mug die (even?) een olifant werd
De
Met Suriname's grenzen werd
heel slordig
omgesprongen
Guyana heeft z'n
eigen problemen
KUNSTMATIGE OPWINDING OVER OUDE ZAAK
ZATERDAG 20 JANUARI 1969
TJENGEL, die naar een eigen Jco-
-*• ninkrijkje streeft, heeft deze
week trouwens heel wat barse
woorden ingeslikt. Eerst zou hij in
verband met de „crisistoestand" in
Suriname niet naar Den Haag ko
men, zoals reeds het vorig jaar
was gepland, maar nu komt hij toch
weer wel. Hij zal worden voorafge
gaan door een grenscommissie, die
uit leden van het parlement in
Paramaribo bestaat.
HEEFT de Surinaamse premier
eieren voor z'n geld gekozen?
In politieke kringen in de Residen
tie meent men van wel. Via de ge
ijkte kanalen is Jopie Pengel duide
lijk gemaakt dat het in 't geheel
niet nieuwe grensgeschil met Guya
na een koninkrijksaangelegenheid
is, en dat Nederland vóór alles naar
een vreedzame oplossing van de
moeilijkheden streeft. Hem is te
kennen gegeven dat Den Haag geen
cent wenst uit te geven aan de be
wapening van het in oprichting
zijnde korps „politionele troepen",
terwijl het in Suriname verblijvende
Nederlandse bataljon van 1000 man
zich totaal afzijdig zal houden.
DE premier weet", zei ons een
ambtenaar, „dat Suriname
ruim 100 miljoen gulden per jaar
uit Nederland ontvangt. Èn de bui
tenlandse politiek èn de defensie
van het rijksdeel liggen in het Sta
tuut van het Koninkrijk verankerd.
Illegale wapenaankopen elders
waar moet het geld hiervoor overi
gens vandaan komen zouden hem
in de grootste moeilijkheden bren
gen."
NAAR de conferentietafel dus, te
meer nu uit een deze week in
Den Haag binnengekomen telegram
blijkt dat de regering van Guyana
bereid is te onderhandelen. Moch
ten hier geen resultaten uit voort
komen, dan blijft altijd nog de mo
gelijkheid over van arbitrage of van
inschakeling van het Internationale
Hof van Justitie.
IN de Residentie gelooft men de
zaak voorlopig te kunnen sussen.
Men meent zelfs dat men Guyana
ertoe zal kunnen bewegen de bezet
ting op te geven van de Surinaamse
grenspost Oronoque in de omstre
den driehoek tussen de Coeroeni en
de New River de directe aanlei
ding van het openrijten der oude
wonden hangende de op handen
zijnde besprekingen.
OOK heeft men goede hoop dat
Pengel zijn dreigement om 3000
Guyanezen het land uit te sturen
niet zal uitvoeren. Per slot van
rekening wonen er ook nog zo'n
1500 Surinamers in Guyana, wier
toekomst en bestaan in een acuut
stadium van gevaar geraken, als
Georgetown tot tegenmaatregelen
besluit.
DE premier van Suriname is bij
nader inzien voor nog een ding
bevreesd. De Partij Nationalistische
Republiek, die Pengels Nationale
Partij Suriname fel bestrijdt, zou
bij het ontstaan van een werkelijk
conflict de lachende derde kunnen
worden.
DE (nog kleine) PNR van de fa
natieke mr. Bruma heeft
slechts belang bij moeilijkheden met
Nederland. Zij wenst de onmiddel
lijke onafhankelijkheid voor Suri
name: het Statuut van het Konink
rijk is voor haar slechts een sta-in-
de-weg.
In ten korjaal op de omstreden rivier
Hoofdstad
Spoorlos
Rftfer
Grens van h»
,gf bosgebied
Betwist gebied
door Link van Bruggen
LEIN no. 1 In Den Haag: het
kabinet van vice-minister-pre-
-nt drs. J. A. Bakker, die bij de
gste kabinetswisseling de porte-
"le van verkeer en waterstaat
der zijn hoede kreeg en tevens
ast werd met zaken, welke de
rzeese Rijksdelen betreffen.
LEXANDER Gogelweg no. 2,
eveneens in Den Haag: het ka-
et van de gevolmachtigde minis-
van Suriname, dr. J. F. E. Einaar,
reeds lang de pensoengerechtig-
leeftijd heeft bereikt, doch we-
s zijn kennis en kundigheden
blijft.
E sfeer in beide bureaus is be
paald niet ambtelijk deftig,
r van enige drift, in welke rich-
g dan ook, is evenmin sprake,
es gaat er z'n gewone, haast ge-
ige gangetje. Geen „koninkrijks"-
btenaar windt zich op of heeft
h opgewonden over d£ krasse
praken, die premier Jopie
lim") Pengel ten aanzien van
grensgeschil met Guyana heeft
aan, of over de maatregelen die
meende te moeten treffen.
