heftig werd gepolemiseerd,
heeft dr. Colijn eens voorgesteld die polemiek maar weer
in het Latijn te voeren opdat het volk er minder last van
zou hebben.
Voor polemiek is dat misschien een goed idee. Maar dat
de wetenschap zelf aan het eind van haar Latijn is geko
men. is alleen toe te juichen. Een van Kuypers geniale
gedachten was van een band die wetenschap en volk zou
verenigen.
Ik moet ook denken aan een van de roerende herinne
ringen van Anema. Hij had als jongeman een wetenschap
pelijk boek geschreven en had daar zelf enige dunk van.
Toen vroeg Kuyper hem. of hij bij het schrijven wel aan
het eenvoudige volk had gedacht. Anema bleef het ant
woord schuldig, maar hij beeft het sindsdien nooit verge
ten; minder is hij er niet van geworden.
DIEMER
Zeven dagen verder
T"\E christelijke kerk bestaat
U bijna tweeduizend jaar.
Ze heeft in die tijd geschiede
nis gemaakt. Die geschiedenis
is op beslissende wijze be
paald doordat in 380 n. Chr.
het heidendom verboden werd
en de christelijke kerk tot
enige staatskerk werd ver
klaard.
Er ontstond een vermen
ging, zo niet een verwarring,
van genade en macht. De kerk
werd zozeer het kerkinstituut,
dat ook de reformatie, zonder
het goed door te hebben, het
Romeins-Byzantijnse kerk-
model voor ogen hield. Het
bleef bij correcties, hoe vér
gaand ook wat de leer betreft.
Maar ook het protestantse
kerkinstituut nestelde zich
zonder aarzelen en met pre
tenties in de bestaande
machtsverhoudingen van
landsheren, vorsten en re
geringen.
Zo vergroeide de kerk, in haar
roomse en protestantse gedaan
ten. met het volksleven. Het
christendom kreeg folkloristische
trekken: eeuwenoude gebouwen,
bemoste torens, oude liederen,
kerkgang in klederdracht, histo
rie, vooral veel historie.
In deze traditionele lijn past
een geautoriseerde bijbelverta
ling: Rome canoniseerde de Vul
gaat (voltooid 405 n. Chr.) en
voor heel wat calvinisten in Ne
derland is de Statenvertaling
haast net zo heilig als de grond
tekst. Het concilie van Trente in
zijn vierde zitting (1546) decre
teerde de Vulgaat voor authen
tiek. In de reformatorische ker
ken kan zoiets niet.
Heilig
Het hele, hierboven geschetste
complex noem ik hiëratisch. In
deze term gaan de woorden hei
lig en priester schuiL Hiëratisch
noemt men ook het Egyptische
priesters'chrift, een lopende vorm
van het oude hiërogliefenschrift.
Op de achtergrond van dit
complex van opvattingen zit een
zg. ontisch denken. De aloude
instituten en vormen, de histo
rische gebouwen, de kanselbij
bels vertegenwoordigen funda
mentele, onwrikbare, abstracte
en gesystematiseerde waarheden.
Ook de kerktaal is hiëratisch:
doorspekt van woorden en uit
drukkingen die op de oude verta
ling en daarop gebouwde theolo-
gieën zijn gebaseerd. Verande
ring staat gelijk met ontaarding.
Nu schrijf ik dit stukje naar
aanleiding van een onlangs
verschenen nummer van Eltheto
(een uitgave van de Christen
Studenten Associatie) onder de
titel Geloven met je handen. De
brief van Jakobus ingeleid,
toegelicht en in hedendaags Ne
derlands vertaald door het Ne-
derlandsch Bijbelgenootschap, en
van een ethisch commentaar
voorzien door prof. dr. J. de
Graaf.
Men kent deze vertalingen. Wij
hebben immers al de brief aan
Bombardementspaiize
laat op zich wachten
TJET definitieve antwoord van
president Johnson op de mede
deling van Noord-Vietnam, dat
vredesbesprekingen zullen vol
gen als Amerika de bombarde
menten en andere oorlogshande
lingen onvoorwaardelijk staakt,
kan nu niet lang meer uitblijven.
Binnenkort begint het bestand
ter gelegenheid van de Vietna
mese nieuwjaarsviering. Het
biedt Johnson een gelegenheid,
Hanoi op de proef te stellen, met
name als het niet tot drie dagen
beperkt blijft, maar voor onbe
paalde tijd geldt.