JJET sprookje moet de wereld maar eens uit. Neder
land heejt New York in de zeventiende eeuw
Nieuw-Amsterdam geheten nooit voor Suriname
geruild. Het werd indertijd gedwongen het ene gebied
te verlaten en he't andere gebied te aanvaarden.
Tijdens de Tweede Engelse Oorlog veroverde de
Zeeuwse admiraal Abraham Crijnssen de zogenaamde
Wilde Kust van de Guyana's op de Britten, die dit ge
bied weer uit het Spaanse rijk gesneden hadden.
Tegelijkertijd bezetten de Engelsen Nieuw-
Amsterdam, dat op Manhattan gelegen was, en de
daarbij behorende kolonie Nieuw-Nederland.
Bij de vrede van Breda werd
lepaald dat de belligerenten over
mi weer in het bezit zouden blij
ven van de koloniën, welke men
•p elkaar veroverd had.
In de achttiende eeuw vestig
den de Fransen zich in het ge-
efbied, dat tegenwoordig Frans
Guyana heet. Tijdens de Napole
ontische oorlog nam Engeland de
Guyana's in bezit, en behield
daarna Brits Guyana (sinds de
onafhankelijkheid in 1966 Guya
na geheten).
Het zogenaamde natuurlijke
karakter van Suriname's grenzen
HOEWEL premier Forbes
Burnham van Guyana
z'n troepen in staat van
paraatheid heeft gebracht
het gaat overigens slechts
om 2000 man, lijkt het
erop dat hij ten aanzien van
het grensgeschil met Suri
name een gematigde koers
wenst te varen. Een open
lijk conflict met het ooste
lijke buurland ligt hem ken
nelijk niet. Vandaar zijn
telegram aan Den Haag,
dat aandringt op verzoe
ningspogingen rond de con
ferentietafel.
nog ruim 100.000 kleurlingen en
blanken.
Ondanks zijn jeugd heeft de
nieuwe staat reeds een rumoerige
tijd achter de rug. Tijdens de
ontwaking tot zelfstandigheid,
die in 1966 verkregen werd, zijn
honderden slachtoffers gevallen.
De economische schade is voor
het bepaald niet rijke land wel
eens op 100 miljoen gulden ge
schat.
De Amerikanen eerder dan de
Engelsen onderkenden dit ge
vaar. Gezegd wordt dat de
„Castro van Guyana" door de
CIA, de Amerikaanse geheime
dienst, ten val werd gebracht.
Nog voor het uur der onafhanke
lijkheid sloeg, trok hij zich terug
ten gunste van Burnham als ge
volg van langdurige algemene
stakingen. De laatste 2ouden via
de officiële vakbonden door
Washington zijn gefinancierd.
Hoe dit ook zij, Jagan is vast
besloten zich opnieuw stevig in
het politieke zadel te nestelen.
Burnham aan de andere kant
vreest dat hij hem hierbij helpen
zal, indien het grensgeschil met
Suriname tot proporties uitgroeit,
welke hij niet meer in de hand
kan houden.
EX-PREMIER JAGAN:
Op het vinketouw
Lange baan
Wat de huidige premier van
Guyana dan ook wil, is het con
flict op de lange baan schuiven.
De vermeende soevereini-
teitsrechten op de betwiste drie
hoek geeft hij hierbij niet prijs.
De onderhandelingen waarom hij
heeft gevraagd, kunnen jaren du
ren, vooral als het straks
waarschijnlijk om arbitragepo
gingen gaat of over het inroepen
van bijstand van het Internatio
nale Hof van Justitie.
In Guyana is men evenzeer
van zijn goede rechten overtuigd
als in Suriname. Het zal niet ge
makkelijk zijn Burnham en de
zijnen aan de conferentietafel om
te praten. Sinds jaar en dag geldt
de Coeroeni en niet de New Ri
ver voor de Guyanezen als grens,
Geschil
Een bijkomende en voor Ne
derland minder plezierigs
omstandigheid is nog dat Guyana
een soortgelijk geschil heeft met
een ander buurland: het sterke
Venezuela. Toegeven betekent
dan ook verlies op twee fronten.
Gezien de binnenlandse politie^
ke verhoudingen kan de huidigs
regering zich dit niet permitte
ren. De vraag kan daarom wor
den gesteld of premier Pengel er
ooit in zal slagen Georgetown z'n
eisen af te dwingen. Het gaat om
een prestigezaak, die voor Burn
ham tenminste even belangrijk
Zonder gedachten aan de
grenzeloze grens
is waterloopkundig bepaald. Op
grond van oude tractaten werd
de Marowijne de oostelijke
grens, terwijl de Corantijn als
westelijke grens gold.
De moeilijkheid was echter dat
men ten tijde van de Vrede van
Parijs (1815) nog niets afwist van
de bovenloop dezer rivieren. Er
bestonden weliswaar kaarten,
doch ontdekkingsreizigers uit la
tere jaren konden aantonen dat
deze onvolledig waren.
Rivier
In 1871 verkende de Brit Char
les Barrington Brown het
stroomgebied van de Corantijn.
Hij kwam tot de ontdekking dat
er aanzienlijk westelijker dan de
Coeroeni een rivier stroomde, die
hij als de bovenloop van de Co
rantijn onderkende. Hij noemde
haar de New River; de Coeroeni
beschouwde hij als een aftak
king.
In de jaren zeventig van de
vorige eeuw vond men deze ont
dekking waarschijnlijk wel inte
ressant, doch in ieder geval niet
belangrijk. De zaak werd min of
meer in de doofpot gestopt. In
ternationale geschillen kwamen
er althans niet uit voort.
Driehoek
De driehoek waar het om gaat,
en die aan de basis begrensd
wordt door Brazilië, heeft een
oppervlakte van ongeveer 16.000
vierkante kilometer (bijna de
helft van Nederland). Men vindt
er slechts ondoordringbaar oer
woud, dat bewoond wordt door
enkele tientallen bosnegers en
ontelbare gifslangen. Van de aan
wezigheid van mineralen is nog
niets gebleken.
Een andere grenskwestie in het
oosten werd overigens wel opge
lost. Eveneens in de vorige eeuw
werd aangetoond dat de boven
loop van de Marowijne de
grensrivier met Frans Guyana
dus de Lawa was, en niet de
Tapanahony, zoals op de kaart
stond aangegeven.
Bemiddeling
Ten aanzien van deze zaak rie
pen zowel Nederland als Frank
rijk de bemiddeling in van tsaar
Alexander III van Rusland. Van
tevoren werd overeengekomen
dat zijn uitspraak als arbiter
door beide partijen zou worden
aanvaard.
De Russische keizer besliste
ten gunste van Nederland. 77
jaar geleden werd het grondge
bied van Suriname met liefst an
derhalf miljoen hectare vergroot.
Om precies te zijn: het ging om
het vermeende goud in de bo
dem, maar dat is er tot nu toe
nooit uitgekomen.
Later is nog ontdekt dat ook de
Lawa bovenstroomse vertakkin
gen heeft. Van Nederlandse zijde
zijn echter nimmer pogingen on
dernomen op grond hiervan
grenscorrecties aan te brengen en
geratificeerd te krijgen.
Sinds de voortgaande openleg
ging van het binnenland van Su
riname nieuwe energiebronnen
vraagt, waarvan waterkracht het
uitgangspunt is, is de grens
kwestie in het westen actueel ge
worden. Hetzelfde kan in minde
re mate over die in het oosten
worden gezegd.
Ten aanzien van de grens met
Guyana kan in ieder geval wor
den gesteld dat Nederland het
Surinaamse standpunt tegenover
het geschil deelt, hoewel het, ge
zien het recente wapengekletter,
onwaarschijnlijk is dat Den Haag
deze zaak ooit aan Paramaribo
zal delegeren.
Regelen
ham in diens functie van premier
van de nieuwe staat.
Contact
Achter de schermen is er daar
na nog herhaalde malen contact
geweest. Ook premier Pengel
heeft in de afgelopen jaren niet
nagelaten te pas en te onpas op
het sluimerende conflict te wij
zen.
Duidelijk is dat men in Geor
getown de opvatting is toegedaan
dat niet de New River, maar de
Coeroeni de grensrivier met Su
riname is. De bezetting van de
tot nu toe Surinaamse grenspost
Oronoque is hier 't duidelijkste
bewijs van. Hetzelfde geldt voor
de ontwapening der hydrografen,
die naar de betwiste driehoek
waren gestuurd om de argumen
ten van Paramaribo alsnog
kracht te kunnen bijzetten.
In het verleden heeft minister
Luns meermalen pogingen onder
nomen het grensconflict in der
minne te regelen. In 1966, vlak
voor de onafhankelijkheid van
Guyana, reisde hij er speciaal
voor naar Londen om de kwestie
met de Britse regering te bespre
ken. Deze liet echter doorsche
meren dat zij de affaire buiten
haar competentie vond liggen.
Als er onderhandeld moest wor
den, dan zou dit slechts kunnen
worden gedaan met Forbes Burn-
Wopens, die niet langer ontzag inboezemen.
Guyana is een land, dat, anders
dan Suriname, geteisterd wordt
door politieke tegenstellingen op
grond van huidskleur. Er wonen
ruim 300.000 mensen van Indi
sche afkomst, ruim 200.000 van
Afrikaanse afkomst en tenslotte
Tegenstander
Burnham vreest niemand meer
dan zijn grote tegenstander, de
tandarts dr. Jagan, die vrijwel de
hele Indische bevolkingsgroep
achter zich heeft staan. Met
nieuwe algemene verkiezingen
voor de deur heeft hij de handen
vol met de binnenlandse proble
matiek, die Washington overigens
ook ten zeerste interesseert. Nog
tijdens het Britse bestuur was
Jagan de eerste premier van
Guyana. Hij ontwikkelde zich
langzaam maar zeker tot een ul
tralinkse politieke figuur, die
min of meer de „Cubaanse lijn"
volgde.
PREMIER BURNHAM
Belang bij tijdwinst ...i.«