Het grote probleem is totdus-
ver, dat Amerika geen enkele ga
rantie heeft gekregen ten aanzien
van het openen van onderhande
lingen, die vruchtbaar zullen zijn.
Ook wil Johnson zekerheid dat
de tegenpartij geen misbruik zal
maken van het staken der vijan
delijkheden.
Niet minder
In zijn boodschap over de toe
stand, waarin de Verenigde Sta
ten zich bevinden zei de presi
dent, met niet minder genoegen
te kunnen nemen, zonder de
levens van de Amerikaanse en
geallieerde soldaten in gevaar te
brengen. Daar komt nog bij dat
hervatting van bombardementen
na mislukt overleg in de gehele
wereld een schokkende uitwer
king zou hebben.
Mocht het tot vredesoverleg
komen, dan wil Johnson pogin
gen in het werk stellen, als eerste
punt een volledig staken van de
vijandelijkheden aan de orde te
stellen. Dit zou een werkelijk
staakt-het-vuren moeten zijn.
met controle op naleving. Pas
dan is er een situatie waarin
werkelijke politieke onderhande
lingen mogelijk zijn.
Uittocht
Intussen worden de landen
van Zuidoost-Azië die niet onder
invloed van communistisch Chiha
wensen te komen, door andere
ontwikkelingen wel gedwongen,
nauwer met elkaar samen te
werken. Engeland zal zijn mili
taire aanwezigheid in dat deel
van de wereld versneld beëindi
gen. Maleisië, Singapore. Austra
lië en Nieuw-Zeeland zijn hierbij
rechtstreeks betrokken.
Premier Wilson heeft de moed
kunnen opbrengen te erkennen
Gerustgesteld door
dat er in dertig uur geen
schokken zijn geweest, keer
den duizenden Sicilianen te
rug naar hun woningen, na
vier nachten bij houtvuur
tjes in de open lucht te heb
ben geslapen. Onder het puin
na de aardbeving nog honder
den doden.
Ook elders deze week allerlei
calamiteit. Glasgow ziet er na de
storm uit als gebombardeerd. Een
hardnekkige kerosinebrand
brengt de Botlek in het geweer.
Een gevel van een nog nieuwe
kerk in Den Bosch stort in. Het
booreiland Sea Quest raakt op
drift. Ijzingwekkende gladheid
bezorgt het wegverkeer spannen
de momenten. De tanker Shell 50
wordt op de Nieuwe Waterweg
overvaren. Op de huizehoge gol
ven van de Atlantische oceaan
vechten de zestien man van de
Ocean Sprinter dagenlang voor
hun leven.
Surinaamse Pengel laat de wa
pens kletteren nu buur Guyana
een grenspost in het omstreden
oerwoudgebied heeft bezet; vi
ce-premier Bakker hoopt op on
derhandelingen. Een Kamercom
missie besluit na geheim beraad
tot een openbaar debat over de
bewering van D '66 dat minister
De Block op de Euratomconfe-
rentie in Luxemburg de Neder
landse belangen heeft geschaad.
Het kwartet Cals-Maenen-Rom-
me-van Rijckevorsel probeert
(ook al in het beslotene) de crisis
in de KVP te bezweren. De CPN
kiest H. Hoekstra als voorzitter.
Einde van een wereldmacht: de
Britten trekken hun troepen uit
Zuidoost-Azië en de Golf van
Perzië terug, annuleren een order
op Amerikaanse bommenwerpers,
en verwekken daarmee onrust in
de Verenigde Staten. waar
Johnsons State of the Union
vooral Noord-Vietnams eventuele
bereidheid tot praten behandelt.
De Russen sturen opstandige
schrijvers naar het strafkamp, in
Leuven leveren studenten weer
slag om de taal.
Voor het spoorwegpersoneel is
een nieuwe wachtgeldregeling
klaar. De AKU neemt weer
personeel aan. Kleine en middel
grote scheepswerven gaan sa
menwerken. De vakbonden wil
len met de girodienst een spaar-
plan opzetten. Brood mag 2 cent
duurder worden, maar of alle
bakkers eraan beginnen? Het ka
binet wijkt niet voor de verlan
gens van de ambtenarenbonden.
De oud-commandant van het
KNIL, luitenant-generaal H. ter
Poorten, overlijdt. Dr. ir. G. H.
Filemon, de evangeliën van Jo
hannes en Markus, en de Hande
lingen der apostelen, deze laatste
onder de respectieve titels Licht,
Macht en Vaart. De taalkundige
actualisering gaat hier nog ver
der dan in de roomse Willi-
brord-vertaling, die zelf al tot op
zekere hoogte ontraditioneel is
maar toch de benedenmoerdijkse
gij-vorm heeft aangehouden.
Eigentijds
dat Engeland niet straffeloos kan
blijven doen alsof het nog een
mogendheid van wereldformaat
is. De landen van Zuidoost-Azië
kunnen zich nu al op het vertrek
van de Britten voorbereiden,
door (ook met landen als Indo
nesië en de Philippijnen) zo nauw
mogelijk samen te werken.
Amerika
De Britse uittocht, die in 1971
voltooid moet zijn, zal zonder
twijfel leiden tot nog groter ver
antwoordelijkheid in dit deel van
de wereld voor de Verenigde Sta
ten. Er zijn al nauwe banden
met Australië en Nieuw-Zeeland,
die zich thans zorgen maken over
het besluit van Engeland, maar
reeds geruime tijd bezig waren
hun afhankelijkheid van dit land
te verkleinen.
Overigens zal Engeland er pas
in slagen zijn economische proble
men de baas te worden als een
eind wordt gemaakt aan de ach
terlijkheid op industrieel terrein,
de te grote bemoeienis van de
vakbonden met de arbeidsvoor
waarden en (wat premier Wilson
zelf eens genoemd heeft) de laks
heid van de Britse arbeiders, die
steeds meer loon eisen voor ge
ringer wordende arbeidspresta
ties.
Aanpassen
De produktiviteit van het land
zal laag blijven, als de vertegen
woordigers van werkgevers en
werknemers hun denken en doen
niet snel aanpassen aan de snel
veranderende omstandigheden.
Gebeurt er niets, dan zal Engeland
op de wereldmarkten steeds min
der kunnen concurreren. Zonder
de persoonlijke inzet van elke
Brit zullen de meest drastische
maatregelen van welke regering
ook niet tot het gewenste resul
taat leiden.
Toetreding tot de EEG zou de
positie van Engeland ongetwij
feld versterken. Het is dan ook
goed, dat de Beneluxlanden deze
week een program hebben op
gesteld dat ondanks de tegen
werking van Parijs mogelijk
heden voor de toekomst open
laat. Het kan echter nog lang
duren voordat Engeland tot de
Europese gemeenschap wordt
toegelaten. Het doet er dan ook
goed aan te leren, op eigen benen
te staan.
De bedoeling van deze verta
lingen is dat bij de lezer de in
druk wordt benaderd, die de ori
ginele teksten op de eigentijdse
hoorders en lezers moeten heb
ben gemaakt. Een restauratie
dus.
De behoefte aan de bijbel in
levend Nederlands is natuurlijk
door het evangelisatiewerk ge
wekt en hangt samen met de al
gemene ontkerkelijking. Woorden
en uitdrukkingen, waarmee wij
als kerkse mensen niet de minste
moeite hebben, zijn vervangen
door gelijkwaardige termen en
woorden uit de levende om
gangstaal. „Jezus sprak tot hen"
wordt „Jezus zei tegen hen". De
gij-vorm, die boven de Moerdijk
als hiëratisch wordt ervaren, is
door de levende u-vorm vervan
gen. Enzovoort.
Weliswaar is de tekst van de
brief van Jakobus nog niet defi
nitief, maar ongetwijfeld zal
straks de definitieve uitgave door
het Bijbelgenootschap niet zo
veel verschillen tonen. Het prin
cipe blijft gehandhaafd en daaro
ver gaat het in dit stukje.
Verandering
Ik noem deze vertalingen in
hedendaags Nederlands demo
tisch. Een woord waarnaar ik
lang heb gezocht, omdat men
hier niet van democratisch kan
spreken. Tenslotte deed de nade
re ontwikkeling van het Egyp
tisch schrift de juiste term aan
de hand. Het woord demotisch
gaat terug op demos, volk.
Het demotisch schrift was een
zeer cursieve uitloper van het
hiërogliefenschrift, daarbij ver
geleken een soort stenografie.
Het kwam in zwang ongeveer 650
voor Christus en hield stand tot
in de Romeinse tijd. Het woord
is ook van toepassing op de taal
van de demotische geschriften.
Achter de demotische bijbel
vertalingen gaat een enorme
verandering van het kerkbegrip
schuil. De ontkerstende, mondiale
samenleving van straks zal met
alle christelijke folklore grondig
hebben afgerekend. Musea en
reservaten zullen, tezamen met
bibliotheken, stukjes christelijk
Europa conserveren, maar het zal
onherroepelijk historie zijn,
resultaat van monumentenzorg.
Achter het principe van een
demotische vertaling gaat, zoals
gezegd, een grondig gewijzigd
kerkbegrip schuil, al zal niet elke
vertaler kerkelijk even ver zijn
als taalkundig. Ook in de roomse
kerk is een worsteling gaande
tussen het hiëratische en het de
motische principe. Het is ook niet
zo, dat we de vraag kunnen stel
len: wat is verkieselijk?
Dienares
De ontwikkeling der dingen (en
daarachter Christus die de histo
rie leidt) heeft gekozen. De tijd
der vooraanzittingen is voor de
kerk voorbij. We kunnen niet
meer spreken van een christelijk
Nederland en van een christelijk
Europa. Wil de kerk voort
bestaan, dan moet zij haar
machtsposities opgeven en aller
dienares worden.
Dit regeneratieproces is, naar
mijn heilige overtuiging, door
Christus gewild. Evenmin als een
nieuwe wet, mogen wij een nieu
we tempeldienst continueren.
Vandaar ook de betrekkelijke
waarde van alle liturgieën, al
moet natuurlijk in de samen
komst van de gemeente stijl
heersen. En al mag en moet in de
kerk de band met het verleden
worden gehandhaafd.
Eigen kern
Eén ding moet nadrukkelijk
worden vastgesteld. De openba
ring van God brengt een eigen
kern van taalgebruik en van be
grippen mee. Termen als openba
ring, zonde, vergeving, genade
e.a. zijn onaantastbaar. En het
evangelie blijft, ook in een vol
maakte hedendaagse vertaling,
voor de natuurlijke mens een
aanstoot. Maar het skandalon
mag niet worden vertroebeld
door ouderwetsheid en wereld
vreemdheid.
Dr. C. Rijnsdorp
President Johnson tijdens het
uitspreken van zijn ..State of the
Union"- boodschap.
In verband met het twintig-jarig bestaan
van de VVD spreken we vandaag met mr.
E. H. Toxopeus. De heer Toxopeus (49) leidt
de Tweede Kamer-fractie van de VVD. Van
1959 tot 1965 was hij minister van binnen
landse zaken in de kabinetten De Quay en
Marijnen.
t volgens u de hoold-
i het liberalisme in de-
Bast gaat met pensioen als direc
teur-generaal van de PTT. Sena
tor ir. H. Vos wordt staatsraad,
en dr. W. P Berghuis nu toch
burgemeester van Hilversum.
De gereformeerde synode
spreekt haar leedwezen uit over
de tuchtmaatregelen in
1926—1927, maar laat dr. J. J.
Buskes c.s. niet zonder meer op
de kansel toe; ook ditmaal geen
besluit over het lidmaatschap
van de Wereldraad van Kerken.
De NTS haalt kardinaal Ottavia-
ni op het scherm. Hoepla ver
dwijnt nu echt.
DEZE WEEK GEZEGD:
..Ik ben tegelijkertijd conser
vatief en vooruitstrevend."
(Kardinaal Ottaviani).
Waf zi
punten cj
ze tijd.
De kans voor een ieder om zich
in vrijheid te ontplooiien. Dat
betekent zoveel mogelijk gelijke
kansen voor iedereen, terwijl ie
der mens naar inspanning en
aanleg wordt beloond. Het bete
kent ook: verantwoordelijkheid
van de werknemer voor de gang
van zaken in de onderneming. In
politiek opzicht wil het zeggen:
een betere staatkundiee vorming,
opdat de kiezer een verant
woorde en bewuste keu*e kan
doen. Tenslotte: de vrijhe-d van
de burger geldt zowel ten aan
zien van de staat als ten a.mzien
van de medeburger. Vrijheid
moet worden verstaan als vrij
heid in gebondenheid.
Wijsf de groei van D 66 er niet
op dat door veel tongeren de
VVD niet meer als de belang
rijkste vertegenwoordiger van
de liberale gedachte wordt ge
zien?
Enthousiasme
De Groei van D'66 is niet te
danken aan rechtstreeks verlies
van de WD. Er zijn natuurl'jk
verschuivingen opgetreden. D'66
heeft zelf verklaard ni*t heraal
te zijn. ook niet sociabstisch,
maar pragmatisch. Het nieuwe,
vooral de sfeer van jeugdig en
thousiasme heeft m.i. veel jonge
ren aangetrokken. Tn een tijd
waarin, overigens niet alleen in
ons land. de ontevredenheid mtt
de politiek en de politieke pat tij
en groot is, is de kans voor een
nieuwe groepering, die de ge
vestigde partijen wil doen vei-
dwijnen, groot.
'Wat is volgens u <1? oorzaak
van het feit dat b.v. het Engelse
liberalisme veel dichter bij La
bour staat dan de VVD bij de
PvdA.
Het is zeer dubieus of de in
deze vraag vervatte stelling waar
is. De British Liberal Party is in
de oppositie en zal dat nog heel
lang blijven, tenzij men het kies
stelsel verandert. Die toestand
leidt er toe dat de Engelse libera
len nogal eens krasse uitspraken
doen om zich af te zetten tegen
de Conservatieven en Labour.
Wanneer men de Britse libera
len met de VVD wil vergelijken
moet men voorts alle, niet ge
ringe, verschillen in omstandig
heden tussen het Verenigd Ko
ninkrijk en Nederland daarbij in
aanmerking nemen. Ten bewijze
van deze bewering zou ik willen
wijzen op de voortreffelijke sa
menwerking die er tussen een
groot aantal liberale partijen in
het verband van de Liberale In
ternationale bestaat. Zeer on
langs kwam het bestuur van deze
internationale organisatie in Den
Haag bijeen, bij welke gelegen
heid volledige overeenstemming
werd bereikt met betrekking tot
Tox, waar is
m'n feestneus...?
Alles wat liberaal heet.
wordt geacht vandaag met
een feestneus op te lopen. In
dezelfde Amsterdamse RAI
waar nog geen twee maanden
geleden de PvdA het monster
Nieuw Links bedwong door
het aan bestuursfuncties te
ketenen, viert de VVD
grootscheeps haar 20-jarig
bestaan. Toegangsprijs f 3.
't Begint vanmiddag met
een concertdoor Charlie
Nederpelts Theaterorkest met
medewerking van „good old"
Marcel Thielemans, Connie
Vink en Gerry Rix. Daarna
volgt een overwegend muzi
kale bijeenkomst, verbaal om
lijst door kopstukken als Oud.
Stikker. Van Riel en Toxo
peus. Vanavond wordt het
helemaal een gezellige boel
met cabaretier Seth Gaaike-
ma, het kwartet Roelof Stal
knecht, Martine Bijl, Henk
van der Molen (niet die van
het NTS-journaal)Cor Cools.
Rinus van Galen en Phoa
Yang Piong.
En als klap op de feestelijke
vuurpijl gaan om half elf de
liberale beentjes van de vloer,
op de hupse tonen van het
sextet Harrv De Groot. Het
bal duurt tot zondagmorgen
twee uur, hetgeen te laat voor
de trein en te vroeg voor de
kerk is. Voor raszuivere
WD-ers levert het een noch
het ander onoverkomenlijke
bezwaren op.
Het wordt een duur feestje,
waar geld bij moet, want met
3 entr e per persoon springt
de lustrumcommissie er op
geen stukken na uit, is ons
althans verzekerd. Dus moet
een beroep worden gedaan op
de toch al tamelijk lege par
tijkas, die penningmeester
Sydney Van den Bergh nu
juist wat wil opvullen met z'n
actie Verjaarsgeschenk: een
bijna erbarmelijke smeekbede
om maandelijkse bijdragen
naast de normale contributie.
De jarige VVD is de armste
van de vijf grote partijen. Te
gelijk de duurste, want de
jaarcontributie bedraagt 25.
Vermenigvuldig dat met
35.000. het aantal betalende
VVD-leden, dan kom je nog
tot een aardig bedragje, maar
zeg dat niet tegen de heer
Van den Bergh, die driemaal
zoveel nodig heeft om de ge
wone partijuitgaven uit de ge
wone inkomsten te kunnen
betalen. Hij kwam alleen al
bij de vorige verkiezingscam
pagne 125.000 tekort, en dat
was nog maar een incidenteel
tegenvallertje. De „normale"
jaarlijkse kastekorten zouden
een minder laconiek persoon
dan de oud-vicepresident van
de Unilever nachtmerries be
zorgen.
Met 35.000 contribuanten is
een grote partij financieel niet
te runnen. Als duurste van de
vijf is de WD de armste om
dat ze qua ledenaantal de
kleinste is. Van de 100 liberale
kiezers zijn er maar 4 partij
lid. Bij de KVP is dat aantal
14, PvdA 9, ARP 14 en CHU 8.
De ARP is de welvarendste
club. Met ruim 100.000 kiezers
en 2 Kamerzetels minder telt
ze bijna 65.000 leden meer dan
de VVD. Nog hulpbehoeven-
der' dan de liberalen is alleen
D '66, maar die bestaat dan
ook voor een groot deel uit
ex-VVD-ers.
De VVD zou al lang failliet
zijn als ze niet door particu
liere giften op de been werd
gehouden. Befaamde firma's
naam en adres bij het par
tijsecretariaat bekend
schijnen aanzienlijke bedra
gen in 's heren Van den
Bergh's kas te storten. En
verder is er het verhaal, dat
de penningmeester zo nu en
dan de tekorten uit eigen zak
bijpast (J. van den Berg in
„De anatomie van Neder
land"), hetgeen hem noch-
thans niet in de armen van de
diaconie drijft.
Politiek geen zorgen
Gelukkig voor haar heeft de
VVD alleen maar financiële
zorgen. En die vormen geen
reden om het feesten te laten.
Integendeel, het ontbreken
van politieke kopzorgen in het
liberale wereldje is wel een
fuifje waard en een kniesoor
die dan nog op de centen let.
Een KVP-feest zou anno 1968
een bizarre grap zijn. Een
VVD-festijn ligt voor de hand.
De VVD vormt een politieke
oase van rust in een woestijn
vol sluipende gifslangen. Ze
heeft geen last van de interne
spannnigen, waaronder andere
partijen min of meer kreu
nend gebukt gaan. In de VVD
woedt geen verbitterde vleu-
gelstrijd, omdat er geen vleu
gels meer zijn. Rechts-liberaal
is naar de Boerenpartij ver
trokken en links-liberaal naar
D '66. Wat is nou leuker voor
een partij dan van hinderlijke
rebellerende groepen te zijn
verlost en toch nog een zetel
tje bij de Kamerverkiezingen
te winnen. Voor Schmelzer
om jaloers op te worden.
Er
re
Bij hem, Berghuis en Dej
Uyl vergeleken hebben de
berale leiders een vederlich|
taakje. Ze hoeven in hun clul
geen vijf stromingen aan el|
kaar te praten, noch zich
allerlei bochten te wringei
om Jan. Piet en Klaas achtei
het officiële partijstandpunt
te krijgen; want in de VVD ii
iedereen het met iedereen-
eens. Vooral de Tweede-Ka J i -
merfractie is een roeren J. L
brokje blinde solidariteit
Toxopeus kan de zaken vanuii
z'n fauteuil regelen.
Hij is een knap parlementa
riër, die veel flair in z'n beto-
gen doet en als debater langOl
zamerhand naar een topvorrr*"1
toegroeit. Z'n prettige voorko
men trekt kiezers, al zal he
vrouwelijk electoraat zoetje
aan wel gaan merken dat hi ran
gisteren 50 is geworden. Eeq
dag eerder mocht senator Val
Riel z'n 61ste verjaardag vie
ren. Een driedubbele feest
week dus voor de VVD.
Van Riel, de boekenverslin
dende vrijgezel, belichaamjn I
het oude, versleten, niet meeig^j
met de werkelijkheid klop-
pende image van de liberale* t
als het „denkend deel der na^0(
tie". Hij leest en filosofeer!
meer dan overeenstemt mei
het bevattingsvermogen vaifei
de schare die vanavond vat.
Roelof Stalknecht zal geniejk.
ten. Van Riel is vaak briljantjn
soms echter triviaal op eer
Telegraaf-achtige manier; z'Jn
faam dankt hij aan de gavjjgf
om per seconde een passendt
intellectuele formulering uijOJt
te denken waar een ander eei^c
halve middag op zwoegt. r
Z'n grote geleerdheid brengen
'm af toe op de grens van di
razernij. Zo b.v. toen hij twi
jaar geleden in Amsterd.
hoogleraren als werknemei
van de Kroon het recht ont]
zegde zich laatdunkend ov<
het Oranjehuis uit te latei.
Dat heeft de partij 'm niet ii
dank afgenomen en sedertdiei
lijkt z'n interne invloed wai
verzwakt
VVD en vernieuwing
Van Riel was overigens d#ag
eerste, die nu eens precies zeL,
wat de VVD denkt over hef
vraagstuk van de partijverf1
nieuwing. Tot dan leek hek
alsof geen liberaal daar eerfebi
gedachte aan vuil wenste tZ
maken. VVD-secretaris Kort*
hals Altes kwam daags na de
publicatie van het mani-1
fest-Bogaers c.s. wel met eetf
verhaal over de noodzaak vail
een rechtse concentratie alsPr
tegenhanger van het linksdS31
stembusakkoord, maar sliktl
dat bij gebrek aan belangstel*
ling in eigen kring haastir
in.
Drie maanden later debi
teerde Van Riel in de Ee:
Kamer hetzelfde denkbeeli
maar in veel subtielere von
Het kabinet-De Jong moet ii
zet van de volgende verkiezi
gen worcpn. Voordien moe'
de drie christelijke partijei niet
samensmelten tot één krachti-lok
ge CDLT. Geen radicaal-pro-re 1
gressieve CDU, want die kan oor
niet ir.et dc WD samenwer-rmi
ken. De christen-radicalen wa:
moeten dus naar de PvdA ea!
verhuizen. Pas dan kan de
confessioneel-liberale concen- Ze
tratie gestalte krijgen. in
Orn dat proces niet te be-
moeilijken, zal de WD voor-"1'
lor-ig geer. kwaad woord meerPai
over chrisleljke partijvorming"1'
zeggen. Dat zou de positie van
de radicu'en in de confessio-rac
r.ele partijen versterken. KVP, 1
ARP en CHU zijn sociolo-®
*ische gegevenheden, die als
zodanig nog een functie heb-tlJ
ben in cle democratie en wier v
bestaan we daarom hebben te ar
accepteren. Aldus Van Riel. *5
ed
Verdraagzaamheid
Dat is politiek in elk geval
een duidelijker verhaal dan
dat van c.e commissie Liberaal
Beraad, die in het laatste
nummei van het weekblad
„Vrijheid en Democratie" een
even uitvoerig als mistig ant
woord g.eeft op de blijkbaar
ook ia WD-kring levende
vraag waarom de huidige par
tijstructuur in ons land onvol
doende tunctloneert. Slotsom
van Ce commissie is, dat in
het gesprex over partijver- j
raeuwing de. mens centraal
be'ncort te siaan.
En r.iet alleen de mens
maar ooi: oe verdraagzaam
heid. Want verdraagzaamheid
is eon groo" goed. De mens
trouwens ook.
Citeren we nog één keer Van
Riel: Wie Jan en Alleman
wat bieden wil, moet datgene
bieden wat de grootste geme
ne deler verlangt en dat is
nu eenmaal, uitzonde
ringsomstandigheden voorb
houden, degene die aantrekke
lijke gemeenplaatsen in be
koorlijke vorm naar voren
weet te brengen en zich te
allen tijde van positief partij
kiezen onthoudt en onthouden
heeft".
J. Prillevitz
de problemen van de Europese
politiek.
Slechts twee
Heelt de VVD zich niet teveel
ontwikkeld tot een partij met
een kleine bovenlaag van princi
piële liberalen met daaronder een
brede groep middenstanders e.d..
die meer anti-socialistisch dan
pro-liberaal zijn?
In iedere partij zijn degenen
die leiding moeten geven meer
principieel dan de meeste aan
hangers. Indien het waar is, dat
de achterban van de VVD,
overigens meer groepen orm
dan middenstanders e.d. (wat
der dergelijke moet worden
grepen weet ik niet), meer
ti-socialistisch dan pro-libei
lijkt, dan zou dat alleen mi
bewijzen, dat veel kiezers het
voel hebben, dat er inderd
slechts *wee duidelijke politi
stromingen zijn: liberalisme
socialisme, en dat zij hun oord«
gronden op de verschillen in
maatschappijstructuur, die de
stromingen voorstaan.
